Werken. Deel 1
(1928)–Michiel de Swaen–
Auteursrecht onbekend
[pagina 205]
| |
1en Uytgangh
| |
2en Uytgangh
| |
[pagina 206]
| |
't Mishage Cesar self, ik sal het niet gedoogen:...
Ick ben met 't Kruys gemerkt... vertrek u, uyt mijn oogen,
Verleyder van het volk, doortrapte Wichelaer,
Neemt wegh dat helsche Vier, dien schendigen Autaer,...
Maekt plaets, ik sal dien Godt tot pulver gaen verpletten.
termogenes
Moet mijn gewijden arm sigh aen dat stuk besmetten?
maximijn
Trouwanten, stut de drift van die verwaende meyt...
Wie sijt gij, die Jupijns en mijne Majesteyt
Met sulk een lasteringh, en moetwil derft onteeren?
catarina
Ick ben een Kristen Maegt, gewent den Schepper t'eeren
Van hemel en van aerd', den levendigen Godt,
Bestierder van den Al, en heer van 't eeuwigh lot,
Die uyt een puere min, tot heyl van alle volcken,
Sijn ongeschapen Soon sondt uyt de hoogste wolcken,
Op dat hij, door sijn doot, ten vollen sou voldoen,
En voor der menschen schult, en sijnen Vaders soen.
Aen dese wort met Recht het wierook aengeboden,
Niet aen een Jupiter en and're valsche goden.
termogenes
Hoe lange lijdt den Vorst die godeloose spraek?
maximijn
Laet, Vader, mij de sorgh van onser goden wraek,
| |
[pagina 207]
| |
En wil met d'offerhand en wierookgeur voort varen,
Terwijl men dese sloof sal in mijn hof bewaeren.
Vertoogh van den afgodt toe.
termogenes
Neen, neen, geen offerhand behaegt aen godt Jupijn,
Soo langh hij van dat feyt niet sal gewroken sijn:
Dees heyligschenderij gaet soo sijn godtheyt stooren,
Dat hij, nogh uw versoek, nogh mijn gebeên sal hooren;
En wort hij niet voldaen voor een soo grooten hoon,
Ik vreese voor den staet, ik vrees voor uwe kroon.
Men heeft de goon weleer veel Rijcken sien verdrucken
Door honger, vier, en sweert, om minder schellemstucken.
Sie Cesar dat gij u door goetheyt niet beswaert;
't Misdaet valt hem te last die een misdoender spaert.
maximijn
Geheymen hemels tolk, ik wil geen goden tergen;
Segh, wat zij mij, tot soen, van dese schennis, vergen.
termogenes
Het springend hertebloet van die verwaten sloor.
catarina
Dat wil ick voor mijn Godt uytstorten; com, doorboor
Dees boesem die soo langh door ijver wiert gedreven,
Om 't leste van mijn bloet voor mijn geloof te geven:
Maer, dat op selven tijt daerdoor genesen wert
De wonde van uw ziel, de blintheyt van uw hert.
Hoe Cesar? laet gij dan uw oordeel soo verdoven,
Dat gij dien logenaer, dien valschaert cont geloven?
| |
[pagina 208]
| |
Denkt gij, dat uwe kroon staet voor Jupijn te recht,
Omdat Termogenes, een huychelaer dat seght?
Te weten een stom beelt, dat hant nogh duym can roeren,
Sal tegen 't roomsche Rijk de pest en oorlog voeren,
Verderven 't aerds gewas, vergiftigen de locht,
Besmetten mensch en beest door hunnen adem-tocht:
Indien dat alles is gehecht aen sijn vermogen,
Hoe can hij dit verwijt van eene Maegt gedogen?
Men geeft stoelen aen den Keyser en de Keyserin.
maximijn
Schoon u op desen stont sijn snelle blixem spaert
Hoop niet, dat uwen Godt u voor mijn sweert bewaert.
catarina
Dat voert gij nimmermeer is sijnen wil daertegen.
maximijn
'k Sou die verwaende tong haest anders doen bewegen,
Maer uwe jonge drift en onervaren moedt
Betoomt mijn rechte wraek en stilt mijn siedend bloet.
Hoe reukeloos gij sijt tot lasteren gedreven,
Ik weet hoe eenen Vorst met eene Maegt moet leven.
En hoe gevoeligh gij mij ook verbelgen meugt
Ik geef dit alles toe aen uwe losse jeugt.
Terwijl ik mijnen moedt en gramschap laet bedaeren
Neem acht op uwen staet, op uwe teere jaeren;
Bedwing mijn oordeel niet tot een te wreet besluyt,
Voor een genadigh Prins en een soo jonge spruyt.
Verset dat bijgeloof uyt uw verdwaelde sinnen,
Mijn weerde Keyserin, ik self sal u beminnen:
| |
[pagina 209]
| |
Gij wort van gheel het hof omhelst, geviert, geeert,
Soo ras gij uwen wil naer mijn bevelen keert.
catarina
Geen vrientschap, geene lust can mijne ziel bekooren,
Dit al heb ik versaekt voor mijnen uytvercooren;
Hem blijv' ik tot' er doot gehoorsaem en getroû,
Spijt allerhande leet, vervolgingh, smert en roû.
maximijn
Eer wij van uw beleyt u vorder onderhouwen,
'k Gebied' u uwen naem, en uw geslacht t'ontvouwen.
catarina
Mijn naem is Catarijn, mijn stam van Conings bloet,
Nadien gij 't mij gebiet, en ik 't u seggen moet.
Maer 't geen bovendien ik hooger acht in weerden,
Is, dat mij Christus wou voor sijne bruyt aenveerden.
Dit is mijn hoogste roem, dit is mijn rijkste kroon,
Mijn wenschens eenigh wit, en mijnen aerbeyts loon.
Ik ging van d'eerste jeugt den steylen wegh instappen
Die leydt, tot Redenkonst en hooger wetenschappen,
Maer endelijk verliet dat ijdel school gedruys,
En volgde, vol begeert, de leeringh van het Kruys.
Daer sagh ick dat den Mensch hier niet en is geschapen
Om in de schepselen verdorven lust te rapen,
Maer, om, met needrigheyt, tot een verheven lot,
Te dienen sijnen heer, te minnen sijnen godt.
Daer toonde mij 't geloof in eenen boek beschreven
Hoe ons een corten tijt leydt tot het eeuwigh leven,
| |
[pagina 210]
| |
Hoe blindelings een ziel, die altijt leven moet,
't Vergankelijk omhelst voor 't onverganklijk goet.
Ach! als dat helder licht in mij quam nederdalen,
Wat con ik minder doen, dan volgen sijne stralen,
Dan openen mijn hert met een verliefden tocht,
Op dat die klaerheyt mij geheel doorschijnen mocht.
Ik ben aen dese plicht ook niet te cort gebleven,
En voegde mij naer 't licht dat quam in mij gedreven;
'k Verkoos met vierigheyt het bitter voor het soet,
Voor eer verworpentheyt, voor 't aerds het hemels goet.
maximijn
Prinsses, waer mede wilt gij uwe jeugt beswaeren?
Mishandelt gij aldus uw nieu-ontloken jaeren?
Verwijst gij desen glans, die schoonheyt, tot een graf,
Die u, tot uw genucht, der goden miltheyt gaf?
Waertoe besit gij dan al die bevalligheden,
Indien gij dese wilt uyt onlust gaen vertreden,
En door een koppigheyt die reden wederstaet,
U halen op den hals geheel des werelts haet?
Wie achterhaelt het wit van die verdraeyde sinnen?
Soekt gij gehaet te sijn wanneer men u wil minnen?
En als men u tot vreugt, tot staet en glory noodt
Kiest gij, voor dit genot, een schandelijke doot?
Sijt gij dan afgedaelt uyt Koninklijke vorsten
Om naer de slavernij, naer schande en smaet te dorsten,
Te stooten met den voet den scepter en de kroon,
In 't end vervloekt te sijn van Menschen en van goôn?
Wat godtsdienst magh dat sijn, waer op gij derft beroemen,
Die gheel de werelt comt verwijsen en verdoemen.
De teere Maegden doet opsluyten in een kluys,
| |
[pagina 211]
| |
En haere glory stelt in een verworpen Kruys?
Neen, neen, misleyde Maegt, laet uw verstand versetten
Verlaet die dwase leer, met hare wreede wetten,
Voegh u naer mijnen wil en leef als een vorstin
- Gelieft van uwen Vorst en uwe Keyserin.
catarina
Soo raedt een afgodist, die vast aen d'aerdsche saken,
Niet weet hoe Godes min en reyne deughden smaken;
Soo spreekt een weeligh mensch, die in het vleys versmoort,
Sijn vuyle wellust volgt, naer geen verstervingh hoort.
Wel, is de Kristen' leer soo hatigh voor uw oogen,
Sijt slaef van uwe lust, blijf voor Jupijn gebogen,
Maer, twijl gij, dus verblint, voor valsche goden buygt,
Lij dat m'in onse Kerk den waeren Godt getuygt.
Maekt onse lijdsaemheyt dan uwen moedt verbolgen,
En can het u misdoen dat wij de Waerheyt volgen?
Verdienen wij door min uw onversoenb'ren haet,
En straft gij met de doot die bidden voor den staet.
Heeft tegen uw gesach een Kristen ondernomen
Omdat hij niet en wilt voor uwen Afgodt comen,
En moet gij, omdat hij den waeren Godt aenbidt,
Hem villen, martelen, ontleen van lit tot lit?
Wat salmen voor een naem aen sulk een wreetheyt geven?
Een mensch in handel recht en onbesmet van leven,
Die sijnen vijant self bemint als sijnen vrient
Moet sterven als een dief, omdat hij Christus dient.
Daar is de stale wet waer Romen op derft roemen,
Die alle volckeren barbaren pleegt te noemen,
En soo hoogdravende met Arents vlercken vloog
Dat s'allen Vorst aensagh met een versmadend oogh.
| |
[pagina 212]
| |
Die aerdsche Keyserin heeft sigh soo ver vergeten,
Dat s'op onnooselen verstoort is en verbeten,
En door onmenschlijkheyt uytsinnigh en verwoet
Haer eersten roem becladt met zuygelingens bloet.
Ga voort dan Maximijn, hou staen de woeste wetten
Die dees bloetdorstige quam in uw handen setten,
Schend, martel, en verniel, en spaer nogh jonk nogh out,
Bevestigh 't heyligh Recht waer Romen op betrout.
Maer 't wijl gij tegen Recht, dit Recht sult ondersteunen
Vrees voor den Opperheer, die d'hemelen doet dreunen,
En vonnis vellen sal ten last van uwe saek
Beweegt door 't Kristen bloet dat stadigh roept om wraek.
maximijn
Te weten desen heer, die als een dief gevangen,
Wiert tusschen moordenaers aen eene galgh gehangen;
Bedreygt de kinderen met dien beroemden Godt.
Dogh, over uwe clacht van mijn te streng gebodt,
'k Wil u, hoe seer gij schelt, nogh dese jonst bewijsen
Dat gij, voor uwe wet, moogt twisten met de Wijsen
Die in Alexandrien van daegh vergadert sijn...
Porphier ick legh op u de sorgh van Catarijn.
| |
3en Uytgangh
termogenes, alleen
Help Jupiter! wat magh dat uytstel togh bedieden?
Hoe comt den vorst soo traegh om straffen te gebieden?
Hij, die als eenen leeuw ontsteken, en verwoet
Soo dikwijls heeft sijn sweert gedoopt in 't Kristen bloet,
| |
[pagina 213]
| |
Wanneer der goden roem hem quam daer toe verwecken,
Verslapt in sijne drift en schijnt te rugh te trecken?
O schand! o hoogste spijt!... verdragen dat een meyt
In sijn bijwesen smaedt der goden mogentheyt,
Ja self sijn hooft bedreygt?... wat wil die lafheyt seggen?.
Ick ga hem sijne plicht en feyl voor oogen leggen.
| |
4en Uytgangh
| |
[pagina 214]
| |
Wat vreemt besluyt is dit? wie sal dien gront versinnen?
Als Vorsten staen naer bloet, dan smeken de Vorstinnen,
Dan eyschen sy gena, dan bidden sy om soen,
En is Placidia met moorden te voldoen?
Hoe syt gy soo verkeert, die eertyts sonder grouwen
Geen vonnis hooren mocht, geen wonden cost aenschouwen?
Moet dan om uwe lust vandaeg te sien gepaeyt,
Het vleys van Catarijn syn aen het vier gebraeyt,
De tanden uytgerukt, de borsten afgesneden,
De beenderen gekraekt, de litten gheel ontleden,
En endelyk verschuert, gemalen op een Rat
Of snickende versmoort in 't siedend oliebadt?
placidia
Gij steekt my door het hert.
aemilia
Dit sou alree geschieden
Waert dat gy heden mocht door Cesars mont gebieden;
Geen pynbank, geene smert, geen hongersnoot, geen leet,
Geen moortpriem, geene doot, en waer voor haer te wreet.
placidia
'k Beken AEmilia, die Maget steekt mij tegen.
aemilia
Te weten omdat sy tot Christus is genegen,
En met haer hertebloet wil zegelen syn wet!
Uw drift is wonder groot.
placidia
Gij siet wel wat mij let.
| |
[pagina 215]
| |
aemilia
Ik sie het, Keyserin, maer derv' het qualyk seggen.
placidia
Neen, neen, gy moogt my vry myn feyl voor oogen leggen,
Verwyt het my recht uyt; 't is belgsucht, die my quelt,
't Is wreede minne-nyt, die myn gemoet ontstelt,
Die mij niet minder pijnt dan ketenen en boeyen,
Dan geessels, vier en stael, pynbancken, haeken, roeyen,
En al wat Maximyn voor Martelaers bereyt.
'k Beken, ik ben jaloers; maer is 't niet met bescheyt?
Gij kent de wankelheyt van mynen ongetrouwen;
Die nieuwe schoonheyt dee syn plicht alree verflauwen;
Ik heb genoegh gevat en al te wel gesien
Wat syne vleyery, en streeling wil bedien....
O spyt!... Wat sult gy my daer tegen connen spreken?
aemilia
Dat ik voor u, Vorstin, door schaemte ben ontsteken,....
Ach! verre sy van u soo schandelyk gedacht:
Den Keyser is verdoolt indien hy dit betracht.
Ik weet hoe die Prinses van haere jonge jaeren
Besorgt was om haer eer en achtingh te bewaeren,
En hoe getrouwigh sy aen Christus is gewijt.
placidia
Hebt gy geen ander troost ik ben den Keyser quyt.
Den glans van eenen troon, van grootheyt, staet en eeren,
Kan licht een eerbaer hert een kristen ziel verkeeren.
Sou eene jonge Maegt ontseggen eene kroon?
De glory is te soet, dien luyster al te schoon.
| |
[pagina 216]
| |
Gy hebt die Cateryn soo moedigh hooren praten,
Terwijl den loosen Vorst tot veynsen uytgelaten
Haer, in ons bysyn, heeft arglistelijk gevleyt:
Maer wacht, tot hy alleen in volle vryigheyt,
Sal sonder achterdocht, en verre van getuygen
Syn scepter en syn kroon voor haere voeten buygen:
Wacht, tot hy vol eerbiet, en t'samen vol van min
Vergetende syn trou, met syne Keyserin,
Verslingert op haer jeugt, met toegesloten handen,
Haer syne trouwigheyt en liefde sal verpanden.
Dien roem van eerbaerheyt, die drift voor Christus wet,
Dien fieren hoogmoet sal licht worden omgeset.
Der Vorsten minne can de reynste zielen prangen,
De Grootheyt is een net, dat herten weet te vangen.
aemilia
Misschien sou eene maegt van nederigh geslacht
Door sulk een lokaes syn in slaverny gebracht
En door den ryken glans van eenen troon bedroogen
Den vrydom van haer hert verliesen door haer oogen:
Maer, was een Vorstens min den wensch van Cataryn
Sy sou niet moeten sien naer uwen Maximijn.
Sy heeft haer liefde niet aen Christus opgedragen
Omdat geen werelts Prins haer sochte te behagen;
Neen, haer genegentheyt siet naer geen aerds gewin,
Sy geeft aen haeren Godt een onbesmette min.
Alexandriën sagh veel prinselijke helden,
Die gheel hun hertens lust op haere schoonheyt stelden;
Dogh, schoon sy wiert uyt deugt en eerbaerheyt versocht,
Daer was niet een van al die haer bewegen mocht.
Vervreemt van alle lust, en t'samen van de menschen,
| |
[pagina 217]
| |
Sy onderhiel haer hert met goddelyke wenschen;
Sy overlas by daeg de kristelyke wet,
En bracht de nachten door in suchten en gebedt.
Sou naer een anders man soo reyne ziele trachten?...
Maer, schoon dit conde syn, waer loopen uw gedachten
Mevrou? waer heen verleyt u desen achterdocht?
Gy syt met uwen vorst soo hecht en vast verknocht,
Dat u van desen kant niet 't minste staet te duchten.
placidia
Gedenkt gy dan niet meer den smaet en d'ongenuchten,
Die ik om synentwil heb moeten onderstaen?
aemilia
Dat ongenoegen is nu langen tyt vergaen.
placidia
Syn tegenstrydigheyt doorknaegt nogh myn gevoelen.
Syn ongestadigh hert by daeg en nacht aen t' woelen
Sluymt tusschen haet en min in onverscheydentheyt.
Ik dompel in een zee van gal en bitterheyt.
Sy weent.
aemilia
Verset dit droef gedacht door krachten van de Reden,
De deught van Cataryn stelt u eerlang tevreden.
|
|