Geschiedenis van het seksuele probleem

[p. 9]

Illustraties

Tegenover blz.

16	Der Jungbrunnen (La fontaine de la jouvence). Toegeschreven aan de Meester der banderollen, 15de eeuw (Wien, Albertina).
17	Badhuisscene, ca 1412 (Paris, Bibliothèque nationale).
32	Boven links: Scene uit een toneelspel, 18de eeuw (Rabenalt, Mimus). - Boven rechts: Intieme zorgen. Een rijke dame met hoed en halssnoer snijdt de schaamharen weg met een schaar; een dienstmaagd helpt haar, een nar kijkt toe. Houtsnede, 16de eeuw (Bilderlexikon der Erotik). Onder links: Detail uit Venus' triomftocht door de Italiaan B. Baldini, 1452-1505 (London, British Museum). - Onder rechts: Vrijend paar in badkuip. Houtsnede 16de eeuw.
33	Scene uit een toneelspel van de 18de eeuw (Rabenalt, Mimus).
64	Urinerende boerin. Ets door Rembrandt, 1631. De monnik in het koren. Ets door Rembrandt.
65	Spinn- und Rockenstube. Kopersnede naar H.S. Beham (Rabenalt, Mimus). Men ziet vrijende paren, een jonge vrouw die met ontbloot onderlijf op de grond ligt en door een jonge man bekeken wordt, enz.
80	Penetratie van de man in de vrouw. Tekening van Leonardo da Vinci. De destijds veronderstelde rechtstreekse verbinding tussen de hersenen en de genitalia wordt op de tekening aangeduid.
81	Vrouwen met geopende benen voor het haardvuur. Detail uit een miniatuur-schildering in Les très riches heures du duc de Berry door de gebroeders van Limburg, tussen 1411 en 1416 (Chantilly, Musée Condé. Deze oude gewoonte bestond nog in de 18de eeuw en wordt in een opvoedingsboek afgekeurd: ‘Wat de juffrouwen belangt, het is een zeer grote onzedigheid, de rokken by het vyer op te ligten’ (1737). Romp van een man. Plaat uit het bekende werk van Venette, 1702. De mogelijke prikkeling van een mannelijk naakt wordt tegengegaan doordat duidelijk aangetoond wordt dat het om een levenloze romp gaat. Vignet op de titelbladzijde van Lewandowski's Beschavings- en zedengeschiedenis. Na vele eeuwen waarin de genitalia van man en vrouw onzichtbaar waren door een bepaalde beenstand, door attributen en andere bedekkingen, staan man en vrouw zó dat de genitalia zichtbaar zijn.
128	Evolutie van het badpak.
129	Strandleven ca 1925. Een blinde passagier in het Scheveningse volksbad, afdeling ‘alleen vrouwen’. Cartoon uit De Groene.
144	Onder elkaar een advertentie voor liberale en voor roomskatholieke lezers.
145	De eerste (bijna) volledig naakte efebe in de reclame (Le nouvel observateur).
192	Foto's met volledig naakte man en vrouw in het Nederlands maandblad Sextant (juni 1969). De schaambeharing en de penis horen er ditmaal ook bij.
193	Boven: Ring met punten aan de binnenkant, dienend om de erectie pijnlijk te maken. Reclame van ca 1850. De antimasturbatieschoolbank, ontworpen door J. Happel (1873). In een brochuurtje wordt ze als volgt aanbevolen: ‘Wanneer de voeten op de pedaal geplaatst worden, kunnen de leerlingen hun benen niet kruisen of bijeen-

[p. 10]

	drukken. Men belet hierdoor het wrijven en verhitten van de geslachtsdelen en zo voorkomt men een der oorzaken der masturbatie. Men verbant uit de school een der ziekten die de wreedste verwoestingen aanricht.’ Onder: Antimasturbatiedraagstoel, ontworpen door J. Happel (1873). Vroeger droegen de minnen en kindermeiden de kinderen op hun arm. Eén hand werd onder de genitalia gehouden. Door deze draagstoel blijft de ruggegraat rechter, kan het kind niet meer aangeraakt worden en kan dit de dijen niet meer tegen elkaar drukken.
208	Afbeeldingen uit G. Jalade-Laffond (Considérations sur les hernies abdominales, 1822).
209	Boven: Apparaten tegen de zelfbevrediging in een catalogus van 1904. Links een apparaat voor de jongen, rechts voor het meisje. De apparaten zijn ook verkrijgbaar als volledig gesloten dwangbuis. Ook metalen handschoenen (een soort van rasp) worden te koop aangeboden. Onder links: Een elektrisch alarmsysteem (1887). De koker wordt over de penis geschoven. Bij erectie treedt een bel in werking die met twee draden aan de peniskoker is verbonden. Onder rechts: Penisring met vier punten, en getande penisring (1887).
256	Dwangbuis om de armen vast te snoeren en apparaat om aan het onderlichaam te binden. Uit een catalogus voor chirurgicale instrumenten, London 1930.
257	Boven: Zwangere vrouw, verkeerde en goede ligging van het kind. Anatomische illustraties uit een 17de-eeuws boek. Onder: Foetus in de baarmoeder. Tekening van Leonardo da Vinci. Maria en Elisabeth. Schilderij, Keulse school, ca 1400 (Utrecht, Galerij).
272	Seksuele voorlichting op school (Sunday pictoral, 1951). Seksuele voorlichting thuis. ‘Ouders laat niet na uw kinderen rein en onbevangen het wonder der voortbrenging bij te brengen’ (Lehrbild des deutschen Hygiene-Museums, Dresden).
273	Het wonder der voortplanting van de mens, geïllustreerd door een zeug en biggetjes. Tekening van Rie Kooijman in K. de Schweinitz, Waar komen de kindertjes vandaan? ‘Seksuele’ voorlichting over bloemen en bijen. Spotprent van Gal in De Nieuwe. Een van de variaties uit het boek van Mogens Toft en John Fowlie (Uitg. NVSH, 1969).
320	Omslagpagina van de Nederlandse vertaling van een herderlijke brief van de Belgische kardinaal Mercier. De vader wordt afgebeeld als het hoofd van het gezin. Hij is streng en rechtvaardig. Rechts onder een kind dat ‘om vergiffenis’ smeekt.
321	Boven: De niet-kerkelijken huldigen dezelfde waarden van de burgerlijke maatschappij. Titelpagina's van brochures voor Franse vrijzinnigen (ca 1900). Onder: Het ideaal van de gemengde HBS. Spectator, 1894.
336	Boven: Spotprent op de toelating van vrouwelijke studenten tot het Amsterdamse Studentencorps. Onder: In Amerikaanse comics worden erotiek en sadisme dikwijls aan elkaar gekoppeld (Evergreen, 1965).
337	Boven: Drie bedden boven elkaar, Amsterdam, 1958 (J.C. van Dam, Sociaal logboek). Onder: Amsterdamse volksbuurt uit het begin der 20ste eeuw. Tekening door A.P. Hahn.