Charakters en lotgevallen van Adelson, Héloïse en Elius

[p. 180]

Vier-en-veertigste brief.
De predikant Elius aan Adelson.

Uw byzyn heeft my geen minder genoegen gegeeven dan u, gaarne had ik dit genot nog eenige dagen willen verlengen, doch men moet zich aan de omstandigheeden onderschikken waarin men zich bevindt.

Het tafreel, dat gij van myn huislyk geluk schetste is waar; myne gade is weder voor my, het geen zy was, in de eerste dagen van ons huwelyk. - De spooren van vóórmalig verdriet, zyn thands geheel uitgewischt, en ik kan den Hemel niet genoeg danken voor de rust die ik zo ongestoord geniet.

Omtrend het geen gy zegt dat dit geluk geheel voor u verlooren is, stem ik niet ten vollen toe: zoudt gy, om dat ge eene bloeijende roos aan uwe zyde verdorren zaagt, gedoemd zyn om geduurende uw geheel leven uwe oogen van alle bloeijende roozen af te wenden; als of al derzelver schoon voor u verlooren was? - Gelyk de weldaadige Lente het aardryk dat door den scherpen adem des Winters verdorde en eindelyk geheel ver-

[p. 181]

styfde, weder verwarmt, en op nieuw met leven en vruchtbaarheid bezielt; ook zo heelt en geneest de weldaadige tyd de zwaarste wonden van het hart, en ontsluit het zelve voor nieuwe aandoeningen. De smart is gelyk aan den doodslaap der natuur, geduurende den winter: eindelyk ontwaakt men uit denzelven, en het hart opent zich weder voor het zagte gevoel der vreugd. Ik wil hierömtrend niets voorspellen, noch den loop der dingen vóóruit snellen; maar de ondervinding leert ons, dat de mensch niet berekend is, om zich geduurende zyn geheele leven, met eene smartelyke aandoening bezig te houden, ten zy hy zich met geweld hier aan wil overgeeven, en zyn hart moedwillig voor allen troost sluit: even als iemand die, om zyn somberheid daaglyks nieuw voedsel te geeven, zich aanhoudend in een duister vertrek opsluit; ten einde zich aan de verkwikkende lichtstraalen der Zon te ontrukken - en zulk een mensch is voorzeeker een dwaas, die ons medelyden verdient.

De onrust die gy gevoelt schynt my het natuurlyk gevolg van uwe jeugd en woelend charakter te zyn; sinds eenige maanden onderdrukte de smart uwen anderzins zo levendigen geest, de tyd, de buiten lucht, de beweeging onze vriendschappelyke verkeering, opende uw hart weder voor de genoegens des levens - uwe ge-

[p. 182]

smoorde levendigheid bruischt op eens weder op gelyk een' lang gestuite stroom die eensslags een doortogt vindt. Ja vriend! wanhoop niet aan het geluk dat de liefde aan deugdzaame zielen schenkt.

De lof, die gy myn charakter geeft, verdien ik niet vriend! daar ik niets dan myn' pligt doe; en hierömtrend nog dikwerf over myne zwakheid zucht. Dat de voorschriften van den Godsdienst ons nimmer van het gezellig leven afscheiden, is, om dat zy met dezelven in het nauwste verband staan; wat baat een voorschrift van pligten die geen' invloed op onze daaden hebben? - Ik beweer zelfs dat de Godsdienst geen' enkelen pligt voorschryft, die geen' onmiddelyken invloed op het gezellig leven heeft: daar dezen allen voor den mensch en zyne omstandigheeden berekend zyn. De eerbied, by voorbeeld, die wy aan het opperst Wezen verschuldigd zyn, is de eerste bron waar uit de betrachting van alle onze pligten voortvloeit. Wy eerbiedigen het opperst Wezen, als het eenige middenpunt van volmaaktheid. Wat moet dan natuurlyk de eerste wensch zyn van den mensch die zyne verhevene bestemming gevoelt? Wat anders dan zich zo veel mooglyk van misdaaden te onthouden, waardoor het pronkstuk van den grooten Schepper ontëerd wordt, en, zo veel in zyn vermogen

[p. 183]

is, de deugden te beöeffenen die zyn aanzyn verädelen. Zie dáár dan een' teugel voor de ondeugd, en een' sterken prikkel voor de deugd; die op alle onze daaden betrekking heeft: en ons oprecht en menschlievend, ja zelfs groot en edel, kan doen handelen. Myn hart is zodanig van deze beginselen doordrongen - dat zy in al myn voorstellen als ingeweeven zyn. - Voords beschouw ik de menschen die in de oudheid leefden natuurlyk uit het zelfde oogpunt dan die van onze eeuw - vermids zy, schoon onder verschillende omstandigheeden leevende, echter menschen waren, met dezelfde aandoeningen en neigingen dan wy: dus moet men hunne charakters natuurlyk op dezelfde wyze beöordeelen, dit schynt my toe zeer eenvouwig te zyn; de studie van de zeden en gewoonten der oude Volken verspreidt intusschen zeer veel klaarheid, over trekken, die ons anderszins zeer duister zouden toeschynen. - Gy ziet dus, vriend! dat ik slechts het gevoel van myn hart volg, zonder dat hierïn eenige uitsteekende verdienste doorstraale.

Deze brief is reeds zo lang, dat ik eindig met de vriendelyke groete van myne nelly, u tevens verzeekerende dat ik altyd ben

Uw oprechte vriend

elius.