Petrusken's einde

[p. 61]

Nawoord

Het heeft lang geduurd vooraleer F.V. Toussaint van Boelaere zijn eerste letterkundig werk in boekvorm uitgaf, - althans veel langer dan in Vlaanderen gewoonte is. Sedert jaren wisten wij hem werkzaam in tijdschriften van ‘diverse pluimage’, maar tot den grooten stap, tot het boek, scheen hij zich niet te kunnen beslissen. Wat was daar de oorzaak van? Wat we destijds maar gissen konden, weten we sedert 1910, - 't jaar van 't Landelijk Minnespel - met zekerheid.

Toussaint is heel moeilijk over eigen werk voldaan, en het zoeken naar het juiste woord, de rake toets, het niet rhetorisch-banale beeld kennen er weinigen zoo kwellend als hij. De langere proefjaren waren bij hem een tijd van smaakloutering en techniekvolmaking, die zich in het Minnespel triomfantelijk openbaarden.

't Gebeurt wel meer dat een eerste boek zijn auteur met vliegende vaan en slaande trom naar voren rukt, maar zelden werd een dergelijke plotse overwinnaarstocht bevochten door literaire hoedanigheden als die waarmede Toussaint's Minnespel de onvoorwaardelijke bewondering van de moeilijkste critici in Noord en Zuid veroverde. Hier kregen we niet enkel verleide-

[p. 62]

lijke jeugdkwaliteiten, spontaneïteit, durf, frischheid en andere meer, om wier lieven zegen men 't gemis aan literaire rijpheid, bezonkenheid, beheersching en meesterschap over bouw en stijl, aan een beginneling gaarne vergeeft. We kregen in dat eerste boek alles in eens. De jeugd zat er in, maar tevens de vastheid, de verfijning, de rustige zekerheid, die de bekoring uitmaakt van hetgeen we classiek noemen. Het stroelt en riezelt er in jonge vreugd, maar zonder klassen noch storten. Het klopt er van levensvolheid, het bruischt er van drift en warmte, maar geen oogenblik verlaat ons het rustige gevoel, dat een vaardige hand dit alles krachtig en toch zwierig licht beheerscht en leidt tot nooit falende schoonheid.

Het Landelijk Minnespel gaf dadelijk de verzekering dat Toussaint er was, - en voor goed. De Bloeiende Verwachting, die een paar jaren later verscheen, bevestigde nog, zoo noodig, dezen indruk.

De hoofdeigenschappen in Toussaint's werk? Is het zijn scherpe, kleurgevoelige schildersvisie, die met verbazende fijnheid in zijn lucht- en land-weergave opleeft? Is het zijn karakterizeering van ware menschen, wezens van vleesch en bloed, niet zoetelijk gefantazeerd, maar levend naar waarheid? Is het zijn nauwgezet ontledende psychologische zin, uit-

[p. 63]

stralend in den breeden gang van zijn verhaal zoowel als in tal van fijne, verrassende bijzonderheden? Is het zijn vertelkunst, die niettegenstaande de soms wijdloopende uitweidingen, waarin zijn waarnemingsgave zich vermeit, den lezer toch steeds vasthoudt en pakt?

Dat alles vinden wij in Toussaint en nog meer. ‘In zijn werk, schreef Is. Querido, leeft de streelende sensualiteit en de fijnzinnige bekoring en taalgevoeligheid van Teirlinck, naast het verrassend krachtige en den synthetischen zin voor epiek van Streuvels. En ook de broze intellectualiteit van Van de Woestijne is in zijn arbeid aanwezig. Met broze wordt hier niets zwaks bedoeld; Van de Woestijne beschikt over een prachtige ranke, vurige en hoog-strijdende geestelijkheid, een doorschijnende taalrijkheid, die alle vormen van gevoel, verbeelding en gedachte op zijn sierlijkst en teerst dooréén kan mengen. Dit schoone innerlijke gedachtenspel noem ik broos. Dat broze heeft Toussaint ook.’

De treffendste karakterizeering van Toussaint's kunstpersoonlijkheid vonden wij ook bij Querido. ‘Naar buiten en gretig met de zinnen levend, lijkt hij een man, blijkbaar ontvankelijk voor het hartstochelijke, wrang-ontgoochelende, ironische en speel-

[p. 64]

sche; naar binnen vroom, mijmerend, symbolisch voeler en dichter, die zich bij iederen ademhaal gewijder en eerbiedvoller tegenover het levensgeheim der dingen zélven voelt staan en daarin zich ook geheel poogt te verliezen.’

1917.

Maurits Sabbe.