Werken. Deel 2

Vijfde hooftstuck

Van snijdinge of cesura

Snijding, is eene verdeeling van woorden in d'afmeting der verssen, waer door de voeten aen malkanderen hangen.

Om dit wel te vatten bemerkt:

Dat d'alexandrijnsche, of helden verssen in loopende maet, bestaen uijt ses voeten, en half: in staende maet, uijt ses voeten; ieder voet begrijpt twee lettergrepen, waer van d'eerste kort is, de tweede lank, makende, volgens den konst-naem eenen jambus.

Desen regel kan dienen voor alderhande verssen, behoudens eene kleijne veranderijnge.

[p. 225]

Dit voor-aen-geteekent synde, segt men dat de cesura of snyding der voeten noodig is om goede en vloeijende verssen te maken; tot voorbeeld diene dit vers waer geene cesura is

Bemerkt voortaen Menalc wanneer Apol gebied

Hier siet men twelf lettergrépen in ses voeten verdeijlt, die alle ses op hun eijgen staen, en hard luyden ten opsicht van t'volgende:

Menalcas let voortaen als Phoebus u gebied.

Niemant kan loochenen of dit leste vers gaet het andere te boven in soetvloeijentheyd: waeruijt volgt de noodwendigheyd der snijding of cesura, gelyk hier aengeteekent is.

Menal ❘ cas let ❘ voortaen ❘ als phe-bus u ❘ bebied

cas afgesneden van menal, en gevoegt met let maekt eenen sachten voet, gelijk, als gevoegt met phe, en bus met u.

Om dit uijt te werken moet het vers beginnen met een woord van drij lettergrepen gelyk Van Vondels Joseph in Dothan

Bedriegers gaet bedriegt de harsseloose simp'len

of met een lettergrepig woord gelyk t'volgende:

En kleijne kinders, maer geen man die herssens heeft.

doch mits onse taele in enkellettergrépige zeer vruchtbaer is, begint men gemeynelijk met dese de verssen. Ook is het goet met twee eenlettergrepige te beginnen, als daer op volgt een woord van drij lettergréepen gelijk

Met sijn godtvruchtig bed in sijne bilhaes schoot

of met drie, als diergelyk volgt, gelyk

Als gij zoo schaemteloos op vaders acker saeijt.

of met een woord van twee lettergreepen, als daer op volgt een enkel-lettergrepig, gelijk uijt hetselve treurspel

Gelyk of eenig wild den jongen had verbeten

Echter op wat wijse men beginne of voortgae; het is hoog-

[p. 226]

noodig, dat 'er ten minsten twee snijdingen komen in een helden vers, of dat de lettergrepen zoo gekeurt sijn, dat zij uijt hunnen aert overhands kort zijn ende lank; gelyk uijt het selve treurspel.

Dan steent en trapt den vloed, tot dat men hem verquik.

Alhoewel nochtans dat dit vers op sijn maete staet, t'is seker dat men soo veel t'mogelijk is, de ménigte van d'eenlettergrepige vluchten moet, om de snyding te behouden.

Dese snyding of cesura neemt geen plaets in de sesde en sevende lettergrép, die altydt van elkanderen moeten gescheijden zijn, gelijk te vooren is aengeraekt, en bewesen uijt L'art poetique, van Despréaux, want anders heeft men moeijt om de maet t'onderscheyden.

Van Vondels gaet somwijlen dien regel te buijten volgens dése voorbeelden uijt sijnen Palamedes.

Der goden vader, afgestegen inde wolken. voorts
De seelîen vloeken d'onherbergelyke zee: noch
Daer is den loon der langgepleegde vuijligheden: en
De daken stierense ongehuijsvest altyd voort: in tselve
De winden hem aen d'ongenadige oevers jagen.

Men siet in dese vijf verssen de sesde lettergreep vast aen de sevende, t'gene in soodanigen poët als Van Vondels, verontschuldigt, maer in alle andere, tegen gesproken word.

Onse hedendagsche rijmers, die nauwelijkx den eersten voetwegh naer Parnas betreden hebben, trekken dese toelating t'hunner voordeel, en durven dese dikwilsverscheijde reijsen gebruijken in een kleijn rijmwerk, als of sij by de geleerde in zoo groot gesag waren als Van Vondels.

Indien dese vrijheijd somwijlen mag genomen worden, dit moet geschieden in ongemeene voorvallen, waer het hert door geweldige hartstochten word aengedreven, gelijk in de

[p. 227]

beschrijving van eenen held, die van sijne vijanden overvallen, en gevelt was:

Hij lag ter aerden sonder wapen, sonder schild:

Van Vondels eijndigt dikwils den halven of geheelen redensin met de vijfde lettergreep ende dit heeft ook somwijlen syne behaegelykheyd behoudens dat daer op volge een enkellettergrepig woord: anders is het ten uijttersten hard: ook moet de wijse van maetbréking niet al te dikwils en sonder groote reden gebruijkt worden.