|
| |
| |
| |
Diel 1
Maitiid 1365
| |
| |
1 De oantaasting
... Rienick woonde toe Sneeck op zyn huis, ghenoempt Roedenburch, dat stonde thoe Sneeck, daer nw die Burchstraete is, daer die selue Burchstraete noch den naem van heeft.
It wie yn de maitiid fan it jier 1365 doe't Rienk, soan fan Bocke Doedinga en Reynke Donia, mei in lilke kop de swiere houten doar fan Rodenboarch ticht sloech. It folk op it plein wie ynienen stil en draaide de eagen nei de klap. De jonge hie in bôge yn de hân en seach om him hinne as speurde er nei in proai. De stilte hold oan, allinnich âlde Rimmer skodholle en mompele: ‘Sa'n snotbongel en dan sa al.’
Doe't de soan fan haadling Doedinga efter de houten huzen weiwurden wie, kaam de drokte werom. In boer sette mei in koer tsiis en bûter op 'e rêch de kant fan de grutte tsjerke út, dêr't it Merkplein wie. It gebou, mei de trije tuorren oan de westkant, stie op in terp en riisde prûstich boppe de lege wenten út. In pear manlju fan Goaiïngasweagen folgen de boer op ôfstân, wylst elk fan har in kûgelrûne sek mei sâlt de hichte optôge. Ut 'e slachterij oan de westkant fan it plein klonk in alderheislikst âljen. Ien fan de stedsbargen krige grif it mes yn de strôte stutsen. De oare bargen, dy't har deistige omgong troch de drek makken, skrillen op en draafden gnoarjend fuort. Twa jonkjes, dy't yn de rûte fan de bange bisten bikkelen mei de bonkjes fan in soartgenoat, koene sa gau net út 'e wei komme en waarden oan de kant smiten. Broek en wammes, al stiif fan de modder, krige der in farsk laachje by.
Rienk Bockema, fyftjin jier, wie al te fier fuort om noch wat fan de pleinlûden op te heinen. Hy rûn mei de bôge op 'e rêch en de pylken ûnder de gurle, dêr't ek syn dolk oan hong, by de grêft
| |
| |
lâns dy't útkaam by de wetterpiip. Hjir, op it Achterom, wie it hout fan de huzen ljochter as om Rodenboarch hinne. De wenten wiene trije jier lyn boud, nei't in fûle brân de âlde huzen mei pestlucht en al fuortfage hie. Rienk huvere efkes... de pest! Waard der net flústere dat it stedsbestjoer sels de opdracht jûn hie om de brân der mar yn te stekken? Dan soe de swarte dea teminsten foargoed út 'e stêd ferballe wurde. No gnyske er. Syn heit en huzen yn fjoer en flam sette... It soe wat! Dêr wie hy de man net nei. Hy swalke ommers altyd hinne en wer tusken dwaan of net dwaan. Dêrom wied er sa'n bêstenien by skepens en froedskip. Sy koene har gong mar gean en syn faar fûn alles wol goed. Miskien hiene de hearen sels it fjurke wol oanstutsen. Fertelde dy sâltsek fan in Keimpe Sjouwes fan Goaiïngasweagen letter net dat de amers mei wetter al klear stiene, foar't de brân útbriek? No snúfde de jonge. Net ien fan de Sweachsters wie troffen troch de pest, hiene de sekkesjouwers grutsk yn de stêd omferteld. It sâlt soe de swarte dea op ôfstân holden ha. Harren keapwaar wie dus it bêste middel tsjin de sykte. En rekkenje mar dat dy feanmollen dêroan fertsjinne hiene! Gjinien woe ommers dea. As it no troch de brân of it sâlt kommen wie, wist gjinien, mar de swarte dea hie de stêd ferlitten.
Ynienen bleau Rienk stean. Hy fernaam dat it bloed him nei de holle jage, it hert sloech him in telmannich yn de kiel. Dêr lei, heal ûnder de wetterpiip, de platte boat dêr't de Sweachsters it sâlt mei ferfierd hiene. De kloet stie rjochtop yn de grêft, de mêst mei in seil fan âlde sekken lei skean oer de boat hinne.
De jonge seach temûk alle kanten út. Yn de fierte hongen bern in tou oer de palissade en loeken har dêroan op. Der wie gjin grutminske dy't him hjir, yn it skaad fan it poartsje, achtsloech.
Dit wie syn kâns! Hy koe no útbrekke, fuort fan stins en stêd. Tagelyk soed er de Sweachsters de pest ynjeie. Hy glimke om de wurden dy't him troch de holle spoeken. Sy de pest en hysels soe
| |
| |
jeie. Ris sjen oft er in eintsje reitsje koe. En as de sâltsekken fan 'e middei weromkamen fan de merk, lei harren boat al healwei Goaiïngasweagen.
De boat skommele doe't Rienk deryn sprong. De bôge glied him fan it skouder en foel op 'e boaiem. Hy bûgde foaroer, mar de pylken stieken him troch it wammes hinne op it fel. Earst de gurle mar los, dan wied er frijer yn syn bewegings. Stadich skode er de boat ûnder it poartsje troch. In swarte rôt, dy't op in útstekkende balke omskarrele, liet him yn it donkere wetter glide en swom fuort. De jonge stjitte mei de kloet ta, mar wie te let. De rôt dûkte ûnder. Doe stiek er de kloet nei de boaiem en sette ta, dat de boat skeat foarút. Hy spande de spieren fan earms en kûten op 'e nij en fielde de krêft yn syn jonge lea groeien. It makke him oerdwealsk. Nei elke stjit kaam der noch mear feart yn lichem en boat oant er hymjend op 'e mestelbank delplofte. Hy fage him it swit fan de foarholle en seach út oer it wetter fan de slinke, dy't nei de fierte ta breder en breder waard. De sinne, dy't ûnferwachts troch de skiere loft briek, lei in skittering op 'e weagen. Yn ien beweging skuorde er de mêst oerein en stiek him yn it gat fan de mestelbank. It sekkeseil fladdere fan de iene kant nei de oare. Hy pakte it tou en loek it nei him ta, dat it seil spande strak. Mei de wyn skean efter stjoerde er de boat nei de fierte, syn frijheid fan hjoed.
Rienk seach oer it skouder. De stêd lei al fier efter him. De dakken fan de huzen stieken amper boppe de palissade út. Sa, fan it wetter fan de Hookslinke ôf, hied er Snits noch nea sjoen. Fiif tuorren by trije tsjerken, dy't it folk fan Snits yndruiden dat de duvel oeral op 'e loer lei. Hie de pastoar okkerdeis net sein dat satan en syn trawanten de oanfal ynsetten as de minske yn iensumens ferkearde? De jonge huvere en flústere de nammen fan de tsjerken as woed er de duvel dêrmei fan it wetter fan de Hook- | |
| |
slinke jeie: ‘Hillige Martinus op 'e terp, hillige Antonius fan de Krúshearen en hillige Johannes op it Noardeast...’
Syn eagen glieden fan de giele reiden, dêr't it grien fan de maitiid trochhinne skimere, oer it wetter, mar koene gjin duvel gewaar wurde. En op 'e nij fielde er him sterker as de krêften dy't him de lêste tiid yn de stêd op 'e knibbels hawwe woene.
Wiene dat net, behalven syn heit en mem, de muontsen fan it Johanniter kleaster op it Noardeast, bûten de stêd? Sy besochten noch altyd om him ûnder it jok fan har boeken te hâlden, fansels yn opdracht fan syn âlden. Se hiene him it lêzen leard en ferteld fan aartsfaders, rjochters, keningen, profeten, Joazef, Marije en Us Leave Hear. Foaral de lêste beide krigen fan de muontsen in earekrânse, it aureoal fan hilligens, sa't se seine. En Marije, wie sy net de alderearste ûnder de froulju? In foarbyld foar lyts famke oant âlde beppe?
Rienk gnyske sûnder lûd. Ek in foarbyld foar syn mem? Ynienen seach er yn it skaad fan de reiden in jerke dy't in eintsje de kop ûnder wetter treau. Se rekken los en de jerke swom, mei de snaffel foarút, yn in bôge om syn wyfke hinne. De jonge hie it folle faker sjoen, yn de grêft om de stêd, mar diskear wie de reaksje fan syn eigen lichem heftiger as oars.
‘Wa't him oerjout oan de drek en driften fan de natuer, yn of bûten himsels, set de doar foar satan iepen,’ hearde er de âlde muonts Martinus sizzen. Hy suchte en feroare yn syn holle it byld fan de pearjende einen, it eintsje boppe de jerke. Hy seach syn bazige mem dy't har tsien jier âldere man binnen de muorren fan Rodenboarch oerhearske. Nee, net dêrbûten, want se wist dat it folk Bocke Doedinga op hannen droech. Se soe har eigen namme besmoargje, as se op strjitte har snaffel yn syn kop stiek. Yn de rûnten fan tsjerke en hegerein rûn se as in folchsume frou efter har man oan, sa woe hear pastoar it ommers ha.
| |
| |
Rienk seach efterom. De boat loek in spoar fan brobbels troch it wetter fan de Hookslinke. In fiskedief dûkte mei in plûns yn de weagen, mar wjukke sûnder proai wer omheech. De stêd yn de fierte wie lyts wurden. Rjochts fan de tuorren fan Sint Martinus en Sint Antonius koed er noch it laaien dak fan Rodenboarch ûnderskiede. Ynienen lôge de haat wer op, in drift dy't him de lêste tiid wat langer wat mear behearske. Hy hate syn mem, om't se him dwers siet, syn langstme nei frijheid ûnderdrukte. Hoe't se fernommen hie dat er fan 'e wike de muontsen fan it Johanniter kleaster ûntflechte wie, wist er net. Mar doe't er thúskaam, hie se him mei har flymjende wurden fernedere. Syn heit stie derby en die de mûle net iepen. En doe't hysels wat werom sei, pakte se ien fan de bôgen, dy't nêst de hurd oan de muorre hongen, en kaam dêrmei op him ta. Hy wie har foar, skuorde har it wapen út 'e hân, mar wist net hoe't it fierder moast. Noch nea hied er him sa ferset. ‘Jou dyn âlden de eare dy't har takomme, datst lang libje meist op 'e grûn dy't de Heare, dyn God, dy jout,’ galme de kleasterles him yn de earen. En tagelyk, as yn in wjerljochtflits, seach er it foar him, sa moast it en net oars! Hy stiek de bôge de kant fan syn heit út. As er ôfseame wurde moast, dan troch in man! Mar Bocke Doedinga skodholle en wiisde nei syn frou. ‘It rjocht is oan de kant fan jim mem,’ hied er sein. Doe wie de ban fan it fiifde gebod ferbrutsen. Hy draaide syn âlden de rêch ta en draafde nei de doar, dy't er mei in klap tichtsloech.
De wyn helle oan en foel no fansiden yn, dat it seil begûn te klapperjen. Rienk loek de skoat nei him ta en fielde in sûne spanning troch de lea streamen. It wetter weage by it board lâns, spatte him yn it gesicht en dage him út. Hy gong de striid oan, liet him der net ûnderstrûpe. Alles soe yn Snits feroarje, as hysels baas wie op Rodenboarch. Hy soe haadling wêze, sa't it moast, haad fan stêd en doarpen, net allinnich yn de omkriten, mar safier as it each by kleare loft rikte.
| |
| |
Gjin frou binnen de muorren en gjin skepen of froedskip dêrbûten soene him de wet foarskriuwe. Hy, Rienk fan Rodenboarch, wiske de namme fan Bocke Doedinga foargoed út 'e hollen fan de Snitsers.
Yn de fierte stiek it tsjerketuorke fan Goaiïngasweagen boppe de wyldernis fan beamteguod en reiden út. Fierder moast er net, hy soe ris ien tsjinkomme kinne dy't de boat koe. Boppedat woed er foar it tsjuster wer binnen de wâlen fan Snits wêze. Hy stjoerde nei de kant en striek it seil. Wylst de boat by de reiden lâns glied, speurde er nei wyld. In pearke einen waard wei yn in smelle slinke. Hy pakte de kloet en boomde derefteroan. Doe't er om de hoeke kaam, spatten de fûgels út it wetter en setten de kant fan Goaiïngasweagen út. Tagelyk hearde er in risseljen, it reid beweegde, oars as troch de wyn. In brune rêch kaam efkes yn it ljocht, mar foar syn eagen krekt lang genôch. It wie in ree, hy wie der wis fan. De Sweachsters woene ha dat dy bisten hjir yn de rûchte, oan wjerskanten fan de Hookslinke, by 't soad wiene. Hy bûgde him, pakte de bôge en lei der in pylk op. Doe riisde er stadich wer oerein en kaam mei de eagen op deselde hichte as de reidplûmen. Dêr wie it wer, it risseljen en de beweging tagelyk, no tichterby. Hy lei oan en wachte mei ynholden siken. Doe't er it brún wer skimerjen seach, spande er en liet los. De pylk sûze fuort. In tel letter hearde er it skrille mekkerjen fan in geit. Hy fielde de krêft út 'e lea streamen as wied er sels rekke. Mei in sketten ree hied er yn Snits namme makke: sjoch ris oan, de soan fan de haadling wit no al hoe't er mei wapens omgean moat, soks seit wat foar de takomst! Mar no? Hy hie in geit rekke en net iens goed, want it dier flechte fierder de wyldernis yn. Mar wa soe fan syn mislearre jacht witte? Gjinien hie him ommers sjoen! Hy fearre op, doe't er wer wat hearde. Diskear soed er net misse, it folk seach him hjoed noch mei syn proai troch de Easterpoarte kommen. Wer brocht er de spanning yn de bôge, de pylk trille op it hout. Doe't de tûken fan in leech elzeboskje útinoar bûgden,
| |
| |
stie er alhiel op skerp. Tusken de bloeiende katsjes seach er de skym fan in minske, in frou, in famke noch. De earms waarden him slop, de bôge sakke op syn skuon en de pylk foel. No't er net mear de heftige spanning fan saniis fielde, naam er it famke folle skerper waar: it lange ljochte hier, dat har oer de skouders hong, it bleke gesicht mei de yn ferhâlding grutte brune eagen en de lange hals boppe de brede iepening fan it grize himd. Wêr hied er har earder sjoen? Miskien yn Snits op 'e merk. Se moast yn Goaiïngasweagen wenje, oars swalke se hjir net yn de wyldernis om. Boppedat hie se oer it himd in donker kleed, dat mei in tou by de mul opbûn wie. Sokke klean droech allinnich it folk fan bûten de stêd, dat alle dagen op it lân wurke.
Wêrom sei se neat? Se stie dêr mar en stoarre him oanienwei oan. Hy rekke yn betizing troch de tsjinstelde gefoelens dy't yn him opkamen. Lilkens om't se har eagen net delsloech. Hoe lang hie se him sa al begluorke? Mar tagelyk wied er rekke troch har ferskining: de grutte eagen, de folle lippen dy't nei him liken te glimkjen en de sierlike hals dy't útrûn nei in jong lichem, ferburgen ûnder it rûge kleed fan de earmen.
‘Wat dochst hjir?’ frege er mei in hurd lûd dat har ta ferantwurding rôp.
Se beweegde de lippen, mar hy koe net ferstean wat se sei. Of wie it allinnich mar in triljen fan bangens? In gefoel fan triomf fjurre him oan. Se wie bang fan him en sa hearde it.
‘No?’ frege er.
‘Ik sykje ús geit,’ sei se sêft.
Hy skokte deroer. De geit! Se moast sjoen ha dat er it dier yn de rêch rekke. Hy, de soan fan haadling Bocke Doedinga, hie har geit foar in ree oansjoen. Wêrom soe se net witte wa't hy wie, as sysels him wol bekend foarkaam? Wannear't se strak fertelde wat der yn de wyldernis fan Goaiïngasweagen bard wie, soe ek syn namme falle.
‘Wêr komst wei?’ frege er.
| |
| |
‘Fan Goaiïngasweagen.’
De namme stiek him as in pylk yn it boarst. Hy sette ôf fan de mestelbank en sprong as in hart oer it wetter tusken de reiden. De weake grûn sûge oan syn rjochterfoet, dy't er mei lijen los skuorde. Doe't er wer opseach, wie it gesicht tusken de elzetûken fuort. Hy sette mei grutte stappen efter it beweech fan de begroeiïng oan, oant er har op in paadsje tusken de feanputten gewaar waard. Bylden jagen him troch de holle: syn mem dy't him ôfseamje soe, har man dy't derby stie sûnder wat te sizzen, de pearjende einen, de grutte eagen dy't him oanienwei oanseagen, de lange hals boppe it slanke lichem.
Syn sterke lea giselen fierder as dy fan in rôfdier op jacht nei syn proai. Mei in sprong kaam er op it fine famke del en soalde har op 'e grûn. Se raasde en kroep nêst it paad om har ûnder syn lichem wei te wrotten. Hy treau har holle nei foaren oant se swei, om't har gesicht weiwurden wie yn de dridze. Syn driften makken him blyn en skokten syn sterke lichem op en del. Doe't der gjin beweging mear yn har wie, kaam er wer ta himsels. Hymjend draaide er har om. In smoarch gesicht mei tichte eagen gappe him yn deadseangst oan. Hy sprong oerein en draafde fuort, fierder de wyldernis yn.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd