Logo DBNL
Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 2 (1980)

Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 2

(1980)–Jan Swammerdam–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Mantissa.
Anatome Sepiae Maris, ad Excellentissimum Virum,
D.D. Franciscum Redi, Medicum Magni Ducis Hetruriae, miraculorum Naturae Investigatorem indefessum, incomparabilem.

Introductio.

Inter Pisces molles, qui Sanguine carere dicuntur, Sepia quidem, cum ob externam suam figuram, quae supra modum mirabilis est, tum ob partes internas, quarum fabrica, ordo, ac dispositio Divinam Sapientiam clarissime ante ocuios ponunt, animadversione multo dignissima est. Haud collibet jam errores ac deliramenta, quae de hoc Animali inter Homines pervulgata sunt, in medium producere, nec, qui ante me fuerunt, celebres Scriptores heic arguere: pro suo enim quivis instituto atque ingenio Historiam naturalem pertractavit. Quin potius breviter exponam, quaenam partes externae internaeque in Sepia semet conspiciendas ofterant: quod dum ago, Lectorem ad ipsam hujus Animalis inspectionem ablegatum velim; ut inde demum judicet, verane an falsa sint, quae propono. Et profecto Naturam ipsam consulat oportet, cui imposturas evitare cordi est: tam innumerae enim fallaciae, terribilesque errores, in superiorum seculorum scripta subrepserunt; ut aliter fieri nequeat, quin Lectores circum[d]ucantur; nisi suis-

Toegift.
Ontleding van de Spaansche Zee-kat, Aan den Dooorlugtigen Heere,
Den Heere Frans Redi,
Geneesheer van den Groten Hertog van Hetrurien, onvermoeid, en onvergelykelyk ondersoeker van de wonderen der Natuur.

Inleyding.

Onder de weeke Visschen, en die geen bloet gesegt worden te hebben, is de Spaansche Zeekat wel de alderaanmerkelykste, soo om syn uyterlyke gestalte, die boven gemeen wonderlyk is, als om syne inwendige deelen, die door haar maaksel, oraer, en dispositie, de wysheid GODS klaarelyk ten toon stellen. Het lust my niet de dwalingen en de dwaasheeden der menschen omtrent dit Dier te vertoonen, nog de voorige en vermaarde Schryvers alhier te berispen: alsoo yder naa syne oogmerken en gaven de natuurelyke Historien verhandelt heeft. Maar ik sal alleen kortelyk voorstellen, wat uyterlyke en innerlyke leeden in de Spaansche Zeekat te sien syn; en ik sende voorts den Leeser naa het Dier selve om te oordeelen, of myne voorstellingen waaragtig syn of niet. En in der waarheid de Natuur selve, die moet men raadplegen, sal men niet bedroogen worden, soo vele oneyndige valscheeden, en schrikkelyke dwaalingen, synder in de Schriften der voorige eeuwen ingesloopen; die gewisselyk de leesers verleyden sullen en moeten, indien sy haare eygen oogen niet en gaan gebruyken, als middag klaar uyt dese tegenswoordige Historie blyken sal:

met demum oculis arbitrari incipiant. Patebit id luce meridiana clarius ex historia mox tradenda: quae quidem nova est narratio; sed solam tamen veritatem, qua antiquius nihil datur, nova descriptione amictam sistit.

Sepia Piscis est octo Pedibus, duobus Brachiis longis, Capite brevi, Oculis grandibus, Rostroque Psittaci instructus. Corpore caeterum nonnihil oblongo, satisque lato & crasso, gaudet. Dorsum ejus plurimis striis albicantibus maculatum & concinne guttatum sese exhibet.

Mensibus aestivis Sepiae frequenter in Belgii nostri littoribus reperiuntur mortuae; ubi loci eas primum conspexi, & nonnulla earum viscera delineavi. Quam vero impraesentiarum trado, historia non nisi brevis enarratio est illorum, quae nuperrime in duobus ejusmodi Piscibus, circa Maji medium e mari ad me delatis, rap[t]im mihi visa delineavi ac notavi, per totos saltem quatuor dies universo hoc negotio persiciendo occupatus.

Quae primum in Sepia sese offerunt, partes notabiles Crura sunt atque Brachia ejus. Crura, numero octona, in Oris ambitu ordine collocantur. Bina eorum anteriora, cum Sepia in ventrem suum prona decumbit, crassissima +sunt ac latissima aa: sex autem reliqua haud multum inter sese discrepant. Omnium horumce Pedum latus alterum cute vestitur communi, satis forti, purpurascente, plurimisque punctis nigris interstincta. Duos tamen +maximos Pedes nonnullis insuper striis, albis b, veluti marmoratos esse observabam.

 

Praecipuam vero in hisce Pedibus animadversionem id potissimum merebatur, quod ingenti omnes numero particularum, Globulos excavatos, subplanos, suo singulos petiolo innixos +ccc, referentium, obsitae essent: quod ipsum tamen nuspiam magis notabile, aut clarius conspicuum erat, quam circa extremitates Brachiorum, quae Promuscides ab Auctoribus vocantur. Brachia isthaec, cum Pedibus comparata, quam longissima sunt, & propter Rostrum, medio inter latissimum Pedum par, illudque, +quod proximè sequitur, loco sita dd, tereti caeterum figura gaudent, & colore albo, sparsim nigris purpureisque punctis interstincto. Substantia eorum, uti reliquorum Pedum, mollis est; quin simili etiam cute, quali

dewelke wel een nieuw verhaal is; maar sy stels alleen de waarheid, die out is, door een nieuwer beschryving weer voor.

 

De Spaansche Zeekat is een Visch met 8. Beenen, en twee lange Armen; hebbende een kort Hooft en groote Oogen, met een Bek als een Papegay. Voorts is hy wat langwerpig, en redelyk breet en dik van lichaam, 't geen op de rug met verscheyde witte streepen gevlakt en cierelyk gestippelt is.

Men sietse in de Somer maanden dikmaals aan de stranden in Neerlant doot leggen, daar ik aeselve de eerstemaal gesien hebbe, en eenige van haare ingewanden heb uytgetekent. Synde myn tegenswoordige beschryving niet als een kort verhual, van 't geen ik nu onlangs en metter haast in twee diergelyke Visschen, die my omtrent het midden van de maant van May uyt Zee syn toegebragt geworden, heb uytgebeelt en aangetekent, dat ik alles in 4. gansche daagen volvoert heb.

Het eerste dat ons in de Spaansche Zeekat aanmerkelyk voorkomt, dat syn syne beenen en armen. De Beenen syn agt in het getal, die rontzom de mont in order geplaatst syn. De twee voorste, wanneer de Spaansche Zeekat op syn buyk legt, siet +men dat de dikste en breetste syn aa: maar de andere ses verscheelen niet veel van malkanderen. Alle dese Beenen wierden aan de eene syde bekleet met een gemeene huyt, die redelyk sterk was, en door verscheyde swarte stippelen onderteekent; en waar van de gront deeser huyt purperagtig was. Maar de twee grootste Voeten sag ik, dat daar en booven +nog met eenige witte streepen b als gemarmert waaren.

Het geen omtrent deese Beenen het alderaanmerkelykste was, dat bestont, in dat sy alle te samen met een seer groot getal deelkens, van figuur als een uytgehold en platagtig klootken, dat op een steelken +stont ccc, beset waaren. Maar dat was niet aanmerkelyker, nog kennelyker te sien, als omtrent de uyteynden der Armen, die de Autheuren Promuscides noemen Deese Armen syn naa proportie van de Beenen seer lang. Sy worden geplaatst nevens de Bek, daar sy tusschen het breetste paar voeten, +en die daar aan volgen, geplaatst syn dd. Haar figuur is rond, en haar couleur wit, en hier en daar worden sy met swarte en purpere stippelen onderscheyden. Haar substantie is week als de andere beenen, en met een diergelyke huyt overtrokken, die deselve heel omvangt, dat in de andere beenen soo

Pedes, investiuntur; ita tamen, ut hac unde quaque ambiantur: quod in Pedibus aliis haud obtinet. Interim circa extrema sua nihilominus, more reliquorum Pedum, constructa sunt: quamvis iterum notabile hoc intercedat discrimen, quod eorum Globuli longe, quam +in Pedibus, majores sint, petiolique, quibus Globuli innituntur, itidem multò longiores +ac validiores e. Tandem & alterius Brachii extremum extremo comparis sui constanter paullo majus est.

Quandoquidem dicti Globuli excavati sunt; hinc ab Auctoribus Acetabula vocantur. Rondeletius autem memorat, quod Sepia horum adminiculo haud aliter se ad obvia corpora adfigere queat, ac Cucurbitulae, suctu velut, cuti adhaerescunt. Et profecto perquam ap posita est haec comparatio: prout ex artificiosissima harumce partium constructione, quam mox describam, mihi innotuit.

Accurate igitur notandum est, quod cutis, imam octo Pedum faciem investiens, haud quaquam Pedes totos ambiat: imo verò ibi +loci, ubi Globuli fff siti sunt, ea desinit, & laxam veluti oram Pedis constituit, quae, Sepia natante, in aquis fluctuat. Quapropter & Cutis isthaec, similiter ac extremitates panni, quo res quaedam superinstrata est, universam Pedum superficiem, nec non Acetabula horum, simul obtegere valet: id, quod non solum in principio atque medio, sed etiam in acuto horumce Pedum extremo, ubi Acetabula +omnium minima sunt gg, obtinet. Potissimum tamen cutis istae simbriae circa extremitates modo descriptorum Brachiorum conspiciuntur: +quamobrem in altero eas Brachio hh ita depictas exhibeo, uti Globulos contegunt, simulque tamen aliquatenus adhuc reflexae sunt.

Cuticula vero, quae per Globulorum interstitia sese diffundit, petiolosque, quibus Globuli sustinentur, imo vel ipsas etiam Cutis externae mox memoratas margines, parte interna, supervestit, aliquantum veluti musculosa est, & longe subtiliori, quam prior illa Cutis, textura constat. Praeterea oportet animadvertere, quod petioli, Acetabula sustentantes, haud veri sint pedunculi, sed satis conspicui Musculi, movendis Acetabulis inservientes. Quin exiguos hosce Musculos per internum quoque latus marginum Cutis externae passim distribui observamus; ut adeo has movere itidem valeant. Propterea etiam Cutem ibi loci musculosam esse dico.

niet bespeurt word. Maar op haar eynde daar synse als de andere Beenen van maaksel, hoewel met dit merkelyk onderscheit, dat haare Klootkens veel grooter syn, en de steelkens, daar sy op staan, +veel langer en sterker e. Voorts is de extremiteyt van de eene Arm altyt een weynig grooter, als die van de andere.

 

Alsoo deese klootkens uytgeholt syn, soo noemen haar de Autheuren holligheeden, en Rondeletius merkt aan, dat de Spaansche Zeekat sig met de selve gelyk als met een Kop, die sig als op het vel vast suygt, aan de subjecten kan vasthouden. En in der waarheid deese vergelyking is seer natuurelyk, als my uyt de seer kunstige Structuur deeser deelen gebleeken is; die ik vervolgens sal voorstellen.

 

Men moet dan wel aanmerken, dat het vel, 't geen de agt Voeten van onderen bekleet, de gansche Voet niet overgaat, maar het eyndigt sig +ter plaatse, daar de Klootkens te sien syn fff, alwaar het sig als een losse boort van de Voet vertoont; soo dat het in het water fluctueert, wanneer als de Visch swemt. En daarom kan het ook als de boorden van een laaken, dat men ergens over heen spreyt, de Voeten en haar holligheden bedekken. En dit siet men niet alleen omtrent het begin en het midden deeser Voeten, maar selfs omtrent het spitse eynde, alwaar de holligheden het +kleenste syn gg. Maar bysonderlyk siet men dese franjes van het Vel, omtrent de uyteynden der Armen +hh, alwaar ik se aan de eene syde soo heb uytgebeelt, als sy de Klootkens bedekken, en dan ook nog eenigsins omgeslaagen syn.

 

Het vel nu, dat tusschen de Klootkens in loopt, en dat selfs de Randen van het uyterlyke vel aan de binnenste syde bekleet, als ook de steelkens, daar de Klootkens op staan, dat is eenigsins spieragtig, en veel dunder als het beschreeve vel van maaksel. En voorts soo moet men weeten, dat de steelkens, daar de holligheden op staan, eygentlyk geen knopkens syn, maar kennelyke Spierkens, die de klootkens beweegen, en deese Spierkens siet men selfs, dat ook hier en daar meede gedeelt worden aan de randen der binnenste syde van het uyterlyke vel, om dat ook te bewegen. En om welke reden ik dit vel aldaar ter plaatse spieragtig noem.

Quo autem isthaec de Musculis Acetabulorum modo dicta melius intelligantur; aliquot eorum +magnitudine nativâ repraesentavi: in quibus +hinc perquam manifeste videre licet, No 1. quanam ratione Musculus rubtus in basin Globuli, qua hic nonnihil concavus est, inseratur; tum semet expandendo, dein aliquantum contrahendo, rursusque tandem dilatando; universum denique Globulum veluti constituat. Quousque enim Anatome mihi patefecit, tota Acetabulorum structura musculosa est, horumque Musculorum tendo in Annulum corneoosseum, inter cujuslibet Acetabuli fibras motrices collocatum, inseritur.

Quapropter, sicubi Acetabulum superna parte inspicitur, ejusque interior cava compages +examinatur No 2; ibi pariter musculosum id esse innotescit: imo statim tunc corneo-osseus ille annulus quoque in conspectum venit, cujus margo superior plerumque nigricat: quamvis nigredo haec inde separari queat; quia nonnisi tunicae Globuli externae portio est.

Quod si Annulus iste, de Globulo exemtus, +in latus reclinetur No 3; constructio ejus propemodum, una cum nigro orae superioris colore, sese manifestat. Quin simul etiam sic detegitur, quomodo ipsius medium orbiculatim efforatum sit, inferior autem & superior margo ductu serpentino intorta: quae quidem fabrica, excipiendis firmandisque fibris musculosis aptissima, pulchrè efficit; ut hae & Annulo dicto commodius infigi, & hunc tam firmiter continere queant, ne quadam is vi e loco suo dimoveatur.

Ut vero nigram Annuli istius oram tum modum, quo is inflectitur, paullo perfectius concipere +liceat; hunc ipsum Annulum No. 4 tali situ repraesentavi, ut tota ejus circumferentia superior conspicienda detur. Exiguum dein Annuli hujus +segmentum insuper adpinxi No 5; ut constructionem, quae heic observatur, quousque possem, Lectori dilucidissime ante oculos ponerem: hac enim incognita usum istius partis vix ac ne vix quidem intelligere licet.

Scilicet usus hactenus descriptae fabricae in eo vertitur, quod Acetabuli fibrae musculosae, semet contrahendo, Pedunculum sive Musculum Globuli altissime intra corneo-ossei Annuli cavitatem sustollant, atque hinc Acetabuli cavum necessario coarctent; dum contra Pedunculi Musculus, suam vicissim actionem exercens, semet, una cum partibus suis fibrosis, rursus de Globulo emovet, adeoque hujus denuo Acetabulum amplius excavat ac dilatat.

Om dit van de Spieren der holligheden wel te begrypen, soo heb ik eenige derselve levens grootte willen afbeelden, alwaar men dan seer kennelyk siet. +No. 1. Hoe de Spieronder in de gront, daar het klootken wat inwaarts buygt, syn inplanting heeft; als ook hoe hy sig dan uytspant, en voorts sig weer een weynig verdunnende, en dan sig weer uytspannende, eyndelyk het klootken als uytmaakt. Want naa dat de Anatomie my leert, soo is de gansche structuur der holligheden spieragtig; en de pees daar van heeft syne inplanting in een hoornbeenig Ringeken, dat tusschen de beweegende vesels der Holligheyd geplaatst is.

 

Hierom als men de Holligheyd van bovenen beschout, +en syn inwendige holle Structuur besiet No. 2, soo bevind men, dat hy daar ook spieragtig is; en men ontdekt datelyk het geseyde hoornbeenige ringeken, dat boven aan syn rant gemeenelyk swart is, en welke swarte couleur men daar ook kan van afscheyden, als synde een gedeelte van de uyterlyke rok van het klootken.

Als men dit Ringeken uyt het klootken neemt, en +op zyde legt No. 3, soo siet men ten naasten by syn structuur, als ook syn bovenste swarte couleur: en men ontdekt ook op de selve tyt, hoe het in syn midden hoepelwys ront is, en aan de onderste en bovenste kant weer slangwys uytgeboogen, dat een groote bekwaamheid en vastigheid aan de spieragtige vesels geeft, om het geseyde Ringeken ingeplant te worden, en het vast te besluyten, op dat het door geen gewelt uyt syn plaats sou beweegt worden.

 

Maar om nu syn swart Randeken, en de manier hoe het sig buygt, wat volkomender te doen begrypen, soo heb ik het Ringeken heel van bovenen afgebeelt +No. 4. En daar by heb ik een kleen stuksken, +uyt het selve afgesneeden synde, daar by gevoegt No. 5, om syn structuur soo net, als my mogelyk is geweest, den Leeser voor oogen te stellen. Want andersins, soo is het sonder deese kennis niet wel mogelyk, om het gebruyk van dit deel te verstaan:

 

Dewelke bestaat in dat de spieragtige vesels van de Holligheyd, de steel van het Klootken of syn Spier (wanneer sy in actie syn) binnen en heel hoog in de holligheid van het hoornbeenige Ringeken trekken; waar door dan de holte van de Holligheid nootsakelyk kleender wort: En ter contrarie, wanneer de Knop syn actie exerceert, soo trekt dese Spier sig selve en syn veselagtige deelen weer uyt het Klootken, en daar door wort hy weer holder en als gedilateert.

Nec dubito sane, quin omnis, qua Sepia pollet, facultas semet ad corpora adfigendi, aut quidpiam prensandi, suoque Rostro admovendi, in singulari modo descriptae partis constructione & actione consistat. Quodsi enim Sepia ingentem istum Globulorum, quibus Pedes & Brachia ejus instructa sunt, numerum superficiei cujusdam corporis adplicat, moxque dein petiolos horum musculosos e cavis Acetabulorum abducit, cavendo simul, ne quid aquae tum temporis in haec cava sese penetret; necessario sane consequi hinc debet, ut repulsa aqua partes istas dicto corpori quam firmissime adprimat: quod quidem vel tanto etiam certius efficitur, quia margines cutis Pedum ac Brachiorum itidem musculosae sunt; quippe quae eo tempore, Globulos in actione constitutos simul continendo ac circumcludendo, penitus impediunt, ut aquae prorsus nihil intra dilatatas Acetabulorum cavitates semet insinuare possit.

Quccirca clarissime hinc & evidentissime elucescit, quam admirabilis sit in operibus suis DEUS, & quomodo Is heic loci similem veluti suctum (ut cum vulgo loquar) repulsae aquae adminiculo effecerit, qualem in elemento, nobis quod auras vitales subministrat, ope repulsi aëris produxit. Quin sic intelligi etiam facile potest id, quod de Brachiis hujusce Animalis memorat Rondeletius; & quanam ratione Sepia, aestuante Oceano, Brachiis se suis, tanquam jactis duabus anchoris, firmet ac nitatur: eo tempore enim, procul dubio, Acetabula sua maxime dilatando, aquamque vi amovendo, ad locum, quo tum in mari commoratur, sese validissime adfigit.

+Rostrum i, quod medio inter Pedes loco situm cernitur, Psittaci rostro simile, binis veluti Maxillis, quarum utraque mobilis est, constat. Ita autem inter se junguntur hae Maxillae, ut altera alteram, manifesta commissurae pixidatae specie, excipiat. Caro, quae Rostrum +hoc, loco Labiorum k, circumcludit, penitus orbiculata est, & quandoque, instar fimbriatae crumenae, in rugas replicata deprehenditur.

Sub Rostro & Cruribus Caput conspicitur, in +quo Oculi admodum notabiles sunt ll. Circa hos praeprimis id observatu dignum occurrit, quod Tunica Cornea ipsis quam laxissime adhaerescat; ita ut propemodum, instar Membranae nictitantis, huc illuc super Oculo dimoveri possit. Per Corneam pulcherrime transparens cernitur +Pupillae operculum mm; quod quidem

En sonder alle twyssel, soo bestaat in dese rare structuur en actie van dit deel alle de kragt, die de Spaansche Zeekat heeft, om sig selve ergens aan vast te krygen, of ook om yets te vatten en aan syn mont te brengen. Want als hy dat groot getal Klootkens van syn Voeten en Armen ergens op geappliceert heeft, en dat hy dan syne Spieren uyt de Holligheeden van syne klootkens contraheert, sonder dat het water daar indringt, soo moet nootsakelyk het weg gestooten water deese deelen daar op doen vast kleeven: en dat te meer, alsoo de randen van het Vel der Voeten en Armen selfs spieragtig syn; soo datse op die tyt de Klootkens in haar actie besluyten en omvangen, belettende alsoo, dat daar gansch geen water in de plaats van de verwydde holte der Holligheden komen kan.

 

Waar uyt men klaar en als tastelyk siet, hoe wonderbaarlyk dat de groote GOD in syne werken is, en hoe dat hy hier een suyging (om op de gemeene manier te spreeken) door het weggestooten water heeft gefabriceert; gelyk hy dat in het element daar wy in leeven, door de weg gestoote lugt heeft te weeg gebragt. En soo kan men ook klaarelyk verstaan, waar in het bestaat, 't geen Rondeletius van de Armen van dit Dier segt, en hoe hy sig daar meede in hart weer vasthout, als met twee uytgeworpen Ankers. Want sonder twysel sal hy als dan, door het dilateeren van syn holligheden, en het wegstooten van het water, sig seer vast op de plaats sluyten, daar hy sig dan in de Zee ophout.

+De Bek i, die men tusschen de Voeten ingeplaatst siet, vertoont haar als die van een Papegay, en sy bestaat als uyt twee Kakebeenen, die beyde bewegelyk syn: deselve sluyten soodanig op malkanderen, dat de eene binnen in de andere ingaat, door eene seer kennelyke doos gewyse articulatie. Het gedeelte van het +Vleesch, dat deese Bek in de plaats van de Lippen k besluyt, is t'eenemaal circulair, en somtyts siet men dat gerimpelt te syn, als een gefronselde beurs.

Onder de bekende Beenen siet men het Hooft, waar +in de Oogen ll seer kennelyk syn. In de selve is aanmerkelyk, dat het Hoornvlies daar seer los mee vereenigt is, soo dat men se heen en weer over het oog kan schuyven, en dat ten naasten by op de manier van een knikkend Vlies. Door het Hoornvlies siet men seer fraay heen schynen, het Deksel van +de Oogappel mm, dat niet fraayer te sien is, als

haud alibi visu est elegantius, quam in Raja, in qua Cl. Stenonis id accuratissime descripsit. Pupillae isthoc operculum in Equino etiam Oculo detexi, nigro colore suffectum. Altero Oculi latere Pupilla nonnihil prominet, nec ibi exacte rotunda est; cui si operculum dictum obducatur, omnis Oculo visus adimitur. Crocodilo haud ita pridem animadverti felinum esse Oculum, cujus Pupillae apertura diurno tempore oblongam veluti rimam refert.

 

Sepiae Collum perbreve est, similique pictura, qua Cutis Capitis, conspicuum, elegantibus punctis nigris, per basin purpurascentem +dispersis, variatur. Dorsi apex n notabili intervallo super collum eminet; ut Sepia hinc sub eo, haud aliter ac Cochlea suo sub velabro, Caput suum recondere possit.

 

Omnes hactenus enumeratae partes, si Rostrum & Annulos Acetabulorum cartilagineos exceperis, molles sunt. Dorsum vero Sepiae durum est, firmum ac immobile; quandoquidem Sepiae Os ibi collocatum deprehenditur, quod, indivisum, per universum Dorsum in Caudam usque exporrigitur, nec ullas semet in Vertebras partitur. Huic Ossi Musculi Sepiae inseruntur. Qua Os istud in lateribus Dorsi utrinque desinit, molle rursus ac musculosum +est Sepiae corpus oooo; ut hinc probabile sit, extremitatem hancce, quae Dorsum & Ventrem Sepiae terminat, insignem usum inter natandum adferre posse. Quin ipsum quoque Os dorsale huc facere aptum natum est; quia semper, licet vel recentissime saltem e corpore protractum & etiamnum madidum sit, in summo aquae fluctuat.

Dorsi pictura spectaculum exhibebat jucundissimum: plurimis enim superficies ejus intertexta erat striis albicantibus, tanquam totidem venulis, quas puncta nigra, exigua, distinguebant. Inter albas vero istas strias Cutis cernebatur saturatius colorata, majoribusque punctis nigris notata. Qua striae desinebant, complures maculae, albae, rotundae ac ovatae, conspiciebantur: quin ipsa etiam striarum extrema rotundam atque pyriformem figuram prae se ferebant. Mollicula corporis margo paullo profundius purpurascens, punctisque nigris subtilioribus guttata, nonnullis insuper maculis orbicularibus, albis, interstinguebatur: inde vero versus extremitatem suam albi-

in de Rog, en alwaar het seer curieus van den Heer Stenonis is beschreven. Dit Deksel van den Oogappel heb ik ook in een Paarden-oog ontdekt, daar het swart van couleur is Aan de ander syde van het Oog siet men, dat de Oogappel wat uytsteekt, en niet heel ront aldaar is: waar op dan, als het Deksel van den Oogappel komt te sluyten, soo wort het gansche gesigt aan het Oog benoomen. In de Crocodillen heb ik onlangs bemerkt, dat sy een Oog als de Katten hebben, daar de opening der Oogappel by daag als een langwerpige spleet sig vertoont.

De Hals in de Spaansche Zeekat is seer kort, en sy wort met het Vel van het Hooft egaal van tekening bevonden, en sy is met cierelyke swarte stippelen, op een purperagtige huyt staande, als besayt. +De rug strekt met syn punt n voor een goet gedeelte over den hals, en de Spaansche Zeekat kan syn Hooft, daar onder verbergen, gelyk als de Slak onder syn luyffel doen kan.

Alle de opgetelde deelen, behalven de Bek en de kraakbeenige Ringekens der Holligheeden, syn week: maar de rug van de Spaansche Zeekat is hart, vast, en onbeweegelyk; door reeden, dat het Been van de Spaansche Zeekat aldaar geplaatst is, dat de gansche rug, sonder eenige wervelbeenderen te maken, tot de staart heel doorgaat: en in dit Been hebben syne Spieren haare inplantingen. Aan weer syden, daar dit Been in de rug geplaatst is, daar is het lighaam van de Spaansche Zeekat weer week, +en ook spieragtig oooo, soo dat het te gelooven is, dat hem deese boort, die syn rug en buyk omringt, ook merkelyk in het swemmen dienen kan. Gelyk ook het Been selve kan doen, alsoo het altyt dryft, selfs als het nog nat is, en eerst effen uyt syn lighaam genoomen.

 

De tekening van de Rug was seer fray te sien, als synde met veele witte streepen doorweeven, die als soo veele aderen haar op de selve vertoonden, dewelke dan met fyne en swarte stippelen ondertekent waaren. Tusschen de witte streepen was de Huyt donkerder, en met groter swarte stippelen geteekent. Aan het eyndigen der streepen sag men verscheyde witte, ronde, en ovale vlakskens, en de uyteynde der strepen selve waaren haar ook ront en peeragtig vertoonende. De weeke rant des lighaams die was wat purperder, en met fynder swarte stippelen geteekent, daar verscheyde ronde en witte vlakskens doorliepen, waar op de rant dan witter wiert, en eyndelyk in een donkere purpercouleurige zoom eyndigden. Agter aan daar in andere Dieren

dior fiebat, tandemque in limbum saturate purpureum terminabatur. Postica regione, qua in aliis Animantibus Cauda & Podex collocantur, +margines dictae nonnihil incisae erant p; utideo Sepiae corpus, respectu istius incisurae, in dextram sinistramque partem sese distingueret.

Cum Rostrum aliquamdiu tractarem; de corpore id abscedebat: ut hinc substantiam, figuram, colorem & fabricam ejus commodè tunc discernere liceret. Substantia ejus corneo-ossea est, parte superiore, qua morsum perficit Animal, crassior & compactior, inferiore autem, in quam Musculi Rostri infiguntur, magis tendinosa ac membranacea. Figurâ. id Rostro Accipitrum accedit, & plurima cum hoe communia habet. Pars ejus superior, crassissima, colore gaudet saturate spadiceo, qui notabiliter rubicundior evadit, qua Rostrum magis membranaceum fit. Uti vero Rostrum ex binis, superiore velut & inferiore, Maxillis constat, quae inter se commissae, altera versus & super alteram, moventur; ita harum quoque constructio diversa est. Pars enim Rostri inferior +duas quasi in alas aa est producta, inter quas pars superior introrsum movetur, sicque ad inferiorem adducitur. Inferior haec Maxilla regione posteriore, haud aliter ac chartacea tabula +reflexa, intro in semet ipsam bb replicatur; ut ideo acuminatus ejus apex altero tanto crassior validiorque fiat: dein vero & ima sua parte retrorsum +semet in concavum sulcum incurvat c. Rostrum porro penitus fibrosum adparet, & veluti induratis ex tendinibus membranaceis, qui paullatim in Ossis cornei soliditatem abeunt, +compositum. Superior Rostri Maxilla d simili compage, qua inferior, gaudet, nec ab hac discrepat, nisi ratione figurae & curvationis. Praeterea internus etiam ejus sinus longe magis +excavatus est ac amplior ee; ut Lingua, hoc in cavo sita, liberius se movere intus queat. Quin Musculi quoque commodius sic in cavis cornei hujus Ossis sinibus collocantur; quippe qui membranaceis ejusdem expansionibus sese inserunt.

Linguam, quae Caro fungosa esse perhibetur, ex compagine septem Ossiculorum cartilagineorum, cum proxime inter se mutuo, tum peculiaris interventu membranae, coadunatorum, constare deprehendo. Supremus Linguae apex +nonnihil incurvatur a; inferior autem ejus pars cum musculosa & fungosa Carne conjungitur, atque hac, tanquam cavo tubulo, circumcluditur.

de Staart en Aars is, waaren de randen wat ingekerft +p, dat het lighaam van de Spaansche Zeekat in een regter en slinker syde verdeelde.

 

Wanneer ik de Bek een weynig handelde, soo week hy los uyt het lighaam, soo dat men syn substantie, figuur, couleur en maaksel, makkelyk onderscheyden kon. De Substantie is een waaragtig hoornbeen, dat van bovenen, daar hy mee byt, sterk en dik is, maar van onderen peesagtig en vliesig, alsoo de Spieren van de Bek aldaar ingeplant worden. De figuur komt overeen, met die van de roof Vogelen, daar hy een seer groote gelykenis meede heeft: de couleur is boven aan, daar hy het dikste is, van een donker castanie bruyn, dat merkelyk roder word, daar de Bek vliesiger word. Maar alsoo nu de Bek als uyt een onder en boven kakebeen bestaat, waar van het eene tot en op het andere al schuyvende beweegt word, soo is ook haar structuur verscheyden. Want het onderste gedeelte der Bek, is als met twee vleugelen geformeert geworden +aa, waar in dat het bovenste deel inwaarts, en soo tot malkanderen bewoogen word, Dit onderste deel buygt een weynig van agteren, als een omgeboge +bortpapier, inwendig in syn selven in bb, waar door syn spitse punt eens soo dik ende sterk word: En dan buygt bet van onderen weer met +een holle sleuf agterwaarts uyt c. Voorts siet men, dat de Bek t' eenemaal veselagtig is, en als uyt verharde vliesige peesen bestaande, die met 'er tyt in een vast Hoornbeen verhart syn. Het bovenste +gedeelte der Bek d is van maaksel als het onderste, soo dat het daar niet van verschilt, als in de figuur en de ombuyging der beschreeve deelen; ook is het +veel holder en ruymer in syn inwendige bogt ee, waar door de Tong, die aldaar syn plaats binnen in heeft, sig te makkelyker kan beweegen: en in de holle bogten van dit Hoornbeen worden ook de Spieren gevoegelyk geplaatst, daar sy haare inplantingen in de vliesige uytspanselen van het hoornbeen hebben.

 

De Tong, die geoordeelt wort een fungeus Vleesch te syn, die bevind ik te bestaan uyt een versameling van seven kraakbeenige beenkens, die soo onder malkanderen, als door een particulier vlies vereenigt werden. Van bovenen by den top buygt sy een weynig +kromagtig omwaarts a, en van onderen word sy met een spieragtig en sponsagtig vleesch vereenigt, dat haar als in een holpypken bevat. Dit Vleesig deel der

Carnea isthaec Linguae portio permultis rugis, +elegantibusque plicis b, quae plurimos Ductus Salivales, exiguos, complecti videntur, admodum conspicua est. Quin docuit me Anatome, quod valde notabilis Ductus Salivalis +c in Carnem istam inseratur ac aperiatur.

+Salivalis hic Ductus prolixo tubulo d per Collum in Pectus descendit, ibique duabus ex +Glandulis ee, perquam insignibus, ita sortitur originem; ut harum quaelibet minorem proferat canaliculum, qui in unum ambo canalem coëuntes descriptum Ductum hac ratione constituunt. Glandulae istae de genere conglobatarum esse mihi videntur: quamvis externa specie conglomeratas referant. Quum eas aperirem; cavo veluti quodam intus donatae adparebant, in quod Saliva, per fungosam earum substantiam secreta, confluebat. Hinc etiam minime animadvertere potui, bina illa emissaria per Glandularum suarum parenchyma, intus, nonnullis sese ramificationibus diffundere: colorati enim, quos injeci, liquores nihil quidquam ejusmodi patefaciebant. Sunt autem hae Glandulae ad utrumque Gulae latus, intra Pectus, collocatae; ita ut Gula inter & super eas deseratur: quod potissimum videre licet, sicubi Sepiae in dorsum resupinatae abdomen aperitur. Quando autem Lingua, una cum partibus suis, e Rostro excerpitur; aliquot plerumque Musculi Linguae etiamnum adhaerentes +simul protrahuntur, quorum duos ff adpictos exhibeo. Verum revertor ad Linguam.

Quodsi Lingua, septem, ut dixi, cartilagineis ex Ossiculis composita, de musculosa & fungosa sua Carne, cui cohaeret, & qua continetur, eximatur; constructio ejus quam clarissime in conspectum venit. Quin tanto adhuc spectabilior haec redditur; si Membrana, qua Linguae pars inferior obtegitur, diducatur +a, & cartilaginea dein ipsius Ossicula, subtilis ope cultelli, extremis suis a se mutuo separantur +b. Hisce enim praemissis Linguam si dein microscopio fueris contemplatus; videbis +quodlibet ejus Ossiculum plus sexaginta Papillis a munitum esse incurvis, dentiformibus, cartilagineis, Papillas Linguarum bubularum aliquatenus similantibus, quarum adminiculo Sepia comedens tantò commodius ingestum pabulum movere, atque ad faciliorem deglutitionem disponere potest. Harumce Papillarum pars anterior colore succineo, diaphano, est conspicua: at pars posterior, quae Linguae basin

Tong is door verscheyde rimpelen en cierelyke +plooyen b, die veel kleene Kwylcanaalkens in haar schynen te besluyten; seer kennelyk. En de ontleeding heeft my geleert, dat in haar ingeplant en geopent +word een seer merkelyke Kwylcanaal c.

 

Deese Kwylcanaal loopt met een langwerpig pypken +d door de hals in de borst, daar het syn oorspronk +neemt uyt twee seer kennelyke Klierkens ee, uyt welk van yder een pyp spruyt, die, als sy tot een canaal syn vereenigt geworden, de beschreeve pyp uytmaaken. Deese klierkens schynen my eenvoudige klieren te syn, hoewel sy haar van buyten vertonen, als of het samengestelde waaren. Ook soo vertoonden sy haar, als ik haar opende, van binnen als een holligheyd te hebben, daar de kwyl uyt haare fungeuse substantie in gesecerneert wiert. Ik kon ook niet bemerken, dat dese twee pypkens inwendig in de klierkens eenige ramificatien meer maakten, alsoo ik sag, dat myn ingespuyte en gecouleerde vogten daar niets van ontdekten. Dese klierkens worden aan weersyden van de Slokdarm in de borst geplaatst, die tusschen beyde dese klieren, en over deselve heen loopt, dat men siet, als men de Spaansche Zeekat op syn rug leggende, in de buyk opent. En wanneer men de Tong met syne deelen uyt de Bek trekt, soo siet men gemeenelyk, dat daar nog eenige Spieren aan vast blyven, waar van ik 'er +twee ff uytgebeelt heb. Maar ik keer weer tot de Tong.

 

Wanneer men de Tong, die ik geseght heb uyt seven kraakbeenige beenkens te bestaan, uyt het spieragtige en fungeuse Vleesch neemt, daar hy mee vereenigt en van omvat word, soo vertoont sig syn maaksel seer klaar aan het gesigt. En dat siet men te kennelyker, als men syn vlies, dat hem +van onderen bekleet, van malkanderen spreyt a, en voorts syne kraakbeenige beenkens op haar eynde +met een subtiel mesken van een separeert b. En als men op dese tyt de Tong met een vergrootglas besiet, soo ontdekt men, dat yder beenken van deselven met meer als sestig kromme en tantgewyse +kraakbeenige tepelkens a gewapent is, en die eenigsins overeen komen met die tepelkens, die men op de osse tongen gewaar word, en waar door de Spaansche Zeekat, als hy eet, het ingenome voetsel te bekwamer kan beweegen, om door te slikken. Voor aan syn dese Tepelkens van een doorlugtige couleur, als een barnsteen, maar agter aan, daar de gront der Tong is, syn sy doorlugtig wit. Maar niet

constituit, ex albo pellucet. Haud alio tamen modo visui se elegantiorem praebet Lingua, quam si invertatur, & ima dein regione, qua ejus basis est, microscopii interventu perlustretur. Istic enim constructio ejus exactissime +regularem, quam animo quis effingere queat, +telam repraesentat aa, ex Ossiculorum, quae descripsi, cartilagineorum compagine nascentem. Animabar hinc, ut Linguam de corpore protractam exsiccarem: at vero figuram ejus sic quam maxime alterari, nativoque nitore suo tantum non omni privari, comperiebar.

Siquando Sepia in dorsum reclinatur, ejusque Abdomen adspicitur; longe id candidiore colore conspicuum & notabiliter rarioribus punctis interstinctum sese exhibet. Id autem hoc in Animali singularissimum heic loci occurrit, quod prona isthaec corporis ejus regio neutiquam occlusa, sed aperta sit; ita ut vel tota manus explicata inter Abdomen & musculosum, qui hoc praecingit, parietem demitti queat.

+Quodsi igitur prona haecce corporis regio aa, a Pectoris principio, per mediam Ventris longitudinem +bb, ad Caudam usque c, dissecando aperiatur; sine ulla interaneorum laesione partes consideratu longe dignissimae istic reconditae conspiciuntur: ita tamen, ut harum aliae protinus ac nude in oculos sese ingerant; aliae contra nonnisi leviter de Thoracis & Abdominis interioribus per membranas transpareant.

Prima, quae heic in conspectum prodit, supernam Thoracis obsidens regionem, pars Saccus mihi audit excretorius communis. Colore hic gaudet albo, substantia musculosa, formaque inversum refert infundibulum, infra +amplum ac late undequaque patulum d, supra +tenuatum e. Utrique ejus lateri juncta cernuntur bina corpuscula ovata, cartilagineo-musculosa, +intus excavata ff, quae duabus illis majusculis Papillis, sive eminentiis cartilagineis +gg, quas utrinque in septo musculoso, Ventris interanea laxe complectente, a me discisso, delineatas dedi, excipiendis inserviunt: qua quidem commissura efficitur, ut e corporis inferioribus moveri excernique possit nihil, nisi per Saccum excretorium communem. Quin impeditur etiam hac ratione, ne Excrementa, Semen, Ova, & Atramentum, quae omnia per hoc Infundibulum transvehuntur, oculos Sepiae inquinare

fraayer is de Tong te sien, dan wanneer men hem omkeert; en hem naa beneeden, daar syn bodem is, met een vergrootglas beschouwt. Want syn structuur vertoont aldaar het regulierste geweefsel te +hebben aa, dat men sig kan verbeelden Het welk ontstaat uyt het samenvoegen deser kraakbeenige beenkens. En dit deet my resolveeren, deselve uyt het lighaam te neemen, en hem te droogen, maar doe sag ik, dat hy een andere figuur vertoonde, en op ver naa die frayigheyd niet had.

 

Wanneer men nu de Spaansche Zeekat op syn rug legt, en syn buyk aldaar beschouwt, soo siet men, dat hy daar vry witter van couleur is, en merkelyk gestippelt. Maar het geen seer raar in dit Dier is, het selve bestaat, in dat syn lichaam aldaar ongeslooten en open is, soo dat men een gansche ontvouwe hant tusschen syn buyk en dit spieragtige deel, dat de selve besluyt, kan insteeken.

 

+Wanneer men dan dit deel des lighaams aa, van +het begin der borst, langs de buyk bb tot de staart c, doorsnyt ende opent, soo siet men, sonder dat men eenige ingewanden komt te kwetsen, seer considerabele deelen aldaar verborgen: waar van eenige haar terstont aan het gesigt vertoonen; en andere siet men niet als flaauwelyk door de vliesen van het binnenste des borst ende buyk heen schynen.

 

Het eerste, dat aldaar in het gesigt komt, en boven aan inde borst sig vertoont, is by my de gemeene uytwerpende sak: deselve is wit van couleur, en spieragtig van substantie, synde van maaksel als een omgekeerde tregter, die van onderen wyt en heel open is b, en van bovenen vernaauwt word. Aan weersyden van deselve siet men twee kraakbeenige spieragtige ovale deelen met de selve vereenigt, +die inwendig uytgeholt syn ff, en welkers gebruyk is, om in haar te besluyten die twee groote kraakbeenige +Tepels of uytsteeksels gg, die ik aan weersyden in het spieragtige en doorgesneede deel heb afgebeelt, dat de ingewanden des buyks losselyk besluyt, Het welk te weeg brengt, dat daar niets van onderen uyt het lighaam kan beweegt of geexcerneert worden, ten sy alleen door de gemeene uytwerpende Sak. En soo word daar door belet, dat de vuyligheden, het Saad, de Eyeren, en de Inkt, 't geen alle door die tregter passeert, de ogen van de Spaansche Zeekat niet en komen te bevuylen; het

possint: id, quod certissime eventurum esset, si isthaec ejectamenta inter Infundibulum & Septum corporis musculosum pertransirent. Hac quoque de causa Saccus iste musculosam obtinuit substantiam; ut contenta sua, ad Sepiae arbitrium, excernere valeret.

Utrum vero Papillae modo dictae naturaliter ac constanter cum ovatis, quae descripsi, Acetabulis suis commissae atque conjunctae sint, nonnisi ex parte hactenus mihi cognitum est: quandoque enim cohaerentes, nonnunquam & inde solutas, deprehendi. Quoniam interim nullum penitus detegere unquam potui vestigium, quo vel defractum vel abruptum ibi quidpiam esse constaret; Acetabula autem intus semper laevigata, Papillaeque politae ac splendentes erant; propterea mihi quidem probabilius videtur, quod Sepiae data sit facultas Papillas hasce, prout necessitas fert, vel cum cavitatibus istis committendi, vel de his abstrahendi.

Ad Papillas istas de Acetabulis amovendas, rursusque cum his committendas, destinatos +crediderim esse duos Musculos hh, oblongos, compactos, albos, qui superiore suo extremo cum Acetabulis sese conjungunt, & intra Sacci excretorii oram inferiorem comprehenduntur. Musculi hi itidem, absque praevia sectione, nudi in Pectore conspiciuntur. Nec sane video alteri eos usui inservire posse, nisi Acetabulis ad Papillas versus admovendis: qua opera Saccus simul excretorius dilatatur; ut excrementa aliique humores ejiciendi tanto commodius sic per istud Infundibulum e corpore excuti queant.

Hinc quamdiu partes istae inter se commissae sunt, impossibile est, totam manum, ut ante dixi, in corpus Sepiae inserere; nisi prius Papillas quis de Acetabulis separaverit.

 

Quodsi excretorius hic Saccus dissectione aperiatur; satis compactus is ac musculosus adparet, & parte inferiore, qua cum Pectore conjungitur, exiguum veluti lobum intus format, latae instar lingulae fabrefactum.

 

Reliquae, quas absque ulteriore sectione +heic videre licet, partes sunt Branchiae ii, molles, spongiosae, in utroque corporis latere sitae; quae quidem nitidissimo numerosissimorum, quibus perreptantur, Vasorum sanguiferorum albore spectaculum praebent longe elegantissimum. Vasa autem isthaec vel ideo etiam

welk geschieden sou, als sy tusschen de tregter en het spieragtige deel, dat het lighaam besluyt, kwamen te passeeren. En daarom is ook dese Sak spieragtig, op dat hy syn Inhoud, na het welgevallen van de Spaansche Zeekat, sou excerneeren.

 

Maar of nu deese Tepelkens natuurelyk en altyt in de beschreeve ovale holligheden sluyten, en daar meede vereenigt syn, of niet, dat is my niet als ten deelen bekent. Want somtyts heb ik gesien, datse daar los van waaren, en somtyts weer, datse daar in beslooten waaren. Maar alsoo ik daar niets in heb kunnen ontdekken, dat my eenige tekenen vertoonden, van dat daar yets afgebrooken of afgescheurt was, en dat de holligheeden van binnen glad, en ook de Tepelkens gepolyst ende glinsterent waaren; soo ben ik veel eer in dat gevoelen, dat het de Spaansche Zeekat in syn magt staat, om de Tepelkens in die holligheeden te sluyten of niet; na dat sulks vereyst word.

 

En om dese Tepelkens van en uyt die holligheden, en weer tot en in de selve te beweegen, soo schynen my, dat daar toe dienen twee langwerpige, +vaste, ende witte Spieren hh, met dewelke de holligheden boven aan vereenigt worden, en van onderen worden sy in de uytwerpende Sak beslooten. Dese Spieren siet men meede, sonder eenige sectie, in de borst bloot leggen, en haar waaragtig gebruyk kan ik niet anders oordeelen te syn, als om de holligheeden tegens de Tepelkens aan te beweegen: en om door dat middel de uytwerpende Sak te dilateeren, op dat de vuyligheden en andere afschietende vogten te bekwaamer buyten het lighaam door deese Tregter souden bewogen worden.

Hierom als dese deelen op een syn geslooten, soo is het onmogelyk, om, gelyk gesegt is, de gansche hant in het lighaam te brengen, ten sy dat men eerst de Tepelkens uyt de holligheeden doet wyken.

Als nu dese Sak open gesneeden word, soo vertoont hy sig redelyk vast en spieragtig te syn, en van onderen, daar hy op de borst sluyt, siet men, dat hy daar als een kleene kwabbe inwendig maakt, die als een breet tongeken van maaksel is.

De vordere deelen, die ons alhier sonder sectie +voorkoomen, syn de weeke en sponsieuse Kuwen ii, die men aan weersyden van het lichaam geplaatst siet, en die haar seer fray vertoonen, van wegens de cierelyke wittigheyd der Bloetvaten, die in een groote menigte daar doorloopen; en die haar te helderder vertoonen, om dat de substantie der Kuwen, die

tantò semet candidiora exhibent; quum ipsa Branchiarum substantia, illis intersita, colore griseo se distinguat.

Branchiarum harumce alteram examinando, in unica ejus semiparte plus quadraginta maximorum Vasorum sanguiferorum divisiones numeravi; ut hinc unius saltem lateris Branchiae ultra octoginta insigniores Vasorum sanguineorum ramos gerant. Quodsi autem consideraveris insuper multiplices Vasorum ramificationes, in +meditullium Branchiarum k, quò validi satis Musculi, movendis Branchiis destinati, simul accedunt, sese penetrantes; infinitum quasi numerum istiusmodi divisionum heic reperiri dixeris.

Artificium, ordo, inventio & constructio elegantissima, quae circa partes hasce observantur, pro dignitate describi sane nullo modo possunt: unde nonnisi rudis umbra est, quam Icon earum a me data repraesentat. Branchiae hae subtus, circa basin suam, ubi loci sensim adtenuatae terminantur, membranaceae sunt, +satisque forti ligamento ibidem connectuntur ll: quamvis interim adhuc dubitem, an non hoc ipsum quoque ligamentum ex Vasis sanguineis sit compositum: quod quidem, ob penuriam subjectorum, ad unguem investigare mihi haud licuit. Ligamentum istud pulchre semet conspiciendum praebet, si Branchiarum divisiones a se mutuo disjungantur; tumque adparet simul, quanam ratione hae paullatim subtiliores reddantur +m.

Attamen in aliis Piscium speciebus, quae Sanguine rubro gaudent, Branchiarum constructio visui manifestior est: in nonnullis enim Cartilagines, imo in quibusdam vera reperiuntur Ossicula, quorum per superficiem atque latera sanguifera Vasa distribuuntur. Id, quod olim in Acipensere, Asello, aliisque Piscibus, quam perfectissime detexi; quum Vasa eorum sanguifera, juxta methodum, qua uti soleo, a me excogitatam, cera per siphonem injecta prius replevissem. Vidi sic, & attonitus vidi, artificium, structuram ordinemque infinita esse, quae summus Architectus in hisce partibus recondidit, a curiosis miraculorum suorom Ruspatoribus patefacienda: quemadmodum verbis iconibusque aliquando descripturus sum, si occasionem, partes istas ab integro breviter examinandi, nactus fuero. Eas ipsas autem, prout variorum colorum cera a me repletae sunt, vel hoc quoque tempore demonstrare varleo.

tusschen dese Bloetvaten inleyt, van een gryse couleur is.

 

Over de veertig verdeelingen van de grootste Bloetvaten, heb ik aan de eene syde van een der Kuwen getelt, dat in eene syde een getal van over de 80. groote Bloetvaten sou uytmaaken: waar hy als men haare menigvuldige verdeelingen considereert, die inwendig tot de gront der Kuwen neergaan +k, en alwaar redelyke sterke Spieren tot de beweeginge der Kuwen ingaan, soo sou het getal als oneyndig weesen.

 

Het is niet te beschryven, de kunst, de order, de inventie, en de cierelyke structuur, die omtrent deese deelen aan te merken is, en waar van ik niet als de grove schaduwe verbeelde. Onder aan haar gront, daar sy haar allenkskens verminderende eyndigen, siet men datse vliesig syn, en dat haare connexie daar ter plaatse door een redelyk sterk ligament +te weeg gebragt word ll ; maar waar van ik egter nog twyfel, of het meede geen Bloetvaten syn[e] dat ik niet grondig heb kunnen ondersoeken, wegens dat ik geen subjecten genoeg had. En voorts als men de verdeelingen der Kuwen expliceert, soo siet men dit ligament redelyk klaar, als ook op wat manier sy haar ongevoelig kleender en kleender verdeelen +m.

 

Dan in andere soorten van Visschen, dewelke met een root couleurig bloet syn begiftigt, is de structuur der Kuwen kennelyker, alsoo in sommige kraakbeenen, en in andere waaragtige beenkens gevonden worden; waar over en neffens de Bloetvaten gevoert worden. 't Geen ik voor deesen eens grondig ondekt heb in een Steur, de Cabbeljauw, en andere Visschen, na dat ik eerst haare Bloetvaten, door myn gewonelyke inventie, met wasch vol gespuyt had. Soo dat ik daar met verbaastheyd in sag, dat de kunst, de structuur, en onder oneyndig was, dewelke de groote Architect, voor die syne wonderen ondersoeken, aldaar had opgeslooten. Gelyk ik beschryven en uytbeelden sal, wanner ik eens gelegentheyd heb, om die deelen op een nieuw kortelyk na te sien: en waar van ik alreede die kan vertoonen, dewelke met wasch van verscheyde couleuren opgevult syn.

In illa corporis Sepiae regione, quam pro +Thorace habeo, pars quaedam protuberat n, quae ab Auctoribus Mutis vocatur. Huic semper incumbens cernitur aperta Fistula, quae, +nuspiam adhaerens o, libere huc illuc in corpore fluctuat, & proprie Intestinum Rectum est. In hujus autem extremitate singularis insuper apertura quaedam animadvertitur, per quam Atramentum Sepiae suo de Sacculo excernitur. Atramenti iste Sacculus in insima Abdominis regione situs est, ibique +transparet p. Circa Intestini Recti partem paullo inferiorem duo adhuc deteguntur canaliculi +tubulati, breves, apertis ostiis hiantes qq, seminalem ejaculantes materiem, cujus vasa subter membranam, infra illos in Abdomine +extuberantem r, delitescunt. Inferius dein +porro Ventriculus s, & sub Ventriculo tertia +quaedam particula t, itidem ad Vasa Spermatica pertinens, translucet.

At vero, ubi loci in dextro latere extremitas Intestini recti fluctuat, ad sinistram alia cernitur Apertura tubulata, pariter in Abdomine +fluctuans u, per quam Testiculus ipse suum ejaculatur Semen, idque per Excretorium dein commune in salsas demum aquas emittit. Testiculus iste una cum Vase suo Deferente, in +latere sinistro, infra Branchias collocatus est x, ibidemque leviter transparet.

Verum tempus est omnes hactenus enumeratas partes prolixius ac dilucidius describendi iconibusque exprimendi: quod statim peractum ibo; modo prius saltem indicavero, quaenam partes in Capite Sepiae, dorso suo incumbentis, conspiciendae sint. Rostri heic situm, circulumque +Oris musculosum α, excepta magnitudine, quae naturali paullo minor est, caeterum exactissime, prout in Animali ipso sese habent, repraesentavi. Ne interim Icon mea nimiam in molem excresceret; Crura, +nec non binas Promuscides ββ, quae omnia distinctissime nunc in naturali suo situ exhibentur, decurtata saltem adpinxi. In duobus vero Cruribus anticis quam accuratissime simul expressi, quo ordine Acetabula compareant, cum Musculi eorum contracti sunt: quod quidem arte haud difficulter in conspectum proferre licet; si Acetabula isthaec, una cum Cruris quadam parte, abscissa, in fervente aqua imbuantur, & momento post rursus inde eximantur: ita enim eorum Musculi, vel mortuo etiam Animali, statim sese contrahunt.

In het deel des lighaams, dat ik als de borst considereer, +siet men een lighaam doorpuylen n, 't geen de Autheuren Mutis noemen, Daar boven op siet +men altyt een ope Pyp, die los is o, en heen en weer in het lighaam kan fluctueren. Dit deel is eygentlyk den regten Darm, in welkers uyteynde nog een bysondere opening gesien word, waar uyt den Inkt van de Spaansche Zeekat uyt syn saksken gelost word Deje Inkt-sak siet men heel om laag in +den Buyk geplaatst, en aldaar doorschynen p. Wat laager aan den Regten darm ontdekt men nog twee +korte tubuleuse pypkens met haare openingen qq, waar door een saadagtige stof geëxcerneert word, welkers vaten beslooten syn onder het vlies, dat beneden +haar in den Rug uytpuylt r. Daar onder siet +men de Maag doorschynen s. En onder de Maag +nog een derde deelken t, tot de Saadvaten behoorende.

 

Maar daar het uyteynde van den Regten darm in de regter syde fluctueert, siet men in de linker syde nog een andere pypagtige opening in den Buyk fluctueeren +u, daar de Saadbal selve syn saad door lost, en eyndelyk door de gemeene uytwerpende canaal in het silte water door excerneert. Dese Saadbal siet men, dat neffens syn afbrengend vat in de +linker syde onder de Kuwen geplaatst is x, en aldaar flauwelyk doorschynt.

Maar het is nu tyt, om alle dese deelen omstandiger en klaarder te beschryven, en ook te vertoonen, dat ik vervolgens doen sal, na dat ik eerstelyk heb aangeweesen, wat deelen dat daar in het hooft te sien syn, als de Spaansche Zeekat op de rug leyt. En waar ik de situatie der Bek, met de spieragtige +cirkel der Mond α, een weynig kleender als het leeven is, hoewel heel natuurlyk, heb uytgebeelt. En op dat ik myn figuur niet te groot sou maaken, soo heb ik alle de agt beenen met de twee Promuscides +ββ afgesneeden, die men nu seer distinct in haar situatie siet. En op de twee voorste Voeten heb ik seer ordentelyk verbeelt, op wat order dat de holligheeden haar vertoonen, wanneer dat haare Spierkens gecontraheert syn. Het geen men door kunst ligtelyk sien kan, als men deselve met een gedeelte van de Voet afgesneeden hebbende, die in heet water leyt, en een ogenblik daar na weer uytrekt: want dan contraheeren haar deese Spierkens terstont, selfs naa de doot van het Dier.

Hos ipsos Musculos etiam, cum suis Acetabulis, in extremitate alterius Promuscidis, de qua extrinsecus investientem cutem abstraxi, depictos exhibeo: ita ut insertio, aeque ac +constructio eorum a, quam distinctissime ibi conspici possit; tum & quo ordine Acetabula +ipsa hisce cum Musculis suis conjungantur b. Quin simul heic patet, Musculos istos circa medium Promuscidum notabiliter esse grandiores, +quam circa earum principium c, ac finem d; quibus locis ipsa pariter Acetabula proportione exiliora sunt.

In descisso segmine unius ex majoribus illis Cruribus, quae proxime supra Oculos sita conspiciuntur +γγ, internam Crurum ipsorum structuram ob oculos ponere libuit. Scilicet compages eorum extrinsecus fibrata & musculosa est; intus paullo magis fungosa: in meditullio autem +nigrum demonstro punctum δ, quod pro dissecto Vase sanguifero habui.

Quodsi dein volupe est, interanea Sepiae perlustrare; Excretorium commune, Musculosque, qui bina hujus Acetabula movent, e corpore reseindere oportet. Tum vero illa pars, quam Thoracem adpello, manu suspensa aperiri, cutisque membranacea circumspecte inde separari debet. His peractis laxa & fungosa particula, quae Mutis ab Auctoribus vocatur, Hepatique similis habetur, in conspectum venit. Ego quidem Mutin hanc constanter & perquam regulariter in duas partes distinctissimas divisam esse observavi. Superior ejus regio crassissima est, & caute tractata in +duos utrinque lobos levi negotio distingui valet +aa. Alias vero, si tunica eam investiens saucietur, facillime fit, ut substantia ejus effundatur; quippe quae mollissimam sese praebet, tusoque Hepati, cujus parenchyma emungere animus est, simillimam. In medio latissima est haec Mutis, & maxime spongiosa: inferiore autem suo extremo utrinque semper in obtuse convergentem +abit Appendicem bb, quae in Abdomen +usque semet exporrigit. Principium ejus superne +Gulae ac Glandulis Salivalibus bb pro parte incumbit: Gula namque, hisce Glandulis innixa, semper sub Muti ad Ventriculum transit. Sub Gula autem porro sita cernitur Arteria Magna, quae, inferne ex Abdomine sursum se efferens, (Cor enim Sepiae in Abdomine collocatum est) insignes duos Muti impertitur ramulos +cc, haud aliter inde pullulantes, quam si superne e Thorace descenderent. Pars maxima hujusce corporis, ad utrumque Gulae & Ar-

Dese Spierkens vertoon ik met haare holligheden, ook in het uyteynde van een der Promuscides, daar ik den uytwendig bekleedenden huyt heb afgenoomen; soo dat men haar insertie en structuur aldaar seer +distinct sien kan a, als meede op wat order dat de Holligheeden selve met deese haare Spierkens vereenigt +worden b. En men ontdekt ook, hoe deese Spierkens merkelyk grooter op het midden van de +Promuscides syn, als aan haar begin c, en aan haar +eynde d, daar de Holligheeden ook selve naa proportie kleender syn.

 

In het doorgesneede deel van een der groote Voeten, +die men effen boven de Oogen γγ siet, heb ik willen uytbeelden de inwendige structuur van de Voet selve, die van buyten vesel- en spieragtig is, van binnen is hy wat fungeuser van substantie, en +heel in het midden vertoon ik een swart stippelken δ, dat ik voor een doorgesneeden Bloetvat heb aangesien.

Wanner men nu de inwendige deelen wil sien, soo moet men de gemeene uytloopen, en de Spieren, die de twee Holligheeden van het selve beweegen, uyt het lichaam snyden. En voorts moet men het deel, dat ik de Borst noem, soetelyk openen, en het vliesige Vel daar voorsigtig af separeeren. Soo komt ons in het gesigt dat laxe en fungeuse deel, dat de Autheuren Mutis noemen, en by de Leever vergelyken. Maar ik bevinde, dat het altyt en seer regulïer in twee distincte deelen verdeelt word. Boven aan is het het dikste, en het laat sig, wanneer men het voorsigtig handelt, seer ligt aan weersyden in twee kwabben verdeelen +aa, andersins, alsoo het seer week is, en als een geklopte Leever, die men wil excarneeren van substantie, soo deflueert het seer ligt, als men syn Rok kwetst, waar mee het bekleet word. In het midden is het het dikste en spongieuste, en van onderen is het aan weersyden altyt in een stompe +toelopende Aanhangsel verdeelt bb, en waar mee het tot in den Buyk uytgestrekt word. Boven aan syn begintzel leyt het voor een gedeelte +op de Slokdarm en de Kwylklieren bb. Want de Slokdarm die op deese Klieren rust, die passeert altyt onder dit lighaam door tot de Maag: En onder de Slokdarm siet men weer de groote Slagader geplaatst, dewelke uyt den Buyk van onderen opwaarts klimmende (alsoo het Hert in den Buyk geplaatst is) twee merkelyke takken aan de +Mutis geeft cc. En die twee Slagaders vertoonen haar egter, als of sy van boven en uyt de Borst afkwamen. Het grootste gedeelte van dit lighaam Mutis rust aan weersyden van de Slokdarm

teriae Magnae latus, super Osse Sepiae recubat, nec, nisi fibrata quadam membrana intercedente, ab hoc discriminatur.

Membranam postea, quae Mutin ipsam investit, +aperiendo, ac reclinando d, Vasorum sanguiferorum intus distributorum cursus detegitur. At substantia ejus adeo mollis est; ut undequaque semet diffundendo omnem conspectum adimat: quapropter parenchyma istud de intertextis Vasis, adminiculo spathulae, separare, haecque dein larga aquae copia eluere oportet. Ita demum distributio Vasorum sanguiserorum quam distinctissime oculis sese +ingerit e: quin simul tunc innotescit, quanam ratione tota hujusce partis substantia ex infinito minutissimorum veluti granulorum, debilissime saltem cum sanguiferis Vasis connexorum, +numero sit composita f: quod tamen nonnisi ope eximii microscopii detegere licet. Colore Mutis gaudet inter flavum rubentemque medio, ad ruffum quodammodo accedente. Cuinam vero usui ea inserviat, nequaquam scio: tota enim peculiarem intra membranam conclusa haeret, & in duo distincta corpuscula dividitur; neque ullam sane Hepatis similitudinem prae se fert. Attamen haud ideo negavero, quod Hepatis ea munere fungatur; quandoquidem Natura in miraculis suis infinita est, DEUSque, Naturae Auctor, pro immensa sua sapientia, easdem partes in aliis atque aliis Animantibus diversimode conformavit: prout ex stupenda Organorum Genitalium constructione, quae, uti artificio ac decore incomparabili conspicua sunt, ita omnem sane quam longissime exsuperant admirationem, ilico elucescet.

Gula, quemadmodum indicavi, subter Mutin transit, & proxime ibi loci principium ducit, ubi Fauces terminantur. Per Fauces autem intellectam velim corrugatam illam ac musculosam cutis partem, quae a Rostro & +Ore a ad principium usque Gulae, sive fistulae ab Ore ad Ventriculum tendentis, exporrigitur. Gula isthaec, sub Cerebro transiens, ac deinde in illam corporis regionem, quam Thoracem voco, sese demergens, super binis ibi +Glandulis Salivalibus bb, ante memoratis, cum ipsa connexis, molliter recumbit, atque inde porro recta versus Abdomen sese protendens +in Ventriculum c aperitur. Ventriculus figurâ sacculum veluti refert globosum, in medio nonnihil intropressum. Plurima per eum +Vasa sanguisera distribuuntur d; quae quidem tantò detegere clarius licet, si liquor coloratus

en groote Slagader op het been van de Spaansche Zeekat, alwaar niets als een veselagtig Vlies tusschen beyden is.

Wanneer men nu het Vlies opent, dat de Mutis +selve bekleet, en dat men het agteroverlegt d, soo ontdekt men daar in de loop der Bloetvaten: maar syn substantie is soo week, dat die als het gesigt wegneemt: waarom men dat Parenchyma met een spatelken moet separeren van syn vaten, en die in ruym water afspoelen, soo siet men de loop der Bloetvaten +seer distinct e, als meede, hoe dat de gansche substantie van dit lichaam uyt een onnoemelyk getal +seer kleene deelkens, als greynkens bestaat f, die een seer swakke connexie met de Bloetvaten hebben. En dat is ook niet te ontdekken, als door middel van een goet Vergrootglas. De couleur van dit deel is tusscheh geel en root, trekkende een weynig na den rosschen. Maar wat syn gebruyk is, kan ik onmogelyk seggen, alsoo het t' eenemaal in een vlies beslooten leyt, eh in twee distincte lichamen verdeelt word, sonder dat het eenige vergelyking met de Leever heeft. En nogtans wil ik niet lochenen, dat het dit sou syn, om dat de Natuur oneyndig is in syne wonderen, en GOD, die de Autheur van de Natuur is, die bevind ik dat de selve deelen verscheydelyk in de Dieren formeert, volgens syne oneyndige Wysheid als ons datelyk blyken sal uyt de admirable constructie der Teelleeden, die alle verwondering soo ver overtreffen, als haar Structuur kunstig ende heerlyk is.

 

De Slokdarm als gesegt, die passeert onder de Mutis, haar begintsel is effen, daar de keel eyndigt; waar meede ik versta, het gecorrugeerde en spieragtige deel van het Vel, dat van de Bek en +Mont a tot het begin van de Slokdarm of de Pyp, die van de Mont tot de Maag gaat, sig uytstrekt. Dese Slokdarm passeert onder de Herssenen heen, en in het deel des lighaams neergedaalt synde, dat ik de Borst noem, soo rust sy daar soetelyk op de +twee beschreeven Kwylklieren bb, die daar mee geconnecteert syn, waar van sy vorder regt tot den +Buyk doorgaat, en haar in de Maag c opent. De figuur der Maag is als een globeus saksken, dat in syn midden eenigsins inwaarts buygt. Hy is +met verscheyde Bloetvaten voorsien d, die men te klaarder kan ontdekken, als men daar een gecouleurde vogt door de Slagaders inspuyt. Sy bestaat uyt drie vliesen, waar van het middelste spieragtig is,

in Arterias injiciatur. Tribus is ex Tunicis constat, quarum media musculosa, extima membranacea est; tertia vero & intima, una cum ingestis, quam facillime a media abscedit, & levi negotio, cum devorato pabulo, de Ventriculo eximi potest.

Alimentum Sepiae in Squillis gibbis, quarum Oculos, Crura, Caudam, & nonnullos corporis annulos clare ac distincte adhuc discernere licebat, consistere observavi. Quin his quoque intermistas conspexi nonnullas Costulas, quae de minutis quibusdam Pisciculis residuae fuisse videntur.

Ex Ventriculo mox proficiscitur Intestinum +rectum e; nec caeterum alia ulla in hoc Animali Intestina animadvertuntur. Quocirca necessum est, ut alimentum e Ventriculo statim in Venas promoveatur, perque has Cordi demum ingeratur, nutritioni corporis deinceps inserviturum.

Sub Intestino recto Appendix Ventriculi cernitur, quae, peculiari etiam ostio in Ventriculum hians, elegantissime semet, insta[r] +Cochleae, in gyrum convolvit f. Qualisnam haec pars sit, confidenter adfirmare nequeo. Interim Anatome tamen docere videtur, esse Pancreas; quippe quod multis in Piscibus simili propemodum ratione semet constructum exhibet: quamvis nihilominus haud sic contortum in his observetur: prout ex iconibus Pancreatis in variis Piscium speciebus, a memet ipso ad vivum delineatis, atque Tractatulo, Amstelaedami apud Commelinum edito, Collegium Amstelaedamense inscripto, insertis, facile innotescit. Quin pars haec intus quoque admodum laevis & lubrica est, materieque Succum Pancreaticum aliorum Piscium reserente turget.

Sacculus ille albus, quo Sepiae Atramentum +continetur g, pro parte maxima in sinistro Abdominis latere situs cernitur, tenuatum emittens canaliculum, qui in superiorem +Intestini recti extremitatem sese aperit h: ut ideo & feces & Atramentum, uno eodemque ostio, per Intestinum rectum excernantur. Sacculus hic parte membranaceus est, parte simul musculosus, Vasisque insuper sanguiseris, quae per superficiem ejus discurrere +observantur i, instructus. Intus in eo glandulosa mihi occurrebat massula, Atramento forte generando inserviens: quam tamen accuratius examinare praetermissi; quia molestissimum Atramenti copiosissimi prosluvium, lotionibus quantumvis frequentissime repetitis haud sisten-

en het buytenste vliesig, maar de derde en alderbinnenste rok wykt met het ingeslokte eten seer ligt van het middelste af, dat men met syn ingeslokt voetsel daar makkelyk kan uytneemen.

 

Ik bevond dit voetsel te bestaan uyt Garneelen, daar van men de Ogen, de Beenen, de Staart, en eenige ringen des lighaams, nog klaar van onderscheyden kon. Ook sag ik daar onder vermengt eenige Ribbekens, dat ik ribbekens van eenige kleene Viskens oordeel te syn.

 

+Datelyk uyt de Maag soo gaat de regte darm e, sonder dat daar eenige andere Darmen in dit Dier te sien syn. Waar door het nootsakelyk is, dat het voetsel ten eersten uyt de Maag in de Aderen moet gedistribueert worden, om tot voetsel van het lighaam eyndelyk tot het Hert overgevoert te worden.

 

Onder den rigten Darm siet men een Aanhansel der Maag; die ook syn bysondere opening in de Maag heeft, en die seer aardig in een kring +gedraayt wort f, op de manier van een schroef. Wat dit voor een deel is, kan ik niet assurant seggen: maar na my de sectie leert, soo oordeel ik, dat het het Maagkussen is, dat in verscheyde Visschen bykans van die structuur is, hoewel datse soo niet gedrayt word, als blyken kan uyt de figuuren, die ik daar van in verscheyde soorten van Visschen selfs naa het leeven heb afgeteekent, en dewelke te vinden syn in een tractaatje, by Commelyn te Amsterdam uytgegeeven, onder de titel van Collegium Amstelodamense. Van binnen is dit deel ook seer glad ende glibberig, en met een substantie vervult, gelyk als het Alvleessap in de andere Visschen is.

 

Het witte beursken, daar den Inkt van de Spaansche +Zeekat in beslooten bevonden word g, siet men voor syn meeste gedeelte in de linker syde des Buyks geplaatst: en uyt het selve gaat een vernauwt kanaalken, dat boven aan in den regten Darm sig +opent h. Soo dat de Vuyligheden en den Inkt door een opening in den regten Darm geëxcerneert worden. Dit beursken is ten deele vliesig, en te gelyk spieragtig, +en ook met Bloetvaten voorsien i, die men daar over siet loopen. Binnen in het selve sag ik een deel, dat klieragtig was, en alwaar mogelyk den Inkt in gegenereert word, dan het selve verveelde my om naukeuriger te examineeren, van wegens de ongemakkelykheeden van de menigvuldige Inkt, die daar geduurig uytliep, en die

dum, adeo omnem adimebat conspectum, ut taedium mihi tandem obrepserit.

Quapropter in Sepiae dissectione vel maxime cavendum est, ne pars haec saucietur; quippe quae nigro alias liquore suo caliginem omnibus reliquis partibus offundit. Unius certe sacculi Atramentum complures aquae situlas nigrore inficere aptum est: tanta id vi tingendi pollet. Quisnam vero usus sit hujus Atramenti, vix determinavero; qui nequidem certus novi, an Sepia, è conspectu Piscium, ipsi inhiantium, sese eripiendi gratia, id eructet: neque enim experiundo hactenus quidpiam circa hanc rem didici. In Sepiis tamen emortuis, quae in litus ejectae erant, longe majorem istius Atramenti copiam inveni, quam in iis, quas viventes capi curaveram. Sapor hujusce liquoris fatuus est, neque ullam mihi amaritiei notam exhibuit: quocirca haud video, quanam ratione insulsum isthoc corpus, una cum Sepia coctum, intinctui gratiam conciliet; juxta ac perhibent, qui hoc Piscium genere vescuntur: quamvis interim Sepia aëre saltem exsiccata crebrius in cibum recipiatur.

Quodsi Atramentum istud, suo de Sacculo exemtum, in vitrum infundatur; dierum aliquot spatio id concrescit, atque in multa finditur fragmenta, quae, super lapide trita, elegantissimum exhibent pigmentum nigrum, ut nihil possit ultra. Quamobrem mihi quoque persuasissimum est, Indos nonnisi hoc Sepiae liquore ad Atramentum suum conficiendum uti. Quin observavi, liquidum istud, cum adhuc molle esset, tam valide tingere; ut ab ejus illitu nata macula deleri amplius haud posset: quemadmodum expertus sum in veste quadam de panno levidensi, cui nomen est Gryn, confecta, quae Aquae Fortis acrimonia maculam flavam alicubi contraxerat.

Circa Ventriculum, atque inter gyros Pancreatis, +glandulosum corpus situm est, quod +vel ad Gulam usque semet protendit kkk. Cujusnam naturae haec pars sit, itidem ignoro: quamvis interim ad Organa Genitalia pertinere mihi videatur. De his autem postea demum agam, ubi prius Cor, Cerebrum, & Nervos descripsero, breviterque dein nonnulla de Osse Sepiae subjunxero.

Cor Sepiae contra, quam in aliis plurimis Animantibus obtinet, in Abdomine collocatum +est a. Oblonga id & trigona praeditum figura, colore velut Musculi, omni propemodum sanguine suo emuncti, gaudet. Externa ejus su-

alle gesigt wegnam, hoe veelmaal ik het uytspoelde.

Soo dat men in de sectie van de Spaansche Zeekat voorsigtig moet syn, om dit deel niet te quetsen, dat met syn swarte substantie alle het gesigt van de andere deelen verdonkert. Want een eenig saksken met Inkt is bekwaam, om veele emmeren waters swart te maaken, soo seer tingeert het. Wat nu die Inkt voor een gebruyk heeft kan ik niet seggen, en ook of de Spaansche Zeekat die oprispt, om sig voor de Visschen, die hem verslinden willen, te verbergen, want ik heb daar geen ervarentheyd van, maar ik heb in de dode Spaansche Zeekatten, die aan het Strant lagen, die Inkt wel in een veel grooter quantiteyt bevonden, als in de Spaansche Zeekatten, die ik liet vangen. De smaak van dit Inkt heb ik smakeloos bevonden, sonder dat daar eenige bitterigheyd in te bemerken was: waarom ik niet kan oordeelen, dat dit deel, dat onsmakelyk is, de saus heel goet kan maaken, voor die geen dewelke dit soort van Visschen eeten, en het daar mede te gelyk koken, hoewel datse meest gegeeten worden, als sy gedroogt syn in de lugt.

 

Als men den Inkt uyt het beursken, en in een glas giet, coaguleert sy binnen eenige daagen, en sy barst in verscheyde stukskens, dewelke als men op een steen vryst, de schoonste swarte Verruw geven, die men sig kan imagineeren. Waarom ik vast geloof, dat het niet als den Inkt van de Spaansche Zeekat is, daar de Ind[i]anen haar Inkt van maaken. En ik heb bevonden, als sy week was, datse soo sterk veruwde, dat de couleur nooyt van de plaats afg[i]nk, daar ik deselve op gesmeert had: dat ik in een grof Gryne kleet besogt heb, daar door sterk water een geele vlak op gebeeten was.

 

Aan de Maag, en tusschen de drayen van het Maagkussen, siet men een klieragtig lighaam geplaatst, +dat selfs tot de Slokdarm sig uytstrekt kkk. Wat dit voor een deel is, kan ik meede niet oordelen, maar myn opinie is, dat het tot de Teelvaten behoort, die ik sal verhandelen, als ik eerstelyk het Hert, de Herssenen, en Senuwen beschreeven heb, waar naa ik sal overgaan, om kortelyks yets van het Been van de Spaansche Zeekat te seggen.

Het Hert van de Spaansche Zeekat is, contrarie van seer veele Dieren, in den Buyk geplaatst. Syn figuur is langwerpig en driehoekig. Syn couleur is als die van een Spier, daar ten naasten by al het bloet uytgetrokken is. Van buyten is het redelyk

perficies sat laevis & aequa est; interna vero mediocriter fibrata, atque in exiguas cavitates, prominulasque columnas fibrosas, divisa. Unicum duntaxat Ventriculum in eo detegere mihi licuit.

Auricula Cordis Sepiae duplex est. Quum enim Branchiae in utroque corporis latere, magno intervallo, ab invicem dissitae sint; ideo +necessarium quoque fuisse videtur, ut, loco +unius, duae Auriculae bb fabrefierent: quas quidem ita heic exhibeo delineatas, uti de Vasis +sanguiferis Branchiarum cc a me rescissae sunt. Textura earum membranacea est; figura, cum flatu turgent, talis, qualem data Icon exprimit. Plura, quae de iis in medium proferam, non habeo: propemodum enim attentionem meam penitus jam subfugerant, quum casu fortuito eas detegere mihi contingeret. Quapropter ad Anatomen hanc examussim perficiendam nonnullis adhuc subjectis opus haberem; quae tamen ob inhumanitatem & avaritiam Piscatorum, qui difficillima sua opera quasi gratis faciunt, accessoria autem duplicato pretio venditant, vix nisi insigni labore, magnisque sumtibus, comparari possunt. Interim singulare admodum & paradoxum est, Piscem, cujus Cor Ventriculo saltem unico gaudet, duabus tamen Auriculis instructum esse. Sanguinem Sepiae, qui albido est colore, haud examinavi: quanquam mecum constitueram, vitreo eum tubulo excipere, & microscopii ope contemplari; ut ipsius cum rubro Animantium Sanguine analogiam perspicerem.

+Arteria Magna, qua primum e Corde oritur d, similiter, ac in aliis Piscium speciebus, fabrefacta est: in progressu autem, paullatim adtenuata, insigniores duos emittit ramos, qui binas ilico +suarum propaginum ee ad Mutin ablegant; dum aliae musculosis reliqui corporis partibus impertiuntur: ut hinc nonnullos ejusmodi ramulos sub duobus illis Musculis, qui Excretorii communis Acetabula movent, excurrentes, ac manifeste ibidem per cutem transparentes +y, videre liceat; qui inde porro ad Branchias, pluresque alias partes, exporriguntur. Arteria dein, unicum rursus in truncum coacta, +ab basin Cerebri semet protendit f, ibique varios in ramos dispertitur; quorum aliqui Cartilagines, Cerebrum, vice Cranii, circumcludentes, perforant; alii ad Crura & reliquas corporis partes distribuuntur. An autem heic quoque, uti in aliis Piscibus, Arteria prima & secunda detur; & quisnam Venarum verus sit

glad ende effen, en van binnen matelyk veselagtig; en in kleene holligheden en verheeven veselagtige Pylaren verdeelt. Een Holligheyd heb ik in dit Hert maar ontdekt.

 

Het Oorken des Harts is dubbelt in de Spaansche Zeekat. Alsoo de Kuwen verre van malkanderen, en aan weersyden in het lighaam syn geplaatst geworden; soo schynt het ook nootsakelyk geweest +te syn, dat daar twee Oorkens bb, in de plaats van een, hebben moeten gefabriceert worden; die ik vertoone, soo als ik deselve van de Bloetvaten der +Kuwen cc heb afgesneeden. Haar maaksel is vliesig, en als sy opgeblaasen syn, soo vertoonen sy haar in die figuur, gelyk als ik haar heb afgebeelt. Meer kan ik van haar niet seggen, alsoo ik casueel tot die ontdekking kwam, en ten naasten by, als ik se had over het hooft gesien. Soo dat ik, om dese Anatomie geheel in syn perfectie uyt te voeren, nog wel eenige subjecten van doen had, die men hier niet als met moeyten en groote kosten kan hebben: van wegens de onbeleeftheyd en gierigheyd der Visschers, die haar swaarste werk haast om niet doen, en het geen dat daar casueel by komt, tien dubbelt willen betaalt hebben. Ondertusschen is het seer raar, dat een Visch, die maar een holligheyd des Harts heeft, egter met twee Oorkens begaaft is geworden. Syn Bloet dat witagtig is, heb ik niet geëxamineert, hoewel myn intentie was, dat in een glase pypken te ontfangen, en het met een vergrootglas te besien, om syn analogie met dat van het roode Bloet der Dieren te examineeren.

 

+De groote Slagader, die uyt het Hert spruyt d, is in haar begintsel van maaksel, als in de andere Visschen, daar na wort sy allenkskens verdunt, en de twee grootste takken, die aldaar uytgaan, die senden +twee van haare ramificatien ee datelyk naa de Mutis, terwyl de andere naa de Spieragtige deelen van het vordere lighaam afgesonden worden; daar men se met kennelyke takskens onder de twee Spieren, die de Holligheden van de gemeene uytloop beweegen, siet heen loopen, en door het vel aldaar heen +schynen y; en voorts lopen sy na de Kuwen, en verscheyde andere deelen. Daar op word dese Slagader weer enkelt, en soo loopt hy na de gront der +Herssenen f, alwaar hy in verscheyde Takken verdeelt word, waar van eenige de Kraakbeenen, die de Herssenen als een Bekkeneel besluyten, doorbooren: en de anderen worden tot de Beenen, en de vordere deelen van het lighaam afgesonden. Maar of hier nu een eerste en tweede Slagader is, als in andere Visschen plaats heeft, en hoe de Aderen eygentlyk

in Sepia cursus; adhuc investigandum restat. Neque etiam certo mihi constat hactenus, an duo illa Vasa, quae, ex humiliore Cordis ipsius +regione pullulantia g g, ad vivum a me delineata ibi repraesentantur, revera Venae sint; prout equidem esse mihi videntur. At reiterata sectione, quid de his omnibus statuendum sit, facile detegi poterit.

Cerebrum Sepiae perparvum est, ac manifeste in dextram sinistramque partem dividitur +a. Ut visui id pateat; Sepiae, prius in Ventrem revolutae, Caput aperire, ipsasque etiam Cartilagines, Cerebrum continentes, cultello acutissimo, circumspecte, ne emanantes Nervi saucientur, disscindere oportet. Cerebrum, postica parte, tantum non penitus intra Pinguedinem sepultum jacet; quam quidem, +distinctionis gratia, punctis expressi b. Nec sane facile est, illaeso Cerebro, hanc exacte undequaque separare; quum illud supra modum mollis sit texturae. Ipsi quoque Optici Nervi +cc, in primordiis suis, Pingui involvuntur: dein vero in progressu, Cartilaginibus Cerebri +perforatis, in notabile Ganglion dilatantur dd, quod in duo veluti tubercula secedens insignem mox Nervorum, versus Oculos tendentium +eeee, numerum inde emittit: prout altero latere repraesentare sum conatus. Antequam numerosissimi isti Nervi in Choroidem Oculi Tunicam, coloribus elegantissimis spectabilem, inserantur; conspicuo prius Vase sanguineo +f intersecantur. Tum autem porro Tunica isthaec ingenti numero Fibrillarum, quae +Oculum quaquaversus complectuntur g, & vel ex parte etiam constituunt, velut investitur; ut ideo, hoc accessu aucta, satis valida reddatur. Circa Oculi regionem supremam, qua in aliis Animantibus Iris sese conspiciendam praebet, Tunica dicta nonnihil globosam in +formam prominula est h, ibique Crystallina Lens +pro parte ex ea protuberat i.

Pupillae Operculum, Choroidis Tunicae extremitati continuatum, seorsim depictum dare libuit. Primò nimirum ea id facie repraesento, +qua de Oculo rescissum est k, & saturate viridem prae se fert colorem, qui paullatim pallidior fit, Vasisque subtilibus intertexitur: dein & alteram ejus faciem exhibeo, qua libere in Humore Vitreo fluctuare, Lentique Crystallinae insidere, dici potest. Hac parte argentei id candoris est, striisque vel fibrillis subtilissimis pertextum +l; quae quidem fibrillae non Iridis modo, sed & ante delineatis Tunicae Choroidis

haar loop hebben, dat staat nog te ondersoeken. En soo kan ik ook niet voor vast seggen, of die twee +Vaten, die wat lager uyt het Hert selve spruyten gg, en ik aldaar naa het leeven afbeelde, in der daat Aderen syn, daar ik se voor houde. Wat daar van sy, een gereitereerde sectie sal dat ligt ontdekken.

 

De Herssenen in de Spaansche Zeekat syn kleen, en sy worden in een kennelyke regter en slinker syde +verdeelt a. Als men de selve wil sien, soo moet men de Spaansche Zeekat op de buyk leggen, en het Hooft daar openen; snydende ook de kraakbeenen, daar sy in beslooten syn, met een scherp mesken voorsigtig af, om geen uytgaande Senuwen te quetsen. De Herssenen leggen van agteren meest in het vet bedolven, dat ik tot onderscheyt met stippelen +afgebeelt hebbe b. En alsoo de Herssenen selve uytermaten week syn soo is dit vet niet seer ligt daar van af te separeeren, indien men die niet quetsen wil. +Selfs worden de Gesigtzenuwen cc, in haar begintsel, daar meede bekleet: deselve, als sy de kraakbeenen der Herssenen doorboort hebben, die siet men dan merkelyk weer in een knoop gedilateert te worden +dd, dewelke dan als in twee deelen verdeelt worden, waar uyt een groot getal Senuen gaan, +die naa de ogen loopen eeee. Het welk hoe het geschiet, ik aan de eene syde heb willen uytbeelden. Eer dit groot getal Senuwen het met Vaten verspreyde Vlies des Oogs, dat fraay van couleuren is, ingeplant worden, so worden sy door een kennelyk +Bloedvat doorsneden f. En dan siet men voorts, dat deese Rok met een groot getal Veselkens die aan alle kanten het Oog omvangen, als bekleet +word g, en daar uyt ook voor een gedeelte geformeert, soo dat deese Rok daar door redelyk sterk is. Boven aan het Oog, daar de Regenboog in andere Dieren te sien is, word deese Rok een weynig +globeus verheeven h, en men siet dat de Crystallyne +vogt i daar voor een gedeelte uytpuylt.

 

Met het uyteynde van de geseyde rok, word het Deksel des Oogappels gecontinueert, dat ik apart heb willen uytbeelden; als eerst van die kant, daar +het van het Oog gesepareert is k, en sig van couleur vertoont, als een hoog groen, dat allengskens bleeker word, en met subtiele vaten doorweeven is: en voorts verbeelde ik het aan die syde, daar het los in het Wateragtig vogt kan gesegt worden te fluctueren, en op de Crystallyne als te rusten. Het is aldaar van een silverwitte couleur, en met heele +subtiele streepkens doorweeven l. Dewelke Veselkens sig schynen te continueren, niet alleen met die van

filamentis, continuari videntur. Qua vero Pupillae istud Operculum superiorem Lentis Crystallinae partem obtegit, nigerrimo undequaque pigmento id inficitur.

Intus in Oculo perparum Humoris Aquei offendi. Crystallina contra Lens sat grandis erat & compacta. Id vero singulare circa hanc animadverti, quod Tunica ejus insigni gaudeat crassitie; tum quod Ligamentum Ciliare Lentem Crystallinam quam prosundissime veluti insecet, +& partim quasi dividat m: prout antica potissimum regione conspicere licet. Quodsi Oculus hic coquatur, atque Ligamentum Ciliare simul sic, una cum Tunica Lentis Crystallinae, hujusque segmentum anterius de posteriore abscedat; concreta isthaec Lens talem exacte in modum se praebet, ac si globus semiglobo comprehenderetur.

Humor Vitreus perparvâ, si tamen ullâ, gaudebat duritie; ut hinc Humori potius Aqueo, quam Vitreo, responderet. Tunicam Retinam haud admodum exacte dignoscere mihi licebat: quandoquidem nigrum Uveae pigmentum penitus de membrana sua secesserat; quo omnia obscurabantur. Quapropter subjectorum defectu ab Oculi hacce Anatome desistere cogebar. Ad Cerebrum igitur, Nervosque inde exeuntes, redeo.

 

Ex anteriore Cerebri regione tria paria insignium Nervorum pullulant, qui, Cartilaginibus Cerebri perforatis, ad Musculos Capitis, Rostri, Pedum, aliasque adjacentes partes, ablegantur: quae quidem distributio in Animali ipso spectaculum praebet elegantissimum. Inprimis autem medium horumce Nervorum par prae reliquis admirabile est; utpote quod pulcherrimum sese +in globum sive nodulum dilatat n, e quo propagines nerveae haud aliter, ac radii e Sole, prosluunt.

Ut vero omnium istarum partium situs tantò distinctius intelligi queat; singulari scalptura+Cartilagines, quae Cerebrum ambiunt oo, tum illas, quae octo Pedibus fulcimentum praebent +pp, & in quarum medio Caput ac Rostrum collocata sunt, delineavi. Ex postica +Cerebri regione validi duo Nervi qq porriguntur, qui, Thorace perforato, postquam subter Musculis, Acetabula Excretorii communis moventibus, pertransierunt, admodum spectabile +singuli Ganglion formant rr. Ex hoc Ganglio utrinque pullulantes plus viginti numeravi Nervulos, qui, in utroque dictorum Excretorii communis Acetabulorum latere, par-

de Regenboog, maar selfs met die ik op het met vaten doorweeven Vlies afgebeeld hebbe. Daar nu dit Deksel des Oogappels boven op de cristallyne Vogt sluyt, is sy gansch swart van couleur.

Van binnen in het Oog vont ik seer weynig van het Wateragtig vogt: in tegendeel was de Crystallyne Vogt weer redelyk groot en vast van consistentie. Daar ik dit particulier in aangemerkt hebbe, dat syne Rok merkelyk dik was, als ook dat de hayrwyse Band de Cristallyne vogt seer diep quam als in te snyden, en hem voor een gedeelte als te divideren +m, dat bysonderlyk voor aan te sien is. Als men dit Oog kookt, en dat de hayrwyse Band dan te gelyk met de rok van het Cristallyne vogt, en ook het voorste gedeelte van de Cristallyne vogt van syn agterste deel afwykt, soo vertoont sig deese geconcresceerde vogt seer naturelyk, als of daar een kloot in een halve kloot was.

Het Glasagtig vogt had seer weynig of geen consistentie, soo dat hy veel eer met het waterige, als met het glasagtige overeenquam. Het Netwyse Vlies kon ik niet wel onde scheyden, alsoo het swart, dat in het Druyvevlies te sien is, ganschelyk van syn Rok was afgeweeken, dat alles confus maakte. Soo dat ik gedwongen was, dese sectie van het Oog te verlaaten, door gebrek van subjecten. Waarom ik dan weer keer tot de Herssenen, en haare uytgaande Senuwen.

Voor aan uyt de Herssenen siet men drie paar merkelyke Senuwen gaan, die de kraakbeenen der Herssenen doorbooren, en dewelke tot de Spieren van het Hooft, de Bek, de Voeten, en de andere aanleggende deelen afgesonden worden; dat seer fraay in het leeven te sien is: bysonderlyk het middelste paar Senuwen, dat in een aangenaame kloot of knoop +sig dilateert n, waar uyt de Senuwen, die daar uyt gaan, gelyk de stralen, die uyt de Son vloeyen, sig vertoonen.

Maar op dat men de situatie aller deser deelen te bekwaamelyker sou begrypen, soo heb ik rontzom de Herssenen, de kraakbeenen met een bysondere +arcering aangeweesen oo, als ook die, daar de agt +Voeten geplaatst worden pp, en waar tusschen dat ook het Hooft en de Bek geplaatst is. Aghter aan uyt de Herssenen siet men twee sterke Senuwen +spruyten qq, die de Borst perforeeren, en dewelke, naa dat sy onder de Spieren, die de Holligheden van de gemeene uytloop beweegen, syn doorgeloopen, +een seer kennelyke knoop maaken rr: waar uyt ik aan weersyden getelt heb, dat over de 20. Senuwen sprooten, dewelke aan weersyden van de genoemde Holligheden van de gemeene uytloop, voor

+tim per cutem transparentes z, Branchiarum in regione distribuuntur.

Genitalia Sepiae Maris in tres distinctas partes dividi possunt: in unum videlicet Testiculum; dein binas in partes Glandulosas, quas inter Glandulosum aliud adhuc situm conspicitur corpus, plures in lobulos sectum; tandemque in peculiare corpus Glandulosum ac spongiosum, cordiforme, quo super Atramenti Vesicula collocata deprehenditur.

Pars, quae ob externae figurae similitudinem Testiculus mihi audit, tam admirabili artificio constructa est; ut, quaecunque hactenus de Sepia memoravi, antecellat. Particularem ea in Fistulam, patentem, abit, quae haud aliter, ac Intestinum Rectum, libere in +Abdomine fluctuat u. Hac e Fistula Testiculus suum ejaculatur Semen; ut ideo tubulus iste omni jure Vas deferens vocari possit. Ex cavo hujusce Fistulae nonnullas aliquando +fibrillas teneras, albicantes, propendere vidi a: quae an secundum, an praeter naturam, ibi sitae fuerint, me latet; quum Animal isthoc nunquam, nisi mortuum, examinaverim. Figura caeterum unici hujusque Testiculi aliquantum ovata est, infra quodammodo in acumen +convergens b. In medio ejus collocata cernitur particula, quae Parastatis, aut corporibus Variciformibus Quadrupedum, imo & +Hominum, quam proxime respondet c. Constat particula haecce cavo canaliculo, qui plurimos in flexus elegantissime contortus, atque in se ipsum revolutus, tandem rectiore ductu +exporrigitur d. At quo loco incipiat desinatve hoc vasculum, hactenus nondum detexi. Interim, quo particula ista propius ad Testiculum accedit; eo paullatim latior fit: quod praeprimis observare licet, siquando Testiculus invertitur, suisque, quibus gaudet numerosissimis, +membranis nonnihil denudatur e. Quin videor mihi videre, quod universus Testiculus in unicum evolvi ac explicari posset canalem; qui quidem principio aliquantum angustior foret, in medio amplior, dein rursus arctior redditus curvaretur, tandemque in gracilius desineret Vasculum, elegans, ac crispatum. Omnium istarum partium textura glandulosa est. In angustiore Canalis modò descripti tractu album reperitur Sperma, concreti instar lactis, de illo sauciato profluens. Qua vero amplior is fit, pellucidior intus continetur substantia. Denique qua amplissimus est, infinito repletus animadvertitur numero ali-

+een gedeelte door het vel heen te sien syn z, daar sy in het kwartier der Kuwen te vinden syn.

De Saatdeelen in het Manneken kan men in drie distincte deelen onderscheyden, als in een Saadballeken; en in twee Klieragtige deelen, waar tusschen men nog een klieragtig lighaam ingeplaatst siet, dat in verscheyde kwabbekens gedeelt word, en dan in een particulier klieragtig en spongieus lighaam, dat van figuur als een Hert is, en waar boven dat het Inkt-blaasken geplaatst bevonden word.

Het deel, dat ik van wegens syn uyterlyke figuur de Saadbal noem, is van sulk een raren maaksel, dat het te boven gaat al het geen, wat ik tot nog toe van de Spaansche Zeekat gesegt hebbe. Het selve heest een particuliere en openstaande Pyp, 't geen +als de regte Darm los in den Buyk fluctueert u, en waar uyt het syn saad schiet, soo dat men het in alle reeden het afbrengende Vat aldaar kan noemen. Uyt de Holligheyd van deese Pyp siet men somtyts +eenige teere en witte pennekens uythangen a, dat ik niet weet, of het naturelyk of tegens de natuur is, om dat ik dit Dier noyt, als doot synde, heb geëxamineert. De vordere figuur van dese eenige Saadbal is een weynig eysgewys, lopende van onderen +wat spits toe b. Op syn midden siet men aldaar een deel geplaatst, dat seer naa overeen komt met de Parastaten of Aderspat gelykende lighamen, in +de viervoetige Dieren, als ook in de Menschen c. Dit deel bestaat uyt een hol pypken, dat menigmaal en seer cierelyk geboogen, en op malkanderen gevleyt +is geworden, tot het eyndelyk regter word d. Maar waar het begint of eyndigt, heb ik tot nog toe niet ontdekt. Hoe nu dit deel de Saadbal meer nadert, hoe dat het allengskens wyder word: het geen men siet, als men de Saadbal omkeert, en hem van syn vliesen +wat ontbloot e, die daar menigvuldig syn. En het schynt my, dat de gansche Saadbal in een canaal sou kunnen uytgerekt of geëxpliceert kunnen worden, die in syn begin dan naauwagtig sou syn, wat op syn midden ruymer, en daar na weer verengt en geboogen, en eyndelyk in een cierelyk en gekronkelt nauwer Vaatken eyndigende. De structuur van alle dese deelen is klieragtig; en in het vernaauwde canaalken vint men een wit Saad, dat als men het quetst, daar als een geronnen melk uytloopt. Daar het wat wyder word, bevat het een doorlugtiger substantie, maar daar het heel wyt is, siet men het vervult te syn, van een onnoemelyk getal

quot millium Paxillorum albicantium, tenerorum, nonnihil incurvatorum; qui posteriore suo extremo omnes liberi sunt, nuspiam adhaerentes +f; anteriore vero in subtilissimum singuli +abeunt filamentum g, quo inter sese veluti implicantur. Subtile isthoc filum ad duplam usque Paxilli sui longitudinem evolvi potest: quodsi autem prensatur, &, una cum Paxillo suo, in aera sustollitur; tunc ilico, ut filum a Bombyce ductum, indurescit, satisque validum, speculi instar, coruscat ac scintillat.

Hoc tamen vel maxime singulare heic est, quod, sicubi Paxilli isti in pelvim aqua plenam conjiciantur, ibique aliquamdiu relinquantur, omnes semet movere incipiant, & extremo posteriore, quandoque etiam anteriore, dehiscentes, albam, quae intus conclusa erat, particulam subito excutiant; quae quidem, serpentino more, tum se convolvit atque crispat +h, Paxillo interim exinanito nequaquam concidente aut cavum suum constringente. Albicans isthaec, ejaculata, particula si microscopio objiciatur; caudidissimum refert Lumbricum terrestrem, plurimis interstinctum annulis, minutissimis. Quodsi autem aliquo tempore in aqua relinquatur; paullatim ea magis magisque imbibitâ aquâ sese dispandit: quod me inducit, ut credam, aquam forte mirabilis illius motus, quem Paxilli isti, in aquam conjecti, excitant, causam esse.

Testiculo toto in Spiritum Vini reposito, omnes istae, modo descriptae, particulae naturalem suum situm servant, & nequaquam dehiscunt.

Paxilli memorati quam distinctissime per tunicam, quae Testiculum investit, transparent, inque plures series intus dispositi conspiciuntur: imo quandoque jam tum serpentinas sese in spiras evolvisse, albamque portionem suam excussisse observantur; ut ut Testiculus nondum +suerit dissectus ii.

Quodsi horumce Stilulorum quidam microscopii ope examinetur; clarissime & structura ejus detegitur, & quomodo is extremo suo posteriore, quo liber nuspiam adhaeret, prorsus +pellucidus appareat a; tanquam si bullulam aëris intus reconditam gereret. Paullo altius illa ejus regio cernitur, intra quam ante memorata albicans substantia, quae inde erumpit, +continetur b: licet interim longe eam heic loci delineaverim breviorem, quam sub microscopio sese exhibet; ne Icon ad nimiam ma-

van eenige duysenden witte en teere pennekens, die een weynig krom geboogen syn. Van agteren syn +sy alle los f, maar van vooren eyndigen sy in +een seer subtiel draatken g, waar meede sy in malkanderen als verwarren. Dit fyne draatken kan men enns soo lang uytrekken, als het penneken selver is, en als men het draatken opneemt, en met het penneken in de lugt tilt, soo verhart het sig datelyk, als de gesponne draat van een sydewurm doet, en het glimpt ende flikkert als een spiegel, synde ook redelyk sterk.

 

Maar dat bysonderlyk raar is, als men dese pennekens in een schotel met water schut, en haar daar eenige tyt in laat leggen; soo siet men, dat sy haar alle beginnen te beweegen, en van agteren openbarstende, en somtyts ook wel van voren, soo schiet het witte gedeelte, dat daar in beslooten was, seer schielyk daar uyt, en het krimpt en wint sig in malkanderen +als een slangeken h, sonder dat het leege penneken toevalt of te samen sluyt. Het welke witte uyt geschoote gedeelte als men met een vergrootglas besiet, soo vertoont het sig, als een spierwitte Pierwurm met seer veele kleene ringekens. En soo men het eenigen tyt in het water laat leggen, soo siet men, dat het sig allenkskens meer en meer door het indringende water dilateert. Dat my doet oordeelen, dat het water de oorsaak wel kan syn van dese wonderbarelyke beweeging, dewelke alle dese pennekens maaken, als sy in het water gewurpen syn.

Maar soo men de gansche Saadbal in Brandewyn legt, soo houden alle dese deelkens haar naturelyke situatie, sonder dat se open splyten.

 

Deese pennekens siet men seer distinct door het vlies heen, dat de Saadbal bekleet: en men sietze in verscheyde orderen legg ende daar doorschynen: als ook dat se somtyts haar slangsgewys ontslooten, en dat haar witte gedeelte daar uytgevloeyt is, sonder +dat de Saadbal geopent is geweest ii.

 

Als men een van dese pennekens onder een Vergrootglas besiet, soo ontdekt men heel klaar syn structuur. En hoe het van agteren, daar het los is, t'eenemaal +sig doorlugtig vertoont a, in manier als of daar een belleken lugt binnen in verborgen was. Wat hooger siet men de plaats, daar de witte substantie +verborgen leyt, die daar uytbarst b, dewelke ik veel korter heb afgebeelt, als sy haar onder het glas vertoont, om myn figuur niet te groot te maaken. Wat meer na vooren is het weer doorlugtig +c, gelyk van agteren: en heel omtrent syn

gnitudinem excresceret. Aliquantò magis antrorsum is denuo, uti circa extremum posterius, +sese diaphanum praebet c. Ipsa autem extremitas ejus anterior nitidissime concrispata +est d; e qua subtile illud proficiscitur filamentum, quod, instar fili Bombycis, in aëre +induratur ee.

Utrum autem silum hocce intus cavum sit; & num in Paxillis istis, tanquam totidem in tubulis seminariis, Semen generetur, atque inde postmodum rursus excernatur; an vero hi ipsi omnes simul, tempore excretionis Seminis, e Testiculo excutiantur; quaestiones sunt obscurissimae, quibus explicandis hactenus non sufficio. Quapropter satis mihi fuerit, harumce partium constructionem supra modum elegantem, atque artificiosissimam simpliciter solummodo, in sempiternam omnipotentis Architecti gloriam, proposuisse, qui meam in caeteris ignorantiam candide fateri nullus dubito.

Quantum ad alteras partes, quas insuper ad Organa Genitalia referendas esse censeo, adtihet; perquam singularis quoque harum fabrica est. Scilicet e duabus veluti compositae videntur Glandulis, distinctis, in utroque Abdominis +latere collocatis, ibique ad Branchias, +de quibus eas rescidi, adnexis aa. Cuivis istarum particularum, quae albo sunt colore, aliud adhuc Glandulosum ejusmodi corpus, interventu glandulosae ac tubulosae Fistulae, qua +id innititur, cohaeret bb. Corpuscula haec paullo magis griseum prae se serunt colorem, atque notabili ambo rima sive hiatu patent, cujus in fundo complura aperiuntur oscilla, per quae materies seminalis, tam in his ipsis, quam in subtus positis particulis generata, excernitur.

Seminalis isthaec materies; postquam ex Glandulis suis profluxit, inde in cavum, qui a latere situs est, Saccum defertur, Tab. +LI. Fig. I. sub lit. r exhibitum, e quo dein per distinctos duos Tubulos foras e corpore promovetur. Tubulorum horumce ostia quam distinctissime ad utrumque Intestini recti latus hiantia conspiciuntur; ut vel materies etiam intus contenta ibi de iis exprimi valeat. Modo allegata Tabula, eadem ipsa Figura I. sub lit. +qq. Tubulos hos jam jam repraesentavi. At vero qualesnam istae revera partes sint; & num Prostatae merito vocari queant; ego quidem hactenus certò adfirmare non possum.

Porro inter descriptas partes situm cernitur

begin is het cierelyk in, en door malkanderen gekrinkelt +d. Waar uyt dan het syne draatken spruyt, dat als de draat van een zywurm in de lugt verhart +word ee.

 

Maar of nu dit draatken hol is, en dat in deese pennekens, als in soo veele Saadpypkens, het Saad gegenereert word, en daar uyt weer geëxcerneert word dan of sy alle te gelyk, ten tyde van de uytschieting des Saads buyten de Saadbal, uyt het lighaam geschooten worden, dat syn seer donkere saaken voor my om te expliceeren. Waarom ik my alleen sal vergenoegen, met de bovenmaate fraaye en seer kunstige structuur deser deelen, tot een eeuwigen roem van den alles vermogenden Architect voorgestelt te hebben; en daar in myne onwetentheyd beleeden te hebben.

 

Wat de andere deelen belangt, die ik oordeel tot de Saadvaten te behooren, deselve syn meede seer raar van maaksel, als uyt twee distincte klierkens bestaande, die aan weersyden in den Buyk geplaatst syn, alwaar sy met de Kuwen samengehegt worden, +daar ik se van afgesneeden heb aa. Met yder van deese deelkens, die wit syn, siet men, dat nog een paar andere en diergelyke klieragtige lichaamen +syn vereenigt bb; en dat door middel van een klieragtig en tubuleus Pypken, daar sy opstaan. De couleur deser deelkens is wat gryser, en sy hebben alle beyde een merkelyke spleet of opening, in welkers gront verscheyde saatkens syn, daar de saadstof uyt gesecerneert word: en dat soo wel die in dese deelkens selve gegenereert word, als in die daar sy opstaan.

 

Dese Saadagtige stof, uyt haar klierkens geloopen synde, valt daar beneffens in een holle Sak die op de 2de Tafel in de eerste figuur by de letter +r aangeweesen is; waar uyt sy dan door twee distincte Pypkens buyten het lighaam gevoert word. Deese Pypkens siet men seer distinct, dat haar openingen hebben, aan weersyden van den regten Darm, daar men ook haar materie door uytperssen kan. Gelyk dan deese pypkens ook alreede vertoont syn in de geciteerde Tafel, en deselve eerste figuur by de +letters qq. Maar wat nu dese deelkens eygentlyk syn, en of het de Prostaten souden kunnen weesen, dat kan ik niet affirmeeren.

 

Voorts siet men tusschen de beschreeve deelen een

+corpus Glandulosum, in Lobos divisum cc, & tenerarum aliquot Membranularum ope connexum +dd. Lobuli isti rursus quasi in ramos, permultis obsitos Glandulis, tenellis, & veluti membranaceis, elegantissime subdividuntur: quod sane in Animali ipso gratissimum oculis praebet spectaculum. Ex hocce corpore alia iterum materiei spermaticae species emanat. Dicti autem ejus Lobuli, horumque Glandulae, haud omnes unicolores sunt, sed partim albicante, partim magis griseo colore gaudent. Imo vel ipsum quoque illud corpus Glandulosum, quod Ventriculo adhaerescens ante delineavi, istis cum Glandulis communicare mihi videtur: quod tamen adeo nondum exploratum habeo, ut pro certo adfirmare ausim. Hinc plura adhuc subjecta prius perlustranda forent, antequam firmi quidpiam circa haec omnia statuere liceat. Quin Sepiam quoque tum temporis examini subjicere necessum esset, cum Semen ea suum nondum excrevit. At plurimi hae res otii sunt, indefessique laboris.

Pars tertia, quae ad Vasa Spermatica pertinet, +Tab. LI. Fig. I. lit. t. jam jam exhibita est per cutem transparens. Jacet ea in inferiore Abdominis regione, Atramentique Vesicam sibi superpositam gestat. Caeterum substantia gaudet glandulosa ac spongiosa, albamque continet materiem seminalem, quae pressu elici inde potest. Superior ejus regio +nonnihil depressa & planiuscula est a; inferior +quodammodo in apicem convergit bipartitum b: ut hinc figuram cordis propemodum aemuletur. Emissarium, quo haec pars spermaticam suam materiem excernit, demonstrare nequeo; quippe quod laesum ac defractum fuit, quum illam de corpore eximere conarer.

Organa Genitalia Foeminina Sepiae hac vice haud accurate examinavi; tum quia, ut pluries jam memoravi, subjectorum laborabam penuria; tum quoniam ambo erant Mares, in quibus hactenus enarratas observationes cepi. Hanc ob rationem haud par sum ad amussim exponendo, quaenam in Foemella partes conspicuae sint, & utrum nonnulla istic quoque reperiantur membra Genitalia, illis, quae in Mare modo depinxi ac descripsi, refpondentia. Igitur heic nunc Iconem saltem interea adjungam Genitalium Sepiae Foemellae, multis ante annis a me confectam; donec opportunitatem aliquando, otium, animumque nactus fuere, partes has de integro perscrutandi.

klieragtig lighaam geplaatst, dat in verscheyden +kwabben verdeelt word cc, en daar door eenige +teere vlieskens geconnecteert word dd. Dese kwabbekens siet men ook, dat seer fraay als in takken, met verscheyde teere en als vliesige klierkens beset synde, gesubdivideert te worden: dat een seer fray gesigt in het leeven geeft. En uyt dit ligbaam siet men nog een ander soort van een saadagtige stof vloeyen. Ook syn deese kwabbekens en haare klierkens niet alle van een couleur, maar sy syn onderscheyden in eenige, die witagtig, en in andere, die gryser syn. En voorts komt het my voor, als of ook dat klieragtig lighaam, 't geen ik aan de Maag heb uytgebeelt, met deese klierkens communiceerde, dat ik egter niet durf affirmeeren, alsoo ik daar nog onseker in ben. Waarom dat 'er verscheyde subjecten nog omtrent moesten naagesien worden, om van dit alles volkome sekerheyd te hebben. En dan moest men ook dit Dier examineeren, op de tyt als het syn Saad nog niet geëxcerneert had, daar moeyte en tyt toe van noden is.

 

Het derde deel tot de Saadvaten behorende, is +in de 2de Tafel in de 1ste figuur, by de letter T, alreede door het Vel schynende vertoont. Het leyt onder in den Buyk, daar het Inkt-blaasken boven op geplaatst is. Syn substantie is klieragtig en spongieus; en het bevat een witte saadagtige stof, die daar uyt vloeyt, als men het perst. Syn figuur is +van bovenen wat platagtig a, en van ondere wat +spitzagtig geklooven b, ten naasten by als een hart. De plaats, waar dit deel syn saadagtige stof door ontlost, die kan ik niet aanwysen; alsoo ik deselve in het uytnemen buyten het lighaam had komen te quetsen en af te breeken.

 

De Teelleeden van het Wyfken heb ik voor dese maal niet nauw geëxamineert, soo om dat my subjecten ontbraaken, als nu veelmaal gesegt is, als ook om dat het twee mannekens waaren, daar ik dese tegenwoordige observatie in gedaan heb. En daarom kan ik niet distinct seggen, wat deelen daar in te sien syn, en of daar ook eenige Teelleeden in bevonden worden, dewelke overeen komen, met die ik alreede in het Manneken uytgebeelt en beschreeven heb. Daarom sal ik hier alleen by voegen een figuur, die ik overlange jaaren van de Teelleeden in een wyfken heb gemaakt; wagtende tot ik occasie, tyt, en lust heb, om deese deelen aldaar op een nieuw eens weer naa te sien.

Primum itaque, quod Icone repraesento, +Intestinum Rectum est a, cujus lateri adhaerens +Atramenti Emissarium depinxi b. Hujusce +Sacculus sive Vesica c Ovario d d incumbit. Altero Fistulae Intestini recti latere hians cernitur +Fistula, sive Ductus e, quo Ova excernuntur +. Tria simul Ovula f exhibeo; quae tamen naturaliter altero tanto majora sunt, quam Icone hac exprimuntur. Porro, super Ovario, & Vesicula Atramenti, collocata monstro +duo Corpora Glandulosa elegantissima gg; de quibus interim nequicquam hoc tempore pronunciare valeo: pristinae enim meae observationes maximam partem iconibus duntaxat constant, quibus simplicem tantum explicationem adscripsi. Super binis istis Corporibus; aut potius medio inter eorum Appendices loco, sita conspicitur singularis quaedam particula, +ovata, quae humorem rubellum continebat h. Utroque tandem omnium dictarum partium +latere, depictae offeruntur Branchiae ii, una cum Vasis atque divisionibus suis, nativo in situ constitutae.

Finem heic nunc Tractatui huic imponerem; nisi ordo juberet de Osse Sepiae adhuc nonnulla commemorare. Unicum hoc Os est, quod in universo mirabilissimi istius Piscis corpore reperitur. Hujus superficiei undequaque adposita est Caro Sepiae: prout in Hominibus multisque aliis Animantibus quoque obtinet. Ut Os istud in conspectum producatur; cutem saltem in dorso incidere, tumque Os ipsum de membranis atque involucris suis separare oportet: quod quidem levi negotio fieri potest.

Os isthoc, cum recentissimè e Sepia exsectum est, medio velut inter siccum & humidum modo sese habet; quamvis interim, ilico tum in aquam conjectum; hujus superficiei innatet: quod dubio procul effecit, ut Spumae Maris nomen ipsi datum sit. Hinc etiam, mensibus aestivis, quamplurima ejusmodi Ossa secundum litora maris nostri fluctuare, & in haec ejici tandem observamus: prout nimirum major minorve Sepiarum numerus interiit. Ossa haec a Piscatoribus colliguntur, variisque dein artificibus, quibus in usu sunt, venumdantur. Ingens profecto tractatus conscribendus foret, si omnia, quae in hujusce Ossis figura, colore, fabrica; aliisque qualitatibus animadvertuntur, miracula describere susciperem. Quapropter brevissime saltem rationem exponam, ob quam id necessario superficiei aquae innatat.

Het eerste, 't geen ik dan in die figuur vertoon, +is de regte Darm a, waar neffens ik de uytloop +van den Inkt heb afgebeelt b. Welkers Beursken +of Blaasken c men siet, dat op het Eyernest geplaatst is d d. Aan de andere syde van de Pyp des +regten Darms vertoont sig de Pyp of Canaal e, waar door de Eyeren geëxcerneert worden: van dewelke +dat ik daar drie vertoon f, die eens soo kleen syn afgebeelt, als sy in het leven bevonden worden, Voorts vertoon ik hoven op het Eyernest en het Inktblaasken +twee seer aardige klieragtige lighamen gg, waar van dat ik niets voor tegenswoordig kan seggen, alsoo ik by myne voorige observatien, die meest in figuuren bestaan, niet als de simpele verklaring gevoegt hebbe. Hier boven, of liever tusschen de Aanbangsels deser twee lichamen, siet men een particulier en ovaalagtig deelken, het welk een +roodagtige vogt in sig bevatte h. En aan weersyden van alle deese deelen, siet men de Kuwen in haar +natuurelyke situatie afgebeelt ii. neffens ook haare Vaten en verdeelingen.

 

Hier sou ik nu eyndigen, ten sy de order vereyste, om yets van het Been van de Spaansche Zeekat te seggen, dat het eenige Been is, dat in het gansche lighaam van dese seer wonderbare Visch gevonden word; en waar rontzom syn Vleesch geplaatst is, als in de Menschen en veele andere Dieren stant grypt. Om dit Been te sien, behoeft men niet als de Huyt op de rug te openen, en het Been van syne vliesen en bekleetselen te separeeren, dat sonder veele moeyten heel ligt volbragt word.

 

Dit Been, als het uyt de Spaansche Zeekat effen gesepareert is, dat is tusschen droog en nat, hoewel dat het terstont dryft, als het in het water geworpen wert, waar door het sonder alle twyfel de naam van Zeeschuym heeft verkreegen, soo dat men het ook in een seer groote menigte, in de Somer maanden, aan onse Zeestranden siet dryven, en daar op geworpen te worden, naa dat dese Visschen min of meer syn komen te verongelukken. Welke Beenderen dan de Visschers versamelen, en aan verscheyde kunstenaars verkoopen, die het selve gebruyken. Het sou een gansch tractaat vereysschen, in dien ik nauwkeurig en omstandig alle de wonderen van de figuur, de couleur, het maaksel, en wat men meer raars in dit Been bemerkt, wilde beschryven. Waarom ik alleen kortelyk de reeden sal voorstellen, waarom dat het nootsakelyk dryft op het water.

Quodsi Ossis istius, in dorso Sepiae reperiundi, dura crusta, latitudine aliquot digitorum ab extremo ejus anteriore, limae ope persecetur, hocque segmen tunc ibi loci porro defringatur; mox observare licet, ex plurimis id lamellis +testaceis componi a. Harum quidem lamellarum superiores maxime inflexae ac longissimae sunt, multoque pressius in se invicem compactae, quam inferiores, quae, ad duram hujus Ossis crustam, delimatam, adplicatae, longitudine +prioribus aliquantum cedunt b. Ratio autem, ob quam hae lamellae subtus multo laxius inter se mutuo compositae sunt, quam supra, in eo sita esse videtur, quod infimae, in principio accretionis Sepiae, copiosius acceperint nutrimentum, adeoque supremis validius increverint. Imo dura etiam Ossis crusta illis proxime supponebatur: qua quidem sat firmitatis atque roboris acquirebant; ut compactione arctiore minus indigerent.

Lamellis istis plurima cernuntur intersita filamenta, quae, ab una earum ad aliam sese exporrigentia, totidem instar transtillorum aut columellarum, illas sustinent, impediuntque, ne in se mutuo collabantur. Atque in hac istarum particularum constructione ratio vertitur, ob quam Os Sepiae non potest non, haud aliter ac spuma, in aquae summo enatare.

 

Si volupe est oculis hanc rem usurpare; binas dictarum laminarum, quae maxime a se invicem dissitae sunt, de medio aliarum quam circumspectissime emovere oportet: quod quidem facillime fieri potest. Haud enim aliâ opus est encheiresi, nisi ut, subtilis aciculae cuspide, transtilla, quae lamellas proxime adsitas disjungunt, perrumpantur: id quod, ob incredibilem tenuitatem ac subtilitatem istorum transtillorum, quae minima vi perfringi possunt, levi negotio efficere licet.

Hunc in modum praeparata pars si microscopio dein conspiciatur; clarissime detegitur, +quonam ordine dicta illa transtilla c, inter laminam +superiorem d, & inferiorem e, collocata sint. Quin simul tunc animadvertitur, quaenam eorum & figura sit & constructio: quum plurimis ex fibrillis constent subtilissimis, quae porro ex globulis veluti compositae esse adparent. Imo transversae insuper observantur +fibrillae f, quae, ab una columella ad alteram protensae, has inter se connectunt, atque firmant. Praeterea etiam cernitur, columellarum

Als men omtrent een paar vinger breet van vooren de harde korst van dit Been, 't geen men in de rug van de Spaansche Zeekat siet, doorvylt; en het dan aldaar afbreekt: soo bemerkt men terstont, dat het uyt verscheyde schulaptige lagen samengestelt +word a. Waar van de bovenste het meeste geboogen ende het langste syn; en sy staan veel digter op malkanderen, als de onderste; dewelke wat korter synde, tegens de doorgevylde harde korst van +dit Been aansluyten b. De reeden nu, waar door sy van onderen veel wyder van malkanderen geplaatst syn als van bovenen, die schynt te bestaan, in dat deese deelen, in het begintsel van de aangroejing des Diers, het meeste gevoet syn geworden, en het sterkste aangegroeit. Waar by komt, alsoo de harde korst van het Been daar geplaatst wiert, datse daar door genoegsame styfte en sterkte ontfingen, sonder datse selve digter op een beboefden geplaatst te worden.

 

Tusschen deese lagen siet men, dat verscheyde draatkens syn ingeplaatst, die van de eene laag tot de andere gaan: en die als soo veele balkskens of pylaarkens syn, waar door dese lagen ondersteunt worden, op datse niet tot malkanderen souden komen neer te vallen. En in de structuur van dese deelkens bestaat de reeden; waar door het Been van de Spaansche Zeekat nootsakelyk op het water als een schuym moet dryven.

Wanneer men dit sien wil, soo moet men heel voorsigtig twee van dese lagen, die het wytste van een staan, uyt het midden van de andere separeeren, dat heel ligt kan geschieden. Want men behoeft niet, als met de punt van een fyne naalt, de Pylaarkens, die tusschen de naast aangeleegen lagen staan, door te breeken; dat heel bekwaam kan te weeg gebragt worden, van wegens de ongelovelyke dunte en subtielheyd deser Pylaarkens, die van het alderminste gewelt doorbreeken.

 

Dit deel soo geprepareert synde, en dat men het dan met een vergrootglas besiet, soo ontdekt men seer klaar, +op wat order dat dese Pylaarkens c tusschen de bovenste +laag d, en de onderste laag e ingeplaatst syn. En men siet van gelyken, wat figuur en structuur sy hebben, als bestaande uyt verscheyde seer fyne Veselkens, die als klootkens gecomponeert schynen. En ook siet men, dat daar van het eene pylaarken +tot het andere dwars lopende Veselkens f gaan, die haar alle aan malkanderen tot meerder vastigheyd connecteren. Van gelyken ontdekt men, dat het eene pylaarken dieper inwaarts als het

alias aliis profundius introrsum sitas esse, passimque figura multum discrepare.

Ut autem tota harumce partium structura, &, quod in iis latet, artificium ad unguem manisestetur; particulam methodo mox expositâ praeparatam, amyli interventu, alicubi adglutinare, sicque tamdiu, donec exaruerit, relinquere oportet. Quo facto deinde in id incumbendum est, ut lamina superior de memoratis columellis, absque injuria his illata, amoveatur: qui quidem conatus pulchre quandoque mihi successit. Sic vero demum innotescit, +quod omnes istae columellae totidem +quasi tubuli sint cavi, subtiles g, naturaliter aërem in se continentes; quo fit, ut Sepiae Os, in aquam conjectum, necessario hujus superficiei innatet.

Aliae quidem dictarum columellarum totae tum tubulatae, aliae irregulares, multaeque aliae, papyri instar diversimodè complicati, eleganter inflexae conspiciuntur. Accedit flexio isthaec quam proxime ad similitudinem illius structurae, quae intus in naribus Canum odorisequorum, venaticorum, & Equorum, animadvertitur; utpote in quibus Ossiculum istud, quod odores excipit, simili propemodum ratione convolutum est. Attamen haec columellarum fabrica, microscopii ope, haud detegitur prius, quam lamellarum una de iis amota fuerit: alioquin enim omnes adparent teretes; quia pellucidae sunt. Proprium namque id Conspicillis est, quod omnia propemodum corpora cava, diaphana, sub specie rotunda repraesentent.

Substantia, quae crustam lamellarum & columellarum hujusce Sepiae Ossis constituit, Alcalino velut Sali similis est, cum Acidis violentissime effervescens. Quod si autem Membranae, duram istius Ossis crustam a tergo vestientes, inde separentur; elucescit itidem, crustam hanc ex eadem prorsus compositam esse materie, qua lamellae, hisque intersitae columellae, constant. Quapropter haud absque ratione hinc concludi posse videtur, lapideum illud & salinum Os, quod in Sepiae dorso invenitur, ex induratis membranis originem trahere: id, quod vel tanto etiam clarius patescit, si illam Sepiae Ossis partem, quae intra Caudam haeret, membranasque eam investientes, quae, microscopio examinatae, eadem ratio ne, qua columellae ac lamellae ipsae, censtructae adparent, accuratius consideremus. Interim nonnihil difficile est istam membranarum sepa-

andere staat, en datse hier en daar veel in figuur verscheelen.

Maar om nu volkomen de structuur en kunst, die in dese deelen syn, te sien, soo moet men dit geprepareert deelken met styffel ergens op vast kleeven, en laten droogen, en dan vervolgens tragten, de bovenste laag van dese pylaarkens ongeschonden af te ligten, dat my somtyts gelukt is. En dan siet men, dat alle dese pylaarkens, als soo veele holle +ende subtiele pypkens syn g, dewelke natuurelyk lugt in haar besluyten: waar door het Been van de Spaansche Zeekat dan nootsakelyk komt te dryven, als het in het water gewurpen word.

 

Eenige van dese Pylaarkens siet men als dan dat gansch pypagtig syn, andere syn irregulier, en verscheydene andere worden cierelyk geboogen, gelyk een papier dat verschillig gevouwen word. En het is niet beter te vergelyken als met de structuur, die men inwendig in de neus der Brakken, Windhonden, en Paarden siet: alwaar het Been selve, dat de lugt om te rieken ontfangt, op dese manier ten naasten by geboogen word. Maar dit ontdekt het vergrootglas omtrent dese Pylaarkens niet eer, voor dat men een der lagen van deselve heeft afgeligt: alsoo andersins dese Pylaarkens haar alle ront vertoonen, door reden datse doorlugtig syn. En het is eygen aan het vergrootglas, dat meest alle doorsigtige holle lighaamen in een ronde figuur van het selve vertoont worden.

 

De substantie, waar uyt de korst der lagen ende Pylaarkens van dit Been van de Spaansche Zeekat gecomponeert word, die is als een Alkalisch Sout, dat seer sterkmet Suur opbruyst. En als men nu de vliesen, die de harde korst van het Been van de Spaansche Zeekat van agteren bekleeden, daar van afsepareert; soo siet men van gelyken, dat dese korst even van de selve substantie is, als de Pylaarkens en de lagen, daar sy tusschen staan. Waar uyt men niet ongefondeert sou kunnen besluyten, dat dit steenige Soutbeen, 't geen op de Rug van de Spaansche Zeekat gevonden word, uyt verharde vliesen syn oorspronk neemt. Het welk te klaarder blykt, als men het gedeelte van het Been van de Spaansche Zeekat, dat in de staart legt, wel considereert, neffens dan ook syne vliesen die het bekleeden; en die haar onder het vergrootglas van deselve structuur te syn betoonen, als de Pylaarkens en de Lagen selver. Men moet met eenige moeyte dese separatie der vlieskens aldaar

rationem perficere; quoniam cum dura Ossis crustra ibi loci quam fortissime connexae sunt. Quodsi autem circumspecte eas tandem amoveris; +videbis Sepiae Os in acutam ibi Caudam h excrescere, quae in Sepiis adultioribus multò & longior & magis cuspidata est, quam in minoribus: quandoquidem membranae in his nondum induratae sunt. Ex omnibus igitur hactenus dictis legitime inferre licet, quod Sepiae isthoc Os lapideum simili ratione, qua Hominum, Quadrupedumque Ossa, generetur. Imo vel clarissimè insuper observamus, Vasa sanguifera in Os istud penetrare, ejusque per superficiem semet distribuere.

Sic igitur tandem observationibus hisce colophonem addens, Conditori Optimo, Maximo, laudes ac gratias refero, quod tot ac tanta mirabilia, infinitaeque sapientiae specimina, ab Ipso in Creaturis recondita, nobis patefacere benignissime voluerit. Nostrum sane est, vicissim omnem, quae hinc redundat, gloriam honoremque Ei Soli tribuere, & flexis genibus immensam Divini Numinis Majestatem venerando, sanctissimae Ejus voluntati humillime nos submittere; ut denique aliud porro agamus nihil, nisi quod gratum Ipsi acceptumque est: in hoc enim unicum nostrum bonum, & aeterna felicitas consistit.

 

FINIS.

doen, van weegens de sterke connexien, die sy met de harde korst aldaar hebben: en als men se voorsigtig weggenomen heeft, soo siet men, dat het Been van de Spaansche Zeekat aldaar in een scherpe +Staart uytgroeyt h, die in groote Spaansche Zeekatten veel langer en puntiger is, als in kleene, alwaar de vliesen nog niet verhard syn. Uyt al het welke dan ligt te besluyten is, dat dit Steenbeen in de Spaansche Zeekat op de selve manier syn begin neemt, als het Been in de Menschen en de viervoetige Dieren doet. Want men siet ook klaar, dat de Bloetaderen dit Been ingaan, en haar in syn oppervlakte aldaar verspreyden.

 

Waar mede ik dan dese observatie sal besluyten, en den Grooten Schepper loven en prysen, voor dat hy soo veele wonderen en Wysheyd, die hy in de Schepselen opgeslooten heeft, ons soo goedgunstig heeft gelieven te ontdekken; op dat wy hem alleen de eer en glorie daar van souden geven; en op dat wy, nederknietende voor die Hooge Majesteyt, ons synen heyligen wille souden onderwerpen, om alleen te doen, dat hem behagelyk is; als synde dat ons eenig goet en eeuwig deel.

 

EYNDE.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels