Bush en Blair en het veld van eer

[p. 177]

Nederlandse naïviteit

Toen vorig jaar november berichten verschenen dat de CIA in Oost-Europa op geheime locaties mensen gevangenhield, zeiden ‘verantwoordelijke’ politici dat het bewijs daarvan niet was geleverd. Daaraan hielden ze vast toen een onderzoek van de Raad van Europa overvloedige aanwijzingen voor het bestaan van dergelijke inrichtingen had opgeleverd. In december 2005 bezocht de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice Europa voor overleg. Na afloop van de ontmoeting met haar NAVO-collega's bleek dat Rice zorgvuldig had vermeden het bestaan van die gevangenissen te ontkennen of te bevestigen.

Dat deed zij ook met de kwestie van de zogeheten renditions, waarbij Amerika verdachten van terrorisme overbrengt naar landen waar ze kunnen worden gemarteld. Syrië mag dan aan de ene kant tot de ‘As van het Kwaad’ worden gerekend, dat neemt niet weg dat vaststaat dat gevangenen uit Amerika naar Syrië zijn gebracht en daar zijn gemarteld. In een geval dat bekend is geworden, ging het om een onschuldige burger die na jaren is vrijgelaten.

Zulke praktijken zijn in strijd met het internationale recht, met verdragen die zowel de Verenigde Staten als de Europese landen hebben getekend. Ze zijn ook in strijd met het nationale recht. Vandaar het concentratiekamp op de marinebasis Guantánamo Bay in Cuba - die zou volgens de Amerikaanse regering niet onder het grond- en dus rechtsgebied van Amerika vallen. (Het verdrag op basis waarvan Amerika dit gebied van Cuba huurt, bepaalt overigens dat Amerika ‘complete jurisdiction and control’ over het gebied uitoefent.)

[p. 178]

Op 7 december 2005 dineerden de ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO in Brussel. Dit was de gelegenheid waarbij Rice geen opening van zaken gaf over de Amerikaanse Nacht und Nebel-kampen. De reacties van de andere bewindslieden en van de NAVO-secretaris-generaal, die had meegegeten, waren verbijsterend. De Hoop Scheffer meende: ‘Rice heeft de lucht geklaard.’ Minister Ben Bot verklaarde ‘zeer tevreden’ te zijn over de uitleg van Rice.

Afgelopen week erkende president George W. Bush het bestaan van de geheime CIA-kampen. Ze waren nu leeg, verklaarde hij, en veertien van terrorisme verdachten die er nog hadden vastgezeten, gingen naar Guantánamo Bay. (Het NOS Journaal vertaalde hem systematisch fout, door van ‘verdachten’ alvast ‘daders’ te maken.)

Nu verklaarde CDA-minister Bot dat hij herhaaldelijk heeft doorgevraagd naar het bestaan van geheime gevangenissen buiten Amerika. Hij sprak zijn teleurstelling uit over de ontwijkende antwoorden van de Amerikanen en voegde eraan toe dat hij Rice op haar woord had geloofd. Maar wát heeft hij dan geloofd? Rice heeft immers steeds geweigerd antwoord te geven op de vraag naar de geheime gevangenissen. En wat was het dan dat de bewindsman vorig jaar zo vreselijk tevreden maakte over het gesprek met Rice?

De Tweede Kamer is over de hele politieke breedte verontwaardigd over de gang van zaken. Minister Bot wordt van naïviteit beschuldigd. Laten we niet vergeten dat deze kwestie vorig jaar van groot belang was bij de besluitvorming over deelname van Nederland aan ISAF III in Afghanistan. Er bestond grote beduchtheid voor wat er met Afghaanse gevangenen zou gebeuren als die aan Amerikaanse eenheden zouden worden overgedragen.

Als Bot naïef was, was de Kamer dat ook. Die heeft een helder antwoord op de vraag naar de illegale praktijken van de Verenigde Staten in de omgang met terreurverdachten niet als voorwaarde gesteld voor deelname aan de missie in Afghanistan. Deze is intussen afgegleden van ‘wederopbouw’ naar contra-guerrilla, hoewel dat niet de bedoeling was. Met de operatie Enduring Freedom zouden Amerikaanse gevechtseenheden een eind aan het geregelde talibanverzet hebben gemaakt voordat de ISAF-missie van start zou gaan.

[p. 179]

In het geval van Irak was de Tweede Kamer al even naïef. Herinnert u zich nog dat wij achter de oorlog zijn gaan staan - natuurlijk zonder eraan mee te doen - omdat CDA-premier Jan Peter Balkenende persoonlijk van zijn Britse collega Tony Blair Hoogst Geheime Informatie over de gruwelijke massavernietigingswapens van Saddam Hoessein had gekregen? Informatie die zó geheim was dat hij er niks over kon zeggen, behalve dan dat Nederland achter de oorlog moest staan? En dat de regeringsmeerderheid in de Tweede Kamer dit verhaal niet alleen voor zoete koek slikte, maar tot op de dag vandaag een parlementair debat over deze kwestie verhindert?

16 september 2006