Werken. Deel 2

Eerste verhandeling
Van de t'samen: stelling der verssen

1^e hoofdstuck

Van de maet der letter-grépen

Lettergrép is eene tsamenvoeging van verscheijden letteren, die eene enkel luijding maken, gelyk in vader, va-der, twee lettergrépen; in kind, een.

De letteren worden verdeelt in klinkers, en medeklinkers.

De klinkers in onse tael sijn vijf: a, e, i, o, u; den grijekschen ijpselon is bij ons een dubbeld i, ij; de h is eer een teeken van verheffing als eene letter.

Alle d'andere letteren buijten dese ses syn genoemt medeklinkers; om datse sonder klinkers geene lettergrép en konnen maken.

Uijt de voornoemde vijf klinkers spruijten vijfthien dubbel klinkers of tweeklanken bij de Grieken genoemt diphthongi te weeten

gelyk in dese voorbeelden
ae	staet
au	dauw
aeu	raeuw
aeij	zaeijt
ee	leet

[p. 210]

nota	eij of ei	beyd	beir
	eu	deur
nota ij lijk	ie	stier
	oe	toe
	oeij	roeijt
	oij	oijt
	oo	doot
	ou	rouw
	ue	muer
	uij	duijt
	ou	goud
	ouu of ouw	rouw

De maet der lettergreepen word genomen uijt de duersaemheyd van haere luijding; dese is dry-der hande lank, kort, ende twijfelachtig.

lank, gelijk d'eerste in vader

kort, gelyk de tweede in vader

twyfelachtigh: gelyk de tweede in vijanden

Dese maet word onderscheijden door d'uijtspraek: Want die lettergreep werd voor lank gehouden, waermede de stemme sich verheft: en dese voor kort waermede de stemme valt; de twijfelachtige heeft noch val noch verheffing.

d'Instelling van d'uytspraek is gegrond op het gebruijk, t'gene eijgentlyk is eene vaststelling steunende op de tsamen stemminge der meest ervarene en geleerden.

Dit gebruijk héft ider klink-letter syne maete gegéven: waeruijt spruijt d'oorspronkelyke lankheijd, of kortheijd van de silve, ende hier uijt kan men eenigsins vast stellen dat A.O.U. uijt hunnen aert of instelling lank zijn, gelijk onderscheijden word door hunne luijdinge.

[p. 211]

E, is doorgaans kort. I: somtijdts twijfetachtigh; de dubbelklinkers of tweeklanken syn alle lank uijt hunnen aert.

Is aen te merken dat alle lettergreepen, die lank sijn uijt hunnen aert, kort worden door stelling: maer die kort zijn, worden noyt lank. By voorbeeld

Waer heen vervoert de lust myn hert?
die godtspraek doet myn hoop te niet.

Waer, en spraek sijn beijde lank uijt hunnen aert, en worden hier kort gerékent om de stelling, dat is te seggen, om dat sij gestelt sijn voor, of achter lettergrepen, waermé de stemme geweldiger verhéven word.

Waer gelykt kort te sijn, om dat 'et staet voor heen. Waerop de luijding stàt; en spraek van gelyken, om dat 'et volgt naer godt, welcke lettergreep in dit word naer sich treckt geheel de kracht van de stem.

Sommige schrijvers willen houden staen, dat d'eenlettergrépige woorden kort, of lang syn naer de begeerte van den rijmer: maer sij falen hier in grootelijcx, gelijk uijt het staende vers van acht lettergrépen bewesen word:

Geeft men nu de vrouw te veel toe. Daer is geen mensch soo rouw van gehoor, of is gewaer als dit vers word voorgelesen, dat 'et teenemael is buijten de maet: en zoude het eenige gelykenis hebben van een vers, men moest 'et soo stellen

Geeft men de vrouw te veel nu toe. En dan gevoelt men noch iet in men, t'gene hard valt, want men is kort uijt sijnen aert, en kan hier maer gedoogt werden om dat de, t'gene daer aen volgt, noch korter luijd, ende om dese misslag te myden men moet seggen:

Men geeft de vrouw te veel nu toe. Dusdanige voorbeelden sal men met menigten ontdekken in de nauwkeurige over-

[p. 212]

lesing van rijmwerken, en oeffening der rymkonst, waeruijt naektelyk sal bespeurt worden dat: te, de, en, het, men: en andere diergelyke, kort sijnde uijt hunnen aert, noijt wel in eenigerhande stelling voor lank konnen gerekent worden.