Spiegel historiael. Tweede partie [alleen brontekst]

(1879)–Philip Utenbroecke– rechtenstatus



[pagina 4]
Hier begennet dierste boec van der ander partien des Spiegels hystoriaels. Eenrande bedinge daer op. Den Here, die ons gewrochte Ende met sinen enegen Sone cochte, So dat hine dor ons sterven dede, Biddic met monde ende met gedochte, 5[regelnummer] Dat ic wel weet dat wesen mochte, En ware mi de faute niet mede, Dat hi mijn herte daertoe brochte, Dat si bi siere hulpen besochte Enege nuttelike onlede, 10[regelnummer] Daer ic bi ledecheit ontfochte, Die quaet es; want ic eens gerochte Daer ic bescreven vant teere stede, Dat vele quaets leert ledechede. An dese ollede vangic dan 15[regelnummer] Te dietschene, so ic best can, Van den Spiegele Hystoriale Dander partie. Oft mi gean Onse Here, ende ic daer an Iet doe dat gedaen es wale, 20[regelnummer] Sine si de lof, daert af ran. Vort biddic hem, die noyt en began, Dat hi mijn doen, gepeis ende tale Metter doget so make gespan, Dat ic na dit lijf daer van 25[regelnummer] Met hem te wesene behale Eweleke in sine hemelsche sale. In Gods namen ende sente Marien So vangic nu ter ander partien Van den Spiegele der Hystorien, 30[regelnummer] Die ons toeget, hoe God can vrien Den mensche van des viants scalkernien, Met eren croent ende met glorien; Oec toeget si, also Vincent wilt lyen, Hoe de heilege kerke began dyen 35[regelnummer] In gedureger memorien Bi der heilegher conflorien Van der martelaren partien, Die lieten haer vleesscheleke cyborien Breken in ewelekere victorien.
Van Nerons goeden beghinne. I. In der ierster partien inden Mogedi van Claudiusse vinden, Hoe hi was keyser ende here groot. Dese heeft gedaen so vor sine doot, 5[regelnummer] Dat Nero keyser na hem blive Bi den rade van sinen wive
[pagina 5]
Ende der heren, daer hi in desen Te seer af scheen bedwongen wesen. Octavien siere dochter man 10[regelnummer] Was Nero, ende also dan Nam Claudius trike onredelike Sint sinen sone Britannike. Eusebius doet ons te verstane, Dat na den keyser Octaviane 15[regelnummer] Die vijfte keyser Nero ter eren Quam rechte in djaer ons Heren LVII, ende was here daer naer VIII maent ende XVIII jaer, Daer hi vijf jaer in dbeghin 20[regelnummer] Hoveschelike here was in. Suetonis heeft ons gelaten Bescreven, dat Nero was ter maten Groet ende sproete ende blont sijn vas, Sijn anschijn scoenre dant eerlijc was. 25[regelnummer] Donker ogen, den hals ront vet, Den buuc sere vorwert geset So hadde hi ende cleene beene. Die arten liberale gemeene Heeft hi in siere joget geleert: 30[regelnummer] Van philosophien es hi gekeert Ende viel ane die poetrien, Daer hi ane pijnde om die meesterien; Daertoe an musike ende an gedicht Heeft hi sere sinen sin gesticht. 35[regelnummer] In dierste van siere mogentheit Heeft hi aldus van hem geseit, Dat hi micte te regneerne Niet bi sijns selfs begerne, Maer omdat die keyser woude, 40[regelnummer] Dien hi noede verhoren soude. Goedertieren genoech was hi, Ghesellec ende hovesch daerbi. Die sware tolle dede hi of. Den senaturen, die in thof 45[regelnummer] Bi sinen vorsaten verarmt waren, Besette hi renten van jaren te jaren Ghevoechelike te haerre noet. Vermaende men hem van iemens doot, Dat hi soude trecht bescriven 50[regelnummer] Van dien men soude met wette ontliven, Dat te bescrivene hem bestont, Antwerdde hi: ‘Ic woude, mi cont Gheene letteren en waren’, als of hi groot Ontfermen hadde van harre doot. 55[regelnummer] Danctemen hem iewer af eren, ‘Also ic verdiende,’ sprac hi ten heren, Als die dat cleene heeft gescict Na dat hi hen te doene mict. Nu was te Rome vore hem sede, 60[regelnummer] Datmen spisen diere verdede In cokenen alse in caberetten, Daer hen tgemeene sere bi besmetten In hoverden. Dies hiet hi dan, Dat si niet en gereidden die coken man 65[regelnummer] Dan mate spise ende pottage, Om tgemeene te bringen in goede usage. Dits dat men an hem mach prisen; Maer van so quader wisen Wart hi daer na, dat hi geens prijs 70[regelnummer] Werdech en es in geenre wijs, Also ghi hier na wel selt horen; Maer wat Commestor seget hort voren.
Hoe Festus quam na Felix, die Pauwelse ten keyser sendde. II. Een content binnen desen wort Te Cesarien binnen der port
[pagina 6]
Tusschen Joden ende heidinen, Want elc daer vorbarst woude scinen. 5[regelnummer] Hier op waest dat die Joden roen, Want Herodes van Ascaloen Stichte die port ende hietse na Den keyser Cesar Cesarea. Die heidene hebben dit dus gewerd, 10[regelnummer] Dat ierst die port was gefondeert Van heidenen vore Herodes doen, Ende si hiet Pergostratoen. Dit quam vore Felix, den baeliu, Die ierst hielt der Joden bu 15[regelnummer] Also lange als si hem miede gaven; Ende als hise hadde wel bescaven, Es hi an dander boert gehelt Ten heidenen, dien hi gaf tgewelt In der Joden huus te gane, 20[regelnummer] Met crachte hare goet ane te vane, So dat hier af der Joden clagen Vore Nerone wert gedragen. Daer Felix omme wert ontset daer naer Van siere baelgien wel twee jaer, 25[regelnummer] Ende men gaf Festusse die baelgie. Doe Felix sach sine heerscapie Minderen, peisde hi dat hi woude Bejagen weder der Joden houde, Ende gaf hen sente Pauwelse gevaen, 30[regelnummer] Daer hi hen lieve met heeft gedaen. Doe Festus daer quam in dlant, Brachten die Joden altehant Pauwelse vore hem, ende omme sijn leven Hebben si getaelt, so dat wert bedreven 35[regelnummer] Paulus dat hi tpleit beriep Vore den keyser. Nu so liep Die dinc, dat de coninc Agrippa Doe quam in Cesarea Tote Festusse omme clagen 40[regelnummer] Jegen die Joden, die in dien dagen Qualike metten Joden was, Want doe hi macht ontfaen hadde das Van den keyser, dat hi soude Bisscop maken dien hi woude, 45[regelnummer] Heeft hiere enen toe genomen Die van Aaron niet en es comen. Dit was jegen der Joden wet. Oec hadde hi in sijn palays geset Ene veystere, ende die so hoge, 50[regelnummer] Daer hi ute bescouwen moge Hare sacrificie oppenbare In den tempel. Si, die dit sware Verdroegen, maecten dore das Enen muer, die hoger was 55[regelnummer] Dan die veistere; ende omme die sake Festusse te biddene dat hi brake Den muer, so quam Agrippa daer Namelike, die over waer Van Festusse wel was ontfaen. 60[regelnummer] Ende doe hem Festus dede verstaen Van Paulus der Joden clage, Seide Agrippa dat hi sage Herde gherne dien selven man. Festus dede Pauluse dan 65[regelnummer] Sanders daechs vore Agrippa bringen. Die sprac also te sinen dingen, Dat Agrippa oppenbare Seide dat het claer recht ware, Na dat hijt beroep bekende, 70[regelnummer] Dat menne ten keyser sende. Doe gaf men die vaert te doene Juliuse enen centurioene, Enen riddere van der scare, Die de keyser sendde dare.
Van der Joden bisscoppe. III. Van vele saken sendden ter vaert Hare boden ten keyser waert, Om clagen van dat elken let,
[pagina 7]
Van anderen Joden Agrippa met. 5[regelnummer] Ende dat den Joden meest mesquam Dat was, dat Agrippa nam Teenen bisscop enen Hysmahel, Also ghi te voren horet wel, Die niet en was van Aarons magen: 10[regelnummer] Dit eest daer si meest af clagen. Nu wilt ons Josephus hier orconden Tgetal der bisscoppe binnen III stonden, Die overste papen geheeten waren Te dien tiden van der Joedscher scaren. 15[regelnummer] Van Aaron tote Davids tijt, Also deen na den anderen lijt, Vindic, datter XIII waren Binnen VI^c ende twelef jaren, Ende na den vader tkint algader. 20[regelnummer] Eleasar quam na den vader, Overste pape wert die gone Ende was Aarons outste sone. Pape wert na Eleasaren Finees, sijn outste baren, 25[regelnummer] Ende also vort toter stont Die ic u maecte te voren cont. Van Ytamar en waren niet Overste papen, also ment siet, Maer mindere papen, het en ware 30[regelnummer] Somege omtrent Davids scare. Want doverste paepscap, duncke mi, Wert bi der dulheit van Hely Ane Ytamars mage gekeert. Abyathar, also men ons leert, 35[regelnummer] Was van Ytamar comen, Dien de coninc Salomoen heeft genomen Doverste paepscap, ende dede Sadoch sijn in sine stede, Die van Eleasar comen was. 40[regelnummer] David bedachte hem, also ict las, Alse die die Gods lof wilde meeren, Dat niet genoech ten dienste ons Heren Ane enen upperpape en ware, Want worde hi siec, niemen en soude dare 45[regelnummer] Doen mogen dat hem te doene stoet, Dat men elx daechs oeffenen moet. Hieromme maecte hi XX ende viere Papen na de hoechste maniere, XVI van Eleasare 50[regelnummer] Ende VIII van Ytamare. Nochtan hiere enen oversten liet, Die prince van den papen hiet. Dese papen dienden van weken te weken, Hare oer na hen eweleken, 55[regelnummer] Ende met elken dienden ghinder XXIIII papen minder Ende also vele papen met. Dorewerders warenre geset Also vele, ende dat getal 60[regelnummer] Wasser vervult tweevout al Van dien die van mindere ordene waren. Binnen CCCC ende XL jaren Waren daer princen van papen XVIII, Van Davids tide toten gesciene 65[regelnummer] Dattie Joden in Babylone Worden gevoert; herde onscone Cesseerde daer tpaepscap toter tijt, Dat si van der scalcheit waren gequijt Onder den goeden Zorobabel 70[regelnummer] Ende Jhesusse also wel Den groten pape, ende dat paepscap stont Toter Machabeeuscher stont. Nu en willewi niet ten paepscape keeren Ter tijt der Machabeeuscher heren, 75[regelnummer] Want papen waren si ende hertoghen.
[pagina 8]
Nu wert die tijt so vort getogen Tote dat Herodes dede verslaen Alle die hi conde verstaen Die waren van der papen conne, 80[regelnummer] Dat trike niet weder an hen en ronne; Ende doverste paepscap hi vercochte Nu een, nu meer, so hi dierst mochte. Van deser tijt, van desen geschiene Waren der overster papen XVIII, 85[regelnummer] Tote dat Jherusalem die poert Altemale was testoert. Van der tijt des conincs Herode Tote dat die wrake quam van Gode Op Jherusalem, en seget ons twint 90[regelnummer] Josephus der jare. Maer men vint, Dat Herodes in sijn regneren XXX jaer was vore de comst ons Heren, Ende onse Here XXXIII jaer Leefde, ende in tjaer daer naer 95[regelnummer] XLII wert testoert Jherusalem die goede poert: So eest goet dat men bescrive Die jare C ende vive.
Van sente Jacoppe den menderen. IIII. Alst den Joden nu dunct dus staen, Dat hen Paulus es ontgaen Bi den beroepe dat hi dede, So hebben si al hare felhede 5[regelnummer] Ghekeert op Jacoppe, als volc verdoemt, Diemen ons Heren brueder noemt ........
Hoe Paulus te Rome quam. V. Nu es sente Pauwels in die vaert Mettien hi bevolen waert, Julius den centurioen, Vore wien hem God gaf goet doen, 5[regelnummer] So dat hine hoveschelike helt Ende en dede hem negeen gewelt, Ende gedoechde van sinen vrienden, Dat sine eerden ende hem dienden, Daer hise vant in die Roemsche vaert; 10[regelnummer] Daer sente Luuc ons af verclaert, Hoe God dore Pauwelse wilde sparen Hem ende die andere, daer si vervaren Waren in die see, en hadt God gedaen, Ende hoe Pauwels daer na saen 15[regelnummer] Des princen vader van Mitilene Van den cortse ende van der bloetsocht gemene Ghenas met siere heilegher bede, Ende alle die sieke mede, Die men hem daer te voren brochte, 20[regelnummer] Ende hoe hi hem selven verloeste sochte Van vipra, dat quade serpent, Wies bete de doot toesent, Dat hi hangende ane sine hant Ongescaedt van hem werp in den brant. 25[regelnummer] Nu alse te Rome hebben vernomen Die kerstene, dat Paulus daer sal comen, Liepen si hem jegen tote Apis marct, Ene stede die so heet, dat marct, Omme dat Apius dede maken 30[regelnummer] Daer III huse, daer men saken Soude vercopen ter lijfneren, Die daer bi nachte soude arriveren. Nu schijnt dan hier ter stede, Dat Peter ende Paulus mede 35[regelnummer] Den Romeinen niet ierst en begonden Te predekene, omme dat si vonden
[pagina 9]
Te Rome kerstene als siere quamen. Ende seitment yewer in haerre namen, Dat sijt ierst souden hebben gedaen, 40[regelnummer] Dat selen wi alsoe verstaen, Dat sise ierst confirmeerden Ende in tgeloeve instrueerden. Nu als si te Rome quamen, So was Nero also te samen 45[regelnummer] Ende sine quaetheit ongemerct Ende niewelinge in sijn rike gesterct. Hi micte cleene van den discorde, Datmen van kerstenen ende van Joden horde, So dat Paulus was gelaten 50[regelnummer] Al vri te gane achter straten, Maer dattene een riddere allene hoede. Paulus ontsach hem als die goede, Dat die Juden van Judea Letteren souden hem senden na 55[regelnummer] Den Joden te Rome oft boden, Dat sine verradelike souden doden. Hieromme dede hi te samen De Jode van meester namen Ende heeft die tale dus anegenomen: 60[regelnummer] ‘Ic, mine bruedere, ic en ben niet comen, Omme over u iet clagen, Maer omdat ic dorste gewagen De verrisenesse der dode, Brachten mi die Saduceen in selker node, 65[regelnummer] Dat ic vore den keyser mi Beroepen moeste,’ ende hier bi Paysierde hi die Joden daer. Dus woende Paulus daer II jaer Ongewacht, ende hi ontfinc 70[regelnummer] Al dat tote hem quam ende ghinc, Ende leerde hen de wet ons Heren. Nu hadde Nero in sijn regneren Twee jaer geweest, als quam te Rome Paulus, ende hi, also ict gome, 75[regelnummer] Was te Rome daer na twee jaer Predekende ende oec X daer naer, Tote dat hi wiste des hem Nero Orlof nam, van wien ghi so Cortelike moget horen, 80[regelnummer] Alsoet ons Suetonius bringt te voren.
Van Nerons seden in singene. VI. Dese Nero van menegher aert, Daer hi jonc geleert in waert, Hielt hem meest an die musike, Daer hi omme pijnde so misselike 5[regelnummer] In al dat conden naturiene. Alle usage ende alle engiene, Die den man wel singen doen, Heeft hi vore alle dinge geploen, Ende altoes wille hi ontberen 10[regelnummer] Spisen, die den sange deren. Springen, singen, als dantsen spel Plach hi meer dan yemen el, Ende altemale in tgemeene, Oppenbare, onder die onreene. 15[regelnummer] Alte dorper liedekine Plach hi te singene, ende sine mine Was meest onder die goliarde; Ende dit decte hi tiersten harde, Maer techterst dede hijt oppenbare
[pagina 10]
20[regelnummer] Ende wilde datter af ghinge mare. In dit doen, in desen staet En mochte hi te Rome niet sijn versaet, Ende voer al dlant van der Moreien. Omme hem daer te vollen vermeyen. 25[regelnummer] In allen steden hi geboet, Daermen sanc maecte cleene ochte groet, Datmen hem dien sanc toebrochte; Ende als hem yemen daer mede versochte, Dien ontfinc hi met grooter eere; 30[regelnummer] Ende als hi sanc in hoghen seere, Moest al singen dat bi hem was, So dat somwile geviel dore das, Dat die quade hare quaet volbrochten, Als die liede els niet en rochten 35[regelnummer] Dan te lovene den keyser sot, Omme te doene sijn gebod. Als hi van Grieken eens es gekeert Te Rome wert, alsomen ons leert, Sat hi opten selven wagen, 40[regelnummer] Daer de keyser Augustus op gedraghen Hadde van den velde menegen sege. Die parde, diene trocken wege, Waren allegader wit. Met goude gecleedt hi sit, 45[regelnummer] Ghecroent met eenre croenen diere. Alle sonderlinge maniere Van solaesse daden si hem daer, Die hem voeren, vore ende naer, In singene, in te telne geesten. 50[regelnummer] Sine ridders van den meesten Songen lof van sinen sege. Oec dedemen vore hem in dien wege Sinen goden groote offerande; Wel riekende crude menegerande 55[regelnummer] Stroyedemen vore hem op die strate. Hi dede oec maken na sinen state Beelden, staende in dier manieren Der geenre die snaerspel antieren; Ende cume was hi in enech doen 60[regelnummer] Omme te behoudene goet susoen, Henne was al singende dat hijt dede. Ja, riep hi ridderen oft andere mede, Dat was al gelijc met sange; Ende die dus sijn doen sonderlange 65[regelnummer] Lovede ende prijsde wel, Was sijn vrient herde, ende niemen el.
Van Nerons luxurien. VII. Eenen onmenscheleken onsede Van vuelre onsuverhede Was desen quaden keyser in, Ende die toende hi in dbeghin 5[regelnummer] Stille, als bi dulre onsede; Maer namaels volget hem so mede Datmen mochte werden geware, Dat nature dede, niet de jare. Tsavonts liep hi allene wel uut 10[regelnummer] Te suekene sijn vuele deduut; Quam hem dan yemen te gemoete, Dien blau hi ende sloech onsoete Ende werpenne in tvuelste dat hi vant. Tavernen brac hi ende prant 15[regelnummer] Al dat hiere in geroeven conde, So dat hi te menegher stonde Van live dus wert geavontuert, So dat hijt eens heeft besuert Van enen, die hem bina nam sijn lijf, 20[regelnummer] Dien hi wilde nemen sijn wijf. Vort leidde hi hem metten jongelingen, Die hem holpen sijn quaet volbringen. Hierna desen sede hi laet, Omme te vane ane meerre quaet. 25[regelnummer] Van den middage toter middernacht
[pagina 11]
Heeft hi dicwile sijn mael volbracht, Ende hi baeddde daerin binnen menechfoude, Te wintere in heete, te somere in coude; Ende dicwile dede hi sijn mael in steden 30[regelnummer] Daer men plach onsuverheden Van luxurien alre meest. Siere moeder heeft hi gevreest Omme vleesschelike met hare te sine; Maer dat si met groeter pine 35[regelnummer] Ende met wreetheiden hem ontghinc. Dat an hem niet en bleef die dinc, Machmen weten oppenbare, Want hi dede sueken harentare So lange, dat men vant een wijf, 40[regelnummer] Die siere moeder geleec na dlijf; Die hi heeft onder sine amyen. Hi en wilde oec altoes niet lyen, Dat yemen ware suver van lichamen. Al waert dat selc daer af hadde namen, 45[regelnummer] Dat ware bi bedecten saken; Ende si die oppenbare spraken Vore hem van haerre onsuverheit, Dien en heeft hi niet ontseit, Si en mochten al tquaet doen, dat si wouden. 50[regelnummer] Ende hi en heeft oec niet gehouden Rijcheiden over bate, Dan goet questinge ende onmate. Dorpers hiet hi sonder eere Die te gevoege daden teere, 55[regelnummer] Ende die hiet hi groote prelate Die van teeren waren ongemate. Dus en wiste hi geene mate van levene, No te nemene, no te gevene. Gheen cleet en dede hi tweewerf an. 60[regelnummer] So diere en dobbelde noyt geen man. Sijn veschnette moeste vergout al sijn Ende die reepe purpurijn. Met dusent soemers voer hi te wegen, Hare voete selverijn beslegen. 65[regelnummer] Noch was dese onmate cleene Jegen die onmate onreene, Die hi ane sine woenste leide. Waert dat ic u die waerheit seide, Het schenen ongehorde saken. 70[regelnummer] Enen vischviver dede hi maken, Die bat see dan viver scheen, Daeromtrent huse menech een, So dat een bosch scheen wesen; Ackere, preyeele te desen, 75[regelnummer] Bossche, daer hi in hebben wilde Beesten ende alle maniere van wilde. Ende waer dat hi wesen soude Moest al sijn verlicht met goude; Sine tafelen alle yvorijn, 80[regelnummer] Bestroeyt met crude van roke fijn. Ende ene tafele hadde hi ront Ghelijc der werelt, in die stont Sonderlinge sonder bescheet Beide nacht ende dach bereet.
Van sinen roeve ende wreetheit. VIII. So lange plach hi dit ende dat, Dat seer minderde sijn scat. Doe sette hi te Rome den moet. Den temple nam hi groet goet; 5[regelnummer] De gode, die guldijn waren Oft selverijn, smalt hi sonder sparen. Van Claudius doot wert hi betegen, Al heeft hine niet versleghen,
[pagina 12]
Dat hi raetghevere was ten sticken. 10[regelnummer] Sijn wijf Octavien pijnde hi dicken Te verworgene, hi en wiste twi. Eerst bien hise van hem, ende hi Seide hare tonrechte hoerdoem toe, Ende deedse dooden doe. 15[regelnummer] Doe nam hi te wive Ponpeyen, Die hem onlange mochte greyen, Want hise, met kinde groet, Met siere hielen sloech te doot. Nu en es geen quaet in des menschen let, 20[regelnummer] Hi en esser mede besmet. Als Ponpeye doot was bleven, Wilde hi te wive hebben verheven Anthonyen, Claudius ander dochter, Diere te stervene was sochter, 25[regelnummer] Dan te sinen wille staen. Dies moeste si oec de doot ontfaen. Sijn stiefkint heeft hi gesint Te verdrinkene, ende siere voesteren kint Dede hi senden in ellenden, 30[regelnummer] Omme dat hem dorste genenden In een bad sine hande dwaen, Eer datter Nero in was gegaen. Sinen meester Seneca Dede hi dooden ende sendde hem na 35[regelnummer] Te drinkene sere sterc venijn, Omme van siere doot seker sijn. Die vorbarege groete heren, Die hem geholpen hadden ter eren, Dede hi dooden met venine. 40[regelnummer] Siere moeder, die de quaetheit sine Hem heeft gelachtert scarpelike, Maecte hi arm, die was rike, So dat si cume hadde wat verteren; Ende seide hare scande ende vele onneren, 45[regelnummer] Ende micte hare te nemene dleven. IIIwerf pijnde hi omme hare vergheven, Maer si was die hare vorwachte; Doe dede hi vallen op hare bi nachte Dat huus boven daer si in sliep, 50[regelnummer] Also dat hi hare doot beliep. Ende die hem holpen dit bedriven Dede hi altemale ontliven. Oec seit men, dat hi die moeder dede Onttoen, omme te siene die stede 55[regelnummer] Daer hi gelegen hadde in hare; Some hare lede maecte hi ommare, Ende some heeft hise geprijst. Siere moeder doot heeft gewijst Op ene hare vriendinne groot, 60[regelnummer] Ende die dede hi slaen te doot, Ende nam hare goet meere ende minder. Allegader dergeenre kinder, Die hi dede van den live, Die versendde hi keytive; 65[regelnummer] Oft met honghere oft met venine Dede hise smaken der doot pine. Al sijn ghere, al sine atente Was liede te doodene met tormente. Dus en sparde hi liede no lande. 70[regelnummer] Want hi seide: het ware scande, Dat men Rome doude maniere Van den husen hout ende ondiere So lange hadde gelaten staen, Dies dede hijt al verberren saen.
[pagina 13]
75[regelnummer] VI dage berret ende VI nachte, Ende hi was die lettel achte Der liede alte swaer verlies, Maer vro ende blide was hi dies, Daer hi in sinen palayse lach, 80[regelnummer] Dat hi die scoene vlamme sach, Ende sanc lude ende maecte spel. Ende na dien brande also wel En mochte niemen daer keren tsiere erven, Hi en moest copen anderwerven. 85[regelnummer] Nu swigen wi een stic van desen, Wat Actor seit laet ons lesen.
Van Seneca ende een deel van sinen boeken. IX. Eer seidic u, dat bi Nerone Seneca wert ontlijft onscone, Maer hoe hi sterf vanc nu verstaen: Dit vordeel heeft hi hem gedaen, 5[regelnummer] Omme dat hi was sijn meester, dies Heeft hi hem gegeven kies Te stervene also hem dunct goet, Want hi emmer sterven moet. Ende dit was die sake twi 10[regelnummer] Van Nerone, omme dat hi Van hem teblouwen was in der joecht, Doe hine leerde in groeter doecht; Dies en mochte hi niet gedoegen Den meester te siene in sinen oegen, 15[regelnummer] Hine gedachte der ouder slage. Als Seneca sach dese plage, Coes hi te stervene in een bat, Ghelaten te sine omme dat Ende also te bloedene doot. 20[regelnummer] Dese Seneca was vrient groot Sente Pauwels, doe hi was te Rome, Daer ons Comestor, also ict gome, Sere contrayrie af seggen dinct, Na datter ons af te vore brinct 25[regelnummer] Die goede sente Jeronimus, Die ons doet verstaen aldus, Dat Seneca hadde de doot verworven II jaer eer Peter ende Pauwels storven. Dit hebben wi van sente Paulus geeste: 30[regelnummer] Doe Paulus bi den heilegen geeste Te Rome bekeerde bi groeten hoepen Die liede, quamen toegeloepen Vele van des keysers hove Ende vielen an tsalege geloeve, 35[regelnummer] So dat dit vor Seneca quam, Die sekerlike wel vernam Dat Paulus inhadde vroetscap godlike, So dat hi dat cume ontwike, Hine hadde vele jegen hem gesproken. 40[regelnummer] Ende al es hen dies ontbroken, Dat si niet en spraken mont jegen mont, So sonden si epistelen te meneger stont, Ende Seneca ontfinc daer hi van sinne Dicwile groete genuechte hadde inne, 45[regelnummer] Ende die epistelen van salegher leere Las hi dicwile vore sinen here Den keyser, ende seide oppenbare, Dat Peter of Paulus sonderlinge groet ware. Wanen dat Seneca was geboren 50[regelnummer] Dat staet in dierste partye hier voren, Ende van al sinen boeken So en maghic hier niet geroeken Dan in ene redene smal, Die ic hier cortelike seggen sal.
Van den selven. X. Rechte vriheit van sinne Was desen Seneca wel inne, Die niet en hadde in hem Varro Ende menech ander clerc also, 5[regelnummer] Die niet oppenbare en screven Jeghen der heidine sware sneven;
[pagina 14]
Maer Seneca screef oppenbare Jegen der heidene dolen sware, Want hi screef in siere spraken: 10[regelnummer] Si wanen hebben heilege saken Onsterflec ende onbesmet, In onreine dinc geset, Ende gheven hen des menschen vorme, Der diere, der vissche ende der woerme; 15[regelnummer] Ende selke sijn die dit al minghen Ende houdent over heilege dingen, Dat, waer dat sake dat het hadde leven Ende het beroeren mochte geven, Men soudt houden over een wonder 20[regelnummer] Ende hebben vaer daer af besonder. Oec screef hi jegen vuele seden, Die men plach te menegher steden, Als die hare gode waenden eren daer mede, Ende sneden af hare manlijchede, 25[regelnummer] Ende blenden hen selven: dusdane daet Proefde Seneca al quaet. Dit en dorste Varro niet bestaen, Al docht hem oec quaet gedaen; Maer jegen die poeterie allene 30[regelnummer] Screef hi; nochtan vor tgemeene Loechende hi, daer hi hadde jegen Ghescreven. Dies en wilde plegen Seneca in gheenen doene, Ende was te begripene coene 35[regelnummer] Al daer hen de heidene an houden. Vort heeft hi die heidene gescouden, Omme dat si den saterdach vieren. Hi seide: en waren geen goede manieren, Dat men enegen tijt ledech helde 40[regelnummer] Ende men ommate ledecheit stelde. Den kerstenen en heeft hi niet gewijst Lachter noch oec te sere geprijst. Hi en woudse prisen niet machode, Omme dat ware jegen sijns lands gebode, 45[regelnummer] Ende oec wilde hise prisen men, Omme dat was jegen sinen sen. Maer van den Joden heeft hi gescreven: ‘Si hebben,’ seit hi, ‘een wet gegeven Dengenen, van wien si sijn verwonnen, 50[regelnummer] Ende si sijn die niet en connen Die redene van haerre wet. Al tfolc heeft hen wel na geset. Dat het van sinen doene niet en weet Rechte redene no bescheet.’ 55[regelnummer] Van desen laten wi hier bliven, Wat Actor seit selen wi vort scriven.
Van XII persecucien der kerken. XI. Als Nero hadde XIII jaer Gheregneert, so wert hi swaer Der kerken ende wert dierste mede Keyser, die jegen kerstenhede 5[regelnummer] Ghemeenlec uteghaf gebode, Daer de kerke bi quam in node. Vele der persecucien waren, Maar XII van der meester maren Vinden wiere van den heilegen bescreven. 10[regelnummer] Dierste hevet Nero opgeheven, Die Peteren ende Pauwelse met
[pagina 15]
Ter martielien heeft geset, Die princen van der kerken waren. Die andere hief op te waren 15[regelnummer] Domician, die felle tyran, Bi wien die Ewangeliste Jan In ellenden wert gesent. Die derde wert bi Trayane bekent, Die dooden dede Ignatiusse, 20[regelnummer] Nereusse ende Achilleusse. De vierde bi Marchus Antonine: Pontianus ende Fotine Maecte martelaren die gone. Alexander, Manites sone, 25[regelnummer] Dede die vijfte, onder wien Den paeus Calixtus moeste gescien Die doot, Cecilien ende den paeus Urbane. Die seste, na minen verstane, Ghesciede bi Maximine, 30[regelnummer] Bi wien gedoegede der doot pine Met vele anderen de paeus Pontiaen. Die sevende heeft Decius gedaen: Den paeus Sixtusse met Laurente Dede hi dooden met tormente. 35[regelnummer] Valeriaen ende Galien Daden die achtende, bi wien De paeus Steven heeft die doot bejaget Ende Eugenie, die maget, Met Philippe haren vader. 40[regelnummer] Die negende gesciede algader Bi enen, die hiet Aureliaen, Daer Agapitus ende Symphoriaen Ende Colombe, die maget, Hebben bi die doot bejaget. 45[regelnummer] Dyocclesiaen ende Maximiaen Hebben die tiende jaecht gedaen. Vincent, Cosmas, Jorijs, Damiaen Ende andere buten getale, sonder waen, Worden martelaren bi desen, 50[regelnummer] Ende het mochte een vervullen wesen Van den vorseiden wederstoete. Maer na dat Constantijn die groete Van Silvestere hem doepen dede Ende der kerken gaf vrihede, 55[regelnummer] Wert Constantijn sijn sone quaet. Die ellefste jacht hi anevaet. Doe wert gedoodt Eusebius, Ende sente Athanasius Wert gejaget ende gescent, 60[regelnummer] Hylarius in ellenden gesent. Die tweelefste heeft gedaen Die vernoeyeerde Juliaen. Twee gebruedere Janne ende Paulus, Donatus ende Quiriacus 65[regelnummer] Worden bi hem martelaren. Die persecucien die waren Vore des groets Constantijns stonden, Al noemt men hier wiese begonden, Vele andere keysere met 70[regelnummer] Hebben hen daermede besmet. Als die Nero heeft ierst gedaen, Die voldede Vespesiaen; Ende die began Domiciaen, Heeft die keyser Nerva voldaen; 75[regelnummer] Die gene die Trayaen begonde, Voldede in siere stonde Adrianus daer na sciere Ende Antonijn die goedertiere; Ende die begonde Antonijn, 80[regelnummer] Moeste bi Commodusse sijn Ende bi Severuse voldaen; Die Galba ende Valeriaen Begonnen, voldede Claudius;
[pagina 16]
Die Aurelianus dede, lesen wi dus, 85[regelnummer] Voldede Numeriaen; Ende die Dyocclesiaen Met Maximiane began, Voldaden dese felle man Maxinius ende Galerius, 90[regelnummer] Maxencius ende Licinius. Te rechte dapostel dan gewoech, Dat Nero Antkersts tecken droech. Dat hi beide in rade ende in dade Van al desen vorseiden quade 95[regelnummer] Beide hoeft was ende beghen, Dat toende wel sijn quade sen, Als hi die princen van Gods scaren Dooden dede sonder sparen, Sente Pauwelse thoeft afslaen 100[regelnummer] Ende sente Petere an tcruce staen.
Van sente Petere ende van Symoen Magus. XII. Nu als Peter ende Paulus waren Te Rome, es daer so gevaren, Dat Nero hem algader keert An Symoen Magus, diene onteert 5[regelnummer] Met menegerande duvelyen, So dat Nero vore waer dar lyen, Dat sijn welvaren al van hem coemt. Desen Symoene hadde verdoemt Sinte Peter in dlant van Judea 10[regelnummer] Ende danen verjaecht; nochtan daer na Quam hi te Rome ende hem vermat Doode te verweckene in elke stat, Ende hi seide dat Peter ware Een bedriegere, een logenare. 15[regelnummer] De dulle geloeveden siere spraken Die hem wonder sagen maken, Want hi serpente coperine Hen verporren dede ende steenine Beelden ende lachen mede, 20[regelnummer] Ende boven menschelike snelhede Liep hi selve, ende conste hem togen Ofte hi in de locht hadde gevlogen. Nu liet een jongelinc daer dleven, Een van skeysers naeste neven, 25[regelnummer] Daer Peter ende Symoen gesocht Omme waren ende vore den keyser brocht. Daer sprac Symoen niet alse die bloede: Worde hi bi hem verwect, die doode, Dat men Petere soude ontliven; 30[regelnummer] Ende en conde hijt niet bedriven Ende Peter dade den dooden leven, Dat selve ordeel worde hem gegeven. Sente Peter heeft georloeft dat. De toeverare ghinc ter stat 35[regelnummer] Daer doot lach die jongelinc, Ende begonde sine dinc Van toeverien, dat menegen een Die doode sijn hoeft rechten scheen, Ende dat hi sprac jeghen Symoene. 40[regelnummer] In sere wonderliken doene Worden jegen Petere die liede, Dat hem so groete dulheit gesciede Hem te settene jegen selke macht. Met pinen hevet daer toe bracht 45[regelnummer] Sente Peter dat si swegen doch. ‘Ghi liede,’ sprac hi, ‘dat ghi noch Hebt ghesien, dats al ydelheit; Ghi en siet noch niet die waerheit. Leeft die jonghelinc, hi sta op dan, 50[regelnummer] Wandele ende spreke als levende man. Men doe wech den toeverare, Sine valscheit wert oppenbare.’ Men dede Symoene gaen van daer, Ende die doode blijft daer naer 55[regelnummer] Stille liggende doot also hi es. Peter stont van verren, des Hi sine gebede stille hadde gedaen. Doe sprac hi dat ment mochte verstaen:
[pagina 17]
‘Stant op, jongelinc, Jhesus Kerst 60[regelnummer] Moet di genesen!’ ende sonder verst Stont hi op, ende ghinc, ende sprac, ende at. Doe die liede sagen dat, Wilden si steinen den toeverare. Doe sprac sente Peter toter scare: 65[regelnummer] ‘Hets hem swaer genoech tferdriet, Dat hi sine const siet werdech niet. Leve ende sie te siere onneeren Cristus rike altoes meeren.’ Symoen wert sware gepijnt daer of, 70[regelnummer] Dat Peter hadde so groeten lof, Ende dede liede noch vele te samen. Die Galyleeusche diene vergramen, Sprac hi, so dat hi Rome wille laten, Dat hi geset hadde sere in baten, 75[regelnummer] Ende seide hi wilde te hemele varen Ende tsinen wille hem weder baren. Hi sette dach: die dach hi quam; Op tCapitole dat hi clam; Hi werp hem af, ende scheen daer vliegen. 80[regelnummer] Vele liede in dat bedriegen Eerdenne alse gode ende seiden dus: ‘Dusdane macht en dede noyt Cristus.’ Sente Peter, die daer stont bi, Sprac: ‘Jhesus Here, nu biddic di, 85[regelnummer] Dattu sine const hier valsch wilt togen, Dat dat volc niet en blive bedrogen. Here, doettene vallen, dat hi sijn lijf Behoude onmogende ende catijf.’ Doe viel hi neder ende brac sijn knie. 90[regelnummer] Onsalechlike so quam hie THareten ende starf daer als een quaet. Als de keyser Nero dit verstaet, Dat hi verloren heeft sinen vrient, Symoene, die hem wel hadde gedient 95[regelnummer] Ende nutte was want hi den rike, Gheboet [hi] herde verbolgelike, Dat men Petere va, den man, Daer hi dit verlies heeft an.
Van Peters vliene bi der beden van sinen jongers. XIII. Doe riet Nerone Albin in rade, Die sijn goede vrient gestade Hiet, dat hi Petere vaen nu Bevele Agrippen, den baeliu, 5[regelnummer] Ende hine pine also hi beghert; Want sente Peter hadde bekeert IIII Agrippen concubinen, So dat si nemmermeer te sinen Wille en wilden deelen haer lijf. 10[regelnummer] Desen raet wiste Albijns wijf Ende deedt Petere ende den sinen verstaen. Sine jonghers worden bevaen Met vare ende baden hem sere, Dat hi wech vlie doer Gods ere. 15[regelnummer] Peter antwerdde: ‘Ghi bidt mi Te vliene, daer ic soude bi Den jongen doen de doot ontsien? Ende soudic die doot ontflien, Die ic lange hebbe beghert, 20[regelnummer] Ende daer onse Here bi worde vercleert, Also hi ons selve doet verstaen?’ Doe riepen si al weenende saen: ‘Vader, ontfaermt ons, meere ende minder, Die noch sijn in tgeloeve kinder! 25[regelnummer] En laet ons niet sijn sonder di gemeene Onder dongeloevege onreene.
[pagina 18]
Du seids - waer es nu dat beheet? - Dore ons te stervene te sine bereet; Ende wi en mogen an di niet bejagen 30[regelnummer] Dore ons te levene in corten dagen, Dat wi worden noch bat gesterct!’ Peter, die hare weenen merct, Moeste weenen in droeven moede, So ontfermech was die goede, 35[regelnummer] Ende wert verwonnen met haerre bede Ende ruumde tsnachts allene die stede; Ende daer hi buten der porten quam, Hem jegen comende hi vernam Jhesumme; hi anebeedene saen 40[regelnummer] Ende seide: ‘Here, waer es nu dijn gaen?’ Onse Here antwerdde metter druust: ‘Tot Rome, werden noch gecruust, Comic.’ Ende Peter sprac met sere: ‘Salmen di dan noch crucen, Here?’ 45[regelnummer] Onse Here antwerdde: ‘Peter, jaet.’ Doe sprac Peter: ‘Here, hoet gaet, Ic sal u volgen,’ ende mettien Heeft hine opwert varen gesien, Dien hi na metten ogen sochte, 50[regelnummer] Weenende also lange als hi mochte. Ende doe hi te hem selven quam, Van siere doot hi wel vernam, Dat in hem soude gepassijt wesen Onse Here, ende met desen 55[regelnummer] Keert hi ende seide sinen jonghers vort Wat hi gesien hadde ende gehort.
Hoe sente Peter gevaen was ende gecruust. XIV. Eene corte stont so troeste wale Peter de sine met sueter tale, So dat daer quam der gode pape Ic en weet met hoe menegen cnape, 5[regelnummer] Die Petere vingen, ende gereet Hebben sine vore den baeliu geleet, Diene scalt ende blameerde sere, Dat hi van den gecruusten Here Seit, jegen den wille ende trecht der goden. 10[regelnummer] Te crucene heeft hine geboden. Als dat tgemeene diet verstoet, Wert het wel na al verwoet, Ende riepen lude manne ende wive: ‘Twi eest dat men Petere ontlive? 15[regelnummer] In welken heeft hi gescaedt der port? Hets wel tontsiene dat God dese mort Wreken sal ende ons allen verderven.’ Haren toren willen si verwerven An den baeliu ende doot te slane, 20[regelnummer] Ende Petre levende doen tontgane; Ende te meer si dus gebaren, Dat scheen oft Rome soude vervaren. Doch heeft Peter so gedaen, Dat si swegen; doe sprac hi saen: 25[regelnummer] ‘O ghi liede in Gode gestade, O ghi die hoopt in sine genade, Oft ghi te mi hebt rechte minne, So toeghet mi met soeten sinne, Ende en benemt niet mine vaert, 30[regelnummer] Die ic lange hebbe begaert. Staet, gedoege ende verblide sere, Ende siet hoe ic Gode onsen Here Mine offerande doe met mi.’ Met desen woerden worden si 35[regelnummer] Cume gepayt, so dat het blivet Dat die baeliu niet en wert ontlivet, Dies si wel hadden te doene macht. Maer si waren alle so bedacht, Dat elc noede verhoren soude 40[regelnummer] Peteren, die volgen woude Na dleven van den meester sijn, Die seide: ‘Ic mach ten wille mijn Gheleesten van ingelen te minen doene Meer dan XII legioene.’
[pagina 19]
45[regelnummer] Aldus quamen si ter stat Daer dat cruce was ghesat, Ende Peter ghinc staen daer neven, Ende sprac, aldus vinden wi bescreven: ‘O cruce, du heefs gevoecht an Gode 50[regelnummer] Den mensche ende van sduvels gebode Verscheeden; o cruce, die telken dage Den salegen deils jegen sduvels plage Tfleesch van den lamme onbesmet, Ende den mensche heefs geset 55[regelnummer] Van der hellen te hemelrike; O cruce, die pays maects dagelike Tusschen hemelsche ende erdsche dingen: Ic gedoege cracht sonderlingen, Dat ic so lange van di ben.’ 60[regelnummer] Hierna sprac hi tote hen, Dien hi te crucene bevolen was: ‘Dat u bevolen es comt af das, Doet mi uut dit sterflec cleet, Daer bi mijn geest sal sijn gereet 65[regelnummer] Onstervelijc an onsen Here Ghevoecht,’ ende noch bad hi meere Dat menne thoeft neder, die voete boven, Cruce, want hem negeen orloven Niet en dunct, dat men den cnape sal 70[regelnummer] So crucen als den here van al; Ende si hebbent also gedaen. Doe lieten die goede daer menegen traen, Ende Peter, daer hi an tcruce stoet, Troeste dus haren droeven moet: 75[regelnummer] ‘Des crucen cracht es buten maten Groet, ende bant van caritaten Ongebrekelijc, ende des levens hout, Ende heeft gebroken der doot gewout.’ Vort onsen Here hi dus bidt: 80[regelnummer] ‘Here, die mi getoecht heefs dit, Doe hen den troest van levene sien.’ Ende altemale die goede mettien Scouweden omtrent Petere standen Inghele vele, diene vandden, 85[regelnummer] Ghecroent met lylyen ende met rosen, Ende sagen Petren sonder nosen Al rechte ane dat cruce staen Ende een boec van Gode ontfaen, Ende lasser in dat hi sprac vort. 90[regelnummer] Doe wert daer bliscap ongehort, Dat ten groeten wondere an Saghen dongeloevege man. Hierna seide Peter Gode danc, Ende beval met beden stranc 95[regelnummer] Sine scaep den herde van al, Ende doe beide groet ende smal Lude riepen Amen, die vroede Ghaf op Gode den geest, die goede.
Van Peters sepulture. XV. Rechte saen na des apostels ende Quam een van den jonghers hem gehende, Die Marcellus was genant, Ende nam den lichame van den sant, 5[regelnummer] Ende dwoegenne met melke ende met wine Ende met specien diere ende fine, Ende heeftene begraven in scoenre steden. Tsnachts daer hi lach in serecheden Ten grave, als die heeft gemect, 10[regelnummer] Dat hi nemmermeer en trect Van sijns meesters grave vercoren, So quam hem sente Peter te voren Ende sprac: ‘Marcel, lieve broeder, Verstant Gods woert ende wes vroeder, 15[regelnummer] Die seit: ‘Laet delven met haerre doot Die doode.’ Verstant oec niet al bloet, Dattu den dooden begraven heefs Ende beweent; maer du, die leefs, Wes blide als mettien die leeft
[pagina 20]
20[regelnummer] Ende die groete blijscap heeft. Laet die doode begraven sijn, Ende du, na dit leven mijn, Boetscapen ons Heren rike ga.’ Nu verstont niet lange hier na 25[regelnummer] Nero, dat Peter doot was bleven, Dien hi te pijnne hadde gegeven Met tormente van menegen doene, Ende tferlies van den quaden Symoene; Ende dedere omme Agrippen vaen, 30[regelnummer] Omdat hine dooden dede te saen; Doch heeft Agrippa so gedaen Bi vrienden, dat hi es ontgaen, Maer sine baelgye moeste hi laten. Nero wert in groter haten 35[regelnummer] Op die meest Peters vriende waren, Daer hi micte sonder sparen Op te wrekene sinen toren, Die hi op Petere hadde te voren. Maer sente Peter dede verstaen 40[regelnummer] Den sinen, hoe si souden ontgaen. Oec quam hi in visioene Den quaden tyran Nerone Ende dedene eens blouwen sware. ‘Hout op dine hant,’ sprac hi daer nare, 45[regelnummer] ‘Van den cnapen ons Heren Jhesus.’ Nero wert vervaert aldus Ende hielt een stic den heilegen vrede, Die hen hielden in ene stede In Gode blide, in salegen doene, 50[regelnummer] Ende worden bi visioene Bi sente Petere verblijdt Ende getroest te menegher tijt. Actor ende Jheronimus Seggen, dat Peter ende Paulus 55[regelnummer] Op enen dach te Rome waren Ghemaect bi Nerone mertelaren. Van sente Petere hebdi gehort, Nu hort van sente Pauwelse vort.
Hoe sente Paulus was gevaen. XVI. Paulus sat eens den avonde bi Onder sine jonghers, die hi Leerde; daer gesciede dus Enen jongelinc, hiet Patroclus, 5[regelnummer] Des keysers schinke: hi quam aldaer, Als die wilde horen naer Sente Paulus salege leere, Als die daertoe getroest was sere Van den gesellen sijn, die daden 10[regelnummer] Dat hen sente Paulus dorste raden Nu waren daer so vele liede, Dat Patrocluse niet en gesciede Dat hi Pauluse wel conste genaken, Ende omme te horne sine spraken 15[regelnummer] Clam hi in ene veystere hoghe, Daer hi bi Gods woert verstaen moge. So lange dede Paulus sine dinc, Dat slapende wert die jongelinc Ende viel neder ende sterf te hant. 20[regelnummer] Gheestelike wert dit becant Sente Pauluse, ende hiet dat men hem bringe Den lichame van den jonghelinge, Die daer buten lage doot. Si dadent. Hi sprac: ‘Die hope groot 25[regelnummer] Hebt an Gode, bidt met genende Met mi Gode, dat hi sende De siele weder in desen lichame, Ende leve bat te siere vrame Dan hi tote noch heeft gedaen.’ 30[regelnummer] Na hare bede sprac Paulus saen:
[pagina 21]
‘Jongelinc, stant op ende doe verstaen Wattu van Gode heefs ontfaen.’ Rechte alse van slape hi ontspranc Ende seide Gode lof ende danc. 35[regelnummer] Als Nerone quam die mare, Dat dese Patroclus doot ware, Viel hi in ongevoege mesbare. Mettien worden si geware Die bi hem waren van Patrocluse, 40[regelnummer] Dat hi leefde ende vore den huse Ware. Doe Nero dat verstoet, Wert hem al verkeert die moet In groeten vare, ende hi hiet Dat menne vore hem en liete comen niet. 45[regelnummer] Doch hebben sine vriende gedaen Dat hi vore hem quam, ende also saen Als hine sach ende negeen Teeken der doot an hem en scheen, Vervaerde hi hem. Doe seide hi mee: 50[regelnummer] ‘Wie dede di leven? sprec, Patroclusee.’ Ende hi sprac met bliden stouten moede: ‘Jhesus Cristus, die wel goede, Die ewelike coninc es van al.’ Nerons toren en was niet smal, 55[regelnummer] Doe hi van Gods macht horde, ende hie Sprac: ‘Sal dan altoes regneren die, Ende maken te niente elke ander rike?’ Die ander sprac: ‘Ja hi, sekerlike! Hi es allene here ende coninc 60[regelnummer] Boven alle macht, boven alle dinc.’ Doe plattene Nero, ende sprac hem an: ‘Bestu dies conincs riddere dan?’ ‘Ja ic,’ antwerdde hi hem al bloet, ‘Want hi mi wecte van der doot.’ 65[regelnummer] Een Justus ende een Barnabas Seiden ende selc ander die daer was: ‘Twi slaestu, keyser, den jongelinc, Die niet en seit dan ware dinc, Want wi dien here sijn onderdaen?’ 70[regelnummer] Doe deedse Nero kerkeren saen, Ende wert in den wille bevangen, Dat hise met pinen sonderlangen Tormenteren wilde, die hi gemint Hadde sonderlinge. Vort hi sint 75[regelnummer] Te vangene, waer dat mense can bevaren, Die des conincs ridderen waren, Ende te tormenteerne sware. Doe wert sente Pauwels onder die scare Ghevaen, gebonden, geleet 80[regelnummer] Vore Nerone den keyser wreet.
Van Paulus gestadecheiden vore Nerone. XVII. Aldus sprac Nero Paulus ane: ‘O conincs cnape ende mijn gevane, Wanen comt di so dul die wille Te comene in tRoemsche rike stille, 5[regelnummer] Mine ridders mi afbreken Ende te dinen coninc steken?’ Paulus, vol van den heilegen geest, Sprac: ‘Nero, niet alre meest Allene van den ridderen dynen 10[regelnummer] Wi te gaderne ons en pinen, Maer van der werelt algemeene. Mi es geboden, groet ende cleene Te Gods dienste te doen stane Dies wille heeft. Ende niet en wane, 15[regelnummer] Dat di behoudt dine rijcheit; Maer waerstu tsinen dienste bereit, Du bleefs behouden. Als hi sal comen De levende ende de doode domen, Die werelt doen tegaen met viere, 20[regelnummer] Dan sal hi ewelike ende diere Ghichten geven sinen ridderen goet.’ Nu wert die keyser al verwoet, Doe hem Paulus dede verstaen, Dat die werelt soude tegaen
[pagina 22]
25[regelnummer] Met viere. Dies geboet hi schiere Alle Gods ridderen te doene ten viere, Ende Pauluse thoeft af te slane daertoe, Na de wet diemen hielt doe, Ende hietene leiden buten der stede, 30[regelnummer] Daer men alle den lieden mede Sine doot make oppenbare. Ons Heren woert sprac hi aldare Hen diene leidden te siere doot. Doe wert in Rome die moert so groot, 35[regelnummer] Want Nero hiet al verslaen Datmen kersten conde begaen, So dat al tfolc met crachte liep Ten palayse ende riep: ‘Wederroep, keyser, dit onrecht, 40[regelnummer] Oft wi maken jegen di gevecht. Tempere dine verwoedheit groot; Du does de onse slaen te doot, Die beschermen tRoemsche rike.’ Nero wert vervaert grotelike, 45[regelnummer] Ende hi dede te hant gebieden, Datmen geenen kerstenen lieden Tormente no scande en dade meer, Men brachtse vore hem eer. Om dit gebod, omme dit gerocht 50[regelnummer] Was Paulus weder vore hem brocht, Ende doe Nero sijns wert geware, Riep hi: ‘Doet wech den toeverare, Slaet hem thoeft af, die onteert Die liede ende hare sinne verkeert.’ 55[regelnummer] Paulus sprac: ‘Nero, di si cont, Ic sal gedoegen in corter stont, Maer daerna levic ewelike In Gode, den here van hemelrike.’ Doe sprac Nero te Longyne, 60[regelnummer] Mejesten ende Sesten, dat sine Onthoefden, ende: ‘So leve dan, Ende kenne, oft ic can Een coninc onverwonnen wesen, Die hem verwonnen heeft.’ Te desen 65[regelnummer] Sprac Paulus nu: ‘Nero, hore hare, Omme dattu sout weten clare, Dat ic sal ewelike leven: Na dese doot, die du moechs geven, So sal ic in levene mi 70[regelnummer] Cortelike vertoegen di, So dattu di, die waens verwinnen, Algader moechs verwonnen kinnen, Ende dat beide lijf ende doot Dienen minen here groot, 75[regelnummer] Ende alle riken sijn onderdaen, Ende dien hi wille doet hise ontfaen.’
Hoe Paulus bekeerde diene te siere passien leidden. XVIII. Rechte als dese woerde leden, Wert hi geleidt ter passien steden, Ende in den wege spraken hem ane dus Megestus, Longijn ende Cestus: 5[regelnummer] ‘Paulus, waer es hi, die coninc, Ende waer toent hi u die dinc, Dat ghine kerstene mint so sere? Ghi dunct ons al sijn buten kere, Dat ghi hatet dit leven ende joye, 10[regelnummer] Ende mint de doot met vernoye.’ Paulus sprac: ‘O vroede manne, Nu doet die donckerheit af danne, Daer u edele sin es bi Verdonckert, so dat u noch si 15[regelnummer] Oncont. U sin werde gesticht Te siene dat ewelike vraye licht,
[pagina 23]
Daer ghi u selven bi moecht kinnen Ende die bliscap Gods gewinnen, Ende der helscher pinen ontgaen. 20[regelnummer] En waent niet, dat wi onderdaen Eneghen ertschen coninc sijn, Maer dien coninc, die sonder fijn In hemelrike, in erterike, Regneren sal ewelike, 25[regelnummer] Die mensche te werdene wilde gehingen, Omme dat hi den mensche wilde bringen Van der dolingen der afgode, Ende dat hi stonde ten gebode Den ghenen diene heeft gemaect, 30[regelnummer] Die omme die sonden ongeraect, Die ter werelt vele gescien, Comen sal noch onversien Die werelt met viere domen.’ Die scare, die al dit heeft vernomen, 35[regelnummer] Heeft lude weenende geseit: ‘O leerere alre salecheit, Help ons dat wi behouden sijn!’ Megestus, Cestus ende Longijn Spraken heimelike dus sere: 40[regelnummer] ‘Doe ons beschermen, biddewi di, here, In des conincs ridderscap sonder enden, Dat wi den viere mogen ontwenden, Daer du af sprects, ende wi in trike Wel hebben, dat staen sal ewelike; 45[regelnummer] Ende wi selen di laten gaen Ende toter doot vort anevaen Algader den wille dijn.’ Paulus sprac: ‘Lieve bruedere mijn, Ic en ben niet vluchtech, mer riddere stout 50[regelnummer] Mijns Heren, ende dit ongewout En gedoeghic sonder redene niet, Want hiere groet goet mi omme behiet, Waeromme ic niet die doot en ontsie Ende en vlie oec niet, dat ghi bidt mie.’ 55[regelnummer] Al weenende spraken sie doe: ‘Ende hoe comen wi dan daer toe, Dies du ons raeds na onse doot?’ Doe tfolc dus stont in geweene groot, Perthemius ende Feritas, 60[regelnummer] Te siene of Paulus doot was, Worden gesent daer van Nerone. Si vondene levende ende scone Tgheloeve leerende der scare. Dese II riep Paulus hem bat nare, 65[regelnummer] Ende sprac: ‘Ghi manne, nu wilt geloeven An den levenden God hier boven, Die mi ende in hem geloevende al Van doode te live verwecken sal.’ Si antwerdden: ‘Wi selen eer 70[regelnummer] Doen ten keyser onsen keer, Ende seggen hem alst es gehent, Daer wi omme sijn gesent; Ende als du verrijst van der doot, Gheloeven wi dinen here groet.’ 75[regelnummer] Paulus sprac: ‘Mijn lijf mochte u, Wildi geloeven, meer vromen nu, Dan mi, die dlijf bi der doot comt an. Blide in Gods namen gaen wi vort an.’
Hoe Plantille haer hoeftcleet weder hadde na sine doot. XIX. Tierst dat si ter porten quamen, Hen jegen comende si vernamen Plantillen, ene edele vrouwe, Die in Gode was getrouwe 5[regelnummer] Ende die dapostel minde sere. Weenende bat si met seere
[pagina 24]
Den sant, dat hi bade vore hare. Dapostel sprac oppenbare: ‘Plantille, wes gesont met vreden, 10[regelnummer] Dochter der ewegher salecheden, Leene mi dat hoeftelect dijn, Ende ontbeidt mijns noch een wilekijn, Tote dat ic keere te di gereit Ende ic di gelde dine hovescheit. 15[regelnummer] Ic sal daermede verbenden mine ogen, Ende daerin oec teekijn toegen Van dijnre minnen te onsen Here.’ Si gaf hem tcleet haestende sere, Daerse Parthemius ende Feritas 20[regelnummer] Verspraken herde sere dore das: ‘Gheloefstu den toeverare?’ Seiden si, ‘ende twi oppenbare Verliestu om dien tgoede cleet, Van wien di es ongereet 25[regelnummer] So vele te winnenne emmer meer?’ Doe sprac Paulus, also hi dede eer: ‘Dochter, mijnre comst ontbeit; In dit cleet wert di gereit Lijcteeken van miere doot, 30[regelnummer] Daer ic bi come ter bliscap groot.’ Hier na sprac hi te Cestus, Megestus ende Longijn aldus, Die hem vrageden hoe si souden Na sine doot wesen behouden: 35[regelnummer] ‘Mine bruedere, ghi ende alle die Hier ter doot nu hulpen mie, Als ghi van hier gescheeden sijt Na mine doot, werdic in corter tijt Van heilegen lieden gedaen ten grave, 40[regelnummer] Daer ghi lijcteeken selt nemen ave. Daer seldi tilike margen comen. Daer werden si II van u vernomen, Tytus, Luchas, die selen u geven Teeken aen dewelike leven, 45[regelnummer] Ende gi wert daer gesuvert al Van sonden, beide groet ende smal, Ende oec van dien dat geeft u waen Dat ghi ane mi hebt mesdaen, Ende wert wittere dan die snee, 50[regelnummer] Bescreven te sine oec emmer mee In Gods ons Heren ridders scare, Ende euwelike te sine daer nare Erflijc in den hemelschen rike.’ Na deser talen ende deser gelike 55[regelnummer] Quamen si ter passien steden. Ten oesten wert dede hi sine gebeden In Ebreeusche, ende scide Gode danc In Griex, ende over niet lanc Heeft hi dandere gebenedijt. 60[regelnummer] Verbonden heeft hi in corter tijt Sine ogen met Plantillen cleede, Ende doe enielde hi gereede Met beiden cnien op die erde, Ende rechte den hals ten swerde. 65[regelnummer] Die hem thoeft af soude slaen, Hevet hem afgeslegen saen, Dat, na dat was van den lichame, Spraect in Ebreeusche ons Heren name. Melc ran uut sinen live daer 70[regelnummer] Tiersten, ende bloet daer naer. Dat cleet, dat hem was vore dogen, Was saen, men wiste waer, gevlogen. Soe suete locht ende soe groet licht Quam daer, datten lieden ontficht 75[regelnummer] Daer in te siene manne ende wiven; Men mochte getellen no gescriven De suete roke die daer was; So dat si moesten alle dore das Gode loven ende eeren, 80[regelnummer] Dien Paulus toegede in siere leere.

[pagina 25]
Hoe hi hem vertoende Plantillen ende den keyser. XX. In der gheenre wederkere, Die waren gesent van haren here Te seggene van Paulus doot, Vonden si in vrouden groet 5[regelnummer] Plantillen ter porten van der stat, Die Gode sere loefde omme dat Hare dapostel hadde vertoeget. Doe vraechden si hare, niet om doeget, Waeromme si haer hoeft niet daermede en dect, 10[regelnummer] Daer si Pauluse mede hadde berect. Si, van Gods love vul, Antwerdde: ‘Ongeloevech dul, Sekerlike es mi gereet Dat ic hem leende dat selve cleet, 15[regelnummer] Ghevaruut in tsalege bloet; Want hi quam in mijn gemoet Met eenre ongeteldere wittere scare, Ende gaf mi tcleet ende seide daer nare: ‘Plantille, du daeds in erterike 20[regelnummer] Helpe te miere opvaert sekerlike; Du selt salech sijn te diere vaert, Als du vaers te hemele waert. Ic keere te di in corter stont, Ende make di Gods bliscap cont.’ 25[regelnummer] Ende alsi hen dit hadde geseit, Toende si hen dat cleet gereit Ghevaruwet als die rose roet. Si worden bevaen met vresen groet, Ende ghinghent den keyser thant gewagen 30[regelnummer] Al dat si horden ende saghen. Als de keyser dit verhort, Wert hi vervaert ende riep vort Sijn naeste vriende ende sinen raet, Ende vraechde wat hem te doene staet. 35[regelnummer] Doe quam omtrent der noenen ure Vore hem Paulus belokenre dure. ‘Keyser, siet,’ sprac hi daer naerre, ‘Ic, des ewelijcs conincs riddare Ende onverwonnen, Paulus, ic bem 40[regelnummer] Niet doot, maer ic leve in hem. Di ontbeidt ongehorde pine, Omdat, onder menege dine Andere quaetheit, dijn felle moet Der heilegen bloet storten doet.’ 45[regelnummer] Ende met desen voer hi dane. Doe wert Nero boven wane Vervaert, ende en wiste wat Anevaen; doe riet men hem dat, Dat hi ongevangen late 50[regelnummer] Al vri gaen haerre strate Patroclen ende Barnabas Ende menech ander, die met hen was. Megestus, Cestus ende Longijn, Die noch in den wille sijn 55[regelnummer] Te doene dat hen Paulus riet, Si en vergaten haers selves niet, Maer sijn nuchtens ten grave comen, Daer si II manne hebben vernomen In bedingen, ende tusschen dien 60[regelnummer] Hebben si Pauluse gesien, Ende in dat sien worden si vervaert Ende en dursten niet gaen vorwaert. Tytus [ende] Lucas worden geware Der andere ende worden bevaen met vare, 65[regelnummer] Want si waenden dat al bloet, Dat si, die Pauluse hadden doot, Vort omme hen te doodene quamen, Ende vloen. Doe dandere dat vernamen, Riepen si hen na: ‘En vliet ons niet, 70[regelnummer] Van ons en gheschiet u gheen verdriet; Maer daeromme wi tote u comen, Dat ghi ons te onser vromen Wilt doepen, daer men bi beclive Ten eweliken salegen live, 75[regelnummer] Daer ons sente Paulus of
[pagina 26]
Heeft gedaen seker belof.’ Als si dit verstonden saen, Sijn si blidelike gestaen Ende leiden hen op thoeft de handen, 80[regelnummer] Ende gaven hen teeken vray te handen, Daer si daerna quamen mede Ter ewelikere salichede.
Een miracle van sente Pauwelse. XXI. Ene miracule allene Onder andere menech ene, Diemen van Pauluse heeft gehoert, Salic u hier bringen vort. 5[regelnummer] Een man was van den viant So bedwelmt, dat hi prant Een strop om hem gaen verhangen, Ende daert hem soude an dleven gangen, Riep hi: ‘Sente Paulus, hulpt mi!’ 10[regelnummer] Doe hi dit hadde geseit, sach hi Als een scaduwe van vuelre gedane, Die den man aldus sprac ane: ‘Voldoe, man, dijn belof ter vaert.’ Ende met dat hi gereidende waert 15[regelnummer] Hem te doene dat strop an, Riep hi op sente Pauwelse nochtan, Ende haeste hem so te dien, Daerne die vuele scaduwe toe spien, So dat dat strop verwerret wort; 20[regelnummer] So dat hi dit heeft gehort Van eenre andere scaduwen scone Als een mensche dochte hem tgone), Ende seide tot hem: ‘Catijf, vlie; Sente Paulus comt hier, sie, 25[regelnummer] Die altoes den mensche es bi Daer hi af geroepen si.’ Mettien teghingen beide die scaden, Ende die man, bi Gods genaden, Quam te hem selven, ende metter druust 30[regelnummer] Heeft hi hem alomme gecruust, Ende ghinc te biechten ende ontfinc Penitencie van diere dinc.
Van der hoecheit der Roemscher kerken. XXII. Nu mach men oppenbare merken De hoecheit van der Roemscher kerken, Die thoeft van anderen kerken si, Dat hare en comt niewer els bi 5[regelnummer] Dan bi den woerden ons Heren Jhesus, Die tote sente Petere seide aldus: ‘Du Peter, op desen steen, dat merke, Salic maken mine kerke,’ Ende gaf hem teenen geselle na dat 10[regelnummer] Pauwelse, dat vercoerne vat, Die niet en scieden, al doeds gewach Selc buggere, maer op enen dach Met Petere te Rome bi Nerone Ontfinc der martielien crone; 15[regelnummer] Ende si die kerke van Rome Sacreerden Gode, ende, also ict gome, Boven anderen kerken in eren groot Brachten met haerre saleger doot. Eusebius seget in sine coronike, 20[regelnummer] Dat na Petere ierst heilechlike Die Roemsche kerke hilt Linus. Nochtan seggen ons aldus
[pagina 27]
Die wel wilden weten some Der heilegher kerken staet van Rome, 25[regelnummer] Dat met Linus Cletus recht Besat den paeusstoel echt, Maer dat hi des paeus helpere ware, Ende hem sente Peter in sine jare Gaf macht van al der kerken doene; 30[regelnummer] Want hi in leerne, in orisoene So vele was, dat was gevoech Dat den anderen last iemen droech. Daer in dan dese II vorseide heren Daden, dat si wert sijn der eren 35[regelnummer] Metten paeus getelt te sine. Maer den achtersate te sine Heeft Peter Clemente gecoren, Also wi in Peters woerden horen, Die hi Clemente heeft gesent, 40[regelnummer] Als in tcanone es bekent. Ende hoe Clement ane Petere vinc Eerst, ende daer na van hem ontfinc Dat paeuscap, mogedi verstaen, Also ons Clement heeft cont gedaen 45[regelnummer] In sinen boec Itineraris, Dat wi geloeven wel dat waer is.
Van sente Clemente. XXIII. Van sente Petronellen, sente Peters dochter. XXXVI. Wonder maghic u vertellen Van sente Peters dochter, Petronellen,
[pagina 28]
Die lach binnen sente Peters live Van onghesonden sere cative. ........ ........

[pagina 29]
Van sente Marcialen. XXXVII. In dien tide dat onse Here Predecte sine salege leere Onder tgeslechte van Benjamine, Quamen horen de leere sine 5[regelnummer] Met Marcialis moeder ende vader, Die onse Here dede algader Van sente Petere doepsele ontfaen. Vader ende moeder setten hen saen Toten haren wert ten keere; 10[regelnummer] Maer Marciael bleef met onsen Here, Die doe was out XV der jare, Ende was sente Stevens maech wel nare, Ende wert een jongere ons Heren in twanderen Metten LXXII anderen. 15[regelnummer] Na dat onse Here was gevaren Te hemele, so volgede hi te waren In allen doene sente Petere na; Hi was sijn maech, also ic versta. Alse sente Peter hadde lange stont 20[regelnummer] Ghemaect te Rome sijn leeren cont, Wert hem gebot van Gode bekent, Dat hi Marcialen sent Te Gallen wert, dien hi te hant Met II papen heeft wech gesant. 25[regelnummer] Deen pape heeft die doot ontfaen, Ende Marciael keerde weder te Rome saen Ende seidt sente Petere, die hem gaf Met hem te dragene sinen staf, Ende seide hem: also houde 30[regelnummer] Dat hine daermede noepte, hi soude
[pagina 30]
Den dooden in live doen opstaen. Marciael hevet also gedaen, Ende heeft sinen geselle verweet. Vort hi met hem henen trect 35[regelnummer] Te Lymogen wert in dlant, Daer hi Gods wet in dede becant Met woerden ende met miraculen groot. Liede verwecte hi van der doot, Daer hen vele liede bekeerden bi. 40[regelnummer] Binnen Lymogen so quam hi, Daerne herberchde ene edele vrouwe, In wies huus van allen rouwe Hi enen sieken thant genas, Die in frenesien was, 45[regelnummer] Waerbi de vrouwe met al den haren Hare doepen dede al sonder sparen. Susanne hiet dese vrouwe goet. Doe ginc Marciael metter spoet Toten tempele der afgode, 50[regelnummer] Ende predecte daer Gods gebode. Daer sloegene die papen herde Ende dadene in enen karkere onwerde. Des ander dages in sinen gebede Quam in den kerkere groete claerhede, 55[regelnummer] Sine bande braken, die doren onttaden. Alle die dit sagen hem doepsel baden. Die papen, die hem daden die noet, Sloech die blixeme alle te doo. Doe quamen te Marciale geloepen 60[regelnummer] Die liede bi groeten hoepen, Ende seiden, si wilden hare wet begeven, Mochte hi den papen geven haer leven, Ende doe brachte hise alle te live. Doe docpte hi onder man ende wive 65[regelnummer] Wel XII^C ofte mee. Hier na wert Susannen wee, Want hare quam an des stervens quale. Doe beval si Marciale Valerien haerre dochter scone. 70[regelnummer] Si starf ende voer ten salegen loene. Valerie heeft suverheit te handen Beloeft, ende nu heeft si verstanden, Dat Steven quame metter vaert Treckende te Lymogen waert, 75[regelnummer] Die van den lande hertoge was, Ende hi niet en soude gehingen das Dat si hare suverheit behoude, Want hise te wive hebben woude. Dies gaf si al hare groete rijchede 80[regelnummer] Den armen. Nu quam in die stede Steven, ende dede Valerien ontbieden Ende vort sinen wille bedieden, Dat si algader ontseide saen. Doe dede hi hare thoeft afslaen, 85[regelnummer] Ende hi, die hare thoeft afsloech, Horde oppenbare genoech Metter ingelen sange claren Hare siele te hemele varen. Alse hi dit seide sinen here al bloet, 90[regelnummer] Viel hi vore sine voete doot. Doe wert die hertoge vervaert, Ende ontboet Marciale ter vaert, Dien hi belovede dat hi doen soude Altemale wat hi woude, 95[regelnummer] Op dat hi mochte wedergeven Sinen sciltcnecht daer sijn leven, Die te hant verwect wert daer Ende met sinen here gedoept daer naer, Ende si XV^M daer mede. 100[regelnummer] Hier na moeste een besichede Die hertoge doen met eren groet, Want hem die keyser Nero geboet,
[pagina 31]
In dat lantscap van Ytale. Ende alse hi dat gedaen hadde wale, 105[regelnummer] Voer hi te Rome sente Petere sien, Dien hi vant predekende. Mettien Viel hi met al den sinen ter mouden, Ende bat aflaet van allen scouden. Als Peter sach so groeten here 110[regelnummer] Met selken volke, met selken ghere, Heeft hi gevraget wie si waren. Die hertoge ginc hem oppenbaren, Hoe si bekeert waren bi der tale Ende bi den daden van Marciale, 115[regelnummer] Daer sente Peter omme herde sere Lovede Gode onsen Here.
Van sinen miraculen. XXXVIII. Lettel iemen was in die vaert, Hine heeft in tkeren sere begaert Dat hi Marciale wille sien, Eer hi ten sinen huse wille tien. 5[regelnummer] Dus quamen si tote ere rivieren, Daer si allegader op logieren. Des graven sone Archadius Van Poytiers geviel aldus: Hi ginc, om dat weder heet, 10[regelnummer] In die riviere baden; gereet Heeftene die duvel daer in versmoert, Ende bleef noch ongevonden. Voert Quam die vader te Marciale Ende bat hem met vroeder tale, 15[regelnummer] Dat hine verhoge, of hi can. Doe ginc Marciael van dan Daer die jongelinc verdranc, Ende die duvele also dwanc, Dat si den lichame brachten vore ogen, 20[regelnummer] Ende si hen selven oec moesten toegen, Also dat mense mochte gesien. Daer sagen die liede mettien Drie Moere met eyselikere gedane, Dan men u mach doen te verstane: 25[regelnummer] Hen vloech vier uut nese, uut mont. Ende als si hadden gemaect cont Haer namen, haer ambacht, nemmer danc, Also als hen die sant andwanc, Heeft hise ter wildernessen gesent, 30[regelnummer] Daer niemen van hen mach sijn gescent. Den dooden verwecte hi ter stat, Omme dattere hem tfolc al omme bat, Die bi namen hiet Hildebrecht, Ende die den lieden heeft berecht, 35[regelnummer] Hoene versmoerden die vianden, Ende hoene een ingel verloeste thanden Van den vianden, diene hilden Ende ter hellen voeren wilden, Ende voerdene ten vageviere sware 40[regelnummer] Ende te des paradijs porte daer nare, Daer die duvele omme maecten mesbaer; Ende ene stemme sprac daer naer Ende hiet, dat men [hem] dlijf geve Ende XXVI jaer oec leve. 45[regelnummer] Als Hildebrecht dit heeft geseit, Heeft hi wel sine dinc bereit Ende volgede sente Marciale, Ende leefde na die leeringe wale, Die hem sijn ingel hadde geleert. 50[regelnummer] Nu wert die name sere gemeert Van Marciale in meneger stede, Bi menegen wondere dat hi dede, So dat met sinen stocke een wijf Haren man genas, die al dlijf 55[regelnummer] Verloren hadde in gichtechede; Ende hi bescudde Bordeeus die stede Mettien stocke van brande fel.
[pagina 32]
In Lymogen oec gevel, Dat daer Marciael soude wien 60[regelnummer] Ende ene kerke daer mede vrien, Ende om tvrien was te jegenwoerde Die hertoge, die al dit horde, Hoe dat Marciael woude Dat men die feeste in suverheit houde. 65[regelnummer] Binnen der messen wert kative Een riddere met sinen wive Beseten van den viant. Doe bracht mense vore den sant, Die den duvel vraechde saen, 70[regelnummer] Twi dat hi dat hadde gedaen. ‘Om dattu gisteren’, heeft hi geseit, ‘Den lieden hiets sijn in suverheit, Ende dese te nacht onsuver waren, Dies sijn wi in hen gevaren.’ 75[regelnummer] Daer worden si genesen wale Bi den heilegen Marciale, Omdats hem tfolc, arm ende rike, Metten hertoge baden nerenstelike. XL jaer na ons Heren doot 80[regelnummer] Dede hem selve onse Here al bloet Sinen sterfdach verstaen, Ende hi heeft te gadere gedaen Alle die hi hadde bekeert, Ende heefse salechleke geleert. 85[regelnummer] Daer na starf hi cortelike Ende voer met Gode in hemelrike.
Van sente Saviniane, Potenciane ende Altine. XXXIX. LXXII jonghers waren In ons Heren Jhesus scaren, Daer dese toe behorende sijn: Saviniaen, Potenciaen ende Altijn, 5[regelnummer] Ende waren in Peters covent, Ende van hem in Gallen gesent Om Gods wet te leerne dare. Bisscop wiede hi van der scare Den heilegen Saviniane. 10[regelnummer] Ter porten van Sans quamen si ane, Daer si nerensteleke leerden De liede, ende se te Gode keerden. Een sijn maech wert ter stede Bisscop over dat kerstenhede, 15[regelnummer] Als Peter dat hadde vormect. Dese heilege man heeft berect Sinen stoel bi der gracien ons Heren, So dat hi ter salegher leeren Menegen mensche daer brachte in dlant; 20[regelnummer] So dat den duvel hevet geant, Ende porrede daertoe quade lieden, Die dit weldoen wilden verbieden, Ende quamen jegen den bisscop schelden. Hi, die hen wilde met dogeden gelden, 25[regelnummer] Proevede al valsch hare geloeve; Maer si warenre jegen al dove Ende verwoedden in lanc so meere, Ende onthoefden den heilegen here. Doe wert bisscop vercoren saen 30[regelnummer] Van den kerstenen Potenciaen, Die, als hi met stouten moede Tgeloeve leerde als die goede, Van den duvelen wert gehat, Die hebben so gebracht toe, dat 35[regelnummer] Die ongeloevege eens op hem quamen Ende die hem dit leven namen, Ende wilden na hare visieren, Dattene die vogele ende die dieren Aten, want sine woerpen te velde.
[pagina 33]
40[regelnummer] Maer het bleef bi Gods gewelde, Ende het groevenne die kerstine Buten Sans al stillekine, Maer God sint toegede wonder groot. Na deser tweer heren doot 45[regelnummer] Moesten saen doen haren fijn Altijn, Eodalt ende Serotijn, Die volgeden haers meesters leeren, Ende worden mertelaers ons Heren. Sider quam die dinc also, 50[regelnummer] Dat die heilege Wenilo, Bisscop van Sans, dese mertelaren Translateerde, doemen die jaren VIII^C screef, XL ende sevene. Doe regneerden in desen levene 55[regelnummer] Lottharis, Lodewijc, Karle, die Ghebruedere waren alle drie, Ende wonder groet gesciede daer ter stede Daermen dese translatie dede.
Van sente Clemente Flaviusse. XL. Een overste raet, Clement Flavius, Van Rome, ic verstaet aldus, Was oem van den paeus Clement. Dese was in Gallen oec gesent 5[regelnummer] Van sente Petere, met gesellen, Omdat si dongeloeve souden vellen. Dese quam te Mets in Loreine, Daer hi ende sine gesellen gemeine Van enen portere wel waren ontfaen 10[regelnummer] Ter herbergen, die hen vraechde saen, Wanen si quamen ende twi, Ende wat liede dat waren si. ‘Wi sijn,’ sprac Clement, ‘cnapen ende bode Jhesus Cristus, die ute Gode 15[regelnummer] Den Vader vore alle tiden Gheboren es, ende uten siden Der Maget in die tijt geboren, Die leden es niet lange hier voren, Al omme des menschen salechede.’ 20[regelnummer] Dit ende ander dingen mede Horde die wert, dient wel bequam. Mettien hi dus die tale annam: ‘Goet sijn uwe woerde. Mochtise in daden Warachtech maken ende gestaden, 25[regelnummer] So hadde u God hier ter stede Ghesent in onse salechede; Ende wel te tide so quaemdi hare, Want dit lant es gepijnt sware, Ende alre meest oec dese port, 30[regelnummer] Die van groeter macht hevet woert Beide van wapenen ende van rijcheden. Nu es ene sonderlinge stede In dese port, die wilen ere Dede maken die groete here, 35[regelnummer] Die keyser Octaviaen, Daer groet cost toe was gedaen. Nu es daer in een drake comen So groot, in caens niet genomen, Met vele van sinen geslachte, 40[regelnummer] Die de locht ontreint so onsachte, Wat hem genaect, vogel ofte beeste, Het sterft al van den tempeeste. Dus es verstorven half wel dese port. Mochte u God gevellen dese mort, 45[regelnummer] So haddi herde seker sake, Dat men geloevede an uwe sprake’. Ende als dit die heilege lieden Blidelike te doene bieden, Liep die wert weder ende vort 50[regelnummer] Toten meesten van der port, Ende seide hen wat hi hadde verstaen. Doe quam geen volc geloepen saen
[pagina 34]
Om die heilege liede sien, Ende herde vele wasser van dien, 55[regelnummer] Die alte swaerlec waren gepijnt Van den drake gevenijnt. Als dat sente Clement sach, Hadde hijs herde swaer verdrach. Sinen wert so doepte hi daer 60[regelnummer] Ende dat ander volc daer naer; Ende die hi doepte worden te samen Ghesont van sielen ende van lichamen. Des ander daechs heeft hi gedaen Messe, ende hi dede ontfaen 65[regelnummer] Tsacrament diere kersten waren, Ende also ter stede wert, sonder sparen, Daer die drake binnen was. Hi metten sinen sanc ende las Kyrieleison met stemmen clare. 70[regelnummer] Ende als die beesten worden geware Gods cracht, toegeden si oetmoet. Clement ginc tote hen metter spoet, Ende hiet hen afdoen alle felhede Ende rumen oec daer die stede, 75[regelnummer] Ende gaen daer si nemmermeere Creature ne doen dere. Ende als die liede alle Amen seiden, Nam hi sine stoele sonder beiden Ende bantere mede den meesten drake, 80[regelnummer] Ende leiddene met gemake, Ende die andere volgeden sciere, Tote dat hi quam ter riviere; Daer dede hi hem af die stoele saen, Ende dedene in die riviere gaen 85[regelnummer] Ende die andere alle mede. Noyt en wistmen sekerhede, Waer datter enech af bequam. Die stede, daer hise ute nam, Die bleef vorwert meer so reene, 90[regelnummer] Datmer cume een woermkijn cleene Ye seder in hadde vonden, Maer al venijn scuwet tallen stonden. Hier na stichte sente Clement Van clercgien menech covent, 95[regelnummer] Ende wiede ordinen alrehande, Die vort stichten achter lande Kerken, daer men Gode in eerde, Also hen hare heilege bisscop leerde, Na den leerne sijns meesters goet 100[regelnummer] Sente Peters, dien hi wel verstoet. In December dede hi sinen ende Op die negende kalende.
Van sente Fronten van Peregort. XLI. Als in den tijt van siere joget Wert sente Fronte verhoget Te leidene een salech leven, Ende es met sente Petere bleven, 5[regelnummer] Diene bisscop wiede te Rome, Ende senddenne, dat hi begome Peregort, beide lant ende port, Want van danen was sine gebort. Als hi daer quam, saen daer naer 10[regelnummer] Maecte hi LXX moenke daer, Daer hi mede ginc ene stonde Al bekerende dat hi conde; Maer die hi doepte dede ten swaerde Squirius, baliu daer in dien aerde. 15[regelnummer] Als dit die bisscop heeft versien, Wilt hi ter hermitagen tien, Ende heeft dat sinen jonghers geoppenbaert, Die met hem gingen daer hi begaert. Met lettel goets gingen si ten woude,
[pagina 35]
20[regelnummer] Daerse God geleiden soude, Ende quamen op die Dordone, Daer een groet drake sine woene Met vele serpenten lange hadde gehadt. Als die jongers sagen dat, 25[regelnummer] Wilden si van vare keren weder; Maer sente Fronte viel ter neder In gebede, ende altehant Ruumde die drake daer dlant, Ende en wert nemmer gesien na desen. 30[regelnummer] Alse si een stuc daer hadden gewesen, Began den jongers die scarpheit deren, Ende begonsten murmureren. ‘Es die suverheit allene,’ si seiden, ‘In die bossche ende in die heiden? 35[regelnummer] Oft en hort God niet alse wel de sine kere Elre als in die woestine? Waeromme en setten wi niet weder ten Tonsen steden, ende loven daer onsen Here?’ Als dit verstoet die heilege man, 40[regelnummer] Sprac hi dus sinen jongeren an: ‘O lieve kindere, of wi Gods rike Soeken, twi selen wi nerenstelike Soeken dat den vleessche genoege? Dat en es altoes niet gevoege, 45[regelnummer] Dattu den wormen tfleesch maecs vet. Maer den esel betaemt bet Dat menne versade so niet, Dat hi ontsegge dat men gebiet. Voeden wi soe den lichame, 50[regelnummer] Dat hi Gode niet en vergrame. Wanen comen ons des vleeschs sorgen, Dat te levene en heeft genen morgen? So geven wijt op dan al Gode, Die ons niet en beswijct in genen node.’
Hoe dattene God versach in de wildernesse. XLII. Nu troest hise dus ter salecheden, Ende nu heeft hi over hen gebeden. Altoes dede hi dit ofte dat. Ende sine bede God niet en vergat, 5[regelnummer] Maer sendde ten baliu Squirius Sinen ingel, die hem seide aldus: ‘Du ets weeldechleke ende die dine, Ende van hongere in die woestine Verderven die cnapen mijn. 10[regelnummer] Nu sendt hen tileke morgijn Spise, daer si bi mogen leven, Van dien dat ic di hebbe gegeven. En doestuut niet, God wert di gram.’ Als die baeliu dit vernam, 15[regelnummer] Bleef hi dien nacht in groeten vare. Nuchtens riep hi sine vriende hem nare, Ende seide hen dit visioen gereet. Vort vraget hi, ofte iemen weet In wat steden in die woestine 20[regelnummer] Cristus cnapen plegen te sine, Ende niemen en hevets hem berecht. Des anders nachts quam dingel echt Ende gaf den baliu sware wonden, Die hi toende te meneger stonden; 25[regelnummer] Sinen vrienden bad hi raet. So was daer een, die dus spreken bestaet, Die was boven hen allen vroet: ‘Vele kemele sterc ende goet Heefstu: daerop doe laden spise 30[regelnummer] Na der hermiten wise, Ende laetse sonder leitsman gaen. Heefti dit teken God gedaen Om die noet van sinen cnechten, Hi sal die kemele wel berechten.’ 35[regelnummer] Men dede dat dese wilde raden: LXX kemele waren daer geladen, Ende waren so ten wege gedaen. Recht als die broedere hadden bestaen Noene te seggene, quam daer ter doren 40[regelnummer] Een der kemele, die ginc voren.
[pagina 36]
Als die bisscop [des] wert geware, Lovede hi Gode ende seide daer nare Ten bruederen: ‘Gaet desen kemelen dwaen Hare voete, ende geeft hen tetene saen, 45[regelnummer] Want si ons bringen onse lijfnere.’ Si daden dat; doe seide hi mere: ‘Siet, hoe onse Here onser heeft gedacht, Hoe hi ons spise hier heeft bracht Bi sinen ingel, die algemeene 50[regelnummer] Dese kemele heeft geleidt allene.’ Nu hort van desen heilegen doene: Bi den rade van Frontoene En namen si mer deen helft van der ware, Ende dander helft namen si daer nare 55[regelnummer] Ende loedenre die kemele effene met, Ende hebbense ten wege geset ........ ........ ........ 60[regelnummer] ........ ........ ........ ........ ‘Toghet mi, Here, des biddic u, 65[regelnummer] Den wech daer ic in mach gaen Ende daer ic vinde dine knapen saen, Die mi doopsel moghen gheven!’ Doch heeft hijt also bedreven Dat hi den heiligen bisscop vant, 70[regelnummer] Dien hi om dopen bat te hant. Hi dooptene ende hieten met Gregorius, ende leerdem Goods wet. Ten jare omme sendi daer mede Sulc present als hi eerst dede. 75[regelnummer] Van desen moet ic hier begheven, Want en vant niet meer bescreven.
Van sente Menniusse van Catteloengen. XLIII. Te Gallen waert wert oec gesant, Om Goods wet te doene becant, Van sinte Peter een Menius. Dese was geboren, ic last aldus, 5[regelnummer] Van Rome van edelre geboort, Ende hadde ontfaen bisscops woort Van sinte Peter, diene sende dane, Mitten subdyaken Domiciane, .... Ende wert begraven aldaer. 10[regelnummer] Dies wert sinte Menius therte al swaer, Ende keert te sinte Peter saen, Ende dede hem al dit verstaen, Ende Peter andwoerde gherede: ‘Nem dese fringe van minen clede, 15[regelnummer] Ende ganc daer hi begraven es,
[pagina 37]
Ende lecse op hem, ende sech na des: ‘Jhesus heeti opstaen, Voort heeti Peter, onse meester, gaen Mit mi doen dat hi di beval.’’ 20[regelnummer] Ende dit dede sinte Mennius al, Ende verwecte sinen geselle. Doe ghinghen si vort, als die snelle, Rechte te Catheloengen waert, Want hen bevolen was die vaert, 25[regelnummer] Ende in dien wege genasen si vele Sieke van menegerande quele, Bi der gracien van onsen Here. Noch hoort een deel van desen mere.
Van sinen miraculen. XLIIII. In Catheloengen quamen si daer nare, Daer si begonden te predicken tware; Maer si waren so verhert die lieden ........ ........ Om dat sine niet horen wouden. Si wilden beteren hare scouden. 35[regelnummer] Dus wert hi brocht mit eren voort Te Catheloengen waert ter poort. Ende als si quamen ter poorten gehende, Quamen III laserse ende III blende Hem jegen, die hi genas ter stede 40[regelnummer] In den name der Drievoudechede. Ende als hi quam in die stat, Quam hem een jegen, dien besat Die duvel, entien ghenas hi mede. Dus wert mit groter weerdichede 45[regelnummer] Sinte Menius bisscop daer, Ende wast wel XXIIII jaer, Daer hi binnen dede menige doghet, Dies sijn ziele nu sere verhoget. Dit heb ic u nu ghedaen in scijn 50[regelnummer] Van sinte Peter ende van den sijn; Maer nu wil ic dat ghi hoort Van sinte Pauwels jongers voort.
Van den geveysden die te Ychonen volgeden in sente Peters scare. XLV. Eens doe sente Paulus liet die port Anthiochen, ende ghinc vort Te Ychonen, volchden in siere scaren Ghesellen, die geveyst al waren. 5[regelnummer] Doe dit Synphorus heeft verstaen, Es hi jegen Paulus gegaen, Ende heeftene oetmoedelijc gegroet, Dat hi den anderen niet en doet.
[pagina 38]
Diegene, die geen goet en jaechden, 10[regelnummer] Diere hen omme bolgen, ende vraechden: Twi dat hise niet en groet? Hi sprac: hi en sage ane hen geen goet. Dus heeft hi sente Pauluse geleet In sijn huus, die al gereet 15[regelnummer] Onse geloeve daer heeft geleert Mindere ende meerre, die daertoe keert. Wies leeren so wel behaecht Teclen, eenre edelre maecht, Dat si noede yet van hem schiet, 20[regelnummer] Ende wilde doen wat hi gebiet; Nochtan was dese joffrouwe Met enen Tamyrus onder trouwe. Alse dat Teckelen moeder verstoet, Die te Tamyrus sende ter spoet, 25[regelnummer] Dat Paulus hadde sine bruut gekeert Al van hem, ende al onteert. Als Tamyrus hier toe dede Sine macht, ende de moeder mede, Dat Tecle dade haren wille, 30[regelnummer] Ende si en mochten, lude no stille, Dedemen Pauluse kerkeren sware, Daer hem Tecla volgede nare. Daer na mense beide brochte Vore den juge, daer onsochte 35[regelnummer] Gheslegen was die heilege man Ende uter port gesteken dan, Ende Tecla was gewijst ten viere. Daer spranc si willende in: wel schiere Quam een regen die tvier uutdede; 40[regelnummer] Ende ertbeve quam so groet mede, Die den menegen dleven nam, Also dat Tecla danen quam, Ende quam daer was in stilre ware Paulus, ende si wilde hare 45[regelnummer] Doen berecken na enen man, Ende also hem volgen an; Maer Paulus heeft dat verboden hare. TAnthiochen ghingen si daer narc. Daer wert geware Teclen scoenhede 50[regelnummer] Een die meeste van der stede, Ende diemen Alexander hiet. Groete miede hi Pauluse biet Om Teclen, dat niet en doech, So dat hi doe an hare vloech, 55[regelnummer] Als te helsene met crachte; Ende si stackene van hare met machte, Ende seide: si ware welgeboren Van Ychone; dade hi hare toren, Het soude hem te quade vergaen. 60[regelnummer] Doe brachte hise vore den juge saen, Ende seide dat hare geloeve ware quaet, Ende dat te harre pinen staet
[pagina 39]
Versleten te sine van dieren; Doe en wasser an anders geen vieren. 65[regelnummer] Doe gaf mense te hebbene in hoede Eenre edeldere vrouwen groot van goede, Wies dochter niewinge was doot: Trifena hiet dese vrouwe groot.
Van den selven. XLVI. Nu werden die diere al bereet, Daer sente Tecla jegen street Bi der hulpen van onsen Here, Datter hare af en quam geene dere. 5[regelnummer] Dies wert gram Alexander, Dier meer toe dede dan een ander, Ende dede III grote wilde stiere Te samen coppelen, die mit viere Behangen waren al omtrent, 10[regelnummer] Daer men Teclen vaste an bent, Om datse die stiere so souden Te sticken sleipen achter mouden; Maer tfier verberrende Teclen bande Ende die stiere liepen wech te hande. 15[regelnummer] Trifenen, also gi mi horet nomen, Was hare dochter te voren comen, Die haer seit: ‘Nu hout in hoede Tere dochtere Teclen die goede, Ende dat si voor mi bidde, bit hare!’ 20[regelnummer] Hier om wert Tecla also clare Mit Trifenen voorwart mere, Dat, als si sach dat grote sere, Dat men Teclen doen soude, Viel si recht als doot ter moude. 25[regelnummer] Ende Alexander, die dit sach an, Sprac: ‘Juge, laet quite Teclen dan, Dat Trifene niet en stervet, Dat die keyser niet en verdervet Dese stat, als hi verstaet al bloot 30[regelnummer] Dat Trifena sijn nicht is doot.’ Aldus wert verloest Tecla. Ende Trifena haer quam daer na, Dat si bi sinte Teclen leren Volmaect was int gelove ons Heren. 35[regelnummer] Achte daghe bleef si daer. Doe socht si ende vant daer naer Sinte Pauwels, bi wies rade So volmaect was in heiligher dade. Bi sinen orlove ghinc si sint 40[regelnummer] Te Yconien binnen, ende vint Tamyrus haren brudegom doot. Die moeder levede; in pinen groot Dede si ter moeder lange stonde Te leren, maer sine conde. 45[regelnummer] Doe voer si te Celeucien in tlant, Daer si Goods wet dede becant. Si starf daer ende voer te rusten, Daer ons sere na mach lusten.
Van anderen sente Paulus jongers. XLVII. Andere jongers hadde menech een Sente Paulus, daer ic negeen Ghewach af en doe, dan van dien Die wi in de martyrlogie sien. 5[regelnummer] In Hoymaent op die vierde calende Dede sinte Tropijn sinen ende
[pagina 40]
Te Aerlaten, die daer in tlant Deerste bisscop was gesant Van sinte Pauwels, diere in dede 10[regelnummer] Menighe grote nuttelichede. In Hoymaent op die eerste none Dede Tytus sinen ende scone Te Creten, daer hi bisscop sat, Want hem sinte Pouwels geboot dat. 15[regelnummer] In Maerte op die kalende XIIIde Sinte Onisius verdiende Te doene ene salighe doot. Dese was van predikens noot Tot Ephesum bisscop gelaten; 20[regelnummer] Sint so ghinc hi sire straten Van dane, ende quam te Rome, Daer hi gesteent was, als ict gome; Ende sijn lichame wert ghevoert sint Daer hi bisscop was bekint. 25[regelnummer] Die heilige maghet Potenciane Na menigen anx, na menigen bane, Na dat si ghebrocht was weerde Menighen mertelare ter eerde, Na dat si hadde ghegeven al 30[regelnummer] Haer goet den armen, groet ende smal, Deed si enen swaren ende In Junius op die XIIIde calende. Opten selven dach so dede Haer vader sinen ende mede, 35[regelnummer] Sinte Prudent, die ye sint voort Dat hi hadde kerstene wet gehoort Sonder smette hevet gelevet, Daer hi nu den loen of hevet. Ter vijfter kalende van Julius 40[regelnummer] Vinden wi van Cresente aldus, Die van sinte Pauwels ontfinc Over Gelatien des bisscops dinc, Ende ghinc in Gallen, daer hi leerde Vele volcs ende bekeerde, 45[regelnummer] Daer hi na rechte had bisscops stede, Daer hi salighen ende dede. In Oestmaent der XIIIIder kalende Wi van sinte Epastes venden, Die van sinte Pauwels was gesat 50[regelnummer] Tot Thoulousen in sbisscops stat, Ende hi wert een mertelare Voor Gode onsen Here mare. Sinte Pauwels van Nerboene Wert geset in sbisscops doene 55[regelnummer] Van sinte Pauwels ons Heren, Daer hi te Spaengen waert ghinc leren Ende Nerboene, daer hi in dede Menigherhande nuttelichede, Die daer dede des levens lide, 60[regelnummer] In December op die eerste yde. Dit hebwi van den princen groot, Peter ende Pauwels, die die doot Leden bi Nero te Rome, Ende van haren discipelen some, 65[regelnummer] Hoe dat si enden haer leven, Als wijt verstaen, bescreven. Nu keerwi te Nero weder, Die tgheloove wilde werpen neder.
Van sinte Vitale ende Valerien passie. XLVIII. Nu wert in Ytale ghesant Van Nero den tyrant Paulijn, om baeliu te sine Van den lande, entie kerstine 5[regelnummer] Te dodene, daer hire of heeft gehoort.
[pagina 41]
Te Ravene quam hi in die poort. Een ridder was mittesen Pauline, Vitalis, die al stillekine Kerstijn was. Nu quamt so voort, 10[regelnummer] Dat Paulijn vant daer in die poort Enen kerstijn phisisien, Dien hi te hant ter pinen dede tien, Die ter doot een deel wert in vare; Ende Vitales werts gheware, 15[regelnummer] Ende riep aen hem, die Ursijn hiet: ‘Broeder Ursijn, wats di ghesciet? Du, die andere ganst in noden, Wiltu di selven ewelike doden? En verlies niet dine crone, 20[regelnummer] Daerti toe comen is nu scone!’ Alse Ursijn dit heeft verstaen, Heefti blidelike ontfaen. Vitalis groeven met eren, Ende wilt voort meer niet keren 25[regelnummer] Te Paulijns sijns heren zale. Paulijn wert gram ende deden halen. Als hi hoorde dese mare, Dedine tormenten sware. Doe hiet hi sinen knapen dit, 30[regelnummer] Dat si maken enen pit Totten watere ende si dan Daer in setten den heilighen man; ‘Ende wil hi dan niet anebeden Onse goden aldaer ter steden, 35[regelnummer] So vult den put mitter eerde, Ende laten daer in: gaet uwer veerde!’ Ende si hebben also ghedaen. Al te hant so wert bestaen Apollonius van den viant 40[regelnummer] (Dat was die den raet vant Hoe dat men Vitale ontlive): LIII daghe riep die keytive: ‘Vitalis, du verbrant mi al!’ Ende na dit ongheval 45[regelnummer] Heeft hem verdronken die keytijf. Valeria, Vitalis wijf, Wilde wech voeren haren man .... Een groot hoop onlovigher man, Die hare teten boden 50[regelnummer] Van der offerande van haren goden, Dat si maecte herde onmare, Want si seide dat si kerstijn ware. Daer sloegense die quade liede, Dat se cume hare misniede 55[regelnummer] Levende brochten te Melane. Den derden daghe, na minen verstane, Voer si mit ziele tonsen Here, Daer si sal sijn emmermere.
Van haren kinderen. XLIX. Doe die heilegen dus lieten dleven, Hebben hare kindere wech gegeven Hare goet den armen, ende vele waes: Dit waren Gervaes ende Prothaes, 5[regelnummer] Ende hielden hen in Nazareus woene. Nazareus was eens Joden sone:
[pagina 42]
Sijn moeder kersten uutvercoren, Ende was bi Rome wel geboren. Doe hi was van XII jaren, 10[regelnummer] Wonderde hem herde sere te waren, Dat sijn vader de Joetschen sede Hielt, ende sijn moeder kerstenhede. Maer bi Gode, diene maecte vroeder, So hielt hi hem al an de moeder. 15[regelnummer] Die vader, diene minde seere, Troestenne ter Joedscher leere; Maer daer na verstont hi saen, Dat hijs Cristus wilde anegaen, Dies hi sere wert tebarenteert. 20[regelnummer] Den sone heeft hi geinstrueert, Hoe dat men die kerstene torment. Maer dat kint en mickets twent, Ende liep saen toten heilegen man, Den paeus Linus, daer het van 25[regelnummer] Dat kerstenhede heeft ontfaen; Ende heeft dat predeken vort bestaen, So dat hem van sinen magen Wert gebeden, die sijns ontsagen Datmenne daeromme ontliven soude, 30[regelnummer] Dat hi van danen varen woude. Ende hi dede dat men hem bat, Ende de vader gaf heme scat Op zomers wel geladen, Daer hi den armen met stont in staden, 35[regelnummer] Daer hise achter lande vent. Doe hi gevaren hadde al omtrent X jaer, quam hi te Melane. Daer vinc hi dat predeken ane, Ende vragede omme de kerstine. 40[regelnummer] Van den baeliu Aneline Wert hi gevaen, ic laest aldus, Gervasius ende Prothasius. Omme dat si groet van magen sijn, En woudse niet dooden Anelijn; 45[regelnummer] Maer met lange houden gevaen Waende hise doen haer wet afstaen. Dese ende andere gevane dus Heeft getroest Nasareus, Also dat mens wert geware. 50[regelnummer] Doe wert hi teblouwen sware, Ende gesteken uter port. Als hi doe ghinc weder ende vort, Es hem comen sijn moeder an, Onlanghe doot, ende hiet hem dan 55[regelnummer] Dat hi make hem ter vaert, Om predeken te Gallen waert, So dat hi teere steden coemt, Diemen Gymellus in Latine noemt: Vele volcs so doepte hi dare. 60[regelnummer] Ene edele vrouwe van groeter mare Heeft hem Celsusse, hare kint, bevolen Te doepene, ende na siere scolen Te leerne, also als hi dede; Want het hem bleef volgende mede. 65[regelnummer] Doe Danabaus verhorde mare das, Die rowaert van Gallen was,
[pagina 43]
Heeft hi Nazareus gevaen Met Celsus, ende in den kerkere gedaen, Als smorgens te doene nemen dleven; 70[regelnummer] Maer sijn wijf deeds hem begeven, So dat hise ongevangen liet; Maer predeken dat hi hen verbiet.
Van Nazareus ende Celsus. L. Ene stont hier na, in caent genomen Hoe lange, sijn si te Triere comen, Daer Nazareus brachte vort Eerstwerf ons Heren woert, 5[regelnummer] Ende heeft daer vele volcs bekeert, Ende ene kerke gefondeert, Ende wihetse. Maer die vicaris, Een jongelinc dien dit swaer is, Hevet Nerone ontboden daer, dat 10[regelnummer] Die enen riddere sende ter stat Met vele ridders, dat si vaen Nazareus ende bringen hem saen. Si daden also als hi hen hiet. Also houde alsene Nero siet, 15[regelnummer] In den kerkere hine doen doet Met Celsus, den kinde goet, Want hi wildere toe hebben raet, Met wat tormente mense verslaet. Des anders daechs voer hi ter jacht, 20[regelnummer] Ende quam met groeter cracht Sere starc een ongediede, Ende doodde vele siere meiseniede. Hi selve in de noet ontfinc Ene wonde ende nauwelike hi ontginc, 25[regelnummer] Ende seide dat dit hem anequam, Omdat die gode waren gram Dat hi Nazareus leven liet. Mettien hine vore hem ontbiet. Hi sach hem danschijn hebben clare, 30[regelnummer] Ende waende dat toeverie ware. Ten temple doet hine leiden daer naer, Om de gode te anebedene daer. Doe hi daer quam, braken ter steden Alle dafgoden bi siere beden. 35[regelnummer] Ghekerkert so wert hi do. Des anders daechs hiet Nero, Dat menne verdroncke in die see. Den sciplieden hiet hi mee, Eest dat hi van verdrinkene ontga, 40[regelnummer] Dat sine verbranden. Saen daer na Wert hi ende Celsus dat kint In die see overboert gesint. Ende dat weder wert so fel, Dat die scipliede waenden wel 45[regelnummer] Verdrinken; ende dat si hadden gedaen, Began hen rouwen herde saen. Daert hen te vresen stont aldus, Sagen si Nazareus ende Celsus Blidelike in dwater tote hen comen. 50[regelnummer] Als si dan hare afgode verdomen, Die heilegen in dien scepe quamen Ende voeren te lande blide te samen.
Van den selven. LI. Rechte vort gingen bedieden Gods wet dese II heilege lieden, So dat si te Milane quamen. Gervase [ende] Prothase si vernamen,
[pagina 44]
5[regelnummer] Ende bleven te gadere ene stont. Doe dat Anoline wert cont, Heeft hijt Nerone ontboden dus. Sint quam te Rome Nazareus Ende vant sinen vader kersten wesen, 10[regelnummer] Die hem seide hoet quam te desen Bi sente Petere, diet hem riet In visioene. Menech verdriet Nazareus te Rome gedoechde Om Gods wet die hi altoes toechde; 15[regelnummer] Ende na menegerande pine Wert hi noch bracht vore Anoline, Diene met Celsus dede onthoefden. Si die kerstelijc geloefden, Hebben in enen boegaert geleit 20[regelnummer] Die lichamen. Tsnachts wert geseit Van den mertelaren dit bediet Dat een die Cerasius hiet, Dat hise in sinen huse oec groeve. Hi dede dat, ende te sinen behoeve 25[regelnummer] Wert sijn dochter saen genesen, Die lange ghichtech hadde gewesen. Hierna lange dede oppenbaren Onse Here dese II mertelaren Bi Ambrosise, den heilegen man, 30[regelnummer] Daer men miraculen groot sach an. Nu laten wi die tale hier ave. Vore Anastasius den grave Quamen der gode papen, die dwase, Clagen over Gervase ende Prothase, 35[regelnummer] So dat hise heeft ontboden Ende hietse anebeden de afgoden. Als si dat niet en wilden anevaen, Dede hi Gervase te doot slaen Met geloedden scorpioenen swaere; 40[regelnummer] Ende Prothaes wert onthoeft daer nare, Die een man dede graven waerde. Dese II santen oppenbaerde Onse Here, na minen verstane, Bi sinte Ambrosise van Melane, 45[regelnummer] In djaer ons Heren almechtech CCC ende VII ende tachtentech.
Van sente Processe ende Marthiniane. LII. Symoen die valtsche toeverare Als hi starf, so worden sware Peter ende Pauwels gevaen. Proces ende Marthiniaen, 5[regelnummer] II ridders, hadden in hoeden die. Dese sagen wel, so wie Daer tote hen quam al ongesont, Hi wert genesen in corter stont, Ende sagen oec menech wonder groet. 10[regelnummer] Doe seiden si ten Apostelen al bloet: ‘Nero heeft vergheten uwer nu. Doept ons lieden, biddewi u, Ende daer ghi wilt so gaet daer naer.’ Si doepten die II aldaer, 15[regelnummer] Ende XLVII mede teere scaren, Die daer oec gevangen waren. Hier na dede men te verstane Pauline, den meester over die gevane, Dat Proces ende Martiniaen
[pagina 45]
20[regelnummer] Kerstenhede hadden ontfaen. Hi deedse vaen ende carcereren; Des morgens dede hise vore hem keren, Ende heeft hen nerenstelike geboden Dat si weder keeren ten goden. 25[regelnummer] Doe si sine gode maecten onmare, Dede hise tormenteren sware, Ende, na menegerande torment, Wert Poulijn met eere ogen blent. Doe waren si in den kerkere gedaen. 30[regelnummer] Ten derden dage wert bestaen Paulinus metten viant, Ende starf also te hant. Sijn sone Ponpinius Dede den baeliu te wetene aldus, 35[regelnummer] Diet vort den keyser dede te verstane. Processus ende Martiniane Tonthoefdene, dit ontboet Nero, Ende dat was gedaen also.
Van Thymotheuse ende Appollinarise. LIII. Doe een Lapidius hadde de macht Van der baelgien, was vore hem bracht Thymotheus, om dat hi woude Dat hi de gode anebeden soude. 5[regelnummer] Ende doe Thymotheus dat Ontseide, was hem menech gat Gheslegen in den live sijn, Daer men in wreef calc ende aysijn. Hi lovede Gode in dier gebare 10[regelnummer] Als ofte hi saechte gesalvet ware. Een, die Appollinarijs hiet. II ingele bi hem staende siet, Die seiden: ‘Tymothee, wi sijn Ghesent, omme di te doene anschijn 15[regelnummer] Wat men in den hemel doet. Hef op dijn hoeft!’ Hi deedt ter spoet, Ende sach Jhesum ter rechter side Sijns vaders staen, ende hem al blide Ene croene toende van gemmen clare. 20[regelnummer] ‘Themotheus,’ seide hi daer nare, ‘Dese croene es di bereet, Die di saen tontfane steet Ten derden dage van minen handen.’ Doe voeren dingle wech te handen. 25[regelnummer] Appollinarijs die met moeten Dit horde ende sach, hi viel ten voeten Thymotheuse, ende bat hem sere, Dat hi vore hem bidde onsen Here. Die baeliu wert sere verwoet: 30[regelnummer] Ghesmolten loet heet hi ter spoet In Appollinarijs mont Ghieten; maer in corter stont Wert cout als ijs dat wallende loot. Om dese miracule groot 35[regelnummer] Wert vele volcs bekeert al dare. Tymotheus met Apollinare Werden in den kerkere gedaen, Omme dat men wilde nauwe verstaen Wat tormente men hen doen sal. 40[regelnummer] Nu volgen hen een groot getal, Die tsnachts doepsel ontfingen dan Van Maurus den heileghen man.
[pagina 46]
So dede oec mede Appollinare, ... ‘Ende die men metti doept, seide men der scare, 45[regelnummer] Sal algader sekerlike Morgen sijn in hemelrike, Want si warens werdech wel, Want al torment en was hen niet fel, Si en gedoegeden vriendelijc dore Gode 50[regelnummer] Alle tormente ende alle dode.’ Het quam also, want sdaechs daer nare Werdt onthoeft al die scare, Daer die ingel ave sprac. Des daechs daer na men vort trac 55[regelnummer] Tymotheuse ende Appollinaren, Die altoes oetmoedech waren, So dat si beide worden onthoeft; Ende altehant, des geloeft, Viel van den hemele een schicht vierijn 60[regelnummer] Den baeliu in die scouder sijn, Ende die viant voer hem inne, Ende starf saen al verwoedt van sinne.
Van XLIX mertelaren die van sente Petere gedoept waren. LIIII. Al en maghic ten vollen niet verclaren Somegher doen, die gepassijt waren Onder Nerone den keyser fel, So en seggicker u af niet el, 5[regelnummer] Dan die Martyrlogie seget, Daer ment cort in over leget. In Merte, op die pridie yde, So viert men te Rome blide Van XLIX martelaren, 10[regelnummer] Die van sente Petere waren Ghedoept, doe hi was gevaen. Desen dede men die doot ontfaen Alte samen, daer si te loene Omme hebben dewelike croene. 15[regelnummer] In Tuscane vierde men bi wette Den dach van sente Torpette, Die was van machte onder Nerone; Seder wert hi bekeert scone, Ende wert een vray kerstijn, 20[regelnummer] Daer hi gepassijt omme moeste sijn Met menegen tormente sware; Onthoeft so wert hi daer nare. Te Macerien in die stede Waren bi Nerone gepassijt mede 25[regelnummer] Felix ende Constancia, Daer ic el niet af en versta.
Van sente Marcke Ewangeliste. LV. Nu seit Jeronimus, diet wiste, Dat sente Marc dEwangeliste Ghepassijt wert in dachtende jaer, Dat Nero keyser was vorwaer. 5[regelnummer] Te Egypten ende in Libien mede Leerde hi ierst dat kerstenhede ........
Van vorteekenen van der distructien van Jherusalem, ende hoe de Joden den Roemschen tseis ontseiden. LVII. In desen tiden wert gesant Baeliu onder der Joden lant Van Rome Albijn, na Festus,
[pagina 47]
Ende na Albine een Florus. 5[regelnummer] Dese was den Joden fel ende quaet. Onder menege andere ondaet Heeft hi ene alte groote gedaen: Gheesselen ende hangen daer na saen Heeft hi gedaen der meester heren 10[regelnummer] Van Jherusalem, tonneeren Al den Juden, daert sach toe Des conincs Agrippen suster, die doe Ten temple comen was om beden. Om dese ende andere ondadecheden, 15[regelnummer] Die Florus dede hare ende ghens, Ontseiden de Joden den Roemschen chens. Doe wert gesendt Vaspasiaen Met Tytus sinen sone saen Van Nerone, om dwingen die Joden, 20[regelnummer] Die men versloech gelijc roden Al dore Surien, ende hen tonwerden En mocht mense doen niet ter erden. Van deser destructien swaer Bescrijft Josephus teckene claer, 25[regelnummer] Die vore gesien waren ende gehort. Op Jherusalem die port Heeft hare een jaer al dore verbaert Een sterre, geschepen als een swaert. In April, ten achtenden dage, 30[regelnummer] Teere Paschen te middernachte, sonder sage, Werthet also dore claer Omtrent den tempel ende den outaer, Als oft hadde geweest die claerste dach, Die noch noyt man [en] sach. 35[regelnummer] Diere selfs daechs geviel te handen, Dat men brachte ter offeranden Ene coe, die calvede een lam. Die oest porte, also ict vernam, Van den temple, so swaer coperijn, 40[regelnummer] Datter XX man om opdoen moestendere toe sijn, Vant men tsnachts allene onttaen, Daer en mochte geen slot vore staen. Ten Meye dagelijcs, als onderghinc De sonne, sach men - te wonderne dinc - 45[regelnummer] Vierege wagene in die lucht Dore vliegen met grooter vrucht, Ende daertoe gewapende scaren. Tsinxen daechs daer na te waren Heeft men den tempel gehort 50[regelnummer] Crischende ende dese woert: ‘Gaen wi henen!’ Dese teekene swaer Dochten den dullen goet vorwaer, Maer den vroeden hevet quaet gedacht. Een man van armer comst geacht 55[regelnummer] Was te Jherusalem in die port, Die Jhesus hiet, die ve, dit woert, Dats wee in Dietsch, riep harentare, Waer dat hi ghinc, VII der jare, Eer beseten wert die stede, 60[regelnummer] Hoe dat menne sloech, wat men hem dede, Ende meest op die hoge dage; Ende als was in die sware plage Van den vianden ommelegen die port, Quam die man ten muere vort 65[regelnummer] Roepende ve; een steen die quam, Die hem roepen ende leven nam, Van buten uut enen engiene. Dit waren vorteekene sere tontsiene.
Van der scheedingen van ons Heren jongers. LVIII. Eenparlike XL jaer Na de doot ons Heren swaer Hadden de jonghers sijn woert Te Jherusalem in die poert 5[regelnummer] Gheleert den Joden, ende geraden, Dat si hen keerden van mesdaden; Ende die hem daer dies meest bewant,
[pagina 48]
Was Jacob, ons Heren brueder genant, Die bisscop was daer in die stede. 10[regelnummer] Maer so verherdt in die quaethede Worden die Joden, dat si niet En micten op dat men hen riet; Dies moesten si vallen in swaerre plagen. Doe die jongeren Gods dat sagen, 15[regelnummer] Ruumden si altemale die port, Daer selke af weder ende vort Ghingen leeren die wet ons Heren. Die des te doene niet en gheren, Voeren woenen over die Jordane, 20[regelnummer] Ende lieten tquade volc in de bane.
Van sente Thomasse. LIX. Thomas, also ict versta, Was in de port Cesarea, Als tote hem seide onse Here aldus: ‘De coninc van Inden, Gondoforus, ........
Van sente Andriese. LXIIII. Een lant, dat de Moreie heet nu, Hiet wilen Achaya, seggic u; Daer maecte ons Heren geloeve cont Sente Andries. Ter selver stont 5[regelnummer] Leerde Matheus, also ict versta, Gods wet in Murgundia ........
Van sente Matheuse. LXVII. Doe ic begonste van den heligen man Sinte Andriese, doe mocht ghi dan Horen wat pinen moeste gedogen Sinte Matheus, dien men sine ogen 5[regelnummer] Utestac, in tland van Myrmidia, Ende hoese God hem weder gaf daerna. Hierna Matheus in Ethiopen coomt, Daer die coninc was ghenoomt Valdabar. Ende hi vand in die stat 10[regelnummer] Zaroen ende Arfaxat, Twee quade valsce toveraren, Daer die liede zwarlike of waren Ghepijnt. Maer Matheus omband So wat hi van hem gebonden vand, 15[regelnummer] Ende maecte hare valscheit openbare. Hier na so werd sijns geware
[pagina 49]
Een die Candacis was genant ........ Met tween draken ghevenijnt. Matheus die deidse al ongepijnt 20[regelnummer] Licgen slapen ten selven stonden Vor sine voete, ende of si conden Hevet hi geheeten den toveraren Doense upstaen: si en consten te waren, Dies si hem sere mochten scamen. 25[regelnummer] Dapostel deidse upstaen in Gods namen, Ende ghingen wech, men wiste waer, Sonder enich quaet te doene daer. Groot rouwe so was daer naer Om tsconinx zone die doot was daer, 30[regelnummer] Ende men haelde die toveraren, Om dat men waende dat si te waren Den doden souden bringen te live, Mar si en consten, die keytive. Candacis quam toter coninginne 35[regelnummer] Ende dede hare van Matheuse an inne. Doe was hi al daer ghebracht, Ende dede daer bi der Gods cracht Den doden te live weder comen. Als die coninc dit hevet vernomen, 40[regelnummer] Heift hi Matheuse te doene geboden Sulke eere alsmen doet den goden. ‘Neen,’ sprac hi, ‘ic en bem gheen god, Maer cnecht des Gods Zoons: sijn gebod Es dat ic hier come tote nu, 45[regelnummer] Omme sine wet te leerne u. Nu gaet cort ene kerke maken.’ Tvolc was gereet te desen zaken. Binnen XXX dagen waest gedaen. Matheus gaf der kerken zaen 50[regelnummer] ‘Verrisenesse’ te haerre namen, Om dat die dingen also toequamen Bi der verrisenesse van den kinde. Sinte Matheus, also ict vinde, Was bisscop XXIII jaer van der kerken, 55[regelnummer] Ende wyeder vele papen ende clerken. Hi doepte den coninc Egyptus Met sinen wive, ic verstoet dus, Dat si leedden een helich leven ........ Ware te stervene dan te sine sijn wijf, 60[regelnummer] Want soe belooft hadde suver lijf Met Gode te leedene in zuver leven. Alse Hyrtacus dit hevet bezeven, So es hi an Matheuse comen Ende bad hem te sinen vromen, 65[regelnummer] Dat hi Epygenien vaste rade Dat soe sinen wille dade. Sinte Matheus antworde dus: ‘Nu doe te gader, Hyrtacus, Liede also vele alstu sult moghen. 70[regelnummer] Daer sultu mi horen toghen Van goeden huwelike dogheden vele.’ Dit bequam Hyrtacuse wele, Ende dede eens daghes vele volx tsamen, Daer sinte Matheus in Gods namen 75[regelnummer] Van goeden huwelike spreken began, Daer hi vele dogheden leide an. Mar hi maecte dus sijn ende: ‘Ware enich cnape die hem ghenende Te nemene sijns heren wijf, 80[regelnummer] Met rechte verlore sulc cnape tlijf. Aldus eist, no min no mee, Met Epygenien: hore, Hyrtacee, Si es suppers Coninx bruut, Die du hem wilt over luud 85[regelnummer] Nemen: dit es te zware mesdaen!’ Alse Hyrtacus dit hevet verstaen, Ghinc hi al verwoed van dan. Des cleinc micte die helige man.
[pagina 50]
Hi endde te rechte sine dinc, 90[regelnummer] Ende trooste die liede ende ghinc In de kerke ten dienste ons Heren, Daer hi salichlike ende met eeren Verbeidde sine helige doot. Want in sine verwoetheit groot 95[regelnummer] Sendde daer Hyrtacus enen seriant In die kerke, daer hi vant Den apostel vor den outaer. Met enen zwarde dorstac hine daer: Dus staerf hi helich mertelare. ........ 100[regelnummer] Si namen den apostel ons Heren Ende groevene met groter eeren. Die dyakene ende die clerke Stichten over hem eene kerke. Den armen gaf al hare goed 105[regelnummer] Epygenie, ende seide: ‘Ic moet Jeghen Hyrtacuse hebben strijt.’ ...oot, die hem niene vermijt, Hi sendde an hare vele vrouwen, Die hem pijnden hoe si gebouwen 110[regelnummer] Haren zin te siere minnen, Maer des en consten si niet gewinnen. Tenen andren rade es hi gevaren: Hi ghinc werken bi toveraren, Maer ten halp hem groot no smal. 115[regelnummer] Doe dede hi thuus onsteken al Met viere, daer Epygenie in was; Maer onlange ombeidde na das Tfier en vlooch in sijns selfs zale Ende verbernetse al te male 120[regelnummer] Ende dat daer in was al begheene, Sonder hi ende sijn kind alleene. In dat kind voer die viant Ende dwanct so dat liep te hant Sapostels grave, ende wrouchde algader 125[regelnummer] Die quaetheit van sinen vader. Sijn vader werd lazers ten stonden Ende sijn lijf al vul wonden, So dat hem die wanhope so deerde, Dat hi hem doodde metten zwaerde. 130[regelnummer] Doe namen si daer teenen heere (Dies die liede blide waren sere) Enen die Epygenien broeder was: Aldus ghevielt, also ict las.
Van sente Symone ende Juden. LXVIII. Doe sente Symoen ende sente Jude Quamen in Perchen, vonden si de lude Dat si sware bedrogen waren Van II valtschen toeveraren, ........ 5[regelnummer] Waradach, diet leedde scone Van tsconinx weghe van Babylone, Ende micte te weerne die Indsce scaren, Die doe in Perchen comen waren Ende hadden gedaen den lande leede. 10[regelnummer] Dese twee apostelen beede
[pagina 51]
Quamen int here Waradax; Ende daer there sijns ghemax Plach ende ruste, was hem geboden Dat het offren soude den goden 15[regelnummer] Ende vragen hem, of si souden zegen; Maer des daghes die gode zwegen. Doe voeren si teere ander stat Ende vragheden den goden dat, Twi hare gode en spreken niet? 20[regelnummer] Dus hevet hem die viand bediet: ‘Dor Gods apostele, die waren daer, En spreken ju gode niet, dats waer.’ Doe werd dit Waradacke geseit, Diet saen also hevet bereit ........
Van Bartholomeus. LXIX. In Lichaermen ende in Ynden Ende in Ermenien, also wi vinden Dat dit Ermenien in Ynden si, Predecte na ende bi 5[regelnummer] Bartholomeus ons Heren woert. Te Albaen quam hi in die poert, Daer tvolc anebeedde enen afgod, Dien si hieten Astrod. ........
Van sente Philipse den apostel. LXX. Cortelike na der opvaert Ons Heren Jhesus, leerende waert Den Chiten sente Philips Gods woert XX der jare rechte voert ........
Van sente Barnabasse. LXXI. Hier es bescreven, als ict las, Van Cypren geboren Barnabas, Van den LXXII discipulen ons Heren, Ende cortelike na sijn bekeren ........
Van sente Luke den Ewangeliste. LXXII. Te Anthiochien in die poert So was sente Luucs geboert. Hi was medicijn ende also wale Was hi geraect in Griexer tale. 5[regelnummer] Sente Pauwelse volchde hi naer, Also Paulus scrivet claer. D Ewangelie, also hise in twandelen Verstoet van Pauluse ende van den anderen, Bescreef hi wel bi goeden rade. 10[regelnummer] So dede hi oec der Apostele dade. Bi siere Ewangelien prologen Mach men oppenbare togen, Dat hi Pauwelse volgende sochte Also lange als hijt vermochte. 15[regelnummer] Gode heeft hi wel gedient ende gemint, Wive en heeft hi geene bekint. In Bithinien sterf hi te waren Out van LXXII jaren. Matheus screef in Judea 20[regelnummer] Sine Ewangelie, also ict versta; Marchus de sine in Ythale; Lucas screef de sine wale In Achaya, also sijn beghin Clarelike genoech heeft in. 25[regelnummer] In tselve prologe gewaget das
[pagina 52]
Jeronimus oec, dat Luchas Was te Constantinobile bracht Met sente Andriese, alse die macht Des keyseriken hadde Constancius 30[regelnummer] XX jaer, ic laest aldus.
Van sente Marthen. LXXIII. Hort van Marthen voert de tale. Van Bethanien was si wale, Ende van Jherusalem gheboren. Hare brueder was, also wijt horen, 5[regelnummer] Lazarus, ende Maria Magdalene Hare suster. Martha bleef al rene ........
Van Marien Magdalenen. LXXV. Hoe de wive dpredeken lieten. LXXVII. Cortelike na dat onse Here Pauluse brachte ter saleger leere, So dochte den apostelen goet, Dat men den wiven tpredeken afdoet, 5[regelnummer] Ende sente Paulus verboet hen hare entare Te predekene oppenbare. Doe dit Magdalene verstoet, Liet si tpredeken, ende metter spoet Es si ter wildernessen gegaen; 10[regelnummer] Waert was, en conde men nie verstaen, Also lange als si was in dit leven. XX jaer es si daer bleven, Van der hemelscher spisen gevoet. Also als mens mach sijn vroet, 15[regelnummer] So was hare woenste in eenre roken gat, Want men niet en vant omtrent dat Boem, vrocht, no cruut binnen verre stede, Daer mensche mochte leven mede. Van den dage die VII getide 20[regelnummer] Scidt si metten inghelen blide, Ende wert in die locht geheven; Der ingele sanc heeft hare gegeven Voetsele, ende dan brachten sise ter stede, Daer si bleef in haren gebede 25[regelnummer] Tote dat hare getide quam. Een pape was, also ict vernam, Na hermiten wise, te dier wilen, Terden deel van eere milen Van der woensten der heilegher vrouwen. 30[regelnummer] Nu liet hem eens onse Here scouwen, Hoe se dingele op hebben geheven In die locht, ende feeste gedreven; Maer hi en sach dat niet so clare, Dat hi niet claer en wiste wat dat ware. 35[regelnummer] Doe bat hi Gode, dat hi hem saen De waerheit dies clare dade verstaen. Smorgens es die pape comen Daer hi te voren dat hadde vernomen. Doe wilde hi bat naerre gaen dier stede, 40[regelnummer] Maer hem besweken alle die lede, Als hi dwerpmael van enen steene Daer bi quam. Omme dinc negeene Hi vordere niet gegaen en soude; Keeren mochte hi, maer hi en woude. 45[regelnummer] Doe beswoer hi wie dat daer ware, Dat hi jegen hem sprake aldare. Doe hiet men hem dat hi bat nake. Hi deedt. Doe horde hi dese sprake: ‘Ic ben Maria Magdaleene, 50[regelnummer] Die in Symoens huus met weene
[pagina 53]
Viel ten voeten van onsen Here.’ Al hare doen, no min no meere, Heeft si den pape geseit aldaer, Ende hoe onse Here wille vore waer 55[regelnummer] Dat si sterve onder die liede. ‘Nu ganc,’ seit si, ‘ende dit bediede Den bisscop sente Maximine, Dat hi ga in die celle sine Te mettenen in Paeschnacht. 60[regelnummer] Dinghele selen mi daer hebben bracht.’ Die pape heeft dit wel gehort, Ende niemene gesien. Doe ghinc hi vort Sente Maximine tellen vort so, Die der maren sere was vro. 65[regelnummer] Ende hi die hem niet en vergat, Ghinc ter tijt ende oec ter stat, Also die pape gaf orconde, Ende vant ter stede ende ter stonde Marien onder dingle in beden, 70[regelnummer] Gheheven hoge van der steden In die locht, meer dan cubitus twee. Claer als die sonne ofte mee Die heilege man haer anschijn siet. Van grooter werden en dar hi niet 75[regelnummer] Bat naerre gaen. Doe sprac Marie Als te haren sone: sine clercgie Hiet si hem vergaderen al. Hi dede dat si hem beval. Vore hen allen heeft si ontfaen 80[regelnummer] Gods lichame, ende daer na saen Bat si hen in grooten geweene, Dat si vore hare baden alle gemeene. Doe streckesi hare vore den outaer, Ende gaf Gode die siele; daer 85[regelnummer] Quam so suete roke te hant, Dat ment u niet en mach doen becant, Ende wassere VII dage al duere. Doe gaf den lichame sepulture Eerlike sente Maximijn. 90[regelnummer] Ene kerke van werke fijn Heeft hi over hare doen maken. Nu vint men in selken spraken, Dat si op enen sondach sterf; Ende hieromme en bederf 95[regelnummer] Niet gemict, dat hier si iet Messeit; want en mestaet niet, Dat men den hogen Paeschdach Den sondage geliken mach.
Van haren miraculen. LXXVIII. Het was een pape die Steven hiet, Die en wilde geloeven niet Dat men seide in tgemeene Van der heilegher Magdaleene. 5[regelnummer] Eens dat hi reet, began sijn paert Verwoeden ende loepen ter vaert, Als oft dooden wilde den man. Den pape sere rouwen began Van siere ongeloevechede, 10[regelnummer] Ende belovede daer ter stede Der heileger Marien Magdaleene Met starcken geloeve reene Te versuekene tharen grave. Thant quam sijns loepens ave 15[regelnummer] Dat part, ende wert al genesen. Enen dach lanc dede na desen Die pape in tkeeren van dat paert Vore priemen hem ontloepende waert. Die pape dede wel sijn belof, 20[regelnummer] Ende stont sijns ongeloeven of. Een clerc in Vlaenderen, hiet oec Steven, Die leidde een besondecht leven, En wachtte hem niet te doene sonden. Nu quam hem wille teenen stonden 25[regelnummer] Te vaerne aldaer si leit. So dat hier quam, sijn herte hem seit, Dat hi teeken van hare gewinnen
[pagina 54]
Sal, daer hi bi moge bekinnen, Oft hem sine sonden mogen sijn vergeven. 30[regelnummer] Dus es hi daer III weken bleven, Dat hem geen teeken en quam te voren; Doe peisde hi dat hi ware verloren, Ende nemt om wechvaren goem. Tsnachts quam vore hem in sinen droem 35[regelnummer] Magdalene, in scoenen gebare, Maer een deel in droeven daer nare, Ende aldus sprac hem an die fine: ‘Twi en peisdi niet om mine pine? Ic hebbe sere gepijnt vore di, 40[regelnummer] Sint du begonst eeren mi. Ic hebbe vore di onsen Here Ghebeden, dat hi di bekeere. Belie ende betre dine sonden, Ic sal di hulpen tallen stonden.’ 45[regelnummer] Si voer danen, ende die clerc Beterde sijn sondelijc werc, Ende heeft hem monec begeven, Ende leedde toten inde een goet leven; So dat men houdt over waer, 50[regelnummer] Dat Magdalene stont aldaer Hi de doot dede des lichamen, Ende metten ingelen te samen Sine siele voerde in den throene Alse ene witte duve scone. 55[regelnummer] Een Bertoen was, horic lien, Die nerenstelike bat Marien Omme berouwenesse, omme biechte, Eer hi quame in der doot hechte. Eens soude varen dese in Inghelant; 60[regelnummer] Dat scip verdarf; hi riep te hant Ane die heilege Magdaleene. Hi sach dandere verdrinken gemeene. Een scoene wijf doe tot hem quam, Diene bi der hant daer nam 65[regelnummer] Ende leiddene dore tempeest ende vloet Te lande swemmen; also ict verstoet, Waest van den lande III mile. Ende eer si van hem schiet tier wile, Heeft si hem geseit, dat hi 70[regelnummer] Maer X daghe in dit lijf en si. Dit heeft hi al den lande onttect. Vort hi sine saken wel berect, Ende liet also dit cranke lijf, Also hem vorseide dat scoene wijf.
Van Marthen doot ende leven. LXXIX. Hort hier Marthen salegen ende. Also als ict bescreven kende, So seide hare Maximijn, als bode, Wien dat hare suster, eer si te Gode 5[regelnummer] Voer, beval, dat hi verstaen Marthen dade, dat si saen Marien haerre suster soude sien; Maer dat en soude niet geschien Binnen den levene van Marien. 10[regelnummer] Nu horic den gescrifte lyen, Dat van Peregort sente Frontoen, Die daer hielt dat bisscopdoem, Ende sente Jorijs mede, Bisscop van Vergele, hare stede 15[regelnummer] Moesten rumen, so dat si quamen Te Marthen, daer si herberge namen. Maer die heilege Marthe heeft Bi beden ane Gode, diet al geeft, Den pays gemaect saen van hen beiden. 20[regelnummer] Maer eer dat si danen scheiden, Heeft Marthe heimelijc gedaen Sente Frontoene vore waer verstaen,
[pagina 55]
Dat hare de doot sal comen an Sniemen; doe sprac die heilege man: 25[regelnummer] Op dat woude God van hemelrike, Hi soude sijn te haren lyke. Nu hadde Marthe ghecortst een jaer; Maer doe hare suster sterf vorewaer, So verswaerde hare die quale. 30[regelnummer] Nu hadde Marthe gesien wale Haerre suster siele te hemele varen, Ende seidt hen allen, die bi hare waren, Dies si alle Gode seiden danc. Doe quam Maria eer yet lanc 35[regelnummer] Te Marthen, ende seide hare dat si woude. Ten VIIIsten dage oft also houde Heeft Martha wel berect hare dinc; Gods lichame si ontfinc. Doe bat si hen allen dare, 40[regelnummer] Dat si bleven dien nacht bi hare, Dat si niet en wilden laten. Tsnachts quam een wint groot uter maten, Die VII stallichte met lampten drie Uutwayde; daer wert gesien 45[regelnummer] De duvel. Si, die sliepen daer, Ontwaecten, ende als elc liep naer Den lichte, so quam daer te hant Marie, ende brachte enen brant, Daer si licht mede den kersen gheeft. 50[regelnummer] Elc van den sustren anderen heeft Aldaer bi namen genoemt. Mettien Jhesus Cristus daer coemt Ende sprac an Marten dus albloet: ‘Com, mine vriendinne, eere groet 55[regelnummer] Daedstu in erterike mi; In den hemel loen ict di, Maer een wijlkijn ontbeit.’ Hi voer danen; doe quamen gereit Si, die om dlicht liepen, ende vonden 60[regelnummer] Dat al ontsteken si. Si begonden Wonderen; doe seidt hen Marthe clare, Wat dat daer gheschiede. Doe deedse hare Achter de kerke draghen teere stede Onder enen boem, daer se dede 65[regelnummer] Asschen spreiden ende in cruus; Daer op ene hare, seit men uus, Ende dedere hare op leggen dare, Ons Heren cruce altoes vore hare. Ons Heren passie hadt si bescreven 70[regelnummer] Daer met hare bracht. Sonder begheven Deedt sise vore hare lesen. Alst quam ten inde, het moeste wesen, Anderwerf men dbeghin anenam; Ende doe men te dien woerde quam: 75[regelnummer] ‘In manus tuas,’ heeft si gegeven De siele Gode, ende endde hier dleven. LXX jaer out ongewaent Starf si op enen vrindach in Hoymaent, Van Oechst op die IIIIde kalende, 80[regelnummer] Also ict bescreven kende. Si was in eerliker manieren Begraven, daer ene haerre cameriren Toe dede na haren wille, Die geheeten was Marcille. 85[regelnummer] Dit was dwijf, wet vor waerheit, Daer ons dewangelie af seit, Dat een wijf was van der scare Tot onsen Here sprac oppenbare: ‘Salech es die buc die droech di, 90[regelnummer] Ende die borste die soegeden di!’ Hi antwerdde: ‘Hets waer,’ ende seide vort: ‘Oec sijn si salech, die Gods woert Horen ende wel wachten dat.’ Doe men Marthen brachte ter stat 95[regelnummer] Als in haren grave te doene, Quam onse Here te Frontoene,
[pagina 56]
Daer hi gegeruwet bi den outare Sat, na de Epistele, ende seide hem dare: ‘Volch mi, men doet die feeste, 100[regelnummer] Marthen te gravene,’ ende in geeste Wert hi te Taraschone gedregen. Met Gode ghinc hi dies lijcs plegen Van beghinne ten inde te samen. Onse Here ende hi den lichame namen 105[regelnummer] Ende hebbenne in de erde daer geleit. Binnen dien dat dit was bereit, Scheen slapende sitten sente Fronto. Sijn dyaken, die also Den kelct na recht bereiden woude, 110[regelnummer] Iesch den bisscop dat hi soude Benedien water ofte wijn: Dat en mochte noch niet in langen sijn. Hi ontwiec doe, alst God woude, Ende sprac: ‘Wi hebben gedaen ter moude 115[regelnummer] Marthen met Gode, siere werdinnen, Dat doe ic u wel bekinnen; Want mijn vingherlijn ende mijn hantscoen Gavic den costre, doe ic halp doen Marthen in den grave; nu sent 120[regelnummer] Te Taraschone, ende bekent Dat ic waer segge.’ Men sendde daer, Ende vant die waerheit claer. Die van Taraschone behilden Den enen hantscoe, want si wilden 125[regelnummer] Teeken behouden in ewelijcheit. Vort heeft hen sente Fronto geseit: ‘Doe ic ghinc ter kerken uut Met onsen Here overluut, Heeft hem daer gevraget een 130[regelnummer] Wie hi ware; maer woert negeen Heeft hem onse Here geseit, Maer hi toende hem een boec gereit, Daer niet in en stont dan dese lesse: ‘In die ewelike gedinkenesse 135[regelnummer] Sal Gods werdinne sijn emmermee, Ende hare en mach geschien geen wee.’ Dit liet hi daer hen allen lesen Ende voer wech, sonder spreken, na desen. Dus moghen wi wel weten bloet, 140[regelnummer] Dat Martha es van loene groet.’ Wi vinden in waerre dinc, Dat Clodoveus, die ierst ontfinc Kerstendoem van al der scaren Die coninge in Vrankerike waren, 145[regelnummer] In swaerre siecheit was bevaen. Hi quam te Marthen grave; saen Ghenas hi van alre quele. Daer gaf hi te haerre kerken vele, Al datter was III milen gehende. 150[regelnummer] En es niemen van selken genende, Die dar daerane doen enege scade, Want het soude hem vergaen te quade. Marcille, Marthen goede joncwijf, Die indde salechlike hare lijf 155[regelnummer] In Slavonien, wet vorewaer, Na haerre vrouwen doot X jaer.
Van Maximine van Ays. LXXX. Eenparlike van salegher leeren Was sente Maximijn, die met eeren Den bisscopstoel te Ays besat, Dat in Gasscoengen es ene stat. 5[regelnummer] Menege miracule heeft hi gedaen
[pagina 57]
Binnen sinen live, die hier niet en staen. Als hi hem wiste die doot naken, Dede hi neven Magdalenen maken Sijn graf, daer hi in wert geleit. 10[regelnummer] Menege miracule ongeseit Heeft doer hem gedaen onse Here: Hier en segghic u daer af nemmeere.
Van sente Saturnine. LXXXI. Men weet dat sente Saturnijn Was dierste bisscop kerstijn Ende van Tholoese, daer hi in dede Wel menegherande nuttelijchede. 5[regelnummer] Nu tCapithole, daer bi gebode Die heidene anebeedden dafgode, Stont tusschen thuus Saturnijns Ende der kerken, daer sijns Tkerstenheit niet ontberen en mochte, 10[regelnummer] Die hi oec dagelijx versochte. Eens daer hi soude ter kerken gaen, Hebbenne die heidene quaet gevaen, Ende hebbenne in tCapitoel geleit, Ende hebbenne daer al gereit 15[regelnummer] Ghebonden an eens ossen voete. Daer sleipten sine so onsoete Ende so neder wert van hoghen, Dat hem uten hoefde vloghen De hersenen, ende hi starf aldare. 20[regelnummer] Die kerstene wordens gewarc, Ende groevenne in die kerke sine. Dore desen heilegen Saturnine Heeft God gedaen menege nutte daet. Een, hiet Anthonijs, rike, quaet, 25[regelnummer] Dede hem in die kerke delven Sente Saturnijns; men vant den selven Op tkerchof tsanderdaechs met siere kist; Men dalvene weder, want men ghist Dat iemen el dan God dat dede; 30[regelnummer] Sanderdaechs vant menne ter stede Rechte also als daer te voren. Doe liet menne so, omme sien ende horen Dat teekijn dat God daer dede. Hier af latic die tale mede.
Van Sente Juliane van Sans. LXXXII. Also als ict hebbe verstaen, Was van Sans sente Juliaen Van Rome van edelre geboerte. Dese bisscop woende buten der poerte 5[regelnummer] Van Sans in een cleene husekijn, Daer hem heilech geselscap fijn Aneviel, sinen levene volgende naer. Van watere hadden si breke daer: Juliaen stac teere stede 10[regelnummer] Sinen stoc in deerde, ende na sine bede Spranc ene fonteine te dier stat. Die here van Sans verhorde dat, Ende sendde omme Juliane sinen bode, Die dic vaert niet en dede node. 15[regelnummer] Ende in den wege heeft hi genesen Enen blenden, ende als van desen Den here, die Fondar hiet, De mare quam, hi en spaerde niet Hi en liep jegen den heilegen man 20[regelnummer] Met vele volcs ende vinc doepsel an, Ende gaf sijn huus teenre kerke, Daer men in dede Gods gewerke. Buten der poerten van Sans soude gaen Eens dese heilege Juliaen, 25[regelnummer] Daer hi van der geboerten vint Niewinge doot des heren kint. Die here ende alle die liede mede
[pagina 58]
Waren droeve; ontfarmechede Hads Juliaen ende ene stont 30[regelnummer] Lach hi in eniegebede; tkint wert gesont. Die vader deedt hem metter spoet Doepen, ende gaf hem tkint ende tgoet, Daer die bisscop wel mede dede. Vort dede hi menege nuttelijchede: 35[regelnummer] Te Sans quam hi weder hier naer, Om die gevane bat hi daer, Die men hem al wederseide. Hi ghinc thuus ende sonder beide Es dat gevangenesse onttaen allene, 40[regelnummer] Ende si gingen uut al gemeene, Ende tot Juliane si gingen, Die Gode lovede van dien dingen Ende dede hen allen tetene geven. Al vol doegeden was sijn leven. 45[regelnummer] Doe hem sijn sterfdach was bi, Teere stede so ghinc hi, Daer sint van sente Marciale Die kerke stont. In onmarter quale Viel hi daer, ende hi beval 50[regelnummer] Sinen bisscopstoel vore dandere al Enen, die Tyribio hiet. Ende eer hi dit leven liet, Gruette hi die hem stonden neven, Ende heeft Gode de siele gegeven. 55[regelnummer] Te deser wilen sat ende at Defensor, ende vore hem ter stat Sach hi comen dyacone drie Met drien kersen, ende die sie Vore hem op die tafele setten, 60[regelnummer] Ende keerden weder sonder letten. Defensor began doe vragen Die bi hem waren, oft sijt sagen Dat hi hadde daer gesien. Ende doe seide hi hen na dien: 65[regelnummer] ‘Hets doot de bisscop Juliaen! Nu weten darwert gangen saen.’ Nu brachte men hem, dien sant, na dat Teenre rivieren, daer geen gewat No brugge en was, ende onvorsien 70[regelnummer] Ghinct al over datsi die knien Niet en netten mensche no beeste. Nochtan was, also ict verheeste, Van diepen gronde die riviere. Een wijf horde dit; wel schiere 75[regelnummer] Darwert liep si ende vergat Hare kint, sittende in een bat In den ketel, ende tfier daer onder. Hort hier miracule ende groot wonder: Twijf liep altoe den sant vanden; 80[regelnummer] Doe peisde si om tkint te handen, Ende si thuus wert met grooten ghere; Maer si hadde therte sere Op sente Juliane van Sans, Ende heeft gevonden haer kint al gans.
Van sente Juliane diemen bidt om goede herberg. LXXXIII. Lettel iemen bi wege gaet, Die wel hort ende wel verstaet, Hi en es van den pater noster vroet, Die men leest om herberge goet 5[regelnummer] In sente Juliaens eere, Die een edel man was sere. Eens heeft hi enen hert gejaget, Die hem keerde ende gewaget Juliane, dat hi beide gader
[pagina 59]
10[regelnummer] Verslaen sal moeder ende vader. Om dit te scuwene voer hi te handen Harentare in vremden landen, So dattene davonture brachte An enen here van groter machte, 15[regelnummer] Dien hi so diende selke stonde, Dat hem sijn here wel goets onde Ende gaf hem teenre vrouwe Ene weduwe edel ende getrouwe, Rike ende daertoe scoene seere, 20[regelnummer] Ende wasser mede in groter eere. Sijn vader ende sijn moeder sere droeven Omme den sone; si willen proeven Ofte sine iet mogen vinden, So dat sine te suekene hen bewinden, 25[regelnummer] Dat hen sere wert te suere. Nu brachtse so die avonture, Dat si van hem hebben vernomen Ende sijn tsinen huse comen. Maer si en hebbenne niet thuus vonden, 30[regelnummer] Want hi was in dier morgenstonden Varen jagen; maer die vrouwe Ontfincse met goeder trouwe Tierst dat sise hadde verkent. Si sachse moede ende verelent, 35[regelnummer] Ende deedse ontcleeden saen, Ende in haers selfs bedde gaen, Omme taysierne ende wel vercleeden. Ende binnen dat men soude deten reeden, Ghinc si ter kerken doen haer gebede. 40[regelnummer] Mettien quam Julien gereden Van der jacht al onvoersien, Ende ghinc in die camere. Mettien Heeft hi op dbedde gesien hen II, So dat hi al ontsinnet scheen, 45[regelnummer] Want hi te hant peisde om quaet. Hi trecte tswert ende verslaet Beide vader ende moeder doot, Ende ghinc wech in torne groet, Aldaer hi heeft sijn wijf gemoet. 50[regelnummer] Doe hise sach, sprac hi ter spoet: ‘Vrouwe, ende hoe es dit bereit? Wien hebdi in onse bedde geleit?’ ‘Here’, seit [si], ‘ic saelt u siggen: Si, die in onse bedde liggen, 55[regelnummer] Dat sijn u moeder ende u vader!’ ‘Ic hebse doot dan beide gader,’ Sprac hi; vort seide hi: ‘God Here! Hoe gesal ic dit emmermeere Ghebeteren mogen binnen minen live?’ 60[regelnummer] Doe seide hi te sinen wive: ‘Nu gaet thuus, wel lieve vrouwe, Ic ga vort in desen rouwe; Icken keer thuus oec nemmermee, Eer ic weet, dat Gode mijn wee 65[regelnummer] Ende mine penitencie mach wesen Ghenoechlijc.’ Si sprac te desen: ‘Ic hebbe dijn geselle in vrouden Geweest; ic wille mi oec houden In den rouwe geselle met di.’ 70[regelnummer] Van den haren dus schieden si, Ende es also met hen comen, Dat si hare woenste hebben genomen Op ene riviere, daer brugge engeene Over en ghinc. Daer wilde allene 75[regelnummer] Juliaen met siere pine Die liede met enen seepelkine Over vueren wie so woude; Ende hi engeenen loen en soude Van niemene dan van Gode ontfaen. 80[regelnummer] Dit heeft hi lange stont gedaen, So dat in enen winter cout Tsnachts riep een lude met gewout, Dat hi gherne daer over ware. Julien woudt versten, van vare 85[regelnummer] Van den sonderlingen coude, Maer sijn wijf deedt met gewoude Dat si voeren omme den man. Ende doe sine sagen an, Dochte hi hen naect ende sere beven, 90[regelnummer] Rechte als ofte hi soude versteven. Si voerdenne over, ende hebben gemaect
[pagina 60]
Vier dat si mochten; hi was so naect, Dat hi verwermen niet en mochte Bi den viere, alsoet hen dochte. 95[regelnummer] Doe leiden sine tusschen hen II in haer bed, Om so te verwermene met. Over ene corte stont na dien Sprac die ghene: ‘Julien, Van Gods halven segghic di, 100[regelnummer] Dat dine penitencie si Ghenoechlijc hem.’ Te hant daer naer Verloren sine, si en wisten waer. Dit horden si beide blidelike, Ende saen daerna tsinen hemelrike 105[regelnummer] Heefse onse Here beide gehaelt, Ende heeft hen haren loen betaelt.
Van Hermagoras. LXXXIIII. Sente Marc, also ict las, Maecte bisscop Hermagoras In Ytale teere poert, Diemen Aquileje nomen hort. 5[regelnummer] Sente Peter confirmeerde dien. Vele miraculen dede God geschien Om den heilegen bisscop daer, So dat hem sere volgeden naer Alle die goede; maer die quade 10[regelnummer] Pijnden altoes omme sine scade. Nu was van Rome potestaet Agrippa, die in sinen raet Vant, dat hi tAquilejen sant Senastum over baeliu. Te hant 15[regelnummer] Maecten die heidene clage groet Over Hermagoras; doe gheboet daerna Die baeliu dat menne va. Men deedt, men brachtene vor hem; Sprac de baeliu den bisscop ane: 20[regelnummer] Hoe hi so coene ware te bestanc Te leerne van den gecruusten Gode Jegen drominus gebode. Die bisscop sprac: ‘Daer toe was ic Gheordineert, dies es een goet stic, 25[regelnummer] Dat ic elken soude leeren Gode almechtech kinnen ende eeren, Ende men die valsche afgode scuwe.’ Bi den gebode van den baeliuwe Wert hi daer gheblouwen sere, 30[regelnummer] Dies hi dancte onsen Here. Dies balch hem die baeliu also, Dat hine dede in euculio Hangen, dat es een engien, Heet also, ende oec in wien 35[regelnummer] Men liede pinen mach herde sere. Hierin was die heilege here Ghepijnt uter maten sware. Sijn lijf was gesneden, daer nare Verbroyt met viere: in alre pine 40[regelnummer] Loefde hi Gode. Vele der heidine Riepen doe al oppenbare, Dat gheen meerre god en ware Dan der kerstene, ende seiden mee, Dat die baeliu tonrechte selc wee 45[regelnummer] Den heilegen man daer heeft gedaen. Hier na wert hi gekerkert saen, Daer hem God heeft groet licht gesent. Ponciaen, die dit bekent, Die kerkerhoudere, hi viel te hant 50[regelnummer] Te voeten den heilegen sant, Ende dede so dat hine doepte daer; Ende achter port riep hi daer naer: ‘En es gheen God, no noyt en was, Dan dien leert Hermagoras!’ 55[regelnummer] Tfolc liep ten kerkere ende sach dlecht, Ende loefde Gode, alsoet was recht. Die bisscop troeste met heilegher spraken Tfolc, ende bat hen dat si maken Formate bisscop na home, 60[regelnummer] Sinen archsdyaken, want hine vrome
[pagina 61]
Kende; hi haddene jonc geleert. Nu heeft Formaet bekeert Ene vrouwe, hiet Alexandria. Die baeliu wist; thant daer na 65[regelnummer] Dede hi Formate doen Met Hermagorase in tprisoen. Des dancte hi Gode met herten fijn, Dat hi sijn geselle soude sijn. Daer lagen si dus ene stont 70[regelnummer] Ende maecten menegen sieken gesont, So dat tfolc ongetelt daer quam. Dies worden der gode papen gram, Ende quamen ten baeliu gegaen Ende seiden: hi soudt becopen saen, 75[regelnummer] Dat hi so lange leven liet Die bedriegers, die dat diet Verkeren ende doen de goden laten. Die baeliu wert utermaten Vervaert: hi sach in II partyen 80[regelnummer] Tfolc, die ene ane Gode lyen, Ende dandere an die afgode. Dies sende hi tsnachts sinen bode, Dien hi ter vaert onthoefden dede Hermagoras, Formate mede. 85[regelnummer] Ende Ponciaen, daer ic sprac ave, Die kerkerhoudere, brachte ten grave Dese II heilege martelaren So hi werdelijcs mochte te waren.
Van teekenen van Nerons doot. LXXXV. Lieve liede, dat verstaet, Dat van quaden levene quaet Endde dicwile wert ghesien. Ghi hebt nu gehort van dien, 5[regelnummer] Die Nero, die keyser fel, Dede tormenten, also wel Daer men sijn gebot gehorde, Als te sinen jegenwoerde. Nu eest recht dat ghi bekent, 10[regelnummer] Hoe verscubdelike hi endt, Die in sijn lijf dede menege ondaet. Doe hi hadde in keysers staet Gheweest XIIII jaer met allen, Ghinc hem af dat lant van Gallen, 15[regelnummer] Armenien ende Bertaengen mee. Maer hi gewan weder die twee. Verwaent wert hi meer dan te voren: Hadde hi in dwater iet verloren, Hi dorste seggen, dat hem die dingen 20[regelnummer] Die vissche weder souden bringen. Van dat Gallen reveleerde, In gelucke hi hem dat keerde, Want die rijcheit van den lande Al vallen soude in sine hande. 25[regelnummer] Maer doe hi sach dat [Spaengen] hem gebrac, Hadde hi van torne selc ongemac, Dat hi scheen verwoedt, verdoeft, Dat hi scoerde sijn cleedere ende sloech sijn hoeft. Nochtan daeromme hi niet en laet 30[regelnummer] Sijn fel gepeys, sine seden quaet, Sijn doen, dat fel was ende onreene Jegen alle liede gemeene. Hi micte te sendene quade lieden Die werelt dore bi mieden, 35[regelnummer] Die dooden souden verradelike Die hoeftmanne van elken rike, Van elker port, van elker stede, Ende vrome liede te wapenen mede. Die Gallen hiet hi alle verslaen,
[pagina 62]
40[regelnummer] Die men mochte in Ytale begaen. Oec micte hi in therte sine, Alle te doodene met venine Die senature van Rome der stat, Ende te verberrene Rome na dat, 45[regelnummer] Ende dat volc dan doen ontliven. Maer sijn wille moeste som bliven Achter, niet dat hem ontfacht Bi berouwe, maer an sine macht. Hierna gereidde hi sine vaert 50[regelnummer] Ten orloge te Gallen waert, Daer hi grotelike jegen heeft gereit. Hierna sinen sin hi leit Ane sine amien, ende deedse scheren Na de manne, ende deedse leeren 55[regelnummer] Riden, vechten, alse die wive Van Amozonien stout van live. Nu soude hi varen met menegen man, Die hem negeens goets en an, Ende hi heefse oec alle gehaet. 60[regelnummer] Hierenbinnen die dinc so gaet, Dattene tgemeene over viant hout, Want hi dooden dede sonder scout Enen menistreel, hiet Parides, Omme dat men seide dat hi es 65[regelnummer] Een menistreel bat geraect Dan hi. Hi altoes daeromme haect, Dat men ewelijc van hem sprake: Dies dede hi nemen meneger sake Hare oude namen, ende deedse nomen 70[regelnummer] Na siere namen, na siere becomen. April die maent hiet hi Nerone Na sinen name; het dochte hem scone, Dat men hiete Rome na him Ende mense hiete Neropolim. 75[regelnummer] Hem droemde eens, dat hi varen soude In enen schepe met gewoude Sonder roeder ende riemen. Doe dochte hem dat hem sijn wijf sniemen, Die doot was, trac in dempsterhede, 80[regelnummer] Ende dattene vliegende mure mede Bedecten al. Uut enen grave, Dat onttede, daer hordemen ave, Dat hi bi namen geroepen si. Nu seit ons Huge van Flori: 85[regelnummer] Als Nero menege ondaet onreene Hadde gedaen, van den gemeene Wert hi gejugiert als een viant. Goedertieren trouwen bant Liet hi varen ende alle doecht; 90[regelnummer] Al tquaet, dat ghi gepeysen moecht, Heeft hi gedaen lude ende stillekine, Waer dat hi was, ende alle tsine Heeft hi geleit aen quade cnechte. Niemene en betroude hi te rechte, 95[regelnummer] Hi en hadde van niemene trouwe an hem gevest. II wassere, die hi betroude best Om hare quaetheit, die hieten dus Menfidus ende Gemellicus. Nochtan ontsagen si sijn quaet, 100[regelnummer] Want si sien dat hi verslaet Die sine vriende getrouwe waren. Dies sijn si van hem gevaren, Ende hebbenne metten anderen begeven. Als dit Nero heeft beseven, 105[regelnummer] Vlo hi uter port doe saen, Daer hi hem selven heeft verdaen. Nu maect ons dus Suetonius cont
[pagina 63]
Van siere doot. Also hi verstont, Dat hi was der gemeenten viant, 110[regelnummer] Hi hiet eten gaen te hant. Saen hi die tafele ommestac, II nappe hi jegen deerde brac; Doe dede hi vullen met venine II bussen fijn guldine. 115[regelnummer] Te Hostie sende hi doe ter stat Om schepe; oec sende hi na dat Om die heren, daer hi af waent Dat si doen selen dies hi hen vermaent. Selke maecten hen ongereit, 120[regelnummer] Ende selke hebbent hem al ontseit. Nu worden hierna dese woert Van enen man roepen gehoert: ‘En sal die keyser niet sinen raet Vorderen, maer sterven in sijn quaet. 125[regelnummer] Hi moet hem jegen Galba Oetmoedegen, ofte dat hi sta Jegen tgemeene in baten sere.’ Nu was van den Roemschen here In Spaengen Galba leedsman, 130[regelnummer] Diene te keysere daer coren dan. Nu peyst Nero in sinen moet Dat hi doot es, wat hi doet: Dies en weet hi wat bestaen. Tsnachts dede hi om sine vriende gaen, 135[regelnummer] Maer niemen en wilde sijns nemen cure. Doe ginc hi selve tot elcs dure, Maer niemene hi verroepen en conde; Te sinen bedde keerde hi tier stonde, Daer hi selve enen cnecht en vant niet, 140[regelnummer] Die dore hem wilde doen iet. Doe begherde hi sere de doot, Ende seide in ongedoude groot: ‘Ic en vende vrient no viant.’ Ter Tybren wert liep hi te hant, 145[regelnummer] Om hem te verdrinkene daerin; Doe keerde hem anderssins die sin. In sinen roc ende baervoet, Met enen cleede nebuer goet, Sijn hoeft gedect, ende op een pert, 150[regelnummer] Trect hi ter woestinen wert, Daer hem quamen gesellen viere. Als hi ten woesten quam, viel hi sciere Van den perde ende also met toerne Dore die bramen ende die doerne, 155[regelnummer] So dat hi enen wech geraect, Die de beesten hadden gemaect, Diene teenen armen husekine Leedde, ende in anxte ende in carine Viel hi op een beddekijn daer. 160[regelnummer] Si, die hem daer volchden naer, Rieden hem, dat hi quame ave Sijns anxt, ende hi hem selven gave Die doot, hoe dat hijs come af. Doe bat hi hen te makene een graf; 165[regelnummer] Al weenende seide hi menech werven: ‘Hoedaen een wercman moet ic sterven!’ Want hiere selve toe heeft gedaen. Doe quam te hem een bode saen, Die hem seide, dat hi te diere uren 170[regelnummer] Ghejugeert van den senaturen Ware, ende dat menne tontlivene sochte Waer dat menne vinden mochte. II swerde nam hi daer nare Ende pruefde welc tscarpste ware. 175[regelnummer] Doe claechde hi sere dat sine doot
[pagina 64]
Te hem niet en quam met haesten groet, Ende bat hen, die hem waren bi, Te siere doot hem gehelpech si. Op sine traecheit scalt hi; daer nare 180[regelnummer] Wert hi der geenre geware, Die om hem tontlivene waren gesant, Ende doe doodde hi hem selven al te hant. Doe in Roeme quam die mare, Dat die felle tyran doot ware, 185[regelnummer] So en liet die joye tfolc niet geroen: Het en wiste wat van feesten doen.
Van den keyser Galba. LXXXVI. Over ene wile mochti horen, Hoe Galba keyser wert gecoren In Spaengen van den heere van Roeme. Als Nero doot was, alsoe ict goeme, 5[regelnummer] Quam hi te Rome; maende VII Was hi keyser in desen levene Ende VI dage, van wien dus Ons bescrijft Suetonius: Hi was van goeder maten groet, 10[regelnummer] Thoeft hadde hi van hare bloet, Groete ogen, met crommer nesen, Hande ende voete hadde hi te desen Al vol van artitike, Groet etere ende dat tilike: 15[regelnummer] Te wintere at hi vore den dage. Nu quam vore hem ene clage, Als hi ierst was in Spaengen comen, Dat enen kinde dlijf was genomen, Ende was gedoodt met venine 20[regelnummer] Van enen, den voecht sine. Die dede Galba hangen saen, Daer hi lof af heeft ontfaen. Met meerre weerdden, also ict versta, Ontfinc tkeyserike Galba, 25[regelnummer] Dan hi dat berecken conde. Hen III onttecte hi te gronde Sinen raet. Nu waren die So quaet, en waren argher nie. Dus wert Galba te wonderne quaet. 30[regelnummer] Dat ridderscap heeft hi gehaet; Beloefde hi hen te gevene oec yet, Dies en dede hi altoes niet. Huge van Flori doet ons anschijn, Dat Galba coes teenen sone sijn 35[regelnummer] Pisone, enen jongelinc; Nochtan was hi in alle dinc Vrec ende onduchtech sere. Beide worden si thaerre onneere Verslegen binnen Rome der stede, 40[regelnummer] Dat een Otte doen dede. Suetonius seit: als si quamen Dese te slane ende si vernamen Galba, so sijn si gestaen Ende en dorstent niet anevaen. 45[regelnummer] Onthier ende si waren getroest; Doe wert Galba onverloest, Want si alle vloen die sine. Niemen en dede hem te hulpene pine. Daer bleef hi liggende doot onwerde. 50[regelnummer] Een riddere onthoefdene metten swerde Ende droech tote Otten thoeft, Diet daer vort gaf, dies geloeft, Lixis ende Calonis hen tween, Diet staken ane enen staf over een
[pagina 65]
55[regelnummer] Ende droegent al dore die stede, Te Galbaes grooter onwerdechede.
Van Marchus Fabius Quintilliaens bloemen. LXXXVII. Nu vant van enen man verstaen, Marchus Fabius Quintilliaen. Dese III namen was een man, Dien de keyser Galba, die tyran, 5[regelnummer] Ute Spaengen brachte te Rome. Dese was dierste, also ict gome, Die retorike te Rome las. Hier moechdi horen hoe vroet hi was, Bi sinen sproken, bi sinen bloemen, 10[regelnummer] Die wi een deel hier willen noemen. Wi en minnen onse kindere niet in baten, Als wise in weelden risen laten. Ontfermecheit maect dicwile dinne Die valsheide van den sinne. 15[regelnummer] Wel gedinken bringet teken ane Van goeden sinne wel te verstane. Die niemene in negeenen en wille geliken, Hine mach der scade niet ontwiken. Als onderhorich die mensche si, 20[regelnummer] Sal menne leeren, ende als hi Ane dat veisen niet ne tardt. Die in quaetheit sijn verhardt, Men salse some doden bet Dan sy ter doget werden geset. 25[regelnummer] Selc maect van beginne een ende, Om dat hi tscoenste niet ne kende. Sijn weten sal niet sijn gemict, Die grammarie cleine scict; Want daer tfundament es quaet, 30[regelnummer] Dat menre op maect saen tegaet. Den kinde sal men doget andwingen, Ende den ouden in bliden dingen Sal men soetelike leeren. Met goeden daden comt men teeren: 35[regelnummer] Dat togen si sonder baraet. Boven allen sciencien gaet
[pagina 66]
Dat meester sprect cort ende clare, Sonder teken, ende dat ware. Men weet seker geplogene saken, 40[regelnummer] Ende ongeplogene can vrese maken. En wanhope niet om dat mach gescien; En maec dijn becomen niet in dien, Dat di niet en betaemt in negeenre wijs. Dune sout oec niet vragen, die vroet sijs, 45[regelnummer] Om die oude van den man, Maer wat het es dat hi can. Om die jegenwordecheit allene En selstu niet scuwen dinc onreene, Maer om dien name dier volget nare. 50[regelnummer] Die kinder diene pine niet te swaer, Dat si van vresen dwinen niet; Want die hem te sere ontsiet, Hine dar niet anevaen. Dat een ander hevet mesdaen, 55[regelnummer] Hevet elc liever dat men verstaet Clare, dan sijns selfs mesdaet. Wat men niet doen en mach, wats gesciet, Ne pine di te doene niet: Dat een man can, dat doet hi best. 60[regelnummer] Die meesters name ane hevet ghevest, Betaemt leeren; den jongere verstaen, Salre doget iemen af ontfaen. Alle dingen hebben hulpe in pleit: Wel spreken, gelt ende werdecheit, 65[regelnummer] Gracie, prijs ende scone opsien. Playdiers loen en es niet in dien Rechte consciencie, maer verwinnen. Dat een met redenen in allen sinnen Verteren mach, dat hevet wel hi. 70[regelnummer] Die bi enen wege si Versteken, men machene weder bringen Bi enen anderen in enegen dingen. Om al dat leeren mach onsen sin, Hebbewi oec naturlec beghin. 75[regelnummer] Hem behoeft goet vroet te desen Te sine, die wel gehort wil wesen. Al ghebreket cracht, met sinne Blijft men ghestadech daer inne. So wien dat men gherne hort, 80[regelnummer] Men geloevet lichte sine wort. Hets scande dat een prijswert wil maken Sijns selfs, niet eens anders saken. Men mach wel met rechte prisen, Die weldade bedrivet in meniger wisen. 85[regelnummer] Dinge die men starc hort nomen, Onlange geduert al erdsche becomen. Quade manne plegen gherne steken, Ende quade wive, connen sijt gereken,
[pagina 67]
Venimeren ende toveren mede. 90[regelnummer] Men sal niet striden jegen warhede, Noch sien jegen die sonne clare. Prince, die wille weten dware Van vele dingen, moet vele vergeven, Hem die an die gichten cleven, 95[regelnummer] Hen en mach genoegen twint, No wat si hebben, no wat men vint. Vroet man die ne sal niet sweren, Dan daer mens niet en mach ontberen. Al dattu does, vorsiedi wel, 100[regelnummer] Dor dine bate, dor dinc geene el. Onder lieden ende in warscepen Si dijn gepeis te heelne begrepen. Beroemen gevet dicke nijt diet hort: Daer nidecheit es gescort, 105[regelnummer] Daer comt rechte menschelichede. Die hem verheft, hets sijn sede, Dat hi alle andre veronwerdt gemeene, Ende dat hi elken maket cleene. Sonder gracie van dogeden name 110[regelnummer] Hevet selc, ende selc quaetheit bequame. Alse wel nem an di selven raet Als an andren van dijnre daet. Negeen sin en comt te stouten daden, Hine si van quaetheiden ontladen. 115[regelnummer] In enen sin en mach nemmermeere Te gadere sijn ere ende onneere; Niemen en es te samen quaet ende goet. Quade herten hebben in moet Gepeise harde menegerande. 120[regelnummer] Herte, die es in sorgen bande, Verget die sorge somege stont Metter pinen, dat si u cont: Quade herte en mach niet altoes Van haren loene sijn sorgeloes. 125[regelnummer] Die hem selven ierst wel beriede, Te bat leerde hi ander liede. Veisinge, vorachte lange, Bringt hare ten lesten vort bi bedwange; Al bevende tegaen die wort, 130[regelnummer] Die therte niet ne bringet vort. Goede dinc, hoe si werden bekint, Werden bi hen selven gemint. Goet wille ne comt niet te spade, Eest so dat hi blivet gestade. 135[regelnummer] Hi es qualike bedacht, Die hem getroest boven cracht. Maeltide en sijn niet van prise Na die vervulte van der spise; Want mate dinge, wel bereit, 140[regelnummer] Nut men dicke, die wel gereit. Blentheit maect den menegen vri, Want vele armoeden bescuwet hier bi. Ten weldoene ons die ogen keren, Ende bringen in menech quaet begeren. 145[regelnummer] Lichter soudemen vele mogen Den sin vervullen dan die ogen.
[pagina 68]
Bliscap te gedogene es wel swaer Ende niet te makene openbaer. Nijt es proper den armen lieden, 150[regelnummer] Ende der grotere al gebieden. Die dinde van der salecheit can verstaen, Diene waent sterven niet te saen. Ute minne van lichtecheiden gaet Quade name ende menech quaet. 155[regelnummer] Groet vernoy ende grote pine Es altoes in ontsien te sine. Doe enen anderen in welrade Als du wils dat hi di dade. Dat een niet en can, een ander weet. 160[regelnummer] Eens anders breke es mi leet, Alsic hebbe hongher groet, Want ic mach kinnen dan die noet. Elken mensche dunct mi des, Dat sine pine de meeste es. 165[regelnummer] Die ongedoechsam es, vorwaer, Cleene dinc brinctene in pinen swaer. Het doet goet pinen om die saken, Daer men ten ende goet mach maken. Men vindt niet van ere gedane, 170[regelnummer] Daer nes yet ongelijc ane. Altoes es vri darmoede Boven al, alsict gevroede. Ter werelt en mochte niet beters sijn Dan in tgemeene vrientscap fijn 175[regelnummer] Jegen tgeval der avonture. Waerre vrientscap goet dorenture, Diefte, roef, die liede verslaen, Ende al quaet soude tegaen. Als vele wonders als hevet in 180[regelnummer] Die lichame, hevets in die sin. Wanhope es die commer meest, Daer mensche mede mach sijn gevreest. Dorpers hoecheit mach sijn al Cleene huuskene, lanc ende smal, 185[regelnummer] Van moede goede effenhede Maect recht des conincs sede. Die wille bescudden den mensche quaet, Hi orlovet sine ondaet. Dat hi pine heeft, dunct mi recht, 190[regelnummer] Wie dat verliest bi sire plecht Die redene van sire weldaet. Nu willic dat ghi verstaet: Van ondancs weldoen en comt geen loen. Sonder pine oft sonder becroen 195[regelnummer] En mach men gewoenten niet afdoen, Diemen in weelden hevet geploen. Bi crachte sal die mensche minnen, Ende dune moges di niet bekinnen, Die dine vriende schenen in tvaren wel. 200[regelnummer] Die werelt en voere niet el Dan wel, ginge trouwe rechte vort. Die quade diene waent sijn wort Niet bat bestaden, dan hi maect claer Dongeloeve over waer. 205[regelnummer] Daer toe somwile groet strijt behoeft, Dat men vor war seget ongeproeft; Men proeft vor waer met orconden Logene te menegen stonden.
[pagina 69]
Icken weet geene meerre doget 210[regelnummer] Dan swigen, want gi moget So lichte in die talc mesdoen. Eerlike dinc dunct mi geploen, Te heelne dat te heelne si. Gheene redene sone hevet hi 215[regelnummer] Vor iemene te sprekene iet, Dien men mach geloeven niet. Hier latewi die tale staen Van Marchus Fabius Quintilliaen.
Van den keyser Otten. LXXXVIII. Te voren seidic hoe Galba Versleghen wert; nu hort hier na. Otte, diene dede verslaen, Wert keyser, ende, also wijt verstaen, 5[regelnummer] Heeft hi III maende geregneert. Te maten groet, alsoe men ons leert, Qualike gevoet, op thoeft blaer Was hi. Tanschijn vorewaer Hadde hi wijflijc sonder baert. 10[regelnummer] Van beginne was sijn aert Dulheit, hoverde, bi nachte loepen. Dien hi gemoette, moest becoepen; Hi blauwene ende werp te dale. Ene quene van skeysers sale 15[regelnummer] Toende hi groet ghelaet van minnen. Die dedene Neronc bekinnen, So dat hi wert sijn beste vrient, Ende het met hem so wert ghesient, So dat hi micte ten keyserike. 20[regelnummer] Doe maecte hi al ongevoechlike Al dat ontrent den keyser was, Want met ghichten verdiende hi das An des keysers Nerons meysenieden, Dat si van hem alle schieden, 25[regelnummer] Dat hi des keyserscaeps wert geware. Nu als hi horde dese mare Dat Galba, die na Nerone Keyser worden was, ende Pisone Teenen sone hadde gecoren, 30[regelnummer] Dochte hem sijn die hope verloren; Ende peist, dat hi wille verwerven Trike, ofte daervore sterven. Die sine dede hi stille te samen, So dat si ter marct gequamen; 35[regelnummer] Selve es hi te Galba gegaen, Ende gruettenne, van wien ontfaen Hi wel was ende oec gecust, Ende geleidt vort ongerust Van hem van aldaer ter stede, 40[regelnummer] Daer hi sacrificie dede. Doe nam Otte an hem orlof, Ende seide hem logelike waer of Hi hadde te doene besichede. Doe ghinc hi te hant ter stede, 45[regelnummer] Daer hi de sine gewapent vant. Doe sine sagen, riepen si te hant Als enen keyser oppenbare. Doe sende hi saen van siere scare, Die Galbane ontliven souden. 50[regelnummer] Hi troeste die ridders om verbouden Ende seide: hi en wilde nemmeer van den rike, Dan si wilden gemeenlike. Doe droegen sine met love wale In die keyserlike sale, 55[regelnummer] Ende daden hem roepen grooten lof.
[pagina 70]
Doe tgemeene volc wiste hier of, Seiden si, het ware Nero. Doe hijt wiste, was hijs vro; So seker docht hem dat hijt was, 60[regelnummer] Dat hi hem niet en ontsculdechde das, Hi en dede hem, om Nerons lieve, Waer hi sende sine brieve, Nero tsinen name scriven. Nerons meyseniede dede hi cliven 65[regelnummer] Weder in hare ierste wesen. Nu seit ons Huge van Flori te desen: Als Vitellius dit vernam, Quam hi met grooten heere al gram Te Rome, ende de keyser Otte daer jegen; 70[regelnummer] Maer die sine worden verslegen. Als Otte dat sach, als een catijf Heeft hi hem selven genomen dlijf.
Van den keyser Vitellius. LXXXIX. Vitellius quam verwinnere in Rome. VIII maende, also ict gome, Regneerde hi daer, wies leven Suetonius dus heeft bescreven: 5[regelnummer] Bordeele houden was sijn beghin, Van allen quade was vol sijn sin. Dit was in Tyberius tiden, So dat Vitellius siden Met Gayusse wert bekint, 10[regelnummer] Diene om sijn spel heeft gemint; Dus wert hi here in skeysers sale. Daer na vermindene oec wale Claudius om werptafle spel. Nero vermindene also wel, 15[regelnummer] Dat hi hem gaf van harpene lof. Dus wert hi een groot here in thof, So dattene Galba sendde dane In dat Nederste Germane, Hoeftman te sine van den here, 20[regelnummer] Dat Rome daer hadde in dlant ter were, Omme te dwingene die lande, Die ontgaen wilden den Roemschen bande. So armen man was Vitellius, Doe hi was gesent aldus, 25[regelnummer] Dat sijn moeder, wijf ende kinder, Ende sine vriende meerre ende minder Jammerlike moesten ontsparen Den cost, daer hi met soude varen; Want Galba senddene wech, also wijt kinnen, 30[regelnummer] Meer bi nide dan bi minnen. Als hi daer quam, ontfinckene there Met groter eeren, want haer ghere Was altoes omme niewe dinghen; Ende altemet dat sine ontfingen, 35[regelnummer] Cust hise, ende dede al sonder sparen Al dat si an hem begharen. Al hare mesdoen heeft hi vergheven, So dat sine keyser saen hebben verheven. Doe hi dus keyser worden si, 40[regelnummer] Als ofte hijt al verre ende bi Verwonnen hadde, wert hi verfiert. Waer dat hi was, was so verciert Met alte groetere ongematen. Het wert altemale verlaten 45[regelnummer] Al tquaet, dat de sine daden. Luxurioes, vol ongenaden Was hi op donnosel diet. Ongevoeghere en was doe niet In eten so diewile ende so vele, 50[regelnummer] Dat ment keerde weder ter kele; Ende die spise moeste sijn so diere, Nieman en horde alselke maniere.
[pagina 71]
Hierna begherde hi elc mans doot, Wassere toe redene cleine of groot: 55[regelnummer] Vele edeldere liede hi dooden dede Met groeter subtijlre valschede. Een edel jongelinc van siere sale Lach in dorste van des corts quale, Ende riep herde sere om drinken; 60[regelnummer] Dien mingde hi venijn int schinken In dwater, dat die jonghelinc dranc, Ende starf daer af. Eer iet lanc Dede hiere enen omme ontliven Onsculdegen, om dat soude bliven 65[regelnummer] Sijn quaet bedect. Men vint bescreven, Dat hi siere moeder dede nemen dleven. Huge van Flori doet ons verstaen, Dat te desen tide Vaspasiaen Te Judea lach in dlant, 70[regelnummer] Die de keyser Nero, die tyrant, Daer sendde om dat berechten, Want die Jueden wilden ontfechten Dien van Rome altemale. Nu verstont dat heere wale, 75[regelnummer] Dat met hem hadde Vaspasiaen, Hoe qualike dat ghinc te Rome saen. Daer trac dat heere te rade saen, Ende wilde dat Vaspasiaen Keyser worde met gewout, 80[regelnummer] Want hi vroet was ende stout, Metten ouden vroet in rade, Ende metten jongen goet in dade. Maer hi wederseidt te dier stat; Doch dat mens hem so sere bat, 85[regelnummer] Dat hi den last heeft ontfaen. Doer Capadocien trac hi saen Te Rome wert. Als dit verstoet Vitellius, hort wat hi doet: Een grave, hiet Cecinam, 90[regelnummer] Hi te sinen doene nam, Ende beval hem al sijn heere, Dat hi Vaspasiane ter were Ga. Selve bleef hi in luxure Ende dronken talre ure, 95[regelnummer] Ofte hem sijn viant om te loven Ende hem sijn leven wille roeven, Dat hi gevoele die minder doot. Buten Rome wert die wijch groot; Vitellius volc ginc onder voet. 100[regelnummer] Als Vitellius dat verstoet, In een cleen huuskijn hi vlo, Daer menne saen uut trac onvro; Ter marct geleidt tsiere onwerde, Ende doot geslegen metten swerde. 105[regelnummer] Suetonius seit ons vorwaer, Dat hi wert getrocken daer naer In die Tybre met enen hake. Nu latic hier af die sprake Ten inde van den iersten boeke 110[regelnummer] Der ander partien, ende soeke Helpe ane Gode, vort te bestane Dystorie diere volghet ane.

Vorige Volgende

Hier begennet dierste boec van der ander partien des Spiegels hystoriaels.

Eenrande bedinge daer op.

Van Nerons goeden beghinne. I.

Hoe Festus quam na Felix, die Pauwelse ten keyser sendde. II.

Van der Joden bisscoppe. III.

Van sente Jacoppe den menderen. IIII.

Hoe Paulus te Rome quam. V.

Van Nerons seden in singene. VI.

Van Nerons luxurien. VII.

Van sinen roeve ende wreetheit. VIII.

Van Seneca ende een deel van sinen boeken. IX.

Van den selven. X.

Van XII persecucien der kerken. XI.

Van sente Petere ende van Symoen Magus. XII.

Van Peters vliene bi der beden van sinen jongers. XIII.

Hoe sente Peter gevaen was ende gecruust. XIV.

Van Peters sepulture. XV.

Hoe sente Paulus was gevaen. XVI.

Van Paulus gestadecheiden vore Nerone. XVII.

Hoe Paulus bekeerde diene te siere passien leidden. XVIII.

Hoe Plantille haer hoeftcleet weder hadde na sine doot. XIX.

Hoe hi hem vertoende Plantillen ende den keyser. XX.

Een miracle van sente Pauwelse. XXI.

Van der hoecheit der Roemscher kerken. XXII.

Van sente Clemente. XXIII.

Van sente Petronellen, sente Peters dochter. XXXVI.

Van sente Marcialen. XXXVII.

Van sinen miraculen. XXXVIII.

Van sente Saviniane, Potenciane ende Altine. XXXIX.

Van sente Clemente Flaviusse. XL.

Van sente Fronten van Peregort. XLI.

Hoe dattene God versach in de wildernesse. XLII.

Van sente Menniusse van Catteloengen. XLIII.

Van sinen miraculen. XLIIII.

Van den geveysden die te Ychonen volgeden in sente Peters scare. XLV.

Van den selven. XLVI.

Van anderen sente Paulus jongers. XLVII.

Van sinte Vitale ende Valerien passie. XLVIII.

Van haren kinderen. XLIX.

Van Nazareus ende Celsus. L.

Van den selven. LI.

Van sente Processe ende Marthiniane. LII.

Van Thymotheuse ende Appollinarise. LIII.

Van XLIX mertelaren die van sente Petere gedoept waren. LIIII.

Van sente Marcke Ewangeliste. LV.

Van vorteekenen van der distructien van Jherusalem, ende hoe de Joden den Roemschen tseis ontseiden. LVII.

Van der scheedingen van ons Heren jongers. LVIII.

Van sente Thomasse. LIX.

Van sente Andriese. LXIIII.

Van sente Matheuse. LXVII.

Van sente Symone ende Juden. LXVIII.

Van Bartholomeus. LXIX.

Van sente Philipse den apostel. LXX.

Van sente Barnabasse. LXXI.

Van sente Luke den Ewangeliste. LXXII.

Van sente Marthen. LXXIII.

Van Marien Magdalenen. LXXV.

Hoe de wive dpredeken lieten. LXXVII.

Van haren miraculen. LXXVIII.

Van Marthen doot ende leven. LXXIX.

Van Maximine van Ays. LXXX.

Van sente Saturnine. LXXXI.

Van Sente Juliane van Sans. LXXXII.

Van sente Juliane diemen bidt om goede herberg. LXXXIII.

Van Hermagoras. LXXXIIII.

Van teekenen van Nerons doot. LXXXV.

Van den keyser Galba. LXXXVI.

Van Marchus Fabius Quintilliaens bloemen. LXXXVII.

Van den keyser Otten. LXXXVIII.

Van den keyser Vitellius. LXXXIX.