De lotgevallen van Huckleberry Finn

[p. 200]

Hoofdstuk XLI.

De oude man was voor het ontbijt alweer naar het dorp geweest, maar hij had geen spoor van Tom kunnen ontdekken. Ze zaten beiden stil en bedroefd aan tafel, hun koffie werd koud en ze konden geen stuk naar binnen krijgen.

Toen zei de oude man: ‘Heb ik je die brief gegeven?’

‘Wat voor brief?’

‘Die ik gisteren van het postkantoor heb meegebracht.’

‘Nee, je hebt me geen brief gegeven.’

‘Dan heb ik het zeker vergeten.’

Hij doorzocht z'n zakken, herinnerde zich toen dat hij hem ergens had neergelegd en ging hem halen.

‘Hè, hij is van St. Petersburg - van Sis’, zei tante Sally.

Ik dacht dat een wandelingetje me goed zou doen, maar ik kon me niet bewegen. Maar voor ze de brief kon openen, liet ze hem vallen en liep hard weg - want ze had iets gezien. En ik had het ook gezien. Het was Tom Sawyer op een matras, en de oude dokter, en Jim, in haar japon, met de handen op z'n rug gebonden, en een heleboel mensen. Ik verstopte de brief achter het eerste het beste ding dat me voor de hand kwam en liep ook naar buiten. Tante Sally wierp zich huilende over Tom heen en zei: ‘O, hij is dood, hij is dood, ik wist dat hij dood was.’

Tom draaide z'n hoofd een beetje om en mompelde iets, waardoor je merkte dat z'n geest in de war was. Tante Sally hief de handen op en zei: ‘Hij leeft, God dank! Meer wens ik niet!’ En ze holde het huis binnen om een bed klaar te maken en ze deelde rechts en links bevelen uit, aan de negers en aan iedereen.

Ik liep met de mannen mee om te zien wat ze met Jim gingen doen en de oude dokter en oom Silas volgden Tom naar 't huis. De mannen waren uit hun humeur en sommigen van hen wilden Jim ophangen, als een afschrikwekkend voorbeeld voor de andere negers, zodat ze niet zouden proberen om weg te lopen, net als Jim had gedaan en een hele familie dagen en nachten in angst laten zitten. Maar de anderen zeiden, doe het niet, je komt er niets verder mee, hij is onze neger niet en als de eigenaar komt opdagen kunnen we voor

[p. 201]

hem betalen. Dat koelde ze een beetje af, want mensen die de grootste mond hebben zijn altijd het minste bereid om voor de gevolgen van hun daden te betalen.

Maar ze gingen erg tegen Jim te keer en sloegen hem in het gezicht. En Jim zei niets en hij liet in het minst niet blijken dat hij me kende. Ze ketenden hem weer, maar nu niet aan de beddepoot, maar aan een grote kram, die ze in het onderste blok dreven. Ze ketenden ook z'n handen en z'n beide benen en zeiden dat hij niets dan brood en water zou krijgen tot z'n eigenaar hem kwam halen of tot hij bij opbod zou worden verkocht. En ze gooiden ons gat weer dicht en ze zeiden dat er een paar gewapende mannen iedere nacht de wacht zouden houden en dat er overdag een buldog aan de deur zou worden vastgebonden. En juist, toen ze, na een paar laatste verwensingen, wilden weggaan, kwam de oude dokter binnen, keek eens rond en zei: ‘Behandel hem niet slechter dan nodig is, want hij is geen kwade neger. Toen ik de jongen had gevonden, zag ik dat ik de kogel niet zonder hulp eruit zou kunnen krijgen en hij was niet in een toestand dat ik hem alleen kon laten om hulp te halen. En zijn toestand verergerde met de minuut, hij begon te ijlen en wilde niet meer dat ik hem aanraakte en sprak de grootste wartaal. In mijn wanhoop zei ik dat ik hulp moest hebben en op hetzelfde ogenblik kroop die neger van ergens te voorschijn en zei dat hij me zou helpen. En dat heeft hij gedaan en heel goed ook. Natuurlijk begreep ik dat het een weggelopen neger moest zijn, en daar zat ik! Ik zou graag even naar het dorp zijn gegaan om naar m'n andere patiënten te kijken, maar ik durfde niet, omdat die neger er dan wel eens vandoor zou kunnen gaan en ik de schuld zou krijgen. Er kwam geen bootje dicht genoeg in de buurt en daar heb ik dus die hele dag en nacht gezeten. Maar ik heb nooit iemand gezien drie beter en geduldiger verpleegde, en toch zette hij zijn vrijheid op het spel om het te doen. En hij was helemaal uitgeput; je kon merken dat hij de laatste tijd hard had moeten werken. Ik heb respect voor hem gekregen. Ik zeg U, heren, zo'n neger is wel duizend dollars waard en ook een goede behandeling. De jongen ging goed vooruit, ik had alles bij me wat ik voor de behandeling nodig had en de rust daar was misschien nog beter voor hem dan dat hij thuis was geweest. Maar ik had ze allebei tot mijn last en was genoodzaakt daar te blijven tot vanmorgen vroeg, toen er een paar mannen in een roeiboot voorbij kwamen. Het geluk wilde dat de neger juist vast zat te slapen. Ik beduidde ze om stil te zijn en ze slopen op hem toe en grepen en bonden

[p. 202]

hem voor hij wist wat er gebeurd was. We hadden helemaal geen last met hem. En de jongen sliep gelukkig ook, we konden het vlot ongemerkt naar de overkant slepen. En de neger was erg volgzaam en heeft geen woord gezegd. Hij is geen kwade neger, heren, dàt denk ik er van.’

‘Het klinkt niet slecht, dokter, dat moet ik zeggen’, zei iemand.

Toen werden de anderen ook wat zachter gestemd en ik was den ouden dokter erg dankbaar dat hij zo voor Jim had gesproken. Ze waren het er allemaal over eens dat Jim zich goed had gedragen en dat hij daar wel een beloning voor had verdiend, en allemaal beloofden ze dat ze hem niet meer zouden uitschelden.

Toen verlieten ze de hut en sloten hem op. Ik had gehoopt dat ze hem van een paar kettingen zouden hebben bevrijd, die waren zo gemeen zwaar, maar daar dachten ze niet aan en ik dacht dat het maar beter was als ik er me niet mee bemoeide, maar ik nam me voor om tante Sally zo gauw mogelijk te vertellen wat de dokter had gezegd. Maar er zou nog een heleboel meer te vertellen zijn - verklaringen, waarom ik vergeten had te zeggen dat Sid gewond was.

Maar daar was geen haast bij, want tante Sally bleef dag en nacht in de ziekenkamer en telkens als ik oom Silas zag rondscharrelen, ontweek ik hem.

De volgende morgen hoorde ik dat Tom heel wat beter was en dat tante Sally een beetje was gaan slapen. Ik sloop naar de ziekenkamer, want ik dacht, als Tom wakker is, kunnen we samen wat bedenken om aan de familie te vertellen. Hij sliep echter en was erg bleek, niet meer vuurrood, als toen hij kwam. Ik ging zitten om te wachten tot hij wakker zou worden. Na ongeveer een half uur kwam tante Sally op haar tenen binnen en nu was ik er bij. Ze beduidde me dat ik stil moest zijn, kwam bij me zitten en begon te fluisteren. Ze zei dat we nu gerust konden zijn omdat het gevaar geweken was. Tom sliep al een hele tijd zo rustig en tien tegen één dat hij weer helder van geest zou zijn als hij wakker werd.

We zaten samen naar hem te kijken en eindelijk bewoog hij zich en sloeg de ogen op en z'n blik was helder. Hij keek om zich heen en zei: ‘Hè, ik ben thuis. Hoe komt dat? Waar is het vlot?’

‘Goed geborgen’, zei ik.

‘En Jim?’

[p. 203]

‘Die ook’, zei ik. Maar ik kon het niet erg overtuigend zeggen.

Hij merkte het niet op en zei: ‘Fijn! Prachtig! Nu zijn we veilig. Heb je het aan tante verteld?’

Ik wou ja zeggen, maar ze viel me in de rede en zei: ‘Wat verteld, Sid?’

‘Nou, hoe we alles gedaan hebben!’

‘Wat gedaan?’

‘Nou, alles. Hoe we de weggelopen neger hebben bevrijd, ik en Tom.’

‘Lieve help! De wegge... Waar heeft het kind het over! O, o, hij ijlt weer.’

‘Nee, ik ijl niet, ik weet best waarover ik spreek. We hèbben hem bevrijd - ik en Tom. We waren van plan om het te doen en we hèbben het gedaan. En op grootse wijze ook.’

Nu hij eenmaal begonnen was, liet ze hem doorpraten, maar ze zat hem met grote ogen aan te staren. Ik begreep dat het niets meer zou helpen of ik al probeerde om het gesprek in andere banen te leiden.

‘Nou, tantetje, we hadden er heel wat werk mee - het heeft ons weken gekost - uren en uren, iedere nacht, terwijl jullie lekker sliepen. En we moesten kaarsen stelen en het laken en het hemd en uw japon en lepels en tinnen borden en tafelmessen en de beddepan en de molensteen en meel - er kwam geen eind aan. En U weet niet wat een werk het was, om de zaag en de pennen en al die andere dingen te maken, en U weet niet half hoe fijn het was. En we moesten die annanieme brieven schrijven en aldoor de bliksemafleider op en af en een tunnel naar de hut graven en een touwladder maken en hem die sturen in een pastei en hem lepels en zo sturen in uw schortzakje...’

‘Goeie hemel!’

‘...en de hut vol stoppen met ratten en slangen en zo, om Jim gezelschap te houden. En toen hield U Tom zo lang vast met die boter onder z'n hoed dat alles haast in duigen viel, omdat de mannen kwamen voor we de hut uit waren en we ons zo moesten haasten. En ze hoorden ons en achtervolgden ons en ik kreeg m'n portie en toen verstopten we ons langs de kant van het pad en lieten ze voorbijlopen. En toen de honden kwamen namen die helemaal geen notitie van ons, maar gingen op het lawaai af. En wij gingen in onze kano naar het vlot en Jim was vrij en we hebben het helemaal alleen gedaan en was het niet denderend, tantetje!’

‘Zoiets heb ik in m'n hele leven nog niet gehoord! Dus

[p. 204]

jullie waren het, jullie kleine schelmen, die al die onrust hebben gestookt en ons bijna de doodschrik op het lijf hebt gejaagd. Als ik naar m'n gemoed te werk ging, dan kregen jullie op ditzelfde ogenblik een flink pak slaag van me. Als ik er aan denk dat ik hier nacht op nacht - o, wacht maar tot je beter bent, jij nietsnut - ik zal jullie allebei die grappen wel afleren.’

Maar Tom was zo trots en gelukkig, dat hij er z'n mond niet over kon houden en hij bleef maar door ratelen en tante Sally kon ook haar mond niet houden - ze spuwde vuur. Toen zei ze: ‘Maar nu zal je er geen plezier meer van beleven, want als ik je ooit betrap dat je je nog eens weer met hem bemoeit...’

‘Met wie bemoeit?’, zei Tom verbaasd.

‘Met wie? Met die weggelopen neger natuurlijk. Met wie anders?’

Tom keek me ernstig aan en zei: ‘Tom, zei je me daarnet niet dat het goed met hem was? Is ie dan niet weggekomen?’

‘Die?’, zei tante Sally. ‘De weggelopen neger? Natuurlijk niet. Die hebben we terug, veilig en wel. Hij zit weer in z'n hut, op water en brood en beladen met ketenen, tot hij gehaald of verkocht wordt.’

Tom ging rechtop in bed zitten. Z'n ogen fonkelden en z'n neusvleugels trilden. Hij schreeuwde me toe: ‘Ze hebben geen rècht om hem op te sluiten! Loop wat je kan! Verlies geen ogenblik! Maak hem los, hij is geen slaaf, hij is zo vrij als welk schepsel ter aarde ook!’

‘Wat bedoelt de jongen?’

‘Ieder woord wat ik zeg, tante Sally. En als niemand wil gaan, dan ga ik. Ik heb hem m'n hele leven gekend en Tom ook. Juffrouw Watson is twee maanden geleden gestorven en ze schaamde zich zo dat ze hem had willen verkopen, dat ze hem in haar laatste wil heeft vrijgemaakt.’

‘Maar wat ter wereld bezielt je dan om hem te bevrijden, als hij toch al vrij was?’

‘Dat is me ook een vraag! Daar moet je een vrouw voor zijn om dat niet te begrijpen. Het avontuur natuurlijk! En ik zou ik weet niet wat willen doen... lieve hemel... tante Polly!’

En als ze daar niet werkelijk in levende lijve bij de deur stond! Kalm en vergenoegd als altijd.

Tante Sally vloog haar om de hals en lachte en huilde tegelijk en ik vond een heenkomen onder het bed, want het ging er nu lelijk voor ons uitzien. Ik gluurde onder het bed

[p. 205]

vandaan en zag dat Tom's tante Polly zich na een poosje uit de omarming losmaakte en over haar bril naar Tom keek alsof ze hem in de aarde wou doen verzinken. Toen zei ze: ‘Ja, draai je hoofd maar om - dat zou ik ook doen als ik jou was, Tom!’

‘Grote goedheid!’, zei tante Sally, ‘is hij zo veranderd? Dat is Tom niet, het is Sid. Tom is... Tom is... hè, waar is Tom? Hij was daarnet nog hier.’

‘Je bedoelt - waar is Huck Finn. Dàt bedoel je. Je gelooft toch niet dat ik een bengel als mijn Tom al die jaren heb opgevoed zonder hem te kennen als ik hem zie? Kom onder dat bed vandaan, Huck Finn.’

Ik deed het. Maar ik voelde me niets op m'n gemak.

Ik heb nooit iemand zo beduusd gezien als tante Sally, behalve misschien oom Silas, toen hij binnenkwam en alles hoorde. Tom's tante Polly vertelde wie en wat ik was en ik moest vertellen hoe het kwam dat ik hier in de plaats van Tom Sawyer was.

En tante Polly zei dat het waar was dat juffrouw Watson Jim had vrijgemaakt. En natuurlijk moest Tom Sawyer al die moeite en dat werk doen om een vrije neger te bevrijden! En nu kon ik ook begrijpen dat iemand met zìjn opvoeding mij er bij had willen helpen.

Tante Polly vertelde, dat toen tante Sally haar schreef dat Tom en Sid goed waren aangekomen, ze had gedacht: ‘Zie je wel! Dat had ik wel kunnen verwachten als ik hem zonder toezicht laat gaan. En dus was ze wel verplicht geweest elf honderd mijlen de rivier af te varen om te kijken wat die bengel dit keer weer had uitgehaald, daar er van jou blijkbaar toch geen antwoord te verwachten was.’

‘Maar ik heb nooit iets van je gehoord’, zei tante Sally.

‘Ik heb je twee keer geschreven om je te vragen wat dat moest betekenen dat Sid hier was.’

‘Ik heb nooit een brief van je gekregen, Sis.’

Tante Polly draaide zich langzaam om en zei op strenge toon: ‘Tom!’

‘Ja - wat?’, zei hij knorrig.

‘Sla niet zo'n toon tegen me aan, brutale vlegel - geef die brieven hier!’

‘Wat voor brieven?’

‘Dat weet je wel. Breng me niet buiten mezelf, anders...’

‘Ze zijn in de koffer. Nou weet je 't. En nog precies zoals ik ze van het postkantoor heb gekregen. Ik heb ze niet gele-

[p. 206]

zen, ik heb ze verder niet aangeraakt. Maar we zouden er last door gekregen hebben en ik dacht...’

‘Je verdient een flink pak slaag met de zweep, dat is zeker. En dan heb ik er nog één gestuurd waarin ik schreef dat ik zou komen, en ik veronderstel dat hij...’

‘Nee’, zei tante Sally, ‘die is gisteren gekomen. Ik heb hem nog niet gelezen, maar dat is in orde, die heb ik gekregen.’

Ik had wel om twee dollar willen wedden dat ze hem niet had, maar ik dacht dat het veiliger was om het niet te doen. Daarom hield ik m'n mond maar.