Hoe de wereld in elkaar zit. 25 Jaar maatschappij, politiek en cultuur

Verslagen media

Het journaal van de publieke omroep vond het vrijdagavond om acht uur niet nodig de precieze uitslagen te melden van de twee eindstemmingen in het impeachmentproces tegen president Clinton. Die tijd zou immers ten koste zijn gegaan van het minutenlange item over het 25-jarig bestaan van het roddelweekblad Story. Dit drukte de kijker weer eens met de neus op het feit dat onbenulligheid in nieuwsvoorziening niet het monopolie is van commerciële zenders of Amerikaanse media.

De precieze uitslag was uiteindelijk opzienbarend. Met 55 tegen 45 stemmen verwierp de Senaat de beschuldiging dat de president meineed had gepleegd en met 50 tegen 50 die dat hij de rechtsgang had belemmerd. Het stond allang vast dat er geen twee derde meerderheid in de Senaat aanwezig zou zijn, nodig om de president te veroordelen. Maar dat de aanklachten van het Huis van Afgevaardigden zelfs niet een eenvoudige meerderheid in de Senaat zouden behalen had niemand verwacht. Eigenaardig was dat overigens wel. Want beide aanklachten waren zo vaag geformuleerd dat de ‘Managers’ van het Huis van Afgevaardigden in arren moede voor de Senaat nog getuigen opriepen, terwijl zij dat voor de opstelling van die aanklachten in het Huis volstrekt overbodig hadden geacht. Het 25ste verhoor van Monica Lewinsky bracht voorspelbaar niets meer aan het licht dan de voorgaande 24.

Met deze uitslag is de mogelijkheid van de baan dat de Senaat als-

[p. 26]

nog een ‘berisping’ aan president Clinton uitdeelt. Zo'n ‘berisping’ was lang een favoriet alternatief voor impeachment bij de Democraten en The New York Times. Maar het is een middel dat niet past in de Amerikaanse staatsinrichting. Daarin staat de scheiding van machten centraal. De president ontleent zijn politiek mandaat aan de kiezers, niet aan het Congres. Iedere senator staat het vrij in het openbaar te zeggen dat hij of zij het schandelijk vindt dat de president maandenlang publiekelijk gelogen heeft over zijn onoorbare relatie met een stagiaire. Een berisping van de Senaat zou echter de suggestie (of meer) wekken, dat er een vertrouwensrelatie tussen de president en dit lichaam bestaat. Dit zou de kern van de Amerikaanse staatsinrichting aantasten.

Er bestaat één precedent: President Andrew Jackson werd in 1833 berispt door een hem politiek vijandig gezinde Senaat. Na de tussentijdse verkiezingen van 1834 werd die berisping echter op grond van bovengenoemde staatkundige overwegingen vernietigd.

Ik heb vanaf het begin het standpunt ingenomen dat van de leugens van president Clinton over zijn relaties met een stagiaire niet aannemelijk was gemaakt dat zij op meineed neerkwamen en dat hoe dan ook een impeachmentprocedure hier niet op zijn plaats was. Nu het mogelijk is op de hele affaire terug te kijken, vallen scherper dan ooit de volgende zaken op:

-

De affaire begon met even vage als ingewikkelde verhalen in nette media over een mogelijke malversatie van de toenmalige gouverneur Clinton in een onroerendgoedzaak (‘Whitewater’). Noch de media, noch de bijzonder openbaar aanklager Kenneth Starr hebben ooit ook maar iets van die beschuldiging waar kunnen maken. Maar dat heeft beiden er niet van weerhouden allerlei loze verdachtmakingen tegen de president te ventileren of tot object van onderzoek te maken. Let wel: ik heb het dan niet over de rechtsextremistische onderwereld van de Verenigde Staten - die overigens niet weinig vertegenwoordigers onder Republikeinse Congressmen telt. Ik heb het over columnisten in gerenommeerde kranten als George F. Will en William Safire (oud-tekstschrijver van Nixon), die maandenlang zonder een spoor van bewijs over het echtpaar Clinton bleven schrijven als flessentrekkers, falsarissen en misdadigers, betrokken bij het verhullen van (zelf)moorden.

-

Opmerkelijk was ook hoe snel de media - alweer: niet de rioolpers - klaarstonden met hun oordeel toen Starr in een uitgekiend publi-

[p. 27]

citeitsoffensief de relatie van de president met Monica Lewinsky onthulde. Onmiddellijk weerklonk de roep om aftreden - ook in Nederlandse kranten. Zelfs The Economist kon het hoofd niet koel houden.

-

Daar staat tegenover dat diezelfde media geen enkele moeite hebben gedaan de politieke context van de beschuldigingen tegen president Clinton te verhelderen. De diagnose van zijn echtgenote dat het hier om een rechtse samenzwering ging, is nooit serieus genomen. Toch zijn daarvoor vele aanwijzingen. Te beginnen bij de vervanging van de vorige bijzonder openbaar aanklager door Kenneth Starr, van wie bekend was dat hij de president haatte, maar ook dat hij als advocaat betrokken was bij de tabaksindustrie waartegen Clinton maatregelen voorbereidde. In Nederland heeft de oud-hoofdredacteur van nrc Handelsblad, André Spoor, vorige week nuchter de overstelpende hoeveelheid aanwijzingen opgetekend dat het hier inderdaad gaat om een rechtse samenzwering, erop gericht de democratische keuze van de Amerikaanse kiezer ongedaan te maken.

Dat een journalist in ruste daartoe zonder ogenschijnlijk veel inspanning in staat is, maakt eens te meer het falen van de media duidelijk. In plaats van te komen tot een onbevangen berichtgeving over het doen en laten van politici en een zogenaamd bijzonder openbaar aanklager, hebben zij zich in het algemeen voor hun karretje laten spannen. Dat is een angstaanjagende conclusie, die niet wordt goedgemaakt door het feit dat het Amerikaanse volk zijn gezonde verstand liet zegevieren.

17 februari 1999