Parochieboek van Iseghem, gevolgd door de levensbeschrijving des H.Hilonius

§ XLII.
Oude en nieuwe gebruiken.

Men zegt:

Ieder land
Heeft zynen trant,
Elke stad hare zwieren
En byzondere manieren.

Onder die gebruiken zyn er eenige die onveranderlyk blyven, daer andere volgens de tyden nieuwe gedaenten aennemen:

Tempora mutantur nos et mutamur in illis.

Er bestaen dan oude en nieuwe gebruiken; de eene zyn eigen aen Iseghem alleen, maer de andere zyn gemeen met andere plaetselykheden. De voornaemste of belangrykste hebben wy hier in een tafereel verzameld. Het meestedeel is meer of min verbonden met de kerke, omdat deze inderdaed

[p. 425]

de historie van de parochie vertoont. Om met orde voort te gaen zullen wy alles in kleine hoofdstukjes verdeelen.

Opschriften der kerkdeur.

Boven de lykdeur der voormalige kerk, zoo als wy duizendmael en nog gelezen hebben, praelden de navolgende hoofdletters:

D. O. M.

dat is, Deo optimo maximo: Aen den God van goedheid en majesteit. Hierdoor wierd beduid dat de kerken en autaren alleen worden opgerigt aen God, wien alleen godsdienst en sakrificie toekomt. Een weinig leeger, zag men eene spreuk getrokken uit den Boek der veropenbaring van den heiligen apostel Joannes; te weten:

DE HONDEN BUYTEN. Apoc. XX, 15.

Deze spreuk vereischt uitleg en stelt ons zeer natuerlyk op weg om een woordje aen te stippen wegens het ambt van hondenzweperschap. Men leest in den Resolutieboek van Iseghem dat de wetheeren, in 1721, twee hondenzwepers aenstelden, om de

[p. 426]

honden op de zon- feest- en zelfs wekedagen uit de kerke te jagen. Tot teeken van gezag, droegen de gemelde ambtenaers eenen bandelier van violet kleur, waerop het parochiewapen al den eenen kant prykte, en al den anderen kant: de Tiene-viere, zoo als men letterlyk leest in den evengenoemden Resolutieboek. Maer wat is de Tiene-viere? Het zinnebeeld, door de wetheeren, Tiene-viere genoemd, is, naer ons dunkens, niets anders dan de naem van Christus, in grieksche hoofdletters verkort geschreven. Immers de twee eerste hoofdletters van dezen naem worden in de grieksche tael uitgedrukt door het teeken X, en de derde letter door het teeken P. Nu deze twee letters in een verbonden verbeelden het romeinsch cyfergetal X en IV. Ten minste is het zeker dat deze letters gebruikt worden om den naem van Christus uit te drukken⁽¹⁾. Hieruit volgt dat de twee

(1) Het grieksche zinnebeeld van Christus naem is eerstmael openbaerlyk vertoond geweest op de krygsvaendels, die keizer Konstantyn aen het hoofd van zyne legers deed dragen.

[p. 427]

ambtenaers, met den bandelier op de schouders en de zweep in de hand, zienlyker wyze, vertoonden de geschiedenis van Christus, die de schenders van zynen tempel met eene zweep daeruit bande.

Mogelyk hing de zweep eertyds, buiten de goddelyke diensten, in het kerkportael, zoo als 't nog hedendaegs geschiedt in eene parochiekerk niet ver van Brugge⁽¹⁾. Dit ambt bestaet niet meer; of eerder het wordt vervangen door eenen kommissaris van kerkpolicie, gemeenlyk genoemd garde-suisse.

(1) Een engelsche protestant onderzocht hebbende wat die zweep mogt beteekenen, heeft zich laten gezeggen dat het een discipline was ten gemeenen gebruike van de parochianen.

Kruisweg buiten de kerke.

Niet alleen de voorkant maer gansch de buitenkring der voormalige kerk leverde merkweerdigheden op. Zoo als binnen de kerke, hingen er ook aen de buitenmuren veertien statien⁽²⁾ verbeeldende het lyden van Christus. Gedurende het zomersaizoen,

(2) Deze statien op hout geschilderd door M. Crombet, waren een gifte van wylen Mher van Huerne.

[p. 428]

ging de geestelykheid, op elken vierden zondag, den kruisweg buiten.

Kalvariëberg.

Gelyk hedendaegs nog, bestond er een berg van Kalvarie, boven denwelken een Kruis verheven was. Die Kalvariëberg, ingerigt tusschen de graven en doodsbeenderen, beteekent dat de ligchamen der christenen rusten onder de schaduw van het Kruis, of onder de bescherming van den gekruisten Zaligmaker, en, door zyne verdiensten, de glorieuze verryzenis afwachten. Want het laetste uitwerksel, de volle en volmaekte vrucht van het lyden van Christus en hetwelk ons toegepast wordt in de heilige Sakramenten, voornamelyk in de heilige Kommunie, bestaet in een glorieuze verryzenis aen de dooden te bezorgen.

Heilig Graf.

Achter den hoogenautaer bevond zich eene spelonk, alwaer Christus vertoond

[p. 429]

wierd liggende in het graf. Dit was eene navolging van de kerk van het H. Graf, te Jerusalem, alwaer de begraefplaets van Christus, achter den hoogenautaer te zien is. Boven het graf van Christus las men een opschrift, waerby de voorbygaenden aengesproken wierden, als volgt: O gy allen die langs den weg voorbygaet, aenmerkt en beschouwt of er een smert is gelyk aen myne smert. Thren. I, 12.

Kruisen op de graven.

Op het Vrye van de kerke, dat is, op het kerkhof, verhieven zich, boven menigvuldige graven, houten of yzeren kruisen, met opschriften en de namen der overledenen, opdat de levenden voor hen zouden bidden, en tot getuigenis dat zy geleefd hadden en gestorven waren in het geloof van den gekruisten Christus, in de gemeenschap van zyne Kerk, en door zyne verdiensten eene glorieryke verryzenis verwachtten.

[p. 430]

Kermisvaentje en Omgangtak.

Tweemael 's jaers, plagt de kerktoren eene vaen of eenen tak te vertoonen. Onze voorouders maekten een beredend onderscheid tusschen deze vreugdeteekens. Op de kermis staken zy eene kruisvaen uit, om door deze vlag aen te kondigen den verjaerdag van kerkmis of kerkwyding, die onder andere ceremonien geschiedt door het planten van het zegepralende teeken des heilig Kruis; maer op den omgang staken zy een bladerryken tak uit, om te beteekenen een mindere vreugdefeest die jaerlyks in de kerk plaets had.

De Tigchelvloer en de Grafkelders.

Oudtyds was de kerke bevloerd niet met marmer of schorren, maer wel met gebakken steen, te weten met tigchels: hetgene vooral 's winters, veel beter was voor de voeten. Zelfs nog in het jaer 1621 wierd de nederkerk met tigchels hervloerd⁽¹⁾.

(1) Nog hedendaegs bestaen er te Roome verscheidene kerken, die met tigchels gelegd zyn, zoo als onderander, deze van Sint Ignatius en die der twaelf Apostels. Te Cachtem heeft men den tigchelvloer in de kerke behouden tot omtrent het jaer 1830. Te Gent is de nieuwe kerk van Sinte-Anna met tigchels gevloerd, zoo als wy gezien hebben in Juny 1863.

[p. 431]

De kerk was ondermynd door steenen grafkelders, alwaer de overledenen der voornaemste familien begraven wierden. Er bestond een verschillig fabriekregt voor degenen die in de neder- of hoogkerke hunne begraefplaets kozen. Dit gebruik gaf gelegenheid om den psalm De profundis, met eene oratie en asperges ten grave te bespreken in het stichten van jaergetyden, zoo als onderander Max. Leloup gedaen heeft.

Koperen Mozes en Gaendery.

In voorgaende eeuwen, stond er tusschen de moerpilaren en de kommuniebank een koperen Mozes, de twee steenen tafels der oude wet voor hem houdende, als eenen lessenaer, waerop men de absolutien over de lyken zong. Dit beeld beteekende de oude Wet, in dewelke de menschen die stierven hunne zaligheid moesten verwach-

[p. 432]

ten door de verdiensten van den toekomenden Messias; even als degenen die sterven in de nieuwe Wet hunne zaligheid hopen door de verdiensten van Christus, die reeds gekomen is.

Binnen de voormalige kerk verhief zich boven den zuidchoor eene gaendery tot toegang naer den klokzolder. Deze galery was noodzakelyk om te geraken op den toren, die in het midden van het kerkgebouw stond, in veronderstelling, gelyk het was, dat de trap al buiten kwam.

Banken en Stoelen.

Tot omtrent het einde der voorgaende eeuw was de kerk vol van bestendige banken, waerop men kon knielen en zitten, onder de goddelyke diensten. Die te laet kwam om eene bank te krygen, mogt op den grond knielen: want men wist van geene stoelen. Het gebruik van stoelen is een fransche uitvinding; 't is van Frankryk in onze Nederlanden gekomen. De kerkraed liet eerstmael 25 stoelen maken.

[p. 433]

'S heerschaps zitbank.

Onder de voorregten der heeren, graven en prinsen⁽¹⁾ van Iseghem, was er een, waerby zy eene zitbank in de kerk bezaten. Deze zitplaets bevond zich langs den zymuer, regt over degene van den edelen stam van Huerne. In afwezigheid der prinselyke heeren wierd de zitbank bekleed door hunne ontvangers en toezieners. Onder dezen titel heeft men opvolgelyk de voortreffelyke familien Du Jardin en Maes van de zitbank zien gebruik maken.

(1) De heerlykheid en voorregten welke de heerschappelyke geslachten bezaten, waren voor hen een krachtige aenmoediging om de weldoeners en beschermers van Iseghem te wezen. Waerschynlyk waren de Iseghemnaers aen hunnen heer Jan van Stavele het klooster der Grauwzusters verschuldigd, vermits hy den eeresteen daervan gelegd heeft. Men kan niet twyfelen of de graven en prinsen zullen, in oorlogstyden, meermaels Iseghem bevryd hebben hetzy van krygsschattingen, plunderingen en brandrampen. Indien de prinses van Iseghem, binnen den oorlog van Lodewyk XIV, in 1684, verscheidene parochien van het Brugsche Vrye, door hare voorspraek by den Koning, bevrydde van brandrampen, wat moet zy niet gedaen hebben ten voordeele van haer prinsdom? Als de Franschen, ten jare 1645, het vuer in Rousselaere staken, brandden te Ingelmunster, Meulebeke, Thielt en Ruysselede, spaerden zy Iseghem, mogelyk door het toedoen van zynen graef.

[p. 434]

Mans- en Vrouwenchoor.

Het kerkgebouw is een afbeeldsel van het hemelsch Jerusalem, alwaer vele verblyfplaetsen zyn; 't is het huis Gods op der aerde, alwaer al zyne huisgenooten hem komen dienen met welvoegelykheid en orde: Honeste et secundum ordinem⁽¹⁾. Volgens eeuwenoude orde, is het sanctuarium de uitsluitelyke plaets der kerkdienaers; de hoogzael dient voor den koster met zyne hulpen; en al het overige voor de enkele geloovigen. De volksplaets wordt natuerlyker wyze in tweeën verdeeld: de eene is bestemd voor de mans- en de andere voor de vrouwspersoonen. Zoo was het gebruik onder het Oude Testament: in den tempel van Jerusalem hadden beide geslachten elk hunne afzonderlyke plaetse⁽²⁾. Onder het Nieuwe Testament bestaet dit gebruik in alle kerken, waer goede orde en welvoegelykheid heerschen. Deze gewoonte wordt by de

(1) 1 Cor. XIV, 40.

(2) Atrium feminarum ab atrio virorum fuit distinctum in templo, A Lap. com. in I Epist. ad Cor. Cap. XIV. 35.

[p. 435]

Iseghemnaers sedert twaelf honderd jaren onderhouden. Zy noemen manschoor de plaetse welke voor hen bestemd is, en vrouwenchoor, degene die door de persoonen van het andere geslacht bekleed wordt. Dit zedig en christelyk gebruik is bezegeld door het gezag der kerkvergaderingen en van den H. Karolus Borromeus, wiens schikkingen, zegt een schryver, overal onderhouden worden, waer orde bestaet⁽¹⁾.

(1) Les hommes y sont séparés des femmes, selon l'ordonnance des Conciles et de St. Charles Borromée, dont on suit les réglemens par-tout, où il y a de l'ordre. Dévelop, dâ petit Catéchisme, qui est en usage dans les Dioc. de Cambrai, de Liége et de Namur. Tom. II, page 558.

Kerkrentjes en Ketten.

Voormaels was er schier niet een begoede familie, of zy betaelde jaerlyks tot onderhoud der kerk een rentje, bezet op hare huizen of landen, zoo als de kerkrekening van 1621-1622 getuigen kan. Deze zorg voor het huis Gods was een gedachtenis van een heerschende gebruik onder het

[p. 436]

volk van Israël. Immers alle Israëlietische manspersoonen waren verpligt, van den ouderdom van twintig jaren af, jaerlyks een halven sikkel, dat is, omtrent 1 1/4 frank op te brengen, by wyze van hoofdgeld, ten behoeve van den tempel, te Jerusalem.

Men aenmerkt dat het gebruik van kerkrentjes te maken allengskens onderbleven is door het opkomen van de kerkschale, onder de goddelyke diensten. Deze kette wierd ingebragt door het toedoen van Albertus en Isabella, krachtens plakkaten van 1611 en 1613, betrekkelyk het herbouwen en herstellen der kerken, die door de Geuzen vernietigd waren⁽¹⁾.

Toen de kerkschael opkwam, bestond reeds het gebruik van de kette voor den arme. Keizer Karel V had, by plakkaet van 7 Oktober 1531, vastgesteld dat de dischmeesters voor hen, onder de kerkdiensten, zouden rondgaen.

Zoolang er maer een schale rondging, was 't niet noodig dat de omhaler aenkondigde tot wiens behoeve hy inzamelde: een-

(1) Zie Synod. Belg. Tom. I, Fol. 329.

[p. 437]

ieder wist het; maer wanneer een tweede schale opkwam, begonnen de inzamelaers, op hunne ronde, van tyd tot tyd, hun oogwit luidop te laten hooren. Zy voegden er eenen dankwensch by, telkens dat zy eenen penning ontvingen. Deze gebruiken worden tot hedendaegs behouden.

Hoogtyden en voorname dagen.

Volgens een onheugelyk gebruik in Vlaenderen, gaen de wetheeren op de hoogtyden en andere voorname dagen des jaers, onder de hoogmis, ter offrande. Dit wordt aenzien als een voortreffelyk onderscheid. Het is een overblyfsel van voorige tyden, toen de geloovigen nooit de Mis bywoonden zonder eene offerande te doen⁽¹⁾.

Binnen de evengenoemde dagen, plagt de burgemeester, 's namiddags onder het Lof zelf met de schael rond te gaen, ten behoeve van de kerkfabriek.

(1) Aucun fidèle ne participait au saint sacrifice sans faire une offrande. Bergier, Dict. de Theol. ly Offrande.

[p. 438]

Paeschtyd en Sinksen.

Voordezen, zelfs nog binnen de XVII^de eeuw, wierd er een suikerkoek geschonken aen degenen die te Paschen kommuniceerden; daerby gaf men hun, na de H. Kommunie, eene teug wyns te drinken: hetwelk ook plaets had op den hoogdag van Sinksen. Het gebruik van wyn te geven aen degenen die gekommuniceerd hadden, bestond mogelyk in gansch Belgenland, zoo als men eenigzins besluiten kan uit de 32^ste les van den Mechelschen Katechismus.

Op Wittendonderdag plagt de pastor de voeten te wasschen aen twaelf kinderen, die men de twaelf apostels noemde. Deze kinderen ontvingen, ter dezer gelegenheid, eenen suikerkoek met een glas wyns. Het is klaer dat deze ceremonie een gedachtenis was van den Zaligmaker, die, voor het laetste avondmael, de voeten zyner discipels waschte.

In oudere tyden, op denzelfden dag, was het in de huisgezinnen een algemeen gebruik van 's avonds te soppen, dat is, van brood in

[p. 439]

wyn gedopt te nemen voor kollatie. Zelfs bestond er te Iseghem een fondatie, waerby jaerlyks, op Wittendonderdag, wittebrood gedeeld wierd aen de armen om daermede te soppen. Dit avondmael geschiedde tot gedachtenis dat Jesus Christus, onze Heer, 's avonds voor zyne dood, onder de gedaenten van brood en wyn, zyn vleesch en bloed aen zyne apostelen gegeven had.

Binnen de XVII^de eeuw, was de kerkfabriek gewoon den predikant van de passie en verryzenis met wyn te beschenken; deze verkwikking is sedert lange en vele jaren onderbleven. Maer het gebruik van de namen dergenen die omtrent Paschen te biechte gaen op te schryven, is nog in voege gebleven. Het oudstbekende spoor daervan klimt tot het jaer 1568. Ten dien tyde gaf de bisschop van Doornik, Engelbertus d'Ongnies, aen de biechtvaders te Audenaerde bevel van de namen der biechtelingen omtrent Paschen op te teekenen, om alzoo ter kennis te komen van de schurfte schapen die, door de Geuzen tot kettery verleid

[p. 440]

zynde, de HH. Sakramenten verzuimden⁽¹⁾. Naderhand, in 1574, wierd deze maetregel door de kerkvergadering van Doornik tot gansch het bisdom uitgebreid⁽²⁾.

(1) Historie der kettersche beroerten in Audenaerde, door pater P.L. Robyn. Bladz. 21.

(2) Confessores omnes registrum confitentium habeant, illudque quotannis renovent. Syn. Torn. Anni 1774, De Sacr. Confes. Cap. 7.

Kersliedjes en Godsdeel (la part à Dieu).

Alle jaren tusschen Kers- en dertienavond, aenmerkt men arme muzykanten, dikwyls met eene papierenster in de hand, die aen de begoede deuren, in hope van eenige belooning, een kersliedje gaen zingen, ter eere van den Messias. Dit gebruik bestaet op al de volkrykste plaetsen van Vlaenderen, en overal wordt het op denzelfden vois gezongen. Mogelyk laten zich deze volksliedjes hooren op denzelfden toon, gansch de katholyke wereld door. Ten minste is het zoo in Engeland, volgens berigten van deze streek. Insgelyks bestaet dit gebruik in Azië. Immers, over eenige jaren, was een kanonik

[p. 441]

van Brugge tegenwoordig by het kollegie der Propagande, te Roome, in de letteroefeningen, die er jaerlyks plaets hebben op den feestdag der Drykoningen. Daer verschenen uit de vreemdste landen des werelds op het tooneel jonge geloofszendelingen, die elk in hunne moedertael een letterstuk uitgalmden. Onderander hoorde hy eenen student die een kersliedje zong op denzelfden vois, zoo als het in Vlaenderen geschiedt. En die zanger, zoo hy vernam, was geboortig van Sennaer in Azië. Zou men daeruit niet mogen besluiten dat de kruisvaerders het kersliedje en zynen toon, uit het Oosten, elk in hun land hebben medegebragt?

Van onheugelyke tyden plagten de behoeftige of onbegoede lieden binnen den Kerstyd, voornamelyk op Dertienavond, rond te gaen om eene aelmoes, die zy het Godsdeel noemden. Deze omhaling was nog in vollen zwang over een dertigtal jaren en bestaet nog op omliggende parochien. Wat was de oorsprong daervan? Het gebruik kwam voort van den boonkoning, dien men

[p. 442]

eertyds koos op Dertienavond. Voor een eerlyk verzet, bakten de familien eenen koek waerin zich eene boone bevond, en deelden denzelven stuksgewyze uit. Die het boonstukje kreeg, was koning. Een gedeelte van het koekebrood moest aen den arme gegeven worden en heette het godsdeel⁽¹⁾, omdat God in den persoon der behoeftigen ontvangt. De armen gingen dan het godsdeel in den koningskoek ophalen. Maer toen de boonkoek onderbleef, hielden zy niet op van rond te gaen en kregen in plaets van koek een stuk broods.

(1) La part à Dieu, dans le gateau des Rois, est celle qu'on donne aux pauvres. Dict. de Trévoux. Met Part.

Sint Eloisdag en de zegening der peerden.

Volgens den geleerden geschiedschryver Ghesquière van Kortryk, die in 1802 overleden is, bestond er ten zynen tyde, gansch Belgenland door, een gebruik van de peerden, op Sint Eloisdag, te leiden tot aen de kerkdeur om ze aldus te stellen onder de bescherming van dezen heiligen apostel van

[p. 443]

Vlaenderen⁽¹⁾. Deze ceremonie had ook plaetse te Iseghem. Men versierde prachtiglyk de peerden en men reed stoetswyze, paer en paer, naer de kerke. Aen den ingang van het kerkhof, nevens den muer, bevond zich de pastor in kerkgewaed, die de peerden met wywater besproeide en zegende met de relikwie van den H. Eligius, welke in een hamertje schuilde. Dit gebruik is onderbleven op het einde der regering van Napoleon, hetzy om misbruiken, hetzy omdat er vele ruiters of loijers in krygsdienst waren, of op de fransche slagvelden gesneuveld lagen.

Men vindt den oorsprong van deze feest te Douay in de kapelle der H. Maria Magdalena, alwaer met veel eere, twee hamertjes van den H. Eligius bewaerd wierden. Ter gelegenheid dezer relikwien, onstond er, uit de naburige steden en dorpen, een overvloedige toeloop van ruiters, die hunne peerden aenboden aen den priester der evengenoemde kapel, opdat hy ze zou zegenen met deze

(1) Usitatus per Belgium mos est, ut festo die Eligii ad valvas ecclesiae adducantur equi: hoc ritu tutelae Sancti committuntur. Acta SS. Belg. Tom. III, F. 330

[p. 444]

hamertjes en met wywater besproeijen. Door de aenraking dezer relikwien liet God zyne almogendheid blyken. Hetgene wonder maer zeker is, zegt Ghesquière: Als een peerd dol is, houdt zyne plaeg op, zoohaest het by wyze van kruis gezegend en met wywater besproeid wordt; indien het van deze plaeg niet weet, zoo wordt het voor een jaer daertegen verzekerd⁽¹⁾.

(1) Res mira, sed certa, si equus phrenesim vel rabiem patitur, statim ut cruce signatus et aquâ sanctâ respersus est, ab omni malo citiùs liberatur: si verò ab infirmitate hujusmodi liber est, ne in eam illo anno incidat, praeservatur. Acta SS. Belg. Tom. III, Fol. 330.

Iseghem- en Emelghemomgang.

Door den omgang van Iseghem wordt hier verstaen de oude weg der groote processie, dat is, van de kerke naer de kruiskapelle, en van daer, langs het kasteel, tot de kerke. Langs deze omwandeling plagten er statiën⁽²⁾ te staen, verbeeldende de zeven Weedommen van Maria; daertusschen bevonden zich ook, van afstand tot afstand,

(2) Langs de kassy, op de Melkmarkt, stond er eene van die statiën, welke wy, over een vyftigtal jaren, om hare bouwvalligheid, hebben zien omwerpen.

[p. 445]

andere kapelletjes met godvruchtige afbeeldsels. Al het volk was gewoon dezen omgang eens 's jaers solemnelyk te gaen met de priesters; maer daerenboven deden vele parochianen ondertusschen dezen omgang troepsgewyze, uit byzondere devotie, zoo als 't nog hedendaegs geschiedt te Brugge, Poperinghe, enz. Het was een opregte bedevaert: zy baden al gaende en zy baden op hunne knien aen elke statie of kapelle.

Emelghemomgang was, onder zeker opzigt, vermaerder. Alle jaren, op O.L.V. Hemelvaert, vereenigde zich de geestelykheid van Iseghem aen deze van Ingelmunster, om de groote processie van Emelghem te vergezelschappen. Naer 't schynt, begaven zich beide parochien stoetsgewyze, met hare gilden, trommel en vaendel voorop, tot deze ceremonie. Dit gebruik bestond nog over twee eeuwen.

Eerbewyzingen aen de dooden.

Het overlyden van elken parochiaen wordt aengekondigd door het luiden van de eind-

[p. 446]

klok; maer het teeken van het sterfhuis in den binnen van Iseghem, is verschillig by dit van den buiten. In stad wordt er een lanteern, met een brandende keers, gehangen aen het huis des overledenen. Dit licht is een eerbewyzing aen het ligchaem, hetwelk tot woonplaets gediend heeft voor den H. Geest, en tot tabernakel voor Jesus Christus, die gratie geeft om het eeuwig leven te bekomen en de glorieuze verryzenis beloofd heeft aen dengene die hem weerdig nut⁽¹⁾.

Te lande wordt er een strooijen kruis ter aerde nedergelegd niet verre van het huis des overledenen. Dit uitgedorschen stroo, waerin eertyds het graen besloten was, beduidt het ligchaem dat van de ziel afgescheiden is. Het kruis drukt de hoop uit dat het geestelyk graen of de ziel verzameld is op den hemelschen graenzolder, door de verdiensten van den gekruisten Zaligmaker.

Als iemand schielyk aen zyne dood kwam langs wegen of straten, plagt men ter zelf-

(1) Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem habet vitam aeternam et ego resuscitabo eum in novissimo die. Joan. VI, 55.

[p. 447]

der plaetse een houten of yzeren kruis op te regten, met een kortbondig verhael van die droevige geschiedenis. Dit diende tot uitnoodiging om voor de ziel te bidden, en aen de voorbygaenden tot gedachtenis van de broosheid des levens, dat aen duizende gevaren blootgesteld is.

Al de lyken, zoo wel van ryken als van armen, worden met voldoende plegtigheid ter aerde besteld. Er bestaet een broederschap van bermhertigheid ter eere van den H. Tobias, ook genoemd de gilde van de Tobiassen, om de armen op een behoorlyke wyze te begraven. Deze inrigting heeft in het taelgebruik verscheidene uitdrukkingen medegebragt, die zonder uitlegging elders niet konnen verstaen worden. Alzoo hoort men: Er is een tobias overleden of te begraven, enz.

Op Allerzielendag wordt de kerkdienst verrigt zoo als op andere plaetsen; maer men vergenoegt zich niet met eenige poozen by dage over de dooden te luiden; men luidt daerenboven, op elke ure eene halfure, gedurende den ganschen nacht.

[p. 448]

Het planten van Meiboomen.

In oude tyden, ten minste in Frankryk en in de Nederlanden was men gewoon, op Meiavond of op den eersten dag van Mei, een zinnebeeldigen boom te planten voor de deur van eenen persoon, wien men wilde vereeren. Deze ceremonie had plaets zoo wel in de steden als op de dorpen. Men plantte binnen de steden Meijen voor de paleizen van bisschoppen, gouverneurs en andere magistraetspersoonen, zelfs voor de deur der wykhoofden. Dit alles geschiedde onder vele vreugdebedryven.

Op Iseghem buiten wierden er Meiboomen ingehuldigd voor de kruisbeelden die op schei- of kruiswegen stonden, en waer omtrent men eenige huizen aentrof. Het geheugt my nog zeer wel diergelyke ceremonie, over meer dan een halve eeuw, bygewoond te hebben. De boom te planten was ter grootte van een kleine gaeipers, slangswyze geschilderd en op allerlei wyze versierd. Nadat hy geplant was, wierd hy begroet door eene losbranding van verschei-

[p. 449]

dene musketschoten, door herhaelde vivatgeroepen. De geleerdste of byzonderste man van den wyk las eenen dicht af, waerop een liedje volgde, gezongen door de omstanders, en waerna de vivatgeroepen op nieuws weergalmden.

De Meiboom wierd dan alleenlyk ter eere van den gekruisten God geplant. Vermits de boom niet leefde, kon hy geene wortels schieten noch vruchten dragen. Maer hy diende voor al de omstanders in de planting, en naderhand voor al de voorbygaenden tot gedenkteeken dat de hulde welke hy bewees aen Christus, moest wortel nemen in hunne herten en vruchten dragen van wederliefde, over het groot werk van de verlossing die de kruisdood heeft medegebragt.