Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 2

[p. 71]

Tab. XXX. Explicatio.

Fig. I.

Vesiculae Pneumaticae, inter duas lami nas vaginae, qua Alae absconduntur, conspicuae.

a.a.	Duo rami maximi Tracheae, qui per laminas Vaginae alarum transparent, quando haec, luci obversa, microscopio intercedente examinatur.
b.b.b.	Fistulae pulmonales inde pullulantes, suis cum Vesiculis subplanis.
c.c.c.	Fistulae pulmonales, quae denuo ex Vesiculis nascuntur, rursusque in Vesiculas, tubulos, & sic porro, sese dividunt.

Fig. II.

Prima species Nasicornis exotici.

a.	Oculus ejus, e quo Cranii extantia procedit.
b.	Cranium in cornu speciem excretum, cujus in medio acutum tuber, ad extremum vero divisio bifida, conspicitur.
c.	Os pectoris, quod, simplici tubo antrorsum procurrens, in duos dentes desinit.
d.d.	Duo Alarum opercula, inter quae superne, circa pectus, trigonum datur ossiculum corneum, quod impedit, quo minus ea supra se mutuo ferantur, quando sese componunt.
e.	Annuli Abdominis, in quibus duo illa Scarabaei Puncta respiratoria, quae omnium maxime arctata sunt, cernuntur. Alba ea reliqui, ut melius comparerent.
f.f.f.	Tria ejus Crura ab uno latere, suis cum Articulis, Unguibus, Pilis.

Os Pectoris hujus Animalis ex saturate fusco nigrum est, aeque ac extantia ejus atque Nasicornu. At Alarum vaginae nonnihil pallidiores sunt, & ad spadiceum accedunt. Crura rursus nigra sunt.

Fig. III.

Altera Nasicornis species, quem jure Elephantem volantem vocare licet.

a.	Oculus alterius lateris, circa quem liquido patet, quod, more Belgici nostri Nasicornis, extante quodam corneo-osseo processu Cranii contegatur, & cum hoc uniatur.
b.	Alia extantia corneo-ossea ossis Pectoris, quae oculum quidem etiam tegit, at nequaquam cum eo conjuncta est. Oculus enim sub hac eminentia tantum delitescit, quae veluti palpebra est, huc illuc super oculo sese movens, quando Scarabaeus caput suum flectit aut movet.
c.	Ornamenta quaedam Cranii.
d.	Nasicornu, sive Cranii processus, Proboscidem veluti Elephantis referens.

Tab. XXX. Verklaart.

Fig. I.

De Lugtblaaskens tusschen de twee plaatkens der scheede, waar in de Vleugelen verhoolen syn, sigtbaar.

a.a.	De twee grootste takken der Lugtpyp, dewelke door de plaatkens van de schaal der Vleugelen heen schynen; te weeten, als dit deel met een vergrootglas tegen 't ligt besien wort.
b.b.b.	De uytspruytende Longpypkens, met haare platagtige blaaskens.
c.c.c.	De Longpypkens, die weer uyt dese blaaskens gaan, en die haar dan weer in blaaskens en Longtakskens en soo voort verdeelen.

Fig. II.

De eerste soort van de uytheemsche Neushoorn.

a.	Syn Oog, waar uyt men het uytsteeksel van het Bekkeneel siet.
b.	Het Bekkeneel als een Hoorn uytgewassen, op welkers midden men een scharpe bogt siet, en op het eynde een tweetandige verdeeling.
c.	Het Borstbeen, dat met een enkelde pyp uytwaarts loopt, en in twee Tanden eyndigt.
d.d.	De twee deksels der Vleugelen, tusschen welken men, boven aan de Borst, een driekantig hoornbeenken siet, het geen belet, dat sy niet over malkander schuyven, als sy haar sluyten.
e.	De Ringen van den Buyk, waar op men twee van haar ademhalende Stippen siet, die het nauwste geslooten syn. En die ik in 't tekenen heb wit gelaten, om se beter te vertonen.
f.f.f.	Drie van syne Beenen, met haare articulatien, nagelen, en haarkens, aan eene syde.

Het Borstbeen in dit Dier, is hoog bruyn swart, als ook syn uytsteeksel ende Neushoorn: maar de Schalen der Vleugelen syn wat bleeker, en naa het castanjebruyn trekkende: de Beenen syn weer swart.

Fig. III.

De tweede soort der Neushoorn, die men de vliegende Elephant met regt kan noemen.

a.	Syn Oog aan de eene syde, waar ontrent men seer klaar siet, dat het op de wys van de Nederlantsche Neushoorn, door een uytsteekend en hoorbeenig puntken van het Bekkeneel bedekt wort, en daar meede vereenigt.
b.	Een ander hoornbeenig uytsteekselken van het Borstbeen, dat het Oog wel bedekt, maar daar niet mee vereenigt is: alsoo het Oog sig daar onder als allen verbergt, soo dat het uytsteeksel van het Borstbeen, gelyk een Ooglit daar op schuyft en drayt, wanneer de Scalbyter syn hooft buygt of beweegt.
c.	Eenige cieragien van het Bekkeneel.
d.	De Neushoorn, of den uytwas van het Bekkeneel, die als den tromp van den Elephant is.

[p. 72]

e.	Dentatum tuber, circa Nasicornu finem exsurgens, cujus medium insuper divisum & fissum est: quod tamen heic videri non potest, quia a latere delineatum est objectum.
f.	Os Pectoris.
g.g.	Duae extantes, acuminatae, Furcae, seu Dentes ossis Pectoris, quorum respectu hoc animal Elephanti assimilo.
h.	Opercula, quae Alas tegunt.
i.	Alter articulus Crurum.
k.	Tertius articulus.
l.	Quartus articulus, sive Pes, suis cum articulis, pilis & unguibus.

Quandoquidem autem omnes hae partes de solida materie corneo-ossea fabrefactae sunt; hinc musculi intra ipsas concluduntur: uti contra in Hominibus & Quadrupedibus ossa intra carnem constituta sunt. Scarabaeus hic nigerrimus est, & coruscans, instar ligni Ebeni laevigati: unde elegans exhibet ipectaculum; praecipue quoniam tono ejus insuper rubicundi quidpiam immiscetur.

Fig. IV.

Tertia Nasicornis species.

a.	Oculus alterius lateris.
b.	Cornuum alterum.
c.	Nasicornu.
d.d.	Os pectoris suis cum extantiis.
e.e.	Alarum Vaginae.

Color omnium harumce partium griseus est; qui quidem inde nascitur, quoniam infinitus numerus subtilissimorum pilorum eas obsidet. Attamen Nasicornu & extantiae pectoris hisce pilis carent. Caeterum materiae osseo-corneae solum, cui hi pili insident, nigrum est. Corneum Os pedum quoque ita se habet; at pili super eo magis ab invicem dispersi haerent.

Fig. V.

Os Pectoris quartae speciei Nasicornis

a.	Ornamenta quaedam, in corneo osse pectoris exarata.
b.	Ossis pectoris crassa expansio.
c.	Obtusi duo Apices ejus.
d.	Pili nonnulli, collocati, qua caput cum Thorace articulatur, facientes ad faciliorem rotationem.
e.	Cranii quaedam extantiae.
f.	Nasicornu cum suis dentibus.
g.	Cornu & Oculus unius lateris.

Fig. VI.

Quinta Species Nasicornis.

a.	Oculus.
b.	Nasicornu incurvum, obtusum, e Cranio extans.
c.	Ossis Pectoris processus primus.
d.	Alter.

e.	Een Tandige bogt, die omtrent het eynde der selve te sien is, en die op syn midden nog verdeelt is en gespleeten, dat men hier niet siet, alsoo sy op sy afgebeelt is.
f.	Het Borstbeen.
g.g.	De twee uyt stekende spit se vorken, of Tanden, van het Borstbeen, waar door ik hem by een Elephant gelyk.
h.	De Schalen die de Vleugelen bedekken.
i.	Het tweede lit der Beenen.
k.	Het derde lit.
l.	Het vierde lit of de Voet, met syn articulatien, hayrkens, ende nagelen.

Alsoo nu alle deese deelen vast hoornbeen syn, soo worden de Spierin daar binnen in opgeslooten, gelykerwys in de Menschen en de viervoetige Dieren de beenderen binnen in het vleesch heel contrarie geplaatst syn. Dese Schalbyter is van couleur gansch swart, en glimment, als gepolyst Ebben-hout, dat cierelyk staat, alsoo daar nog een specie van rootverwigheyd sig in de glans vertoont.

Fig. IV.

De derde soort der Neushoorn.

a.	Het Oog aan de eene syde.
b.	Een van de Hoornen.
c.	De Neushoorn.
d.d.	Het Borstbeen met syne uytsteekselen.
e.e.	De Schalen der Vleugelen.

De couleur van alle dese deelen is grys, het geen syn oorspronk neemt, uyt een oneyndig getal subtiele fyne hayrkens, daar sy meede beset syn. Evenwel syn de Neushoorn, en de uytsteekselen van de Borst, daar van verschoont; andersins is de gront van het hoornbeen, daar deese hayrkens op staan, swart; gelyk ook het hoornbeen der Voeten is, daar de hayrkens wat wyder van een verspreyt op geplaatst syn.

Fig. VI.

Het Borstbeen van de vierde soort der Neushoorn.

a.	Eenige cieragien, op het hoornbeen der Borst.
b.	Het dikke uytspansel van dit hoornbeen.
c.	Syne twee stompe Punten.
d.	Eenige hayrkens, die geplaast syn, daar het Hooft sig met de Borst articuleert, en waar door het gemakkelyker draeyt.
e.	Eenige uytsteekselen van het Bekkeneel.
f	De Neushoorn met syn Tantkens.
g.	Een van de Hoornen, en een van de Oogen aan eene syde.

Fig. VI.

De vyfde soort der Neushoorn.

a.	Het Oog.
b.	De kromme stompe Neushoorn op 't Bekkeneel.
c.	Het eerste uytsteeksel van 't Borstbeen.
d.	Het tweede.

[p. 73]

e.	Tertius. Omnia haec ab uno tantum latere heic exhibentur.
f.	Exiguus quidam margo prominulus, inflexus, qui totum Pectoris os ambit, atque in omnibus Nasicornibus invenitur. Porro inferne, ante marginem modo dictum, illa ornamenta Ossis cornei cernuntur quae pilis dispersis in animali obsita sunt.
g.g.	Alter Crurum articulus, quorum reliqua pars heic nou delineata est; quum satis ex aliis figuris innotescat.

Fig. VII.

Pars Cordis Scarabaei Nasicornis, Belgici.

a.a.	Loca quaedam Cordis latiora.
b.b.	Loca Cordis contractiora.

Fig. VIII, & IX.

Genitalia Nasicornis moris.

a.	Pars corneo-ossea Penis Nasicornis, quae veluti praeputium aut vagina Penis est.
b.	Duo Ossicula cornea, sive Unguiculi Penis, quorum ope Masculus sese in Vulvam Foemellae, in coitu, defigit.
c.	Pars Penis crassa, nervea.
d.	Corpus sive radix Penis.
e.e.	Vasa semen deferentia, in medio dilatata.
f.f.	Testiculus alter penitus explicatus; ut totum Vas testiculare cerni queat.
g.	Extremus finis Vasculi Testicularis, qui caecus est, sive exitu caret.
h.	Testiculus alter, in naturali fere situ constitutus.
i.	Extremum caecum Vasis Testicularis denudatum.
k.k.	Vesiculae seminales.
l.l.	Duo subtiles tubuli crispati, in quos vesiculae desinunt, & qui utrinque in sex alios tubulos dispescuntur.
m.m.	Sex utrinque Glandulae elegantissimae, quae cum duodecim tubulis prioribus conjunctae sunt, suumque semen per Vesiculas seminales ad Penem devehunt.
n.	Superior harum Glandularum pars, subplana.
o.	Inferior pars globosa.
p.	Inferius latus globosae partis harumce Glandularum, magnitudine nonnihil aucta delineatum; in quo cerni potest, quanam ratione tubulus Vesiculae sese cum ista parte conjungat. Limpidam haec pars continet materiem seminalem.
q.	Substantia in ambitu, quae Seminalem materiem, albo ovi similem, continet.

Fig. X.

Ovarium, ejusque partes, in Foemella.

a.	Caput Foemellae separatum.

e.	Het derde. Dit wort alles maar aan eene sy vertoont.
f.	Een opstaande gebooge rantken, dat het Borstbeen heel omringt, en in alle de Neushoornen plaats heeft. Voorts stet men beneeden, boven dit rantken, die cieragien van het Borstbeen, die met verspreyde hayrkens in 't leeven beset syn.
g.g.	Het tweede lit der Voeten, waar van de rest niet getekent is, alsoo men dat genoegsaam in de andere figuuren sien kan.

Fig. VII.

Een gedeelte van het Hert der Nederlandsche Neushoorn.

a.a.	Eenige plaatsen, daar het gedilateert is.
b.b.	De plaatsen, daar het weer gecontraheert wort.

Fig. VIII, en IX.

De Teeldeelen van het Manneken der Neushoorn.

a.	Het hoornbeenig gedeelte van de Roede der Neushoorn, dat als de voorhuyt of de scheede der selve is.
b.	Twee Hoornbeenkens of Nagelkens der Roede, waar mee het Manneken sig in de Schamelheyd van het Wyfken in de vermenging vast haakt.
c.	Het Senuwagtig en dikke deel der Roede.
d.	Het lighaam of de wortel der Roede.
e.e.	De Saadheenbrengende Vaten, die in haar midden gedilateert syn.
f.f.	Het Saadballeken aan de eene syde geexpliceert, soo dat men het gansche Saadbalsvat sien kan.
g.	Het uyterste eynde van het Saadbalsvat, daar het blunt en sonder uytgank is.
h.	Het Saadballeken, ten naasten by op syn natuurlyke plaats.
i.	Het uyterste blinde eynde van het Saadbalsvat ontbloot.
k.k.	De Saadblaaskens.
l.l.	Twee fyne gekronkelde pypkens, daar de blaaskens in eyndigen, en die in ses pypkens aan weersyden haar verdeelen.
m.m.	Ses seer aardige klierkens aan weersyden, die met de twaalf eerste pypkens vereenigt syn, en haar saat door de Saadblaaskens tot de Roede voeren.
n.	Het bovenste deel van dese Klierkens, dat platagtig is.
o.	Het onderste deel dat rondagtig is.
p.	De onderste syde van het klootagtige deel deser Klierkens, wat groter getekent: waar in men sien kan, op wat wys dat het pypken des blaasken sig daar meede vereenigt. Dit deel bevat een heldere saadagtige stof.
q.	De substantie in de omtrek, die een saadagtige Stof, als het wit van een Ey, in sig besluyt.

Fig. X.

De Eierstok, en syne deelen, in 't Wyfken.

a.	Het gesepareerde Hooft van het Wyfken.

[p. 74]

b.	Gula & Ventriculus.
c.	Intestina.
d.	Intestinorum exitus.
e.e.	Ovarium, utrinque sex constans oviductibus, in quibus majora & minora Ovula adhuc conspiciuntur.
f.	Vulva.
g.	Sacculus pyriformis, qui in Vaginam uteri aperitur.
h.	Vasculum caecum, quod, instar pellucidi vasis lymphatici, in animali comparebat.
i.	Altera Particula, cum priore communicans, substantiam albam & duram continens.
k.k.k.k.	Fistulae pulmonales & Vesiculae, ingenti numero circa hactenus recensitas partes conspicuae.
l.	Insignis Ramulus harum Fistularum & Vesicularum pulmonalium, ab altero latere Ductus communis Ovarii situs.
m.	Nonnulli alii horumce Ramulorum, minores, circa Ventriculum & Intestina apparentes.

FINIS.

b.	De Slokdarm en Maag.
c.	De Darm.
d.	Het uyterste der Darmen.
e.e.	De Eierstok, dat aan weersyden uyt ses Eierleyders bestaat, en waar in nog eenige grooter eenige kleender Eyeren te sien syn.
f.	De Schamelheyd.
g.	Een peeragtig beursken, dat sig in de scheede der Lyfmoeder opent.
h.	Een blint Vaatken, dat in 't leeven, als een doorsigtig watervat sig vertoonde.
i.	Een ander deelken, dat met het eerste communiceert, en 't geen een witte en harde substantie bevat.
k.k.k.k.	De Long pypkens en blaaskens, die men in een groot getal ontrent de opgetelde deelen siet.
l.	Een volkome taksken van dese Longpypen, en haare Blaaskens, aan de eene syde van de gemeene leider des Eierstoks.
m.	Eenige andere de ser Takskens, die kleender syn, siet men by de Maag en Darmen.

EYNDE.