Voghelen in der muyte

[p. 134]

Winter

Bamis blies weer een keer van achter de verre, blauwwazige mastebossen zijn wolkengrijsheid over de roestige heide aan.

Den helen morgen had het gemotregend, maar in den achternoen hield het er gelukkig mee op.

Het was stil in de pastorij. Annet was met heuren brei voor een uurke of twee naar den koster zijn vrouw. Niets roerde er dan alleen de zware, trage tik der eiken kasthorlogie die in het schemerig voorhuis heur tinnen cijferblad liet blinken en van buiten, van nevens het huis, waar de kiekens lui kakelden, drong er 't gestommel met planken, zaaggeknars en 't kloppen van een hamer. Machiel was daar bezig het kiekenkot een beetje op te kallefateren tegen den winter die komende was.

In zijn kamer, bij 't vierkanten zijvenster dat tussen zijn twee geraniums het kerkhof en den witten kerkmuur liet zien, zat Mijnheer Pastoor nog effen te brevieren.

Toen hij daarmee gedaan had, sloeg hij langzaam een groot kruis, stond recht uit zijn zetel, draaide zijn sjerp rond den hals, zette zijn bonnet op en om iets te doen ging hij den hof in, naar Machiel.

Achter de natblinkende thuyahaag waar hij langs liep bleerden de geiten. ‘'t Komt in orde, Mijnheer Pastoor!’ riep Machiel van uit het donkere kot. ‘Nog een latteke hier en nog eentje daar en ge vindt er geen spleetke meer in van een speldekop groot. 't Dakske hee' zijn eigen goe' gehouden, da' kan nog mee.’

‘Zoveel te beter, koster,’ antwoordde de Pastoor.

[p. 135]

Even was er nog wat hamergeklop, Machiel scharrelde daarop zijn gerief bijeen en kwam naar buiten.

‘Ziezo... 't is gesteld!...’ zei hij binst hij het bruingeteerde deurken toeduwde. ‘Als 't alles zo gemakkelijk was, 'k verzeker u, dat da' ginder ook al lang, al heel lang in orde zou zijn!’

Hij knikte krachtdadig en zijn rechterhand met den hamer en de tang wees naar de gaten in het kerkdak dat daar hoog boven de gelende hofbomen en het bedonderbloemde, ronde pastorijdak steeks oprees.

‘Want da' kan toch ni-meer zijn,’ ging hij opgewonden verder. ‘Met die gaten en die vogelen allemaal den winter in, da' kan ni. 't Is nu wellekens geweest. 'k Zal er wel iets op verzinnen. Dien Bienus ook, naar nikske ziet da' nog om!’ En kwader en kwader steeds, met 't gedreig van zijn hamer en zijn tang boven zijn zwart solideeken uit, begon hij tegen 't burgemeesterken te sakkeren, sprak van d' hel waar da' z' hem met een gloeiende boor blokken zouden laten maken en zo andere dingen meer.

Mijnheer Pastoor luisterde verschrikt. Wat zei hij daar van de vogelkens? Dat het nu wellekens was geweest? Dat hij wist wat er op te verzinnen? Hij keek den duvelenden koster een wijle met grote, vragende ogen aan, zei daarop sussend:

‘Och! zo erg is 't niet, Machiel! Wind uw eigen toch zo ni op!’ en ging toen langs de keukendeur terug de pastorij binnen.

Wat zat er toch van achter in den koster zijnen kop te draaien? Zou hij terug met zijn ladder en zijnen bonenstaak voor den dag durven komen en zijn vogelkens

[p. 136]

wegkeuteren, en da' justekes nu 't kwa' weer en 't ontij over de wereld ging springen?

't Neep de Pastoor zijn keel toe daaraan te moeten peinzen en vol angst dat hij er seffens zou kunnen mee beginnen, zette hij zich terug aan zijn zij-vensterken en keek wakend uit.

Zes maanden lang had hij nu zijn diensten gedaan zo goed als alleen voor de vogelkens en hij had schone, innige uren gekend, uren van fijne zielsmuziek en gedichten!

Zij waren het enige geweest dat God hem gelaten had en als hij 's Zondags voor het schamele handsvolleke oude mensen en meiskens die op dien dag zijn miske en zijn lof bijwoonden, zijnen preekstoel opklom, dan waren het onveranderlijk verhalen over zijn vogelkens daarboven die hij hen in ontroerde tale kond deed en waaraan hij zijn simpele, franciskaanse bespiegelingen vastknoopte.

Van de mensen had hij zich zo zachtekensaan afgekeerd. Aan hen te peinzen dat vrat en knaagde al te diep en te pijnlijk aan zijn hart. Want 't was ni meer om aan te zien geweest 'lijk ze dees jaar aan 't wroeten en 't slaven waren, 'lijk beesten bijkans, veel erger nog dan verleden jaar. En alleman deed er aan mee, tot de kinderen toe. Meester Lindekens zijn school stond al van effen na Pasen leeg en bij de nonnekens zat er niemand anders meer in de bankskens dan boerke Verstockt zijn twee kreupele, wasgele meiskens waarmee er toch niets te beginnen was.

En hoe triestig waren de Zondagen geweest, bezonders 's avonds als 't volk terug was uit de stad, en tot diep in

[p. 137]

den nacht uit ‘Den Engel’ hun gebral en gezang en harmonika-muziek zijn biddende slapeloosheid kwamen bespotten.

Want dat was het enige wat hij voor hen had kunnen doen: bidden opdat de oorlog rap gedaan zou zijn en alles weer worden zou 'lijk het vroeger was geweest.

Ach! had hij zijn vogelkens niet gehad, hij had het geen maand uitgehouden! En ziek en gebroken hadden ze hem kunnen wegdoen van hier!

Machiel moest er niet aan denken. Hij zou het niet laten gebeuren!

Den helen achternoen zat de Pastoor angstig gespannen. Geen twee minuten gingen voorbij zonder dat zijn ogen zo tussen de groene venster-geraniums in, over 't kerkepleintje hadden gepriemd.

Doch er gebeurde niets. Annet kwam thuis, haalde de geiten binnen, begon aan 't avondeten. En 't was 'lijk gewoonlijk dat hij even vóór zeven uur in de deemstering, den koster met zijnen lantaarn uit zijn huizeken zag komen, 't pleintje oversteken en in de kerk verdwijnen, om dan, na 't kleppen van het Angelus terug te keren naar zijn winkelke dat ginder, bezijds ‘Den Engel’ zijn vensterke mat liet lichten.

En ook den dag daarop gebeurde er even weinig. Machiel diende het miske, luidde de noen- en de avondklok precies 'lijk altijd, en de nacht fluweelde daarna alles en alleman stil in de rust. Mijnheer Pastoor asemde al op.

‘Hij zal da' zekers zo maar in zijn kwaadheid gezegd hebben!’ begon hij te peinzen.

Doch wat verschoot hij toen hij, enige dagen later, na

[p. 138]

zijn miske uit de sacristij kwam en daar, uit den schemer onder 't oksaal, 't burgemeesterken zag komen aangepikkeld met achter hem Machiel die lachte. 't Blokmakerke hief zijn wit-ombaard gezicht olijk-verwonderd naar omhoog waar mussen en spreeuwen bij honderden dooreen vlogen, stampte koddig met zijn houten stokbeen op den vloer.

‘Wel Here-mijnen-tijd!’ lachte hij half-luid. ‘Wat is dat hier geworden!... Als we da' pakken kosten!... Da' was geld! veel geld!... Z' hadden er mij al 't een en 't ander van verteld, maar zo iets, da' moete zien om het te geloven!... 'k Kan 't begrijpen da ge de gaten toewilt!...’

De Pastoor wist niet wat hij hoorde. Hij zei geen woord, en zijn ogen pimpelden vragend overentweer van Bienus naar den koster... Was het soms dat wat Machiel gemeend had?... Plots keek 't burgemeesterken hem glimlachend in 't gezicht, klopte eens vriendelijk op zijnen arm.

‘Zij' gerust Mijnheer Pastoor... 't komt in orde dezen keer...’ ging hij verder. ‘Nieuw' lappen zijn er op eer 't veertien dagen verder is. En sterke deze keer. Nu is er wat tijd. Zij' gerust. En ge moogt het ons ni kwalijk nemen dat we in de stad naar de mis gaan 's Zondags... D' affaires brengen da' mee, ziede Mijnheer Pastoor... We moeten er toch ook van profiteren, ni-waar?’

Hij knikte nog een keer, keerde zich om en kapikkelde haastig naar buiten.

Machiel stak een triomferenden vinger omhoog nevens zijn geel gezicht dat lachte.

‘Ziede wel!’ sprak hij. ‘Heb ik het ni goe' gedaan?’

[p. 139]

Maar Mijnheer Pastoor keerde zich om zonder een woord te zeggen. Een krop wrong zijn keel toe. God! zijn vogelkens!... zijn vogelkens!... Wat moest er met hem gebeuren nu ze dit van hem gingen afpakken, het enige wat er van zijn parochie nog overbleef!...

Alles rond hem begon ineens te draaien. Zijn knieën knikten en om zijn gepaktheid te verduiken voor den aldoor lachenden koster knielde hij neer op zijnen bidstoel...

Nadat men de vogelen met veel lawijd en geslaag van stokken en staken uit het kerkske had gejaagd, nadat van achter de beelden en 't altaar en alles de nesten waren uitgetrokken, had men over de gaten sterke dennenstammen genageld, had er dik riet tussen gevlochten en daarmee treurde het kerkske weer doods en verlaten, een groot, koud graf onder het donker gebinte... Toen brak de Pastoor zijn hart voorgoed.

En al pijnde de ziekte van vroeger met den dag meer en meer, al asemde er in hem steeds een groter verlangen omhoog naar het witte, peiselijke leven op 't Begijnhof, twee maanden lang nog probeerde hij zijnen dienst voort te doen...

Maar dan kon hij niet meer...

Op een Decembermorgen met veel sneeuw, kwam de oude gele postslee uit ‘Den Wildeman’ vóór de pastorij gegleden.

Koster Machiel en Annet hielpen er Mijnheer Pastoor in.

Omsprinkeld van 't koperen gerinkel der paardenbellen ging de tocht de stille, witte hei in, terug naar het

[p. 140]

Begijnhof toe van waar hij vier jaar geleden zo blij en vol vrome hoop vertrokken was, en zijn ziel nam uit het wegdoezelende dorpke niets anders mede dan de schone herinnering aan zijn zomerse vogelen-parochie...