In oorlogstijd. Het volledige dagboek van de Eerste Wereldoorlog

[p. 683]

Losse nota's

1.	D.B. 1 augustus - Verjaring - zie Vlaamsche Post 165 Rondom de Kampen van S. Hartman
2.	Augustus - 9de [1914?] = Mededeling van Dr Depla^1 - Veel blinden - verbrand - veel zinnelozen.
3.	Eens dat men 't gedacht aan de dood aanveerd heeft en er geen andere uitkomst meer is - in de wanhoop ontstaat de heldenmoed -
4.	Fabre^2 - Eux, d'une superbe indifférence aux choses humaines...
5.	Es wird einem aus dieser Entfernung kaum bewusst, dass da wirklich Menschenleben vernichtet werden. P.O. Höcker, An der Spitze meiner Kompagnie^3
6.	Kerkhoven Milit. Mechelen enz. Commentaar
7.	Mijn moeder heeft het 100 keren gezegd - de wereld is ten hoogste - er zal iets voorvallen en dan eerst zullen de mensen weten hoe gelukkig ze waren.
8.	Die schone overmoed van vroeger die praal - toen dacht er waarlijk niemand dat er ooit een Duitser tot in Brussel zou komen, late varen in Kortrijk.
9.	Statistiek van de vrijwilligers. boeren - ⌀; werkvolk - ⌀; burgerij -; rijken ⌀; hoge rijken -; aansluiten Persyns brief 3 catégories vrijwilligers.

1 Alfons Depla (1860-1924), Kortrijks geneesheer en vriend van Streuvels

2 vermoedelijk Emile Fabre (1869-1955). Frans toneelschrijver, publiceerde in 1914 Un grand bourgeois

3 verscheen te Berlijn in 1914 met als ondertitel: Drei Monate Kriegserlebnisse

[p. 684]

10.	Niemand eerder geblaseerd^1 en gewoon aan een wonder vertoog dan een landse mens omdat zij seffens al het wonderlijke toeschrijven alsof het kant en klaar door de fabriek en de mecaniek wordt voortgebracht! Nil admirari - ? -
11.	Een stuk heide waar men evenveel soldaten - liefst mekanieke - met evenveel kanonnen plaatst - die onder elkaar de strijd moeten uitmaken.
12.	Terug uit Holland. Reiziger die van 1ste klas in de derde terecht komt -(gevoel) (2de reis)
13.	In een aanval van weemoed had ik een portret laten vergroten vinde het (ironie) bij terugkomst -
14.	Dear little Belgian boy. This coat was bought for a little boy who is a big soldier now, and has gone to the war to fight the Germans. I hope it will keep you warm. Love from a little boy in New-Zealand
15.	De consequentie van nationaliteitsgevoel en vaderlandsliefde is volkerenhaat en broederhaat.
16.	Als men 't ene aankleeft moet men noodlottig 't andere laten schieten - en aannemen dat de zedeleer van de mogendheden een andere is dan die van de personen - dat ze tegenstrijdig zijn.
17.	Wir haben hir das Thirische Leben betrefent an nichts mangel - aber dem Geist geht es wie Adonia dem Königs Sohn im Alten Testament - von dem geschrieben steht wie wirst du so mager du Könings Sohn. Goethe's Mutter p. 231 Oorlogsdagboek^2
18.	Het dorp was ingenomen en we waren voortaan overgelaten aan de willekeur van een ongekende macht - daarna de inkwartiering soldaten trekken de huizen binnen en en men wordt gewaar dat het mensen zijn - de vrees verdwijnt - en er ontstaat vriendelijkheid -

1 geblaseerd: zelfvoldaan, afgestompt

2 in potlood bijgevoegd

[p. 685]

	Bevelen werden gegeven met snauwend rauwe stem die ijzen deed - alsof men plots een ongekende woede zou zien losbarsten en geweldige tonelen zien gebeuren - De bewoners hadden zich in hun huizen verscholen en waren met de vrees bevangen alsof er een macht over hen ware losgebroken waarvan zij de dracht niet kenden en die zij weerloos moesten onderstaan - gelijk iets dat uit de natuur voortkomt en blindelings slaat omdat de gewone ordewetten niet meer bestonden en er geen zekerheid meer bestaat.
19.	Ik heb mijn vader dikwijls horen vertellen dat de mensen hier tijdens de oorlog van 't jaar '70 - te luisteren lagen met hun oor tegen de grond om de davering van 't kanon te horen - 't overige van 't geen ze van de oorlog gewaar werden zal wel in verhouding zijn met 't geen we er nu van gewaar worden en ondervinden - we moeten ons waarlijk er is geen kwestie om tegen de grond te gaan liggen [sic] - we zouden integendeel diep onder de grond moeten kruipen om 't kanon niet te horen - en 't overige???...
20.	De dwingelandij van de ‘openbare mening’ Wilde. 304
21.	Studie - Vaderlanders ‘Pharizeiers’ analyse van de oorlog - drijfveren = diplomatie - vrijwilligers - beweegredenen - heldenmoed - enz. Egotisme
22.	Den 14 oktober 1806 - Hegel^1, leraar te Iéna, was bezig aan een van zijn vermaarde verhandelingen (traités) als zijn werkkamer plots vol scherven glas en ijzer vloog. Hij riep zijn meid en speelde op. ‘Wat betekent dat gerucht (charivari)’ De meid deed hem uiteen dat de Pruisen op de heuvel aan 't vechten waren tegen de Fransen en dat het een stuk obus was 't geen hem kwam te storen. - Dat kan me niet schelen zegde Hegel - die dingen interesseren mij niet; - neemt uw schikkingen opdat ik gerust kan voortwerken. 't Was de dag van de slag van Iéna. Huret., Hamb. 481^2

1 Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) Duits filosoof

2 Jules Huret (1864-1915) Frans journalist en schrijver

[p. 686]

23.	In oorlogstijd doet men in de boeken soms toevallig wondere ontdekkingen. Heine^1 is moeilijk te spreken over de Engelsen. In zijn Lutezia valt hij er op met harde vuisten en o.a. uit hij volgende bedenkingen die men een profecie zou mogen heten: (aanhalen) zie Heine vol. IX. p. 250m) Dat werd geschreven 17 september 1842 en wordt in 1914 bewaarheid.
24.	Gelijk Heine als patriotisme - een ‘Freigeist’ noemde - wordt nu allerminst geduld - bijzonder onder de vak-vrijgeesten!
25.	Humor - Brussel Baronneke van Pissing Brugge - Duitse ernst
26.	Ruzie op de gemeenten om de lijken van de soldaten op hun grond begraven te krijgen - Haelen enz.
27.	Groot bombardement: Ik kan me voorstellen dat 't geen op een grote afstand schrik en ontzetting verwekt - in de nabijheid voor deze die eraan meedoen - het hels gedruis dronken maakt en aanzet om zich hals over kop vooruit te werken - zonder dat nog iemand denkt aan gevaar en alle gedacht aan leven of dood verdwijnt en verandert in een soort dronken wellust -
28.	Gevoel voor 't merendeel van de mensen is iets dat men uitdrukt door phrasen en declamatie. Het wordt bij hun evenmens onder zulke vorm verondersteld aanwezig te zijn of men scheldt U voor... ongevoelig - gelijk welk zintuig of hoedanigheid mag een mens ontbreken, hij wordt beklaagd - mist men echter gevoel, gelijk zij het verstaan, men wordt veracht of aanzien voor een minderwaardig soort mens.
29.	In een artikel van Von Bissing (jun.?) Keulnische Zeitung - voordracht die hij gehouden heeft te... - Verklaart dat alles hier in België zijn normale loop hernomen heeft en

1 Heinrich Heine (1797-1856) Duits schrijver

[p. 687]

't burgerlijke leven, handel, enz. zijn gang gaat onder Duits bestuur, gelijk in vredestijd... Het mag inderdaad wel een tour-de-force genoemd worden - 't geen de Duitsers terwijl ze aan 3-4 fronten vechten, hier in België de orde houden - maar tussen dat en normale toestand is er wel enige spatie^1!!! - Laat ons maar eens rondzien. - en luister eens wat de fabrikanten zeggen en nijveraars!!! De treinen lopen! roept Von Bissing uit, - maar hoe lopen ze? en de heer Von Bissing weet toch (niet bekend)^2 dat men om te reizen per trein, een pasport tonen moet en wat men te doen heeft om een pasport te krijgen - Zo'n papiertje kost Kortrijk-Brussel 5 dagen - - fr. + - - fr. voor de reiskaart heen en terug. - dat maakt dat men ernstige redenen hebben moet om met de trein uit te zetten! Postverkeer - open brieven - 14 dagen eer ze aankomen - Lijkt die bezette streek waar 't leven zijn gewone gang gaat niet eerder aan een kamp van krijgsgevangenen - waar het ons alle dagen te wachten staat huiszoeking te krijgen - en waar men zich op straat niet mag begeven zonder ordenummer op zak met signalement en waar elke gendarm u aftasten mag en als gij met een briefje op u bevonden wordt - de bak indraait?!!! -

30.

Stemmingsbeelden - Volksgeest binst de oorlog Weet je 't al - de keizer heeft onlangs een reis gedaan naar de hemel - Aan St.-Pieter vroeg hij om God te mogen spreken - - Wat-voor één? vraagt St.-Pieter - Wel, God de Vader - Ginder d'eerste deur rechts - De Keizer klopt, wordt binnen gelaten en vindt daar God de Vader met zijn lange baard, gezeten in een wijde leunstoel - - Wat is er van uw dienst, Keizer - - Wel, 'k ben tenden raad^3 God de Vader en 't is dat ik u kom vragen dat gij mij zoudt willen helpen

1 spatie: afstand

2 oorspronkelijk stond er: is het zeker niet bekend

3 tenden raad: aan het einde van mijn latijn

[p. 688]

- Hoe dat? - Wel ge zoudt moeten ne keer naar België komen, 'k vrees dat ik er anders nooit deur en gerake^1... - Naar België?! Neen - neen, Keizer 'k ben veel 't oud om te reizen en te meer dat reizen nu zo lastig is - er lopen geen treinen, er zijn geen auto's en men moet overal pasporten hebben... dat is voor mijn jaren te moeilijk - maar weet-je-wat - wilt g'er eens mijn zoon van spreken die zal misschien wel willen... de keizer neemt afscheid, klopt aan een andere deur en herhaalt zijn vraag - Maar om zekerder te spelen doet hij er aanstonds een schone belofte bij. - - Als gij wilt meekomen, zegt hij, ik zal u 't ijzeren kruis geven, - 'k Dank u wel, zegt Ons-Here daarop, - 'k en ben maar ene keer op de wereld geweest en z'hebben mij een houten kruis gegeven en dat is al voldoende! De keizer klopt eindelijk aan een derde deur en komt bij de heilige geest en herhaalt weeral zijn voorstel om naar België te komen. - Geen gedacht van! roept de H. Geest! - Ge weet, 'k en kan ik niet anders komen tenzij onder de gedaante van een duif en 'k hoor dat gij al de duiven doet de kop afkappen! neen, neen! - En de Keizer is onverrichterzake naar beneden gekomen!

31.

I Wij zijn nu in een oorlogstijd Ja, tot elkeens droefheid En dat ons land is in gevaar Dat is nu vast en waar Veel vrouwen zitten in 't verdriet Omdat zij hun man zijn ontnomen Veel ouders ook gelijk gij ziet Zien hun zoons niet meer thuiskomen.

1 deur en gerake: er iets van terecht brenge

[p. 689]

Refrein: Hoe treurig is dat niet België zit in 't verdriet Vaders en zoons moesten alles verlaten Om te gaan vechten tegen ander soldaten Kinders en ook de vrouw Zitten in druk en rouw De ouders zitten ook in het verdriet Want hun zoons zien ze niet. II België had nooit op oorlog gedacht Maar nu op 't onverwacht Wierden wij door een volksland Onschuldig aangerand Duitsland had een vraag gedaan Om door België te mogen komen Om de Fransman te gaan verslaan Maar die vraag werd niet aangenomen III Jan en ons land zeer slim en recht En wilde geen gevecht De Duitsman daarvan niet kontent Kwam met zijn regiment Ons dapper soldaten met der spoed Die hebben ook slag moeten geven Zij streden daar ja bloed voor bloed Veel Duitsers verloren het leven. IV Gelijk men hoort van dag tot dag Verliezen zij slag op slag Van Frankrijk en van Engeland De Rus op de andere kant O moge het zijn gauw gedaan Dat alles nu is in vrede Dat onze soldaten naar huis mogen gaan 't Zal zijn een blijde intrede.