Werken. Deel 1

[p. 269]

Vijfde bedrijf

1^en Uytgangh

gerucht als voren.

maximijn, alleen

Och! Och! wat fellen storm! wat ysselyk gedruys
Ontschudt myn bevend hert te samen met myn huys!...
Wee mij rampsaligen! wie sal ik bijstant vergen?

Nieu gerucht.

Help Jupiter! help! help!

2^en Uytgangh
Maximijn, Termogenes.

Waer gaet gij u verbergen

Genadigste?... hou stant, laet vaeren desen schroom:
Dat onweer sal vergaen gelyk een corten droom.
Wy syn nu langh gewent aen dese spokeryen.

maximijn

't Sy spokery of niet, ik ben in sulk een lyen
Dat my den moedt begeeft.

nieu gerucht... hij sit.

[p. 270]

3^en Uytgangh
Maximijn, Termogenes, Lijfwacht

lijfwacht

Jupijn! verdraegt gy dat?

maximijn

Wat brengt dien bode meê?

lijfwacht

O vorst! het stale rat

Is tenemael vernielt, uw dienaers doot geslagen.
De Maget pronkt in 't puyn als in een zege-wagen
Sy lastert d'oppergoôn en spot met uw gewelt.

maximijn

Sij leve, tot gy my dit schandigh werk vertelt.

lijfwacht

Nauw was sij op het wiel geknelt met stale boeyen,
Recht over omgecromt, of uwe dienaers spoeyen,
Met vijsen, dommecracht en hantspeek, omt gebot
Der Rechters te voldoen: wanneer op eenen bot
De son verduystert, door een swerf van swerte wolcken
Gedreven tegen een, gelijk ontroerde kolcken.
De vlam vant blixemvier verstijft een yders hert,
De felle donder splijt den hemel: gheel de mert
En haven wort ontschudt; 't plaveytsel schuert wijd open
Rontom het vinnigh tuygh, wiens radders gaen aent loopen

[p. 271]

En onder een gestut in menigh duysent stuk
Uytspringen, wijt en sijds. Dat schrickigh ongeluk
Verslint op eenen stont al d'ommestaende benden.
Men siet'er hoofdeloos het droevigh leven enden:
Dien wort de schenckel, die de hant vant lijf gerukt.
Hier spatten bloet en breyn uyt 't beckeneel gedrukt;
Daer gaept een open strot. Hier storten d'ingewanden
Ten buyk uyt over d'aerd; daer sietmen pees en banden,
En spieren afgescheurt; hier hangt de paersse tongh
Ter kelen uyt: daer sakt het herte met de longh
Nogh springend uyt de borst. Mijn margh scheen ingekrompen
Int schroomelijk vertoogh van handelose stompen,
Gemorselde aderen, geplettert vleys en been,
En meerder jammeren versamelt ondereen.
Hieronder schuert 't gekerm der stervende, 't geschater
Vant opgesprongen rat, 't afgrijselijk geklater
Des donders oor en breyn. Het volk door schroom half doot
En weet niet langs wat wegh ontgaen dien wreeden noot;
Dees loopen stedewaert: die swemmen naer de schepen,
Waer, door de stroom vervoert, of door een kiel geknepen,
Sij midden in den vloet gaen soecken naer hun graf.
Veel sweeren Romens wet en haere goden af
En roepen, aengewekt door al die grousaemheden,
Dat Catarinaes Godt alleen moet sijn beleden.
Sij even moedigh, kloek, gesont, en sonder pijn,
Te midden in een hoop van doôn braveert Jupijn,
En tusschen 't vlammigh vier van duysent blixem-schichten
Aerdbevingh, vier en stael, en weet niet van te swichten,
Maer staet recht overend, gerust en onverschrikt,
Als of haer desen dagh tot glory was geschikt.

[p. 272]

maximijn

Ik sweere by de goon, dat sal haer niet gelucken.

4^en Uytgangh
Maximijn, Termogenes, Catarina, Lijfwacht

termogenes

Daer is de hexe, die door helsche toverstucken
Die rampen heeft gebaert.

catarina

Ik ben geen toveres.

Maer een eerbaere Maegt, en Christus Dienares,
Die in myn krankheyt toont syn onbepaelt vermogen.

maximijn

Ha snoode! derft gy nogh verschynen voor myn oogen?
Moet ik nogh in myn huys van u syn getrotseert?
Waer gy myn Keyserin verleyt hebt en verkeert?

catarijn

O mocht ik u aldus verkeeren en verleyen
Versteende, die een hert veel harder dan de keyen
In uwen boesem draegt, en voor het helder licht
Van 't kristelyk geloof blyft sluyten uw gesicht.
Wie heeft het rat vernielt?... Wie gaf u sooveel dooden?...
Was dit een toverwerk, waer bleven uwe goden?
Waerom en deeden sy dat opgemaekte spook
Die helsche grimmen niet vergaen in stank en rook!

[p. 273]

maximijn

Sult gy dan 't myner spijt, nogh langh de tonge roeren.

catarina

Ga voort in tegen my uw wreetheyt uyt te voeren.
Onsaligen tiran! onteerder van de trou!
Verderf van 't aerds geslacht, en beul van uwe vrou!
Ga voort, geweldenaer, gelyk gy hebt begonnen.
Geheel de werelt sal genoegh bemercken connen
De goetheyt van de goon, die sulk een gier belydt.
Verniel nu, martel nu; het is nu uwen tijt.
Gij moogt nu roosten, braen, verworgen en doorsteken;
Het moorden is uw ampt; gy voert 't onsaligh teken
Der godeloose beest, dat uwe ziel voorseyt
Het vonnis van de doot en van verworpentheyt.

maximijn

Lafharte Maximyn! hoe lange sult gy lijden
Dat dese slangh u sal met haere tongh bestrijden?
Wat opset hebt gy voor met dien langsamen haet?
Verwacht gy nieuwen hoon?... vermagh sij meerder smaet?
Of wilt gy u aen haer selfs overwonnen geven?....
Begint uw woedend hert met d'aerdsche gront te beven,
Te bersten met de locht, te schueren met het rat? ...
Hoe? is er dan geen vier, geen stael, geen olie-bad,
Geen pijnbank, geen torment om eene sloor te dwingen?
Naer dreygen en gevley, naer wonden, morselingen,
Verschueringh, geesselingh, naer dorst en hongers noot,
Versmaet sy myn gewelt, trotseert sy nogh de doot?...
Maer, waerom togh soo langh mijn wraeksucht uyt te stellen?

[p. 274]

Heb ik dan hulp van noode om eene sloof te vellen?...
Behoev' ik tot dat werk den blixem van Jupyn?...
Neen, neen, ik wil van daegh en beul en rechter syn.
Blyf boven Donder-godt, wil uwen schicht opsteken
Myn deegen is genoegh om u en my te wreken.

termogenes

Schikt gy dat weerdigh stael tot een soo snoode daet?

maximijn

Laet los, ik geev' den toom aen myn getergden haet,...
Waer is dat monsterdier, der goden vijandinne?...

catarina

Ik ben ter doot bereyt om myn Gekruystens minne.

lijfwacht

Bedaer genadigste; beveel my desen last,
Die beter eenen slaef dan eenen keyser past.

termogenes

't Waer uwen arm onteert, ey laet u togh geseggen.

maximijn, vertrekkende

Gij sult haer dadelyk 't hooft voor de voeten leggen.

[p. 275]

5^en Uytgangh
Catarina, Termogenes, Lijfwacht

lijfwacht

Sa, Galileysche pop; uw vonnis is gevelt.

catarina

'k Geef, naer een corte wijl, my onder uw gewelt.

Sy knielt.

Myn Heylant, mynen Godt! daer is myn uer verscheenen,
Gheel myn begeert vervult, en alle ramp verdwenen.
Sie daer myn minnend hert, dat sigh voor u ontsluyt,
O liefsten bruydegom! ontfangh uw trouwe bruyt.
'k Heb menigmael gewenscht voor u myn bloet te storten,
Voor u, door pyn en smert myn leven te vercorten,
En tot erkentenis, van uwe wreede doot,
Te geven ziel voor ziel in d'alderhoogste noot.
Gy hebt myn liefdens lust ten lesten willen hooren,
En my tot gesellin van uwen strijt vercooren;
Niet omdat myne bee dit heeft van u verdient,
Maer om met my te doen als een getrouwen vrient.
Noyt wiert uw teere min my naekter aengewesen;
Gij wilt dat, waer gy syt, uw dienstmaegt ook sal wesen,
En opdat ik met u sy in uw vaders huys,
Gy leydt my, nevens u, door 't voetpat van het kruys.
Dat heden door myn doot sy uwen naem verheven,
Uw deerenis bekent aen die op aerden leven;
Opdat u alle lant, en alle tongh beleydt
't Gen wy u schuldigh syn, en gy ons weerdigh syt.

[p. 276]

O! cost ik yder mensch uw reyne leer aenpreken
Verplichten t'uwer dienst, in uwe liefde ontsteken!
Cost ik het waer geloof, door u in my gevest,
Verkonden noord en suyd, verbreyden oost en west!
Ik bidde dat myn bloet, door uw gena, magh dienen,
Om dese weerde jonst voor yder te verdienen,
Bysonderlyk voor al die hier rontom my staen;
En eerst voor die my 't hooft sal van de schouders slaen.
Vergeef hen, mynen Godt, de schult van myn ontlyven,
Mits door onwetentheyt sy dese daet bedrijven;
Vergeef hen al te saem, door wie ik wiert bestreen,
Vergeef aen Maximijn, vergeef aen Termogeen.
Sie daer geheel 't besluyt van myne hertens lusten:
Nu wensch ik vry te syn om met den Heer te rusten,
Nu wensch ik uyt te doen, dit sterffelyk geraemt,
Om in d'onsterflykheyt met Godt te syn versaemt.
Och! och! ik sie myn lief, 'k verken myn uytgelesen,
Aen 's Vaders rechte hant, met een klaerblinckend wesen:
Daer comt, daer biedt hy self mij syne Moeder aen;
Ontslaet my, maekt mij los! 'k wil by myn bruygom gaen.

Binnen gordynen toe. Gerucht van donder.

6^en Uytgangh
Justinus, AEmilia

justinus

O Maget! gheel den glans van alle d'aerdsche rycken,
En is by uw geluk niet 't minste te gelyken.
Maer, weet gy niet hoe 't is met Christus bruyt vergaen?

[p. 277]

aemilia

s'Is van 't gesprongen rat naer Maximijn gegaen...

gerucht als voren

Wat wreet gerucht is dit?...

7^en Uytgangh
Justinus, AEmilia, Termogenes

justinus

Maer, wat wil desen seggen?

termogenes, op syne knieen vallende

Ik bid u, vader, wil myn bede niet weerleggen;
'k Versoek oodmoedelyk, door u, gedoopt te syn.

justinus

Indien gy tot my comt met eenen valschen schyn,
Om my aen 't Rooms gerecht als dooper aen te dragen,
Gy hoeft uyt veynsery my dit niet af te vragen:
Com, gaen wij heen, ik sal voor u en uwen vorst
Getuygen mijn geloof, 'k heb lang daer na gedorst.

termogenes

Ik ben Termogenes niet meer, dien snooden heyden,
Gewent door helsche leer de menschen te verleyden,
Neen, neen, ik heb den dienst der valsche goôn versaekt:
Een ander yver nu in mynen boesem blaekt,
Ik ben voor Christus wet bereyt myn bloet te geven.

[p. 278]

justinus

Hoe heeft den Heer in u dat wonderwerk bedreven?

termogenes

Door syne Dienstmaegt, die de wysen heeft bekeert.

aemilia

Den Alderhoogsten sy in syne bruyt geeert.

justinus

Wanneer is dit geschiet?

termogenes

Doen sy voor 't sweert gebogen

In Maximinus hof, vol liefde en vol meedogen,
Voor haer vervolgers bad, en, onder die, voor mij.

justinus

Sy is dan afgestreen.

termogenes

Des Keysers raserny

En conde langer niet haer moedigheyt verdragen;
Syn lyfwacht heeft het hooft van haren hals geslagen.

justinus

O noyt volpresen Maeght!

[p. 279]

aemilia

O salige heldin!

termogenes

Sy knielde voor den beul, ontsteken door de min
Van haeren bruydegom, met een klaerblinckend wesen,
Waer in de hemelvreugt en vrede was te lesen
Verheven naer de locht: het scheen, dat uyt haer oogh
De liefde met haer hert te saem naer boven vloogh.
Dus bleef sy, weghgerukt voor eenighe oogenblicken,
Terwijl de beulen self, met al d'omstaenders schricken,
Verslagen en verbaest, door haer verheugt gelaet.
Ten lesten, weergekeert tot haeren eersten staet,
Laet sy, uyt haeren mont, naer eenigh minne-suchten,
Haer alderjongste spraek met desen wensch ontvluchten:
‘O Christe! mynen Godt! myn lief! myn hertelust!
Dat in uwen lieven schoot mijn ziel voor eeuwigh rust.’
't Scheen dat sy, met dat woord den beul had last gegeven,
Opdat syn bloedig sweert haer nemen sou het leven:
Hy heft syn' armen, spant al syn gewrichten uyt,
En kapt, met eenen slagh, het hooft af van de bruyt.
Maer siet, een wonderwerk: den hals vers afgesneden
Vertoont, als karmosyn, al syn gevleesde leden,
En spuyt uyt d'aderen geen vocht, als bloet, geverft,
Maer sneeu-gelyke melk, waer voor 't albast versterft.
Dat ongemeen vertoogh vernieude myne driften
Twijl ik de wolcken sagh te midden open schiften,
Tot nederstralingh van een goddelyken glans.
Het lijck der Maget wort omringelt met een krans,
Wiens luyster gheel het hof des Keysers doet weerlichten,

[p. 280]

En 't kristelijk geloof gaet in de herten stichten.

hij knielt.

O weerde Man! voldoe aen myn oodmoede bee!

justinus

Den Heer stort over u syn ongestoorde vree....
Vertoef een wijl, gij sult uw hertens wensch genieten.

aemilia

Och Vader! och! wanneer sal ik myn bloet vergieten,
Voor Christus mynen Heer? myn ziele wort bekoort,
Doen sy den zege-prael van Catarina hoort.

justinus

Laet voor een corten tijt uw vierigheyt bedaeren.
Wy moeten nu aen 't lijk van ons heldin vergaren,
En loven in haer doot het goddelijk besluyt,
En singen de triomf van d'onbesmette bruyt.

Tot meerder eere Godts en van de h. Maget en Martelersse Catarina