Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 2

[p. 59]

Tab. XXVII. Explicatio.

Historia Scarabaei Nasicornis iconibus repraesentata.

Fig. I.

Scarabaeus Nasicornis Mas.

a.	Cornu ejus, quod proprie Capiti, minime Naso, insidet.
b.	Os pectoris, superne tribus denticulis ornatum, caeteroquin totum corneo-osseum, Periosteo carens; quandoquidem isthaec Animantia contra, quam Homines & Quadrupedia, ossa sua penitus nuda, atque extrinsecus circum corpus & carnes suas obtensa, nequaquam vero intus, aut carne obtecta, gerunt.
c.	Testae sive Vaginae, quae Alas tegunt.
d.	Ossiculum corneum trigonum, inter binas alarum Vaginas situm; quod facit, ut Vaginae exacte corpori applicentur, & in situ suo retineantur. Insidet id primo abdominis annulo.
e.	Margo Vaginarum, ornamenti loco inserviens.
f.	Oculus alter hujus Scarabaei.
g.g.	Duae Antennae, quae Mari majores, quam Foemellae, datae sunt.
h.	Tertius articulus corneo-osseus unius ex sex Cruribus Scarabaei, quae pilis omnia hispida sunt.
i.	Pes ipse, quinque constans ex internodiis, quorum ultimum duobus uncis munitum est.

Fig. II.

Scarabaei Nasicornis Foemella, a Mare vix discrepans, nisi magnitudine, & quod Cornu careat.

a.	Exiguus quidam Apiculus, e capite Foemellae prominens, Cornu veluti, quo Mas pollet, vices supplens.
b.	Alae sub Vaginis dispansae, ipsaeque Vaginae nonnihil extrorsum abductae: unde jam tanto pulchrius in conspectum prodit trigonum illud Ossiculum corneum, quod Vaginas in situ detinet. Porro has inter Vaginas superne, annuli anteriores abdominis, qui in Mare inferne tantum sub Vaginis videri possunt, conspiciuntur.
c.c.	Duo articuli in ipsis Alis fabrefacti, quorum ope hae quam commodissime complicari & subter Vaginas reduci possunt; ne laedantur, quando sub terra reptat Scarabaeus.

Fig. III.

Ova.

a.	Ova duo majora.
b.	Duo minora, quae tamen & ipsa magnitudine inter se differunt.

TAB. XXVII. Verklaart.

De Historie van de Neushoorn in afbeeldingen vertoont.

Fig. I.

Het Manneken van de Neushoornige Schalbyter.

a.	Syn Hoorn, die eygentlyk op 't Hooft en niet op de Neus staat.
b.	Het Borstbeen, dat boven aan met drie tantkens is verciert; vorders is het gansch hoornbeen, en sonder Beenvlies; alsoo deese Dierkens anders als de Menschen, en de viervoetige Dieren, haare beenderen heel naakt, en uitwendig om het lighaam en vleesch uytgespannen hebben; en niet van binnen, met het vleesch bedekt.
c.	De Schalen of Scheeden, die de Vleugelen bedekken.
d.	Een driehoekig hoornbeenken, dat tusschen de twee Schaalen der Vleugelen in geplaatst is, welkers gebruik is, om dese Schaalen net op het lighaam te doen sluyten, en haar in 'er situatie te houden. Het is geplaatst op de eerste ring van den onderbuik.
e.	Het Randeken der Schaalen, dat tot cieraat is.
f.	Het Oog van dese Tor of Scalbyter, aan een syde.
g g.	Twee Hoornen, die wat groter in het Manneken, als in het Wyfken syn.
h.	Het derde hoornbeenig lit van een der ses Voeten van den Schalbyter: die alle met hayrkens versien syn.
i.	De Voet selve, die uyt vyf articulatien bestaat, en waar van de uyterste met twee Heornkens gewapent is.

Fig. II.

Het Wyfken van de Neushoornige Schalbyter; dat van het Manneken weynig verscheelt; als in grootte, en dat het geen Hoorn heeft.

a.	Een kleen uytstekent Puntken, op het Hooft van het Wyfken, dat als de Hoorn in het Manneken uytbeelt.
b.	De Vleugelen van onder de Schaalen uitgestrekt, en de Schaalen selver een weynig uitwaarts bewoogen: waar door men nu soo veel te bequamer het driehoekig hoornbeenken siet, dat de Schaalen in haar situatie hout. Voorts siet men tusschen dese Schaalen van bovenen de opperste ringen van den buik, die in het Manneken, beneeden onder de Schaalen te sien syn.
c.c.	Twee articulatien op de Vleugelen selver, waar door sy seer bequaam kunnen opgevouwen worden, en onder de Schaalen verborgen: op dat sy niet gequetst souden worden, als dit dier onder de aarde kruypt.

Fig. III.

De Eyeren.

a.	Twee Eyeren, die grooter syn.
b.	Twee kleender: hoe wel meede in grootte verschillende.

[p. 60]

Fig. IV.

Vermiculus.

a.	Vermiculus Scarabaei Nasicornis, Cossus dictus, recens Ovo exclusus. Ingens ejus caput, duo Dentes, & tria Crura, in altero corporis latere heic comparent.

Fig. V.

Cossus perfectus.

a.	Elegantes rugae & plicae, quibus Cossi cutis distincta est.
b.	Novem Puncta, rubella, unius lateris, per quorum foramina Vermis spiritum ducit, aëremque in Fistulas suas pulmonales attrahit.
c.	Macula, ab altero latere conspicua, ejusdem ac Puncta respiratoria coloris, super annulo Pectoris primo, sive secundo corporis, sita.
d.	Alterum Corniculorum, quae quinque ex articulis constant.
e.e.	Dentes sive Mandibulae.
f.	Duae Setae articulatae, super quibus Labium inter Dentes conspicitur.
g.	Tria Crura, quorum senis gaudet Cossus, singula ex quinque articulis corneo-osseis, unoque unguiculo, composita, pilis obsita.
h.	Pulmonales quaedam Fistulae, transparentes per tensam cutim tertii decimi & quarti decimi annulorum corporis.
i.	Exitus Intestini recti, sive Podex.
k.k.	Pili corpus obsidentes, quorum nonnisi illos, qui in dorso & abdomine extant, heic sisto; ne coactus sim figuram magnitudine ultra naturalem aucta exhibere.

Fig. IV.

Exuviae Cossi, & Fistulae pulmonales depositae.

a.a.a. &c.	Novem contorti funiculi Fistularum pulmonalium, in uno exuviarum latere conspicui, qui per novem Punctorum respiratoriorum apertiones, quo tempore cutim mutat Cossus, e corpore evolvuntur: ut hinc omnes apicibus suis versus anteriora directi sint, quando cutis tum temporis a corpore retrorsum abducitur.
b.b.	Duo Fistularum pulmonalium ramuli minores, utrinque, qui licet nullis in cute punctis pateant, tamen hoc tempore quoque exuvias ponunt; quandoquidem cuti adnexi sunt. Alter eorum in aliquot propagines di visus est: alter ita etiamnum constitutus est, uti cum reliquis novem naturaliter e corpore excessit.
c.c.c.c.	Rami quidam, minoresque propagines, novem Fistularum pulmonalium alterius lateris, quas nonnihil explicatas heic sisto.
1.2.3.	Cranium, quod hoc tempore in tres partes secedit.
d.d.	Dentes cavi, depositi.
e.	Labrum exutum.

Fig. IV.

Het Wurmken.

a.	Het Wurmken der Neushoornige Schalbyter, Houtwurm genoemt, effen uyt syn Ey gekropen; waar in men siet, syn groot Hooft, twee Tanden, en drie Voeten, aan de eene sy van syn lighaam.

Fig. V.

Een volgroeyde Houtwurm.

a.	De cierlyke rimpelen, en plooyen, die op het vel van de Houtwurm te sien syn.
h.	Negen Stippelen, die roodagtig van couleur syn, aan de eene syde, door welkers openingen, de Wurm syn aassem haalt, en de lugt in syn Longpypen beweegt.
c.	Een Vlaxken, aan de eene syde vertoont, van couleur als de Stippen der Longpypen, dat op de eerste ring der borst staat, of op de tweede ring des lighaams.
d.	Een van de Hoornen, die uyt vyf articulen bestaan.
e.e.	Een der Tanden of Kaakebeenen.
f.	Twee gearticuleerde Borstels, waar booven sig de Lip tusschen de Tanden vertoont.
g.	Drie van de ses Voeten der Houtwurm, yder uyt vyf hoornbeenige articulatien, met een Nagelken bestaande, en dan met hayrkens beset synde.
h.	Eenige doorschynende Longpypen, door het gespanne vel, van de dertien en veertiende ring van het lighaam.
i.	Den uitgang van den regten Darm, of den Aars.
k.k.	De Hayrkens op het lighaam, die ik niet als op de rug en de buyk aanwyse, om niet gedrongen te syn, myn afbeelding grooter als het leeven te maaken.

Fig. IV.

Het afgeleyde vel van de Houtwurm, met syne Longpypen.

a.a.a. enz.	Neven te samen gedronge koordekens der Longpypen, aan de eene syde van het vel, die door negen openingen der ademhalende Stippen, wanneer als de Wurm vervelt, uyt het lighaam glyen: soo dat sy alle met haare tippen naa vooren toegekeert staan, wanneer de huyt op die tyt naa agteren van het lighaam afgestroopt wort.
b.b.	Twee kleender Taxkens van Longpypen, aan weersyden, die geen Stippen op het vel hebben, en egter op die tyt meede vervellen, alsoo sy aan het vel vast syn. Een van de selve siet men in eenige taxkens verdeelt: de andere wort soo vertoont, gelyk hy neffens de andere negen natuurlyk uyt het lighaam gestroopt is.
c.c.c.c.	Eenige Takken en Takverdeelingen van de negen Longtakken der andere syde, die ik wat van een verspreyt synde heb afgebeelt.
1.2.3.	Het Bekkeneel, dat in drie deelen op die tyt gespleeten wort.
d.d.	De afgeleyde holle Tanden.
e.	De vervelde Lip.

[p. 61]

f.f.	Cornua, quae itidem renovata sunt.
g.g.	Duae reliquae fissi Cranii partes, cavae, subglobosae.
h.	Sex Apertiones cutis, in quibus mutata Crura haeserunt.
i.	Cutis pars postica, plicata.

Fig. VII.

Fibrae motrices Annulorum.

Fig. VIII.

Cor Cossi.

a.	Cor, membranaceo Tubulo simile.
b.	Pars Cordis angustissima, circa caput sita.
c.	Duae Cordis dilatationes.
d.	Cordis ea pars, quae, in postremis corporis annulis recondita, gracilissima est.

Fig. IX.

Pingue ex globulis, tanquam arenulis, constans.

Fig. X.

Pingue conspicillo examinatum.

a.a.	Membranacea basis, pellucens, Cellularum pinguiferarum.
b.b.	Quaedam Fistulae pulmonales, ibi discurrentes.
c.c.	Globosae & oleosae Pinguis particulae, quae veluti in aliis membranaceis, globosis, & irregularibus particulis natant; ut hinc quasi ex hydatidibus constare videatur Pinguedo.

Fig. XI. & XII.

Ventriculus, huicque adjacentes partes.

a.a.a.a.	Cutis dissecta Cossi.
b.	Gula.
e.	Pars Ventriculi superior.
d.d.	Dentiformes Ventriculi Appendices, anterius circa Stomachum sitae, inque sex ordines tam superne, quam inferne, divisae.
1.2.	Duo ordines superiores Appendicum in situ naturali. Fig. XII. e. Omnes sex ordines superiores Appendicum simul, tam superiore quam inferiore in latere constituti, at e corpore tamen exemti, heic exhibentur. 1.2. Duo ante jam exhibiti ordines inversi; prout suis apicibus versus anteriora directi sunt. 3. 4. Duo inferiores Appendicum ordines, itidem antrorsum spectantes. 5.6. Duo postremi ordines Appendicum, infimae Ventriculi regioni adfixarum, quarum apices retrorsum spectant.
f.	Sutura, qua Ventriculi facies ima distinguitur, Perineum veluti referens.
g.	Aliae quaedam Appendices, paulo inferiorem Ventriculi regionem occupantes, apicibus suis retrorsum directae.
h.	Pars Ventriculi postrema.

f.f.	De Hoornen, die meede vernieuwt syn.
g g.	De twee andere gespleeten, bolle, en holle Deelen van het Bekkeneel.
h.	De ses Openingen in het vel, waar in de vervelde Voeten gestooken hebben.
i.	Het geplooyde vel van agteren.

Fig. VII.

De beweegende Vesels der Ringen.

Fig. VIII.

Het Hart van de Houtwurm.

a.	Het Hart, dat sig als een vliesig Pypken vertoont.
b.	Het nauste deel van het Hart, dat omtrent het Hooft leyt.
c.	Twee verwydingen van het Hart.
d.	Het Hart, daar het in de laatste ringen des lighaam het nauste geslooten is, zeer teder zynde.

Fig. IX.

Het Vet, dat uyt klootkens, als sandekens, bestaat.

Fig. X.

Het Vet met een vergrootglas besien.

a.a.	Het vliesig doorlugtig fundament van de Vetbeurskens.
b.b.	Eenige Longpypen, die daar door loopen.
c.c.	De ronde olieagtige Deelkens van het Vet, die als in vliesige, globeuse, en irreguliere Deelkens swemmen: en waar in het Vet sig vertoont, als of het uit waterblaaskens bestont.

Fig. XI. en XII.

De Maag, en syne aanleggende Deelen.

a.a.a.a.	Het Vel van de Wurm open gesneeden.
b.	De Slokdarm.
c.	Het bovenste gedeelte der Maag.
d d.	De tantsgewyse Aanhangsels der Maag, voor aan by den Slokdarm, alwaar se in ses orderen, soo van bovenen als van enderen verdeelt worden.
1.2.	De twee bovenste orderen der aanhangsels op haar plaats. Fig XII. e. Alle de ses orderen der Aanhangsels, worden in haar geheel, hoewel apart vertoont, en dat soo wel aan de onderste, als aan de bovenste syde. 1.2. Verbeelden de twee vertoonde orderen omgekeert; en soo als sy met haare punten naa vooren sien. 3.4 De twee onderste orderen, of verdeelingen der Aanhangsels, die meede naa vooren sien. 5.6. De twee laatste orderen der Aanhangsels, heel van onderen aan de Maag, die met haare punten naa agteren sien.
f.	De Naat, die de Maag van onderen heeft, en die sig als een Aarsnaat vertoont.
g.	Eenige andere Aanhangsels, die wat lager op de Maag geplaatst syn; en die met haare toppen naa agteren sien.
h.	Het agterste gedeelte der Maag.

[p. 62]

i.i.	Appendices infimae, quasi in fundo Ventriculi conspicuae, antrorsum spectantes.
k.k.k.k.	Vasa varicosa Ventriculi, utroque latere hujus, tum etiam supra & infra, quam elegantissime conspicienda.
l.	Pylorus una cum Intestinulo tenui, quod ex Ventriculo pullulat, veteribusque Ecphysis dicebatur.
m.	Intestinum Colon.
n.n.	Fistulae pulmonales, ab ultimo Punctorum pulmonalium pari versus Ventriculum tendentes, multisque ramis, tam super Ventriculum, quam Intestinum Colon & rectum, distributae.
o.o.o.o	Sedecim Puncta reliqua respiratoria, per cutim transparentia, in situ suo exhibita.
p.	Intestinum rectum, e loco suo dimotum.
q.	Capitis partes ruditer delineatae.

i.i.	De laagste Aanhangsels, die als op de grond der Maag te sien syn, en die met haare spitzen naa vooren sien.
k.k.k.k.	De uitspattende Vaten der Maag, die aan weersyden van de Maag, als ook van bovenen en van onderen, seer fraay te sien syn.
l.	Het Maag portier met het dunne Darmken, dat uyt de Maag spruyt, Ecphysis by de ouden genoemt.
m.	De Karteldarm.
n.n.	De Longpypkens, die van het laatste paar stippen der Long naa de Maag gaande, haar met veele takken, soo op de Maag, als op den Kartel- en regten Darm sien laaten.
o.o.o.o.	De sestien overige ademhalende stippen, door het vel been schynende, in haar situatie aangeweesen.
p.	Den regten Darm uit syn plaats bewoogen.
q.	De Deelen van het Hooft ruuwelyk aangeweesen.