De kronijk van Antwerpen. Deel 5. 1795-1796

[p. 7]

1795

Januarij

Op 2 Januarij 1795 wirden de optellingen van monden door gemelde commissarissen⁽¹⁾ ieder in hun quartier begonst. Of dit eenen goeden uijtval hebben zal moet men zien, maer het is te vreesen. Een ieder zal op een pond brood per dag gestelt worden.

Tenselven dage smiddags zijn hier verscheijde Hollandsche heeren doorgereden, men seijde naer Parijs. Sommige meijnen dat het ambassadeurs voor Holland zijn zoude, dog men hoord'er niet zekers af.

Den 3 Januarij was er van stadswegen aengeplakt en geordonneert, dat niemand wie hij zij, op de publieke merkten de pottagie tot hooger prijsen in assignaten zal mogen verkoopen dan die, op welke dezelve hieronder zijn bepaeld, op pene van aen den Tribunal Criminel te zullen overgelevert en gestraft worden.

ALLE BESTE QUALITEIJT	Liv.	Sol.	den.
Celder, de bussel	» -	» 8	» -
Witte koolen, het stuk	» -	» 2	» -
Bloemkoolen, het dozijn	» 1	» 10	» -

(1) Zie 31 December 1794, in deel IV, blz. 899.

[p. 8]

Roode koolen, het stuk	» -	» 4	» -
Savoyen, het dozijn	» -	» 15	» -
Ajuijn, het pond	» -	» 2	» -
Witte boonen, den pot	» -	» 11	» 6
Drooge erten, den pot	» -	» 11	» 6
Geele peën en pastenaeken, de mand	» -	»10	» -
Princessen, de mand	» -	» 15	» -
Sneij boonen, de mand	» -	» 15	» -
Schorsoneel peën, de mand	» -	» 15	» -
Raepen, de mand	» -	» 4	» -
Idem den ordinairen zak	» 4	» -	» -
Potaeters, den ordinairen zak	» 10	» -	» -
Idem, de mand	» -	» 4	» -

De gemelde mand op de merkt bekent zijnde onder den naem van 3 stuijvers mand. - Dese ordonnantie dede de Hoveniers teenenmaelen van de merkten blijven.

Daerenboven de ordonnantie ten opzigte van het leveren van boter binnen dese stad geeijndigt zijnde, was er wegens den Drossaerd J.B. Lauwers, eene repartitie de dato 29 frimaire (19 Xber laetstleden) op de gewoonelijke maniere naer de dorpen der 7 quartieren omgesonden, ten eijnde dat elk quartier wederom op nieuws binnen Antwerpen in de Huijdevetterscapel op de volgende dagen leveren moest, te weten:

Op 3 Januarij 1795 het quartier van Rhijen	10810 ponden boter
10 Januarij 1795 het quartier van Hoogstraeten	13560 ponden boter
17 Januarij 1795 het quartier van Santhoven	8900 ponden boter
24 Januarij 1795 het quartier van Arkel	8695 ponden boter
31 Januarij 1795 het quartier van Herenthals	10469 ponden boter
7 Februarij 1795 het quartier van Geel	6615 ponden boter
14 Februarij 1795 het quartier van Turnhout	10960 ponden boter

Welke quoten door de hoofdofficiers op de resp^ve dorpen gerepartizeert was; dog men weet wel dat dit zoo min als de eerste reijse zal of kan agtervolgt worden.

Het was ongelukkig gelijk de buijtenlieden tegenwoordig geplaegt wirden; jae het waren niet alleen dese, maer ook de

[p. 9]

welpeijsende ingesetenen deser stad die veel te leijden hadden, ziet wat er van stadswegen ten opsigte van de contributie in druk verscheen en op 1 Januarij 1795 (nieuwjaerdag) alhier is gepubliceert en alomme aengeplakt is:

VRIJHEIJD
GELIJKHEIJD
LIEFDE TOT HET ORDER.
Het Magistraet zoo menigmael de ingesetenen deser stad hebbende voorgehouden hunne pligt om te contribueren in het bewuste depot van obligatiën en juweelen etc. ten eijnde de strenge maetregelen te voorkomen etc......
Actum in Collegio 12 Nivose......

Ingevolge dit moesten de edele, bankiers, capitalisten, kooplieden, en rijke ingesetenen 14 Nivose (3 Januarij) savonds om 5 uren voor de Magistraet compareren op 't stadhuijs in de staete kamer om aldaer de bevelen te ontfangen die hun zullen gegeven worden.

Eenige dog weijnige voldeden aen dit order en lieten zig ten raed huijse vinden, alwaer hun, nadat aen dese het besluijt van Volksrepresentanten van 10 Nivose (30 Xber laest) voorgelezen was, wegens de Magistraet eene aenspraek gedaen is, om dezelve aen te moedigen van de contributie te vervullen en van elkander te redden, of dat er onberekenbaere rampen over hun komen zullen, immers vol dirgelijke redens; jae sij spreken alsof zulke schrikkelijke sommen zoo maer te langen en eene bagatel was.

Het getal van dese vergaederden te weijnig zijnde om iets te resolveren hebben sij van de Magistraet versogt van bij middel van bilietten eene andere convocatie te beroepen, waer op hun van stadswegen dit volgende gegeven is, hetwelk gedrukt en aengeplakt wird luijdende aldus:

VRIJHEIJD
GELIJKHEIJD
Op 't verzoek der weijnige comparanten in de convocatie van

[p. 10]

14 Nivose door de Magistraet gelegt, word aen hun gepermitteert, dat sij alle edelen, bankiers, capitalisten, kooplieden en rijke ingesetenen beroepen door middel van gedrukte billeten, om sig op Maendag ten 10 uren smorgens te verzaemen op den Raedhuijse deser stad, om onder hun te beraemen de middelen tot vervulling der contributie, ingevolge het besluijt der Representanten des Fransche volks uijt Brussel de dato 10 Nivose.
Actum in Collegio 14 Nivose 3de jaer der Fransche Republiek, een en onverdeelbaer.
geteekent: De Haan Vt
M.E. Solvijns Sec. de decade.

Sij hebben op maendag 5 Januarij wederom eene convocatie gehouden, en onder hun beraemt van ses gedeputeerde te kiesen onder hun, dewelke eene mondelinge afvraeging aen het Magistraet gedaen hebben, ten eijnde van rekening te doen aen het publiek, hoeveel en wie er alreeds in de contributie betaelt heeft, sij hebben aen de weth voorgehouden dat er wel het dobbel der contributie is uijtgeschreven, hetgeen sij niet loochenen maer willen geen rekening doen, of ook niet int ligt......... maer hebben dit geweijgert. De vergaederde heeren hebben dit dan andermael maer notarieel doen afvraegen, maer daerop wederom geene voldoende antwoord bekomende hebben ze onder hun twee heeren gekosen te weten Jon^r J.F. Van Gameren wettelijken Binnen-Borgermeester deser stad en Jon^r Petrus De Caters, en daerover naer Brussel gedeputeert bij de Volksrepresentanten, daer sij dit en meer andere redens hebben voorgehouden, waerop gemelde Representanten aen het Magistraet zouden geordonneert hebben van binnen de 3 mael 24 uren aen het publiek te doen zien wie er betaelt heeft en hoeveel. Het Magistraet heeft hun daer wel van willen inspectie geven, maer geene copije, zoodat sij sig hiernaer andermael naer Brussel begeven hebben daer 'er de weth ook heeft naertoe gesonden zoodat men daer geenen voordeeligen uijtval van verwagten moet. Eenieder is verwondert dat de

[p. 11]

contributie nog niet vol is en de spraek is algemeijn dat 'er reeds overbetaelt zoude zijn, en nogtans daeglijks ziet men nog altijd de goederen der abdijen en absente persoonen soo ter Vrijdagsche Merkt als op de dorpen daer die gelegen sijn publiek en bijna om niets verkoopen, daerenboven ziet eens hoeveel geld, goud en zilver er niet ingebrogt is, en volgens hun opgave zoude dit alles, te weten volgens de lijste van 30 Xber laest nog maer 8.164.011.7.5 Livres T^s beloopen, hetgene aen eenieder onmooglijk scheen, en van niemand gelooft wird. Dog wat er van sij of niet, alle welpeijsende en goede ingesetenen sijn met reden bevreest voor den 29 januarij; dag dat dese schrikkelijke sommen vol sijn moeten, of dat de vervolging wedrom begint, en daer is geen geld meer, de geestelijke en rijke uijtgeput, veele borgers in armoede. O ongelukkige tijden!

Op 5 Januarij 1795 wird van stadswegen geordonneert, ingevolge een besluijt der centraele commissie van 12 frimaire, aen alle de fabriqueurs binnen dese stad en haeren omtrek woonende, binnen de drij dagen naer de publicatie te komen doen de declaratie etc......

Op 5 Januarij wird ook van stadswegen, ingevolge een besluijt van de centraele opperbestiering van Nederland, ten opsigte der levensbehoeftens, gedagteekent 6 frimaire (16 September laest) verboden, onder andere:

het stoken van genever, het brouwen van bier met andere stoffen als in den 24 artik. van gemeld besluijt gespecifieert: (te weten met gerst, zomergest en boekweij) gelijk ook het maeken van stijfsel en hair poeder; en geordonneert aen alle brandewijnstokerijen, in dese stad of haeren omtrek woonende, binnen de 24 uren naer de publicatie en affixie, ter greffie der stad op te geven het getal hunner brandewijnstokerijen, hetzij door hun gehuert of in eijgendom beseten wordende met bijvoeging der plaetsen waer die gelegen sijn, alles op de penen en amenden bij gemeld

[p. 12]

besluijt van 6 frimaire gestipuleert, te weten op eene boete van 3.000 livres voor elke overtreding en voor het stijfsel 300 l.........

Den 6 Januarij zijn er wel 800 Hollandsche krijgsgevangene door de stad geleijd langs St. Jorispoort naer Vrankrijk.

Den 7 Januarij (zie 11 Jan. verder) was 'er van stadswegen aengeplakt een reglement ten opsigte van de bakkers en brood, waerbij onder andere verklaert en besloten word:

Dat de stad Antwerpen is verdeelt geworden in 8 quartieren en ieder quartier in 4 sectiën. Dat in ieder quartier is aengestelt eene oppercommissaris, en in iedere sectie eenen ondercommissaris en gevolgentlijk in ieder quartier 4 -
Dat den Hoofdcommissaris zal gehouden zijn binnen de 24 uren aen het Magistraet, over te brengen de naemen en woonplaetsen van 15 broodbakkers in sijn quartier of daer omtrent woonende, en dezelve verdeijlen onder zijne vier sectiën a rato van 3 of 4 per sectie na advenant de bevolking, welke bakkers verpligt zullen zijn, voor dat quartier en ieder in 't besonder voor hunne sectie het noodig brood te bakken, zijnde gemelde bakkers verantwoordelijk voor alle gebrk eaen gist en hout, welke voorwerpen sij hun zelve zullen moeten besorgen (artiekels die tegenwoordig zeer raer zijn).
Dat de onder commissarissen op iedere decade van de maend aen elk huisgezin zullen afleveren thien kaarten voor het gebruijk des broods voor 10 dagen a rato van een pond per hoofd.
Dat er maer eene soort van brood zal wezen provisionelijk saemgemaeckt uijt twee derde rogge en een derde terwe, wordende alle andere soorten, gelijk ook alle klijn gebak verboden te bakken op pene van confiscatie en een boete van 200 livres voor iedere contraventie, ten behoeve van de armen.
Dat er dagelijks provisionelijk in het knegtenhuijs een aental wit brood zal worden gebakken, om aldaer in de Huijdevettercapel aen de zieke menschen van allen staet en conditie, op aensoekinge der tracterende geneesmeesters, tegens betaelinge, te worden afgelevert.
Dat aen ieder backer zal worden afgelevert, zoo veel meel als hij

[p. 13]

voor de consomptie van brood voor sijn aengewesen getal inwoonders noodig heeft.
Dat de bakkers zullen moeten bakken brooden van twee en vier ponden en dat den prijs van ieder pond provisionelijk en tot naerder orderwoord vastgestelt op twee sols en half Tournois.
Dat op ieder primidi van elke decade de onder-commissarissen bij de bakkers zullen ophaelen de kaerten die de decade te vorens ingekomen zijn, en dezelve confronteren tegens het getal ponden van afgelevert meel en de excressentie daar op vallend.
Dat alle maenden het coleur der caerten verandert zal worden etc......

Daer waren van stadswegen ook 4 bosmolens (?) in staet gestelt.

Ten zelven dage is 'er van stadswegen brood uijtgedeijlt in de L. Vrouwe Broeders kerk, men segt wel 1.000 brooden.

Al nog ten zelven dage is 'er seer veel peerdevolk hussaren van de Hollandsche kanten binnen gekomen, die bij de borgers geleijd wird, ook is er voetvolk uijtgetrokken. De borgers worden tegenwoordig daer altijd mede belast. Ook is 'er voetvolk op 't Casteel getrokken.

Op 8 Januarij 1795 wird van stadswegen uijtgetrompet, dat het haelen van brood met kaerten ingevolge gemeld reglement nog voor 10 dagen uijtgestelt was.

Daer is ook zeer veel canon en wagens binnen gekomen langs Kipdorppoort en door deze stad getrokken naer Vrankrijk soo men segt.

De Representanten van het Fransvolk Briez en N^s Haussmann te Brussel, hadden in dato 11 Nivose, 3de Jaer etc. (31 Xber 1794) besloten 13 artiekels waervan de eerste luijd:

‘Alle de schoenmaekers onder het Regtsgebied van de Centraele Administratie van het Nederland, en alle soorten van leir, zijn in requisitie gestelt voor de dienst van de Republiek, tot dat in de Militaire magazijns zal gelevert zijn, de quantiteyt van drij mael hondert duijsend paer schoenen.

[p. 14]

Art. 2. - De Centraele Administratie van het Nederland zal binnen de 24 uren de verdeijling van deze levering maken, van elke administratie van arrondissement welke op haer beurt de verdeeling van het contingent zal maeken van de steden en gemeijntens onder haer Rechtsgebied.
Art. 5. - Alle de nieuwe schoenen, die geschikt geoordeelt worden, tot gebruijk der troupen zullen betaelt worden tot tien livres het paer etc...

Ingevolge dit besluijt wird op 8 Januarij van stadswegen geordonneert aen alle huijdevetters, schoenmaekers en schoenlappers baesen, binnen dese stad en haere kuijpe woonende, van binnen de 24 uren na de publicatie en affixie op den Raedhuijse alhier, aen het Comité van policie over te brengen eene exacte lijste van alle hunne leir dienstig tot het maeken van schoenen, zoo gesneden als ongesneden, alsook hun naem en wooninge, benevens het getal en naem van hun gasten of knegten.

Ziet eens wat schaede voor deze menschen hier uijt volgen moet, hun leer in requisitie en moeten werken voor papier en schoenen leveren voor 10 Livres, dan de assignaten hier tegenwoordig in zoo lage agting zijn dat men deselve voor 5, 6 tot 10 oorden toe genoegsaem koopen kan; zoo dat men rekenen moet dat sij de schoenen voor 25 stuijvers het paer hebben, en daer men dezelve met geld 8 à 9 schellingen het minste betaelen moet. Dat is de vrijheijd en gelijkheijd.

Den 9^den Januarij smorgens om 5 wirden de Hussaren 7 deser ingekomen zijnde en gister op de Meir gemonteert hebbende, met de trompet bij malkander geroepen en in den morgent naer Mechelen vertrokken. Verscheijde van hun gingen liever te voet als met hunne peerden te vallen, eensdeels door de glatheijd, maer meer van gebrek, gants verhongert

[p. 15]

zijnde. Het gebrek aen voeder voor de peerden is onbeschrijflijk, ten allen kanten zoo binnen als buijten dese stad vind men doode peerden liggen op de straeten, somtijds 2, 3 jae 6 en 7 ook meer; maar naementlijk op de wegen naer de Hollandsche kanten, het is droef gelijk het gaet. Daerenboven de siegte regering; sij overlaeden de beesten, schuppen en slaen dezelve grauwsaem. Daer zijn er al 1000 van honger gestorven en daegelijks vallen er nog dood, daer is geen eten meer te vinden. De Militairen haelen selfs het hoeij en stroeij etc. zoo bij de beenhouwers, zoo binnen als buijten de stad, als bij de andere ingesetenen en ook op de dorpen weg, en nog kan 't niet helpen, sij beginnen zelfs van de Hollandsche kanten af te komen alsoo daer ook geen voeder meer te vinden is.

Tenselve dage ging de weth en de comités, zijnde decade, naer hun Tempel der Reden.

Snagts tusschen 9 en 10 Januarij is C.F. Van Dael, Mr timmerman en schepen zijnde overleden en op 12 ditto begraven op de oude manier dat is volgens gewoonte.

Den 10 Januarij wird er van stadswegen wedrom brood aen de gemeijnte in de L.V. Broederkerk uijtgedeijlt, men segt dat se dit in Vlaenderen laeten bakken.

Ten selve dage is het kind van Albert Bogoden, Lid van de Surveillance, in de Cathedrael Zuijd quartier gedoopt en genaemt zijnde Victoria-Coleta, den tegenwoordigen Borgerm^r Theod. Frans De Haan sijnen swaeger peter sijnde, op 't stadhuijs geenregistreert op de fransche manier.

Alnog ten zelven dage wird van stadswegen, ingevolge een besluijt van de fransche representanten de dato 21 frimaire, belast aen alle administrateurs of bestierders van hospitaelen,

[p. 16]

gestichten van liefdaedigheijd, fondatien en alle andere etablissementen of administratien van huijsvesting en weldaedigheijd, welke de ondersteuning van armen en behoeftigen ten oogmerk hebben, om binnen den tijd van agt dagen, na de publicatie en affixie deser, ter Thesaurije deser stad op te geven:

1.	Hunne naemen als administrateurs of bestierders, benevens die van hunne agenten of geemploijeerden, alsmede aen wien zij rekenschap van hunne bestieringe doen.
2.	de naemen der bijzonderlingen, welke onder hunne directie zijn, of die iets genieten uijt de fondatien van welke sij bestierders zijn.
3.	De lijst der goederen en inkomsten, die aen ieder van gemelde etablissementen of fondatien gehegt zijn.
4.	Den tegenwoordigen toestand der verschillende kassen, van gemelde etablissementen ofte fondatien, benevens den tijd en het resultaet der laetste rekeningen die er van gedaen sijn.
5.	(En dit besonderlijk voor de bestierders van den algemeijnen armen) eene lijste van alle de behoeftige borgers in hunne gemeijnte, met onderrigtingen over de wijse op welke tot heden toe in hunnen onderstand is voorzien geweest, en wegens de beste middelen, die in 't werk kunnen gestelt worden, om hun ter hulpe te komen, etc.

Op 12 Januarij 1795 na middag wird van stadswegen uijtgetrompet en savonds van 7 tot 9 uren door het geluij van al de klokken aengecondigt, dat de fransche het fort Knodsenburg, hetwelk het hoofd der brug van Nimmegen op maeckt, 21 deser verovert hadden, ook dat de stad Thiel door hun op 18 dezer bemagtigt was en meer andere voordeelen.

Den 13 Januarij 's middags is de vliegende artillerie der fransche en de kannoniers te peerd komende van Holland hier doorgetrokken, bestaende in eenen grooten trijn geschut etc.

[p. 17]

Den 16 Januarij 's avends van 7 tot 9 uren wird door het geluij van alle de klokken aengekondigt de veroveringe der stad Heusden.

Op 17 Januarij 's middags hoorden men met de klokken van de Lieve Vrouwe Broeders luijden en kleppen, eenieder meijnde dat het brand was in dit clooster. Het volk met heele hoopen zag men daer seffens met alles spoed van alle kanten naer toe loopen, dog daer was niet te doen. Men seijde dat se de klokken uijt den toren haelden. Daer was onlangs ook eene stellinge gemaekt om het koperen beeld van den propheet Elias staende op den gevel van dese kerk af te doen. De biechtstoelen waren daer ook uijtgebroken. Denkt eens hoe het daer gestelt moet zijn.

Op 19 Januarij wirden de kaarten voor het brood te haelen bij de bakkers ingevolge het bovengemeld reglement, door de commissarissen rondgedragen, om sanderdags zijnen begin te maken. De Magistraet wilden dit sanderdags met geweld in gang hebben, niettegenstaende de commissarissen en ook bakkers hun de onmooglijkheid zien deden, door het gebrek aen het noodig meel, sij bleven nogtans voortgaen⁽¹⁾, maer savonds sagen sij hun erreur en schreven seffens brieven aen de commissarissen van het aen de bakkers gaen af te seggen

(1) Hierbij voegt schrijver een exemplaar van eene broodkaart:
Quartier N^o 1 - Maend Pluviose - Sectie La B
Goed voor acht ponden brood par dag, beginnende den eersten en eijndigende den dertigsten deser Maend, af te leveren door den bakker Willemsens, in de Sectie La aen den Borger Kinjet, woonende in de Sectie La B N^o 282.
Commissaris.
waaronder 30 verdeelingen genummerd van 1 tot 30.

[p. 18]

en dat sij nog volgens gewoonte en tot naerder order bakken en brood uijtdeijlen zouden, hetwelk men sanderdags smorgens met de trompet langs de stad alomme uijtkondigen deden.

Dit brogt groote opspraek onder de gemeijnte en ook gebrek van brood veroorsaekte. Het Magistraet vreesde ongetwijffelt voor gevaeren, want daer waren 2 canons voor de wagt onder het stadhuijs gestelt. Het gemeijn murmureerde grootlijks en niet zonder reden, sij schreeuwden op de weth, het was de armoede die hun spreken dede, de armoede zeg ik, daer was geen brood, sij moesten uren lang aen de bakkershuijsen in de koude staen en dan nog sonder brood henen gaen: sij hadden geen boter, geen potagie noch brandhout om te stoken en dat in zoo kouden winter, dat de overgroote koude zoo lang aenhoudende, immers, over de 5 weken, bij die te stoken hadden, om zoo te spreken onverdraeglijk was, jae volgens de thermometers was kouder als in 't jaer 1740 en selfs bijna gelijk in 't jaer 1709. Dese schrikkelijke koude dede door het overvloedig ijs de Schelde op 16 D^o voor eenige minuten voor deze stad toe liggen. Dese onverwagte en aenhoudende koude, stelde veel menschen in 't geval van sonder vuer te zijn, daer is aen geen houille nog hout te komen als voor groot geld, de requisitien zijn er de faut van; daer en boven het hout word ten allen kanten door de fransche afgekapt en ook zoo door hun als van stadswegen van de dorpen, van de speelhoven, jae selfs uijt de cloosters weggehaelt, als onder andere in de infirmerije van het Beggijnhof en in 't gasthuijs alhier gebeurt is, en daer en boven zijn deze nonnen nog aengeseijd dat er fransche zieken en gequetsten zullen in huijs ingebrogt worden, gelijk het ook wel haest gebeurde.

Ik herhaele nog dat het schrikkelijk is de verwoestinge aen het hout dier aengeregt worden, rondom dese stad, jae om zoo te spreken op de steenwegen van Lier, Mechelen etc. ziet

[p. 19]

men geene boomen meer, en dat meer is, nu is er aen de buijtenlieden geordonneert van de schoone groote linde boomen, staende op desre stads vesten, en beginnende aen de St. Jorispoort, af te kappen voor brandhout en in 't magazijn van het hout in den hof der Minderbroeders te voeren, zoo dat alle aengenaeme wandelingen niet alleen buijten dese stad, maer ook binnen dezelve vernietigt moesten worden, om ons niets meer over te laeten dat eenige weerde heeft of aengenaem is; neën maer in tegendeel armoede en verdriet. Het slegt volk ontziet sig niet van buijten gaen hout te kappen en dit word van de overheijd gedoogt, de eijgenaers durven niet spreken, jae sij gaen selfs groote boomen afhouwen en men ziet er opentlijk mede de stad in komen. Zoo gaet het tegenwoordig in en ontrent de schoone stad van Antwerpen, het is niet als droefheijd, armoede en gebrek dat men zag zelfs onder de welhebbende borgers, daer word niets gewonnen of betaelt, daer komen geene renten in, daer gaet geen negotie, daer is geen werk voor den ambagtsman, en word er nog iet hier en daer gedaen, het word in papier betaelt; die officieren hadden worden er van afgeset of zijn zonder trek. Die nu stillekens aen op hunne renten en bij hunne ingesetenen leefden, worden somtijds in papier betaelt en ook hunne renten wel in die verderfelijke munt afgeleijd en dat tegen 10 stuijver den livre en deze sijn voor 7, 8 en 9 oorden genoegsaem te koop; zoo dat alle welpeijsende en goede rechtveerdige borgers hunnen ondergang en ruine daervan verwagten moeten, ten waren ons den Almogenden Godt uijt die slavernije verloste. Hij is het alleen die ons helpen kan. Laet ons bidden dat Hij Sijne genaedige oogen tot ons keert en onze vijanden, die vijanden van kerk en staet, die vijanden van het algemeijn geluk, van ons verjaegt.

Ten zelven dage was het decade 19 Januarij de weth,

[p. 20]

comités en voorderen aenhang gingen volgens gewoonte wederom met het muziek naer hunnen Tempel.

Daer was eene aenwakkering aengeplakt van het Magistraet aen de Borgers waerbij sij patriotsche giften van kousen en schoenen vraegen voor de fransche soldaeten dewelke door het Magistraet onder veele andere uijtdrukkinge onse verlossers, jae verlossers van het menschelijk geslagt genoemt worden. Zoo spreekt ons Magistraet van deze volkeren, jae sij seggen daer in dat alle degene, die hunne edelmoedigheijd door hunne vrijwillige giften zullen hebben aen den dag geleijd, regt zullen hebben tot de erkentenisse der Republiek, en de vaderlijke sorgen van het Magistraet weerdig zijn; eene herkentenisse en vaderlijke zorge daer alle welpeijsende eenen afkeer van hadden en mede lagten. Daer zal wegens het Magistraet dagelijks van 1 Pluviose tot 15^e in 't Collegie gevaceert worden waer alle deelnemers in de patriotsche giften zullen worden geenregistreet etc. maer het is te denken dat se niet sterk zullen vermoeijlijkt worden.

Den 20 Januarij smiddags kwam 'er veel peerdevolk in van Holland, die wederom bij de Borgers geleijd wirden en sanderdags op Mechelen vertrokken zijn.

Ten zelven dage smiddags van 12 tot 2 uren en ook savonds van 7 tot 9 uren wird met het geluij van alle de klokken geviert om dat de stad Uijtrecht, Montfort etc. verovert waren.

Den 21 Januarij wird alhier als eene feest met ongemeijne plegt den verjaerdag der ongehoorde en schandelijke moord van den goeden koning Ludovicus XVI geviert, te Parijs

[p. 21]

onthalst op 21 Januarij 1793⁽¹⁾. Smorgens om 10 begonst het spel van den beijaert en het geluij der groote klokken en van alle de andere deser stad, hetwelk duerde tot 1 ure na middag. Ondertusschen kwam de Magistraet met de Comité de Surveillance en Tribunal Criminel met 3 koleurige cocarden en sluijers, onder het spel van musikanten op de merkt voor het stadhuijs alwaer voor den soogenaemden boom van vrijheijd, een verheven gestel zooals eenen antiken autaer omzet met trappen opgetimmert was, voerende langs twee kanten dit opschrift:

Haet der koningen!
Gehoorsaemheijd aen de wetten!
Liefde tot de deugd!

Om half 11 uren wird dit spel begonst onder geschetter van drijmael losbranding der handbussen eener divisie voetvolk de plaetse afsluijtende, alsmede onder het geronk van het canon zoo op de merkt als op 't Casteel. Een jong maegdeken wird ingehaeld en nedergeset op dit gestel, en ingehuld met redevoeringen op de dood van de koning, onder groot muziek, in stemmen en spel, en dan trok dezen trijn aldus om 12 uren met dit muziek naer den soogenaemden Tempel der Reden, in de schoone kerk der Eerw^e P.P. Lieve Vrouwe Broeders, daer wederom gezongen en eene redevoeringe gedaen wird. Savonds was 't comedie en bal gratis op den grooten teater: het geluij en geschut wird dan ook andermael hernomen. Aldus is deze feest geeijndigt, aldus seg ik, is

(1) Den 16 October 1793 was Maria Antonia van Oostenrijk, koningin van Vrankrijk, weduwe van den ongelukkigen koning Lud. XVI, te Parijs door de guilotine insgelijks ter dood gebragt, gelijk hierboven gemeld is. Den 10 Meij 1794 was de princesse Elisabeth Philippina van Vrankrijk, suster van gemelden koning, door het selven instrument te Parijs gedood.

[p. 22]

desen dag, als eenen dag van vreugd en blijdschap geviert, tot droefheijd van alle goede ingesetenen, die sig schaemden van omtrent deze plaetsen te komen en iets van dit alles te zien.

Tenselven dage is van stadswegen geordenneert, ingevolge een besluijt der volksrepresentanten, van de 20^e penning en agterstellen, voor den laetsten Pluviose (18 febr.) te komen betaelen op de comptoiren daertoe aengestelt, op pene van militaire executie.

Op 23 Januarij, om half 2 en ook savonds wird alhier met het spelen van den beijaerd en geluij van alle de klokken geviert over de inneming der stad Arnhem.

Den 24 Januarij zijn de gesanten van Holland weder komende van Parijs hier door gereden, sonder dat men iets vernam van hun wedervaeren.

Op 25 Januarij savonds van 7 tot 9 uren hoorde men den beijaard spelen en de klokken andermael luijen; het was over de verovering van de magtige koopstad Amsterdam, dewelke sig, alsook de geheele Provincie van Holland aen de Fransche overgegeven had, en in welke stad de representanten van 't Frans volk op den 20 der zelve maend savonds aengekomen en ingehaeld zijn.

Dese gewigtige veroveringen, daer eenieder zig grootlijks over verwonderde, te meer omdat de sterkste steden als Bergen op Zoom, Breda, Wilmstad, etc. verlaten en voor de Fransche opengeset wirden, wird alhier met drijmael dags geluij van alle de klokken, smorgens, smiddags en savonds en met verligtinge van 't stadhuijs drij dagen agtervolgens geviert. Daer zijn in die provincie groote magasijnen van alles gevon-

[p. 23]

den, en namentlijk van grof geschut. De Engelsche trokken naer Hannover weg, zoo men segt.

Den 26 Januarij 1795 vertrok het Hoofdquartier generael van hier naer 's Hertogen Bosch.

Tenselven dage zijn de edele, kooplieden etc. wedrom vergaedert op 't stadhuijs over de contributie. Sij hadden nu al verscheijde vergaederingen gehouden en deputatien naer Brussel bij de Fransche Volksrepresentanten gesonden, sonder voordeel; daer wird op dese vergaerdering wedrom seer geredekavelt. Den Openbaeren Beschuldiger bij de Rechtsbank stelde sig als bemiddelaer daer tusschen en ging alsook die van de weth zeer aen om eenen middel te zoeken van den restant, die nu de twee millioen en half Livres Tournois nog beloopen zoude, volgens de laetste opgave de dato 22 Januarij laest, 4.300.542.13.4 Livres Tournois, al of het maer eene bagatelle was, om aldus de rampe en quade gevolgen te ontgaen die er uijt te volgen staen; maer de vergaderering wilde rekening van alles zien, sij toenden dat er erreur sijn moest, jae dat sij opentlijk meijnden dat er selfs veel meer als gemelde opgave zijn moest. Het Magistraet wilde van geene rekening hooren, dit bragt groote opspraek onder het volk en de spraek ging door de stad dat er al meer als 10 millioen betaelt was. Ondertusschen is de vergaedering uijtgestelt en gescheijden.

Den 27 Januarij is de harde en onverdraeglijke koude wel ses weken sonder ophouden geduert hebbende, verandert in eenen soeten doeij. Godt zij gelooft.

Den 29 Januarij: ging de Weth, Tribunal en Surveillance met hunnen aenhang volgens gewoonte met het spel, naer hunnen Tempel, daer den Openbaeren Beschuldiger der Regtsbank gepredikt heeft. Ten selven dage wirden de klokken uijt desen toren gerooft en dags daer naer...... (sic).

[p. 24]

Den 30 Januarij na middag is het koperen beeld van den propheet Elias staende op het sop van den voorgevel deser kerk, van boven nedergeworpen. De schoone kopere gegotene beelden en deuren dienende tot cieraed der vermaerde marmore capelle, door Heer Joannes de Gavarelles, ter eere van Onze Lieve Vrouwe in gemelde kerke der P.P. Lieve Vrouwebroeders, waren ook geroofd en weggevoert; jae de biechtstoelen, boiseringen, gestoelten en voorder cieraed der kerk, waren ook uijtgebroken en gelijk mij van geloofbaere ooggetuijgen verhaelt is, gedeeltelijk op de Criminele Regtsbank gevoert, en daer aen stukken gekloven, gesaegt en verbrand, nog andere bureaux hebben er sig ook van bedient, jae daer waren er ook nog andere die van desen roof paert hadden, als den geuzen schepene Pineda, commissaris in dit clooster, die met heele wagens naer sijn huijs brengen dede, en daer en boven hadden s'er selfs in die kerk op 21 deser maend verscheijde vueren van gestookt. Denkt eens in wat droeve gesteltenis dese schoone kerke en het clooster sig nu bevind.

Boven de groote deur deser kerk hebben sij gestelt in groote letters:

Le peuple français

reconnaît l'existence

d'un être suprême
et l'immortalité de l'âme.

Ten selven dage moesten de boeren van het quartier van Santhoven met hunne peerden op de Peerdemerkt komen, om er de beste peerden voor de Fransche legers laeten uijt te kiesen, die hun beloofd wirden te sullen betaelt worden in papieren munt; en vervolgens moesten de andere quartieren hunne peerden ook voor papier komen brengen, 't is de vrijheijd.

Nog ten selven dage zijn er verscheijde zoo geestelijke als wereldlijke ingesetenen vast genomen en met eene militaire

[p. 25]

wagt naer de Criminele Regtsbank gebrogt voor den Openbaeren Beschuldiger en Joseph Somers van de Surveillance, dewelke benevens eenen van de Weth en den Commandant der stad Dehaij de opgave doen. Daer wird hun aengeseijd dat sij als gijselaers naer Vrankrijk zullen gevoerd worden. Dit was ten opsigte der contributie en ingevolge het besluijt der Fransche Representanten de dato 10 Nivose (30 December) en de waerschouwinge van 't Magistraet hier vore op 3 deser maend gemeld. Zoo siet men de vervolgingen wedrom vernieuwen, vervolgingen die groote vreese onder de goede ingesetenen brogt, verscheijde sogten zig buijten de stad elders te begeven om aldus de rampen te ontloopen; dog konden gene pasports bekomen.

Ondertusschen sag men ten allen kanten in 't fransch en vlaems aengeplakt:

dat alle geinteresseerden in de contributie op de stad geleijd, aensogt worden zig te verzaemelen op dseer stads Raedhuijse den 12 Pluviose (31 Januarij) ten drij uren na middag, om te beraemen over praemende saeken aengaende de bovengemelde contributie.

Ingevolge dit berigt compareerden aldaer op 31 Januarij 1795 in het collegie zeer veele zoo geestelijke als wereldlijke persoonen die in de contributie betaelt hadden, en wilden rekening van alles zien, en dat de leijste van al die getaxeert zijn geweest en betaelt hadden in gemelde contributie, in publiek verscheijnen zouden; dese vergaedering duerde tot laet in den avond, en is dan tot sanderdags uijtgestelt geworden.

Niettegenstaende dese zaeke alzoo onbeslist stond, zag men onse goede ingesetenen zoo geestelijke als wereldlijke opligten en voor de Criminele Regtsbank daegen, onder dese zijn van de treffelijkste persoonen deser stad.

Ten zelven dage was er eene placcaaert dewelke ook onlangs

[p. 26]

alhier aengeplakt was, van de Representanten van het Fransch volk te Brussel de dato 17 Nivose (6 der maend Januarij) van stadswegen aen de Pastors binnen dese stad en buijten dezelve gesonden om sanderdags wesende Sondag, ingevolge den XIV en laetsten artikel derzelve, de aflesinge daer van openbaerlijk op den predikstoel der parochien te doen.

Dit placcaert behelsende 14 artiekels voorgegaen door eene aenspraek aen het volk naer den franschen smaak, over het geluk en vrijheijd die sij ons gebragt hadden, sprekende tegens de geestelijke en edele, en het volk aenmoedigende sig te vereenigen met Vrankrijk en naer desselfs voorbeeld de klokken, de metaelen en andere stoffen die sig in onze kerken bevinden aen hun af te leveren, immers seer veel hetgene met de H.R. Cathol. en Apostolike Religie en heijligheijd der plaets geensints overeen kwam, en het is daerom ook, dat niemand van onse Pastors of andere bediende van onse kerken gemelde aflesinge gedaen heeft, waerover sij nog ten zelven dage door brieven tegens sanderdags 2 feb. op 't Comité de Surveillance gedaegt wirden, daer sij ten dien opsigte groote ondervraegingen ondergaen hebben, en hoe het daer mede afloopen zal, moet men verder zien, sij sijn immers en niet sonder redens grootelijks bedugt.

Daer was ook aengeplakt een besluijt der Representanten des Volks bij de legers van het Noorden en van Sambre en Maese, de dato 9 Nivose 3^e jaer etc. (29 Xber laetst) en luijde aldus:

Aenmerkende, dat de goederen en inkoomsten der geestelijke gemeijntens door 't vijandelijk gouvernement afgeschaft, ende welke ten zijnen profijte onder den naem van Religie casse, bestiert en in bewind gehouden wirden, op last van lijfpensioenen aen de gewesene leden der selve afgeschafte gemeijntens, noodsaekelijk zijn deel maekende van de Nationale Domeijnen bij besluijt van 9 Frimaire laetst leden vermeld,
Besluijten voor zoo veel 't noodig zoude wezen dat de schik-

[p. 27]

kingen van 't voorseijd besluijt van 9 Frimaire laest leden opzigtelijk tot het bestier en bewind der Nationale Domeijnen en der goederen ten profijte der Republiek in beslag genomen in 't Belgen en andere landen, door de legers van den Noorden en van Samber en Maese verovert, insgelijks zullen plaets hebben raekende de goederen en inkoomsten der geestelijke gemeijntens door 't vijandelijk gouvernement afgeschaft, ende welke onder den naem van Religie-kasse bestiert wirden.
Tegenwoordig besluijt zal zonder uijtstel aen den agent Nationael der centraele bestiering en aen den bewindhebber der Nationaele Domeynen toegesonden worden.
geteekent: BRIEZ.

Dit wird dan vervolgens gelijk alle besluijten van die Representanten in de registers van de centraele bestiering van 't Belgenland aengebracht om afgecondigt en gesonden aen de omtreks bestieringen door dese voortsgesonden te worden aen alle de Municipaliteijten om afgekondigt en aengeplakt te worden.

Het was ongelukkig voor de Religieusen van de afgeschafte cloosters, van tegenwoordig van hun pensioen berooft te zijn, en dat nog besonderlijk in eenen tijd dat het geld zoo hoognoodig is. Ondertusschen ziet men de fransche zig van alles meester maeken.

Februarij

Op 1 Februarij 1795 smorgens om 10 uren zijn er van gemelde persoonen seven geestelijke te weeten: de Prior van de Predikheeren, Pater de Blok van de Minimen, den Eerw. heere Follet (?) van S^t Michiels, den Eerw. heere Anton Carolus Phil. De Vries, canonik van S^t Jacobs, benevens de Eerw. heeren Frans van de Velde, Rosa en Henricus van Asendonck alle der Abdije van S^t Bernards, als gijselaers naer Valensijn op 't Casteel gevoert, en zijn na middag gevolgd geworden door den Eerw. heere Van Haesendonck, canonik

[p. 28]

der Cathedraele deser stad, den Eerw. Pater Leloup organist der Minimen en door Jon^r 't Serwouters.

Den 3 Februarij wirden alle de edele, banquiers, rijke en andere bemiddelde persoonen geinteresseert in de contributie, aensogt te compareren den 4^en deser maend ten drij uren na middag op den Raedhuijse deser stad over dringende zaeken de gemelde contributie aengaende: dog al deden de goede ingesetene alle moeijte tot welsijn deser stad, al sonden sij gedurig deputatie, of dienden sij smeekschriften aen de Volksvertoonders te Brussel in, alles was vrugteloos; jae sedert 30^en Januarij had het daglijks opligten van 10 persoonen zoo geestelijke als wereldlijke nog niet opgehouden. De Capittels der Cathedraele, en van S^t Jacobs, de abdijen van S^t Michiels en van S^t Salvator geseijt Peeter Pots, met een woord geen cloosters, nog onse treffelijke ingesetenen waren van dese schrikkelijke vervolgingen vrij, dit brogt groote droefheijd en agterdenken onder de goede catholike Borgers, die met reden de vernieting van de abdijen, cloosters en van de geestelijke gemeijntens vreesden; jae door het vastnemen van de 2 Lectors der Discalsen is de studie aldaer te niet; de Paters Augustijnen waren om de zelve reden op 6 deser genootsaekt hunne scholen te sluijten. Dese Paters vroegen opentlijk aelmoesen voor hunne mede broeders reeds in Vrankrijk zijnde en wedrom opgebracht wordende; zij gingen op 5 ditto zelfs uijt nood bij de gebueren en andere goede vrinden brood bedelen, zoo ging het tegenwoordig in de cloosters, op zoo droeve wijze, tusschen den angst en vreese van er tog uijtgestooten te zullen worden moesten dese goede religieusen leven.

Ondertusschen zijn er op 6 Februarij wederom van de opgeligte persoonen ses als geestelijke als gijselaers naer Valencijn gevoert geworden en aldaer in 't Casteel geset; te

[p. 29]

weten: den Eerw. heere Joseph Frans Van Horen (?), canonik van S^t Jacobs, dne Eerw. Heere... Heyliger van d'Abdije van van S^t Michiels, de Eerw. Paters Wouters en Ceusters van de Beggaerden, den Eerw. Pater Saverie van de Minderbroeders, de Eerw. Pater Verschueren van de Minimen.

Den 7 Februarij was er eenen circulairen brief aengeplakt, van de centraele bestiering van 't arondissement van Brabant, aen de Magistraeten der Hoofdsteden van Brabant de dato 7 Pluviose, waerin aen deselve bevolen word onder hunne verantwoordelijkheijd, van in alle collegien, pensionaeten en publieke scholen, onder hunnen omtrek gelegen te doen leeren de verclaering van Rechten van den Mensch; dewelke gelijk sij daer in seggen:

het Frans Volk in eene plegtige verklaeringe vóór 't licht gebracht heeft, opdat alle Borgers, zig noijt door de tirannije laeten verdrukken nog veragten, en opdat het volk de grondleggingen zijner vrijheijd en geluk altijd voor oogen hebben: wijders om in de herten der jonge Borgers den oorspronk van alle dese grondbeginselen te doen ontluijken en in hun geheugen de diepste herinnering hunner rechten in te drukken en van hun den haet tegens de verdrukking en de liefde tot hunne plichten in te boezemen...

en dit wird van stadswegen aen de collegies en publieke scholen gesonden; en meer zulke redeneringen daer alle welpeijsende eenen afschrik van hadden; jae selfs van intentie waren, van, als dit voordgang had, en dit in de scholen moet geleert worden, hunne kinderen en die aen hunne sorg bevolen sijn seffens thuijs te houden.

Ten zelven dage 7 Februarij 1795 wirden de oversten der Abdijen en Mans cloosters deser stad, of die tegenwoordig hunne plaetsen bekleeden, op de Comité van Waeksaemheijd ontboden en hun de naemen der religieusen van hunne gemeijnte gevraegt, alsook of er geene van hun geemigreert of

[p. 30]

afwezig zijn, en ingeval van jae, dan wird hun bevolen den staet en inventaris van alle hunne goederen en bezittingen binnen de 5 dagen over te geven. Men segt dat er soo veel gedeeltens derzelve goederen als er religieusen weg zijn, door de fransche aengeslaegen en verbeurtverklaert zullen worden.

Op 8 Februarij smiddags wird met de trompet van stadswege uijtgecondigt de overgave van Vlissinge en Middelburg hoofdstad van Zeeland, welke provincie met capitulatie aen de Fransche overgegeven is.

Daer waren eenige commissarissen uijt de weth aengestelt als onder andere J.H. Matteij en Max. Em. Solvijns dezen laetste bij acte van 10 Frimaire, om de actens van gebortens, trouwen en overlijden te ontfangen, ingevolge eene fransche weth van 20 September 1792. Dese houwelijken worden dan te voorens door dien commissaris smiddags voor de groote deur van 't stadhuijs met hunne naemen en gebortendag en de naemen van hunne ouders en van waer sij gebortig zijn met luijder stemme afgeroepen en aldaer geaffigeert⁽¹⁾.

(1) Hierbij voegt schrijver volgende druksels:
N^o I. - MARIAGE
L'an..................... de la République Française une et indivisible.................. jour du mois..............., moi........................ Officier Municipal de la commune d'Anvers, nommé par délibération du........................ dernier, à l'effet de recevoir les actes de naissance, mariage et décès, conformément à la loi du 20 Septembre 1792, ai, ce jourd'hui, heure de midi, publié à haute voix, devant la porte extérieure et principale de la maison commune d'Anvers, que................................. âgé de.................., natif de.................., fils de.................. et de..................; et.................. native de la commune.................., fille de..................... et de...................., entendaient faire rédiger pardevant moi leur mariage, conformément aux dispositions de la loi du 20 Septembre 1792.
Et j'ai, en exécution de la même Loi, fait afficher la présente publication par extrait, à la principale porte de la maison commune de cette communauté d'Anvers.
Fait à Anvers les jour, mois et an susdits.
N^o II. - MARIAGE.
Le....................., jour du mois de....................., l'an............ de la République Française, heure de midi le Citoyen........................... Officier Municipal de cette commune, a, conformément aux dispositions de la Loi du 20 Septembre 1792, publié le Mariage qui doit avoir lieu pardevant lui le........................ heure de midi entre........................, natif de la commune de........................... fils de........................... et de...........................; et.............................. native de la commune de.................., fille de.................. et de..................... habitants de la commune de...........................
Fait à la Municipalité d'Anvers le............................................. l'an.................. de la République Française, une et indivisible.
N^o III. - MARIAGE.
Les citoyens sont avertis que le futur Mariage entre.............................., fille de........................ et de........................ a été publié cejourd'hui........................... du mois de........................... heure de midi devant la principale porte de cette commune, par........................ Officier Municipal de la dite commune, conformément à la loi du 20 Septembre 1792, et que le dit Mariage sera conclu devant le dit Officier en la dite maison commune le........................... heure de midi en la manière prescrite par la dite loi: et afin que personne n'en ignore, la présente affiche à été opposée à la principale porte de cette maison commune d'Anvers le........................... l'an........................... de la République Française, une et indivisible.

[p. 31]

Sondag 8 Februarij wast franschen Decadi, en dan is Hendrik Van Ham, gebortig deser stad en eenen van de Rechters van den Bloedraed of Criminele Rechtsbank, alhier op 't Comité van Waeksaemheijd voor commissarissen uijt de weth op de gemelde nieuwe fransche manier en zoo men segt voor 5 jaeren getrouwt met Maria Theresia Bovie, oudste dogter van N. Bovie M^r Diamantslijper in de Pompstraet alhier, sij reden dan naerden Tempel geseijd van de Reden daer wedrom gepredikt wird. Geduerig zag men diergelijke

[p. 32]

houwelijken; en zoo ziet men onze Borgerskinders de H.R. Cathol. Religie, daer sij in geboren en opgevoed zijn, nu zoo schandelijk vergeten, tot alder grootste droefheid van alle welpeijsende en goede Catholike Borgers.

Sondag 8 Februarij 1795 savonds wirden van stadswegen wedrom brieven rond gedraegen bij sommige Borgers, dewelke andermael in de Contributie getaxeert waren, of hunne quoten met groote sommen vermeerdert jae, sommige met 100, 200, 1.000 jae tot 4.000 gls toe, met ordonnantie dat dezelve voor den laesten dag der maend Pluviose (18 Februarij) in handen van den Notaris J.M. Schepens in de Swertsusterstraet betaelt zijn moeten, op pene van executie met 1/4 vermeerdering op het totael dat den gebrekkelijken moet geven, om daer uijt de penaliteijt van L. 50.000 dags te vinden.

Ziet hier den inhoud van deze brandbrieven:

VRIJHEIJD - GELIJKHEIJD
Antwerpen. - Pluviose, derde jaer der Fransche Republiek eene en onverdeelbaer.
Het Magistraet der stad Antwerpen aen den Borger...........................
Bij de rectificatie der contributie geslaegen op de classe der Koopluijden en gegoeijde persoonen, is de somme voor dewelke gij eerstelijk gequotiseert zijt geweest, vermeerdert met.............................. vervolgens word U.E. geordonneert van de zelve voor den laesten dag deezer maend Pluviose te betaelen in handen van den Borger Schepens, op poene van executie met een vierde verhooginge, op het geene gij niet zult hebben voldaen.
Saluijt en Broederlijkheijd.

Ondertusschen wird het vastnemen van 10 treffelijke persoonen dags als gijselaers nog altijd vervoordert, aldus moesten onze geestelijke en wereldlijke ingesetenen in dit agterdenken zitten van d'eene of d'andere reijse naer Vrankrijk gevoert te worden.

[p. 33]

Daer en boven wird 'er eene generaele opschrijvinge, op de dorpen gedaen, van allen den voorraed van graenen als terwe, rogge, haver, etc. hoeij en stroeij, en andere provisie; van peerden, ossen, koeijen, schaepen etc. mede het getal der monden op de zelve dorpen existerende. Dit wird door commissarissen met assistentie van de Weth der plaetsen gedaen, en dit was al de 3^e reijze, dat men diergelijke opschrijvingen ziet geschieden.

Schrijver voegt volgend druksel bij:
Aan den eenen kant:
Liberté - Fraternité - Egalité
AUX NOTABLES DE LA COMMUNE
Citoyen,
Vous êtes invité de vous rendre demain............ à............ heures............ à notre commune à la salle des ci-devant Etats pour procéder à la nomination d'un Trésorier et Substitut ainsi que d'un Secrétaire-Greffier et Adjoint en conformité de l'arrêté des Représentants du Peuple du 1 de ce Mois.
Anvers, le.............................. année Républicaine.
Aan den anderen kant:
ACCUSE DE RECEPTION
le...................................... l'an 3^me
de la République Française.
Aux Représentants du Peuple, près les Armées du Nord et de Sambre et Meuse.
A .........................................................
.........................................................
.............................. reçu, Citoyens, ........................ pacquet que vous ........................... avez adressé contenant .................................... savoir: .............................. Exemplaires d'un ........................... relatif à ..............................
Enoncez la qualité.
Signer et envoyer sur-le-champ aux Représentants du Peuple, avec mention du nombre manquant, en cas d'insuffisance.

[p. 34]

Den 9 Februarij 1795 moesten de overste der vrouwe cloosters of iemand van hunnen 't wegen ook op de comité van Waeksaemheijd komen, en declaratie geven zoo als die van de overste der mans cloosters op 7 deser gedaen hadden.

Ten selven dage zijn de fransche troupen die hun winterquartier hier hadden, naer Vlaenderen vertrokken, om de kusten te bezetten, alzoo de Engelsche daer seer digt komen, en dat se ongetwijffelt voor eene landing vreesen.

Den 11 Februarij wird den Leijste der Contributie geslaegen op de kooplieden en bemiddelde persoonen, met alle de naemen der gequotizeerde in 't ligt gegeven, en ook van stadswegen, eenige schikkingen ten opsigte der contributie aengeplakt.

Den 12 Februarij wird 'er van stadswegen aengeplakt:

Dat het Magistraet goedgevonden had alle soorten van vermommingen met de aenstaende vasten avond dagen, zoo op de straeten als in openbaere en bijzondere gezelschappen te verbieden op pene dat de overtreders aenstaens gearresteert en voor ses maenden ten gevangenen steene zullen gecolloqueert worden.

Ten zelven dage zijn 'er veele Hussaeren uijt Vlaenderen binnen dese stad gekomen; alsook Engelsche crijsgevangenen uijt Holland, dewelke in eenige manscloosters en in particuliere huijzen geleijd zijn, en die aen sommige Borgers grooten overlast deden. De gemelde Hussaeren wirden volgens gewoonte bij de Borgers geleijd. Sanderdags wirden dese Engelsche crijsgevangenen voorder vergeleijd naer Vrankrijk, en de Hussaeren sijn naer Holland vertrokken.

Den 13 Februarij 1795 schreef het Magistraet deser stad brieven aen de Pastoors en Kerkmeesters der kerken, zoo van de

[p. 35]

steden als dorpen, alsook aen de abdijen, cloosters, capittels etc. zoo binnen deze stad als in de 7 quartieren, ten opzigte van het koper en klokken etc. van den volgenden inhoud:

Anvers 25 Pluviose etc.
LE MAGISTRAT AU CITOYEN.
Citoyen!
Le Magistrat ayant résolu de satisfaire pour autant qu'il est en lui à l'article II de l'arrêté des Représentants du Peuple en date du 17 Nivose. Nous vous faisons la présente pour vous engager, à céder à la République Française, les cloches, cuivres et autres matières superflues qui se trouvent dans l'étendue de votre église et communauté, pour être employés à un usage plus utile, en consolidant l'oeuvre sublime de la Liberté du monde; à la réserve toute fois des chandeliers indispensablement nécessaire au Culte, et une cloche qui sert à y appeler les habitans, vous requérant de donner à la présente votre réponse par écrit pour notre direction, endéans les vingt quatre heures de la réception de cette, et vous y joindrez sous votre responsabilité un inventaire détaillé de toutes les espèces de matières susdites dont vous êtes dépositaires.
Salut et Fraternité,
(signés) DE HAAN, Bgmre.
M.E. SOLVIJNS, Secr. de Déc.

Nog ten selven dage aen de schoolmeesters etc. der stad, omtrek en 7 quartieren van Antwerpen, om te doen leeren de verklaering der rechten van den Mensch.

Ziet hier den inhoud van dezen brieve:

Antwerpen, 25 Pluviose etc.
Borgers!
Belast bij het besluijt der Bestieringe van het Arrondissement van Brabant, de dato 7 Pluviose laestleden, van in alle

[p. 36]

collegien, pensionaeten en publieke scholen onder onzen omtrek gelegen, te doen leeren de verklaeringe van de Regten van den Mensch, hebben wij goed gevonden, met last van U.E. zonder uijtstel te verzorgen het noodig getal, om alle uwe leerlingen in deze aldernuttigste Wetenschap te onderwijzen.
Wij belasten U.E. met den duijdelijken uijtleg en de regtzinnige leeringe deser Geheijligde Regten, welke de Mensch tot zijn grootsten verdriet maer al te langen tijd ontkent heeft, en aensoeken U.E. van ons binnen de tien dagen der ontfang van desen kenbaer te maeken, en uwe manier van denken op dit gewigtig voorwerp aen klaeren dag te leggen, om in cas van Plegtige Aenneming of onverwagte tegenstrevinge, volgens het zelven besluijt, aen onse overheden behoorlijk verslag te konnen doen.
Groetenis en Broederlijkheijd.
(get.): DE HAAN, Bgmre.
M.E. SOLVIJNS, Sec. de Dec.

Den 15 Februarij wird den eersten Raed-pensionnaris deser stad D'heer & M^r Norbertus Josephus Bom, alsook sijne huijsvre jonkvre Joanna Berthout van Mechelen, en twee dogters, van Holland gekomen zijnde, daer sij zig op het aenkomen van de Fransche naer dese stad, benevens meer andere treffelijke lieden, begeven hadden, uijt hun huijs tegen over S^t Michiels kerk in de Cloosterstraet gehaeld en naer de Comité de Surveillance gebrogt, en van daer voor de Rechtsbank, en voorts in het gevangenhuijs over S^t Joriskerk geset: dog zijn eenige dagen daer naer in vrijheijd gestelt.

Tot 16 Februarij toe heeft het opligten van 10 zoo geestelijke als wereldlijke persoonen deser stad geduert; eenieder en met reden wird bevreest daer het sijn beurt zoude geworden hebben: maer de tijding die men savonds van Brussel kreeg, te weten, dat aldaer een besluijt van de Comité van algemeijn Welzijn der nationale Conventie van 22 Pluviose (10 Feb.) gesonden naer Brussel en door die Representanten in dato

[p. 37]

27 d^o gepubliceert was, gaf aen onze goede Borgers groote voldoening en benam hun wel eenigsints de vrees.

Dit besluijt gevoegd met eene proclamatie van de Magistraet, wird alhier sanderdags 17 Februarij om 2 uren naer middag, onder het geluij der groote klokken en spelen van den beijaerd, ter puije van 't stadhuijs afgecondigt, savonds wird er met alle de klokken deser stad van 7 tot 9 uren overgeluijd. Het behelsde:

Art. I. - Dat de Comitées van Waeksaemheijd en Revolutionnair zijn afgeschaft in de veroverde landen en naementlijk in het Nederland.
Art. II. - Dat word queijtscheldinge gedaen der opgelegde amenden bij gebrek van betaeling der contributien.
Art. III. - Dat het onbetaelt der contributie voor de eene heiligt in assignaten en voor de wederhelligt in geld zal konnen voldaen worden.
Art. IV. - Dat de gijselaers genomen om de contributie van nu af in vrijheijd zullen gestelt en naer hunne huijsen te rug gesonden worden. Dat de betaeling niet meer zal ingevoordert worden, als bij wege van rechte.
Art. V. - Dat er in de veroverde landen geene requisitie meer plaets hebben, ten zij voor de verzorging der legers etc. Alle de agenten aen de andere requisitien gebruijkt wordende, zijn gesupprimeert.
Art. VI. - Dat het maximum zal ophouden in het Nederland en de veroverde landen. Dat gevolgentlijk alle Besluijten daer aen contrarie wederroepen zijn. Dat de Comitien van Surveillance zullen hunne bediening staeken, met den 1 Ventoze (19 Feb.) Dat er van dien dag af bevelen zullen gegeven worden naer de... plaetsen tot in vrijheijd stellinge der gijselaers. Dat den algemeijnen betaelder van het Nederland zal op nemen en in sijne casse storten, het beloop der contributien door de contribuabele tot desen dag betaelt. Dat de centraele administratie belast is zonder uijtstel te verdeijlen onder de verscheijde arrondissementen van zijnen omtrek, de massa der contributie die er is opgeleijd etc. Dat de contributien teenemael zullen moeten betaelt

[p. 38]

zijn op den eersten Floreal (20 April). Dat, na dit tijdstip de omtreks bestieringen bij wege van regt, die dewelke in 't agterheijd zijn, vervolgen zullen. Dat de gemeijnschap met de Republiek teenemael hersteld is, mits sig gedraegende naer de wetten betrekkelijk tot den in en uijtvoer.
Ziet voords dit placcaert door de representanten Briez, pere en N^s Haussmann, in dato 27 Pluviose te Brussel geteekent.

Dit gaf een groote vreugd onder de goede ingesetenen hopende dat men nu binnen weijnige dage de gijselaers, hun vaders, hun broeders en vrinden naer hun vaderland te zien wederkeren, hetwelk sij nu soo lang als ballingen hebben moeten verlaeten.

Den 17 Februarij 1795 is den commandant der stad en casteel De Haij, die generael gemaekt was, van hier vertrokken en in zijn plaets is gestelt den Citoyen Francastel.

Ten selven dage wirden de geinteresseerde in de contributie wedrom verzogt zig morgen te begeven op deser stads Raedhuijse ten 3 uren na middag, voor zaeken van de grootste aengelegentheijd, betreffende de geseijde contributie.

Ondertusschen wirden de koopmansgoederen door die van de Agentie in requisitie genomen van onze kooplieden en nog in S^ti Caroli kerk in wezen zijnde, aen dezelve gerestitueert.

Den 19 Februarij was ingevolge het bovengemeld besluijt de Comité van Waeksaemheijd te niet, het voorschrift en het drijkleurig vaendel boven de poort waren afgedaen.

Alle goede Borgers waren grootelijks verbleijd over dese vernieting, over de vernieting van zulke onverdraeglijke en verfoeijlijke requisitie, daer zoo menig deftig man verraeden en op eene schandige en onregtveerdige wijze aengeklaegt en

[p. 39]

beschuldigt is geworden. Het was aldaer dat de eerste verraederije en aenklaeginge gebeurde, daer alles geschreven wird. Het waren die ledemaeten die deze beschuldingen voorder aen den Bloedraed geseijd de Criminele Regtsbank overgaven en het is niet sonder reden, dat de goede Borgers daer eenen afschrik van hadden, en nu ook opentlijk hun genoegen over deze suppressie toonden; jae het gemeijn en slegt volk konden zig niet inhouden van hunnen haet te toonen tegens de ledemaeten van dit Comité, die uijterlijk van het publiek gehaet wirden, als het gister nog bij het uijt komen uijt den Tempel geseijd van de Reden genoegsaem bleek; sij wirden schandelijk van de quade jongens uijtgejouwt en na geroepen, hetwelk seer hoog opgenomen wird en selfs vier persoonen sig daer ontrent bevindende wirden van stadswegen vast gegrepen en beschuldigt zijnde van daer aen mededaedig geweest te hebben wirden deze aen de Regtsbank overgelevert.

Daer en boven verscheen er den 20 Februarij van stadswegen eene waerschouwing in 't ligt, die op de gewoonlijke plaetsen aengeplakt wird, waerin twee geestelijke persoonen de oorzaek van die desorders gemaekt worden, en waerin geseijd word: dat dese door hun voorbeeld hebben aengemoedigt het onbetaemelijk feit, dat plaets heeft gehad; belovende eene proemie van 1.000 Livres Tournois aen die deze zullen konnen aenwijzen. Dog niemand van de goede Borgers verwonderde zig, dat dit op de geestelijke gedrongen wird; want men kent de agting van het Magistraet voor deze maer al te wel; nochtans, men was ook niet bedugt dat die proemie zal moeten betaelt worden.

Bovendien verscheen er ten zelven dage nog eene proclamatie wegens de Magistraet int ligt, waerin sij de vrijheijd en het geluk en voordeel dat 'er uijt volgen zal op hunne gewoonlijke

[p. 40]

wijse en met eenen overvloed van schoone en opgepronkte woorden zeer kragtig aenpreken en de Borgers aenmoedigen van de Natie te beminnen, en hun huyskoperwerk te leveren; jae dat het tot dien prijs is dat men de onschatbaere voordeelen, welke de proclamatie van 17 Nivose toebelooft heeft, verdienen moet (ziet op 31 Januarij) en zoo zoeken zij het volk naer hun te krijgen; dog alle goede Catholike Borgers hebben eenen afkeer van diergelijke voordeelen; jae van alle de voordeelen die de Fransche Natie ons aenbieden wilt, daer zij liever de H. Religie hun 'er voorvaeders en hunne oude voorregten behouden.

Nog ten zelven dage wirden de 4 bovengemelde persoonen voor den Tribunael Criminel gebragt en daer wird seer gedebatteert en spraeken van deze met de dood te straffen als contrerevolutionaire, dog ten had geenen voordgang en sij wirden wedrom met de wagt naer het steen geleijd en niemand mag hun spreken, selfs word hun niemand tot voorspreker gegeven, sij moeten hunne eijge zaek deffenderen. Dat is frans regt, immers dat alhier gebruikt word.

Den 21 Februarij wird alhier uijtgetrompet dat de Criminele Regtsbank gesupprimeert was, dat de zaeken die daer verhandelt worden voortaen te Brussel voor diergelijke Tribunael zullen gedaen worden etc. Sij bleven ondertusschen nog eenige dagen voordgaen; dog men was grootelijks vergenoegt van ons welhaest van dezen schrikkelijken Bloedraed verlost te zien; eene Tribunael daer alle eerlijke luijden voor schudden en beefden, daer zoo menig deftig man zoo geestelijk als wereldlijk ongelukkig en onregtveerdig, zoo ter dood, als tot groote geldboeten en gevangenissen zelfs voor zoo lang als den oorlog duert verwezen zijn geworden; gelijk de vonnissen aldaer uijtgesproken en in druk zijnde, ons doen zien.

[p. 41]

Den 23 Februarij wird alhier aengeplakt, dat, ingevolge een besluijt van de Volksrepresentanten bij de legers, gedagteekent te Brussel 27 Pluviose (15 Februarij):

Alle de procedueren begonst ter oorzaeke van de overtreding der besluijten nopende den maximum te niet gedaen zijn; dat er geen gevolg zal mogen gegeven worden aen de vonnissen, over dese voorwerpen gedraegen, die niet en zullen ten uijtvoer gebragt geweest zijn. Dat de Borgers in egtenisse gehouden uijt kragt van deze vonnissen, zonder vertoef in vrijheijd herstelt zullen worden etc.

Dit was wegens de Centraele Bestiering aen de Magistraeten gesonden en afgecondigt om aengeplakt te worden.

Ondertusschen zag men de gijselaers soo lang als ballingen buijten hun Vaderland geweest hebbende, wedrom komen. Den eerwaerden heer Pastor van S^t Jacob, den onder Pastor van Deurne (?) Gerardus Geeraerts en den Priester Joannes Vrancken arriveerden dezen avond buijten dese stad; sij waren d'eerste die van Parijs alhier aenkwamen, en zijn vervolgens door alle de andere gevolgt geworden, tot aldergrootste blijdschap van alle goede Borgers.

Den 24 Februarij 1795 wird er van stadswegen aengeplakt bij waerschouwinge, inhoudende in substantie:

dat sij ondervonden hebben, dat de besitters van klokken en onnoodig koperwerk, in de plaetse van te voldoen aen hunnen circulairen van 25 Passato (13 Feb.) die voor oogmerk had van de Nederlanders spoediglijk te doen genieten de onbeschrijfbaere voordeelen die bij de proclamatie der Volksrepresentanten van 17 Nivose worden toegeseijd, dat verre van voor het algemeijn welzijn en bestendig geluk der volkeren, eenige opofferingen te doen, in tegendeel eenen middel zoeken van door eene verkeerde uijtlegginge des besluijts van 22 Pluviose, deze voor hun teenemael onnuttige, en tot het verdelgen der vijanden van de Republiek, aldernoodsaekelijkste stoffen, aen de requisitie te onttrekken; sij goedgevonden hebben aen de Volksrepresentanten over deze wijgeringe te schrijven.

[p. 42]

Waerop eene ampele antwoord gevolgt is de dato 4 Ventose (22 Feb.) dewelke in gemelde waerschouwinge geinsereert was, en waerin gesegt word:

dat het koper en de klokken deel maeken van de requisitien voor het approvisionnement der legers etc. en waerin het Magistraet seer, jae boven alle de Magistraeten voor hunne waeksaemheijd en iever gepresen word.

Vervolgens ordonneeren gemelde Magistraet, aen alle die het aengaet:

van hun aen den inhoud van den boven gemelden omzendbrief van 13 Februarij, schriftelijk te gedraegen; opdat degene, dewelke daer aen niet zonder uijtstel voldoen, als vijanden van het gemeene best zullen worden beschouwt.

Dog alle deze dreijgementen dede geene indruk of joeg ons geene vreese aen, niemand sprak meer van onnoodige klokken of koper.

Den 25 Februarij wirden de boeken van de biblioteca van den Abt van S^t Michiels door Fransche aengestelde weggehaeld; sanderdags kwamen sij de bibliotheek der Augustijnen overzien en zoo ging het vervolgens zoo alhier als in dese landen, in de andere cloosters, abdijen en alom daer biblioteken bevonden wirden, en dit geschiede ingevolge de orders van de Nationale Conventie van Vrankrijk, immers ingevolge een arreté, geteekent binnen deze stad 4 Ventose 3^e jaer etc. door den Representant van 't frans volk Frecine, waerbij twee fransche commissarissen Le Blond en De Wailly aengestelt waeren om in de publieke gebouwen, cloosters en huijsen der absenten binnen de veroverde landen te verzaemelen, de boeken manuscripten, caerten, printen, schilderijen zoo originelen als copijen, beelden, bas-reliefs, kostelijke meubelen, en generaelijk de verscheijde voorwerpen van konst dewelke sij zullen weerdig oordeelen te figureeren in de collectien en musoeum der Republiek te Parijs.

[p. 43]

Wat dunkt U; eerst ontnamen sij ons de kostbaerste schilderijen, dan kregen sij al ons schoon en dierbaer silverwerk, dan vroegen sij het koper en de klokken, en nu berooven sij ons nog van de raerste boeken; om ons niets meer dat eenige weerde heeft over te laeten.

Den 26 Februarij 1795 was alhier aengeplakt:

dat, ingevolge een besluijt van de Representanten van 't Fransch volk te Brussel de dato 27 Pluviose (15 Feb.) de Magistraeten der steden, hoofdplaetsen en de omtreks bestieringen zig zullen mogen beraeden voor het herschikken over Magistraeten van de steden en gemeijntens van hun Regtsgebied, onder het opwaeken der Centrale Bestieringe die er de benoemingbrieven zal van afleveren.

Alsook de dato 28 Pluviose (16 Februarij):

dat alle schaerhout, opgaende boomen en houtgewas toe te voegen door de bestieringen der veroverde landen, zullen mogen in 't binnenste der fransche Republiek ingebragt worden vrij van alle in en uijtgangsrechten van 't Belgenland.

Ten zelven dage was er ook van stadswegen aengeplakt:

dat het graen en meel magazijn cesseerde voor de inwoonders, dat de graenen wedrom gelijk voor desen ter merkt zullen gebrogt waer eenieder dezelve zal konnen koopen, en dat eensgelijks alle Borgers geauthoriseert zijn, om van nu af aen zonder permissie van den Comité van Policie, buijten deze stad graenen te koopen en in te brengen etc.

Met dese veranderingen cesseerden de desorders aen de bakkershuijsen van zelfs, daer geen brood meer voor papier gegeven wird, en men zag daer geene versaemelinge meer van arm volk, waer haelden sij nu brood?

Nog was er wegens het Magistraet aengeplakt:

dat sij besluijt totdat er anders zal wezen gestatueert dat den arbeijdsloon zoodanig zal worden verhoogt, dat den ambagtsman, welken tot heden toe vijftig sols Tournois per dag getrok-

[p. 44]

ken heeft, voortaen vijf Livres winnen zal, zullende alle meerdere en mindere dagloonen nae proportie betaelt worden.

Wat kan eenen armen ambagtsman daer mede uijtwerken? Men moet rekenen dat hij dan al 10 stuijvers geniet.

Meert

Op 3 Meert 1795 cesseerde den Bloed Raed alhier, ingevolge een arrêté der Volksrepresentanten geteekent te Brussel 29 Pluviose 3^e jaer etc. (17 Februarij) de hangende affaires en bovenal de stukken der greffie wirden naer Brussel getransporteert; de gevangenen moesten ook getransporteert en door de Tribunal Criminel aldaer geoordeelt; eenige van de leden wirden te Brussel in dien Tribunal ingelijft.

Den 3 Meert zijn bovengemelde vier persoonen nog eens voor den Tribunal gebragt; (dit zijn de laetste die voor desen Bloedraed verschenen zijn) en wirden van daer wedrom naer het stadhuijs geleijd; dog zijn tegen den noen van daer verlost en in vrijheijd herstelt, op conditie van alle 10 dagen op de Comité van Policie te komen vertoonen.

Den zelven dage zijn ook de andere gevangenen zittende in 't gevangen huijs over S^t Joris kerk, om aldaer volgens de vonnissen opgehouden te worden, ook losgelaten uijtgenomen den Eerw. Pater .................. Definitor, de Eerw. Paters Discalsen, die op ............ alhier ook verwesen was tot eene gevangenis tot ..............., om met eene valsche passe op 't Casteel geweest te hebben, desen is te Mechelen bij de Cellebroeders geset en den Borgerm^r van Temst Joseph De Coninck die aldaer gelaeten wird en die op 19 Pluviose (7 feb.) door den Tribunael tot eene boete van 3.000 Livres en eene gevangenisse voor ses maenden verwezen was, maer enkelijk om

[p. 45]

assignaten in betaeling geweijgert en de zelve veragt te hebben.

Vervolgens is dan dezen Bloedraed uijt deze stad verdwenen, tot onuijtsprekelijke blijdschap van alle goede inwoonders.

Den 5 Meert 1795 wirden van stadswegen bij waerschouwing van 13 Ventoze (3 Meert) alle degene, welke als gijselaers voor de contributie aen de stad, den omtrek en seven quartieren van Antwerpen, opgeligt zijn geweest, aensogt van voor den 25 deser loopende maend Ventoze (15 Meert) ter Thresorije deser stad te komen geven, eene schriftelijke verklaeringe behelsende den dag van hun vertrek naer Vrankrijk, den datum van hun bekomen ontslag, en den naem der stad ofte plaetse waer sij gedestineert hebben geweest.

Den 7 Meert was alhier van stadswegen aengeplakt en geordonneert:

P^mo. Dat er geduerende de vier laetste en vier eerste maenden van het jaer volgens den ouden stiel, niemand naer thien uren savonds en voor vijf uren smorgens over de straeten zal mogen gaen zonder ligt, op pene van als suspect aengehouden en opgebragt te zullen worden.
Art. 2. - Dat alle logisthouders, herbergiers, tracteerders, coffij, wijn en brandewijn schenkers, bakkers, apothekers en generaelijk alle winkeliers eenige koophandel drijvende in levensmiddelen van de eerste noodzaekelijkheijd en welke een half jaer ofte onmiddelijk naer het inkomen der Franschen, hun met desen respectieven koophandel ophielen, zullen verpligt zijn binnen de drij dagen hunne huijsen en winkels wedrom te openen, dezelve te verligten en hunne vorige neeringe voorts te drijven, op pene van 600 Livres amende.
3^o Dat alle persoonen, in den vorenstaenden artikel uijtgedrukt, op dezelve boete en tijd, boven de deuren van hun huijs moeten herplaetsen het uijthangbord welke sij ingetrokken hebben; en die er voor de koomste van de fransche geene en had-

[p. 46]

den, zullen gehouden zijn binnen de tien dagen hun daer van te voorsien op eene boete van 300 Livres.
4^o Dese uijthangborden zullen moeten behelzen den naem en voornaem van den inwoonder, ook de waeren die hij verkoept etc. insgelijks op eene amende van 300 Livres.
Art. 5. - Dat er bevolen word aen alle herbergiers, logementhouders, coffijschenkers, en verkoopers van wijn en brandewijn in het klijn, van hunne huijsen open te houden tot 10 uren des avonds op pene van 300 Livres etc.

Ten zelven dage savonds arriveerden alhier sekeren N. Janssens komende van Brussel, ingang nemende in d'Abdije van S^t Michiels, meijnende aldaer sijn logement te houden, maer sij deden hem zien dat dit onmooglijk was, aengesien het beddegoed en voorder gerief van 't prelaetsquartier onlangs publiek wegens de Magistraet verkogt was (als op zijn plaets gemeld), zoo dat hij zig naer de refugie van S^t Bernards op den Oever begaf. Deze had sijne commissie getoont in gemelde abdije dat hij wegens de Centraele Bestiering te Brussel als Commissaris aengestelt was, om den inventaris van alle de goederen en besittingen der abdijen, capittels en cloosters, zoo binnen dese stad als omtrek derzelve te maeken. Wat dit alwedrom beduijden zal, moet ons de tijd leeren.

9 Meert zijn er verscheijde crijgsgevangenen en wijven uijt Vlaenderen ingebragt. De Engelschen wirden te Cellebroeders gebilletteert en zijn sanderdags vertrokken.

Den 10 Meert 1795 is er wedrom zeer veel frans crijgsvolk ingekomen, die wedrom bij de borgers geleijd wirden. Het is ongelukkig gelijk onze ingesetenen geplaegt worden door het geduerig logeren. Vele zijn altijd met eenen of meer man belast, en daer word hun daerenboven nog wel twee of meer soldaeten voor twee, 4 en selfs voor 10 nagten thuijsgesonden;

[p. 47]

jae en tegenwoordig krijgt men er in sijn huijs die meer als half ziek uijt de hospitaelen zoo hier als elders gaen moeten en deze worden ons ook al voor twee of meerdere nagten gesonden somtijds stijf van crauwagie en luijsen, en men moet se al houden; zijn die nagten om, sij worden met een ander billet in eene andere wijk geleijd en zoo zijn die volkeren om zoo te seggen tot onsen last en op onze kosten in deze stad en daer is geen tegenseggen aen. Spreekt men er op 't stadhuijs wat straf tegen, men word bedregen met sijn huijs vol te krijgen, jae men word weggejaegt. Men moet hun vuer en ligt, peper en zout en liggen geven, en dan maeken sij bij vele den geheelen kost te krijgen, hetwelk hun bij sommige uijt vreese en bij andere uijt medelijden gegeven word, alsoo den grootsten hoop van dese soldaeten als van armoede vergaen. Dit zijn al schoone vrugten van de fransche vrijheijd, alias ongehoorde tirannie en dwingelandije.

Ten zelve dage 10 Meert was alhier aengeplakt een besluijt van den comité van algemeijn welvaeren der Conventie Nationale te Parijs, de dato 8 Ventose (26 feb.) door den Representant van 't fransch volk Pérès te Brussel in dato 12 Ventose (30 D^o) over de Centraele Bestiering van Nederland gesonden, en door hun volgens gewoonte in de registers ingeschreven, om afgecondigt en gesonden te worden aen de omtreksbestiering, en door dese laetste aen alle Municipaliteijten, om afgelesen, verkondigt en aengeplakt te worden. Hetselven luijd aldus:

Den Comité van algemeijn welvaeren besluijt: Dat de betaelinge der contributien, gestelt op het Belgenland en andere veroverde landen beneden den Rhijn, niet en zal mogen vervolgt worden tot laste van benificianten ende van de, 't zij geestelijke ofte wereldlijke corporatien, bij wege van rechtelijke verkoop der onroerende goederen, dewelke daervan zijn afhangende.

Wat insigt dit hebben zal moet men afwagten.

[p. 48]

Daer was ook van stadswegen bekent gemaekt de volgende waerschouwing:

Dat alle degene, welke juweelen, peerlen ofte gesteentens op den Raedhuijse deser stad hebben geconsigneert voor onderpand der contributie, aensogt worden te compareren op woonsdag aenstaende 21 Ventose (11 feb.) ter Thesorije deser stad, medebrengende de reçus aen hun afgelevert, ten eijnde deselve juweelen en peerlen aen hun worden gerestitueert.

Den 11 Meert 1795 zijn er wedrom Fransche troupen binnen gekomen uijt Vlaenderen die men segt naer Holland te zullen moeten gaen, andere meijnen aen den Rhijn.

Ten zelven dage is er van stadswegen afgekondigt:

Dat de ordonnantie de dato 18 Meij 1772 vernieuwt en in alle deelen geconfirmeert is, raekende het inbrengen ter meijne van allen verschen visch. Verders verklaerende, dat het aen eeniegelijk vrij zal staen negotie te doen in gesouten en anderen aberdaen, omme den zelven te verkoopen en te verzenden, daer en alsoo het hun zal goeddunken, mits nogtans allen zulken aberdaen komende van den vremden, moet verklaert worden en gepakthuijst in den entrepot dezer stad en dat allen aberdaen, die daeruijt zal verklaert worden voor de consomptie deser stad, of om in dezelve te worden verkogt, zal subject zijn aen alle lasten daer opgestelt en gebragt worden ter meijne deser stad.

Den 14 Meert smorgens ten 10 uren wird alhier in de kerke der Eerw. P.P. Minderbroeders onder grooten toeloop van volk eene uijtvaert gedaen tot laeffenisse der ziele van den Eerw. heere Pater Joannes Broomans, Priester, religieus van 't gesupprimeert clooster der Brigitten te Hoboken en 3^en heer op het Beggijnhof binnen dese stad, den welken als gijselaer voor dese stad te Douaij geweest zijnde, op sijne wederkoomste naer dese stad, aen 4^en deser maend te Beveren in 't Vlaenderen overleden is. De Misse wird gesongen door den seer Eerw^e heere Frans Paul De Meulder, Canonik der

[p. 49]

Cathedraele, geassisteert door de Eerw^e heeren J.B. Mortelmans, Capelaen derzelve Cathedraele en Raphaël De Boeij, Canonik der Abdije van S^t Michiels, alle drij ook als gijselaers met hem weggebrogt geweest hebben als hier vore op sijne plaets gemeld. In dese Misse waeren alle de gijselaers versogt.

Ten zelven dage zijn de Wijkmeesters wedrom aengestelt om de logement billetten te schrijven: de adjointen van dit Comité waren afgedankt geworden, ende registers zijn in 't soeken geraekt.

Al nog ten zelven dage wird alhier van stadswegen bij waerschouwing bekent gemaekt:

Dat het gebrek aen fonds en andere omstandigheden tot het onderhouden van de bestieringe van den Algemeijnen Armen, ingestelt a^o 1779, het Magistraet in de nootsaekelijkheijd stelden van de algemeene uijtdeelingen tot heden in de verscheide quartieren gedaen, bij provisie op te schorten.
Het Magistraet wakkerd de Commissarissen, die tot heden, zoo veel voor de weldaedigheijd gedaen hebben, daerbij aen, om hunne heijlsaeme bedieninge voort te zetten, met als voor heen de aelmoessen om te haelen, en de behoeftige te besoeken, welke aelmoessen sij storten zullen in handen van eene commissie daertoe benoemt, die haere sittinge houden zal, niet in 't huijs van Jon^r Georgius Jos. Xav. Bosschaert gelijk dese waerschouwinge zegt, maer in 't huijs van Jon^r Jacobus Jos. Xavier Bosschaert, broeder van den gemelden en ook absent, in de Amptmanstraet, en die sig sonder eenige belooninge belasten zal om daervan uijtdeijlinge te doen, aen zulke behoeftige, die sij naer gedaene visite oordeelen zullen dezelve het aldermeest noodig te hebben, als die door eenen hoogen ouderdom of door lichaemelijke gebrekkelijkheden buijten staet zijn van hun brood te vraegen.

Daerenboven was gemelde waerschouwing met eene aenmoedinge tot het geven van aelmoessen verzeld, etc.

[p. 50]

Dese geseijde commissie bestaet uijt de volgende negen persoonen, als:

Den Eerw^e Heere Gaspar... Savarie, Priester en Capellaen der Cathedrael.

Den Eerw^e Heere Antonius Carolus Phillipus De Vries, bij de Priesters en Canoniken van S^t Jacobs alhier.

Den Eerw^e Heere Joannes Baptista Maria Tassaert, bij de Priesters en Canoniken van S^t Jacobs alhier.

Joannes Norbertus Bernaerts.

Jacobus Mertens, oud Deken van het Metsers Ambagt.

Jon^r Michel D'Henssens.

Joannes Emmanuel van Henxthoven, de jonge.

Jon^r .................. De Meulenaer-Garbau.

X.F. Van den Berghe.

Het bedelen was sedert eenigen tijd wedrom in voegen gekoomen; de huijsen en straeten wirden door het arm volk om aelmoessen afgeloopen en de kerken etc., waren met bedelaers beset.

Den 17 Meert was er een extract uijt de registers der besluijten van de comité van Algemeen Welvaeren der Nationaele Conventie te Parijs de dato 11 Ventose 3^e jaer etc. (1 Meert laest) aengeplakt, waerbij gesegt word:

Art. 1^o. - Dat het Crimineel geregt, tot Brussel in gestelt, geen vonnis mede brengende lijfstraffe of onteeringe, zal mogen draegen, ten zij op eene verklaeringe door de geswoorne opgemaekt, ingevolge de schikkinge der Tit. 6, 7 en 8, van het 2^e deel van de weth, in dato 16 September 1791.
Art. 2^o. - Dat den Agent nationael van de Centraele Bestieringe van Brussel, zal opstellen de leijsten der geswoorne, dewelke door dese bestieringe zullen opgemaekt worden. Dat de tafereelen der geswoorne zullen na dese leijsten, door den President van het Crimineel gerigt opgemaekt worden. Alles ingevolge de weth van 2 Nivose 2^e jaer der Republiek.
Art. 3^o. - Dat het Crimineel gerigt zig in sijn geweijsdens

[p. 51]

na de straf opleggende wetten van de Republiek schikken zal, etc.

Den 18 Meert was er nog een besluijt van den Representant van 't Frans Volk aengeplakt, gedaen te Brussel 20 Ventose 3de Jaer etc. (10 deser) ten opsigte van de schoenen in requisitie gestelt, bestaende in 6 artikels, waerbij geseijd word:

Art. 1. - Dat de schoenen dewelke alnog te leveren staen, tot het getal van 300.000 paeren, vereijscht bij het besluijt van 11 Nivose (31 Xber 1794) sullen sonder vertoef afgelevert worden in 't crijgsmagazijn der hoofdplaetse van ieder omtreks bestieringe, of in eene verzaemelplaetse die zal worden opgeregt etc.
Art. 2. - Dat den prijs der schoenen, welke zullen worden bevonden te hebben de noodsaekelijke hoedanigheden vereischt tot den crijgsdienst, zal betaelt worden ten stonde van hunne afleveringe in de magazijnen ofte verzaemelplaets; te weten: ten prijse van 20 Livres het paer, voor alle hetgene zal afgelevert worden voor den 15 Germinal (4 April aenstaende) en ten preijse van 18 Livres, alleenlijk voor alle hetgene maer zal worden gelevert naer desen tijdstip.
Art. 3. - Dat de Municipaliteijten zullen eenen tijd bepaelen aen eeniegelijken schoenmaeker tot het opmaeken en leveren der menigte, welke zal aengewesen geweest zijn, en hij zal gehouden zijn zig te voegen ingevolge 't zelve; andersints zal hij blijvende in requisitie worden gestelt tot den tijd hij de gemelde menigte zal hebben gelevert etc.

Den 19 Meert wird van stadswegen eene ordonnantie van en door order van den Generael der Divisie De Paux oppercommandant deser stad en desselfs omtrek, uijtgecondigt, ten opsigte der Policie deser stad.

Den 21 Meert 1795 savonds kwamen er wedrom commissarissen van Brussel in de abdije van S^t Michiels alhier om den inventaris ofte staet der goederen van die abdije te maeken,

[p. 52]

ingevolge een arrêté der Representanten van 't frans Volk, en ingevolge eene Commissie der Centraele Bestieringe te Brussel. Den Prior vroeg hun copije van dese commissien, hetwelk sij wijgerden en henen gingen.

Sondag 22 Meert is de Huijdevettercapel wedrom geopent en de goddelijke diensten en besonder den catechismus aldaer herstelt, naer dat dese capelle, zoo als op sijne plaetse geseijt is, voor eenen boterwinkel gediend had. Verscheijde gebueren en ieveraers hadden ten dien eijnde een request aen de tegenwoordige wethouderen gepresenteert, welke het eijndelijk toegestaen hebben bij apostille van 15 Ventose (8 deser).

Randschrift: hier van 't godshuijs en cesseren der capeile te spreken.

Den 24 Meert wirden van stadswegen bij waerschouwinge aensogt en soo veel noodig geordonneert, om alle twisten en menigvuldige moeilijkheden te voorkomen, spruijtende daglijks tusschen de militairen en de Borgers deser stad, ten opsigte van het verkoopen van zaeken van de eerste noodzaekelijkheijd:

Alle bakkers, beenhouwers, herbergiers, houders van caffehuijsen en andere, die bovenstaende objecten uijtverkoopende, van op hunne deuren ofte vensters, duijdelijk en leeslijk uijt te drukken, den vasten prijs in frans geld, aen den welken sij alle de verscheijde waeren die sig in hunne winkels hebben verkoopen.

Den 27 Meert is er een bataillon voetvolk ingekomen uijt Vlaenderen met hunne veltstukken etc., welk volk al wedrom bij de Borgers gelogeert wird, bij sommige 2 man voor 2 en andere voor 10 dagen.

Den 29 Meert gingen de Wijkmeesters in hunne wijken

[p. 53]

rondseggen dat de aldaer gelogeerde soldaeten savonds in 't Clooster der L.V.B. moesten gaen liggen, hetwelk hun seer weijnig aenstond; maer daer de Borgers zeer wel over tevreden waren: dog ten duerden niet lang; want sanderdags wirden er wedrom andere bij de borgers geleijd zoo dat men met regt zeggen mag dat men noijt meer rust en heeft of vrij is in zijn huijs.

Den 30 Meert zoude de weth verandert zijn, immers den keus zoude naer Brussel opgesonden zijn.

Den 31 Meert wird er van stadswegen bij waerschouwing ingevolge eenen brief van de opperbestiering van Brabant aen het Magistraet deser stad in dato 9 Germinal 3de jaer etc. (29 Meert) geboden aen alle wie het zij, inwoonders van dese stad en kuijpe:

Van binnen de drij dagen na de publicatie deser, over te brengen ter kleijn Rolle op den Raedhuijse alhier, aen Lenaerts, de declaratie van alle de peerden die zij zijn besittende, uijtdrukkende het getal van peerden alsnu in den dienst zijnde der Republiek etc.

April

Den 3 April zijn er zeer veele beijldraegers, ondermeijnders etc. binnen gekomen, langs 't Vlaemsch hoofd men segt wel 900 man; daer waren van tijd tot tijd seer veele soldaeten ingekomen, dat het krielt binnen deze stad; jae men siet daerenboven groote bewegingen onder de troupen. Daer waeren ondertusschen ook zeer veele kopere schepe aen de Werve aengekoomen, welke langs het water voorder naer Vrankrijk getransporteert wirden. Het waeren seer swaere stukken van verscheijde caliber, meestendeels gegoten in den Haege, en sommige oude te Mechelen onder de Spaensche regering. Ook

[p. 54]

waren er ijsere bij van 24 à 36 pondens, met scheepsaffuijten, alsook menige kaskens vervult met kogels, elk van 100 pondens. Aldus zullen de schoone Arsenals en magazijnen van de Vereenigde Provincien ook liber gemaekt worden. De schippers waren tot het afhaelen derzelve en voor de vervoer in requisitie gestelt.

Daer was ook zeker besluijt van de Representanten van 't Volk bij de legers van 't Noorden en van Samber en Meuse, in 't ligt gekomen geteekent te Brussel in dato 8 Germinal 3^e jaer etc. (28 Meert) waerbij provisionelijk de verkoopingen der roerende en onroerende goederen van afwezige Belgen, of gerekent voor uijtwijkelingen, opgeschorst worden etc.

De Magistraet gaf op 3 April bij waerschouwinge te kennen, dat sij onderrigt waren, dat de schikkingen zoo van het Comité de Salut Public als van de Volksrepresentanten, daer de opgeschorte verkoopinge der goederen van de geestelijke en afwezige, eenig agterdenken hadden veroorsaekt, opsigtelijk de somme, gefourniert in de casse der leeninge voor de contributie, agtervolgens deszelfs proclamatie van 8 Brumaire (29 October laest) goedgevonden hadden deswegens vertoogen aen dezelve Representanten te doen, ten eijnde van door den eenen of anderen middel te bekomen het remboursement der geavanceerde capitaelen met de premie en intrest daer aen vastgehegt, op den voet bij gemelde proclamatie gestipuleert, waer op den Representant Pérès uijt Brussel in dato 12 Germinal (1 April) onder andere geantwoord heeft:

dat sij gerust stellen konnen, alle degene, welke geldschietingen hebben gedaen ter ontlastinge van de afwezende voor de betaelinge der buijtengewoone contributie etc., dat het beslag, betrekkelijk tot de persoonen voor geemigreerde gerekent, niet zal worden geligt, als naer dat sij aen die andere contributie zullen

[p. 55]

hebben voldaen, dat sij hun dien aengaende besig houden met een besluijt welk sonder uijtstel zal in 't ligt komen.

Op 't eijnde noodigde het Magistraet alle belanghebbende persoonen uit hun volle vertrouwen te stellen in de regtveerdigheijd der Fransche natie en gerust te zijn, dat de verbintenissen, door het Magistraet met de geldschieters aengegaen, getrouwelijk sullen worden agtervolgt etc. (ziet de placcaerd).

Maer wie kan er gerust zijn? En wat trouwe kunnen de goede Borgers in de Fransche regtvaerdigheijd stellen?

Den 4 April wird er van stadswegen wedrom eene waerschouwinge uijtgekondigt, ten opsigte van het maeken van schoenen voor den dienste des legers van de Fransche Republiek, waerbij:

alle de schoenmaekers en schoenlappers, woonende binnen de stad, kuijpe en zeven quartieren van Antwerpen, van nu af aen in requisitie zijn gestelt, alsook het leer.
Dat het schoenmaekersambagt binnen deze stad, voor het eijnde der maend Floreal (van 20 April tot 19 Meij) aen den commissaris, ten dien eijnde door het Magistraet te benoemen, zal afleveren de quantiteijt van 5.000 paer schoenen, op de hun voorgegevene maete gemaekt.
Dat het schoenlappers ambagt binnen den zelven tijd aen denzelven Commissaris zal afleveren 3.000 paer schoenen; wordende de Dekens van beijde dese ambagten respectievelijk gelast onder hun supposten te maeken binnen de 24 uren na de publicatie deser, en van deze gemaekte verdeijlinge binnen ander 24 uren aen het Magistraet een dobbel te doen toekomen, zullende ieder besonder gehouden zijn binnen den tijd, hiervoorens bepaelt aen zijne quote te voldoen, op pene van 100 livres tour^s voor ieder paer schoenen, welk hij in gebreke zal blijven te leveren.
De 7 quartieren van Antwerpen moesten voor den eersten Floreal (20 April) afleveren 7.000 paer schoenen.
Dat allen leertouwer ofte koopman in leer die zijn leer weijgert te verkoopen of zal verbergen ofte versenden sonder permissie van 't Magistraet, voor dat de vereijschte quantiteijt

[p. 56]

schoenen zal wezen gemaekt, zal ondergaen eene boete van 1.000 livres tour^s mogende de schoenmaekers of lappers voor niemand schoenen maeken, voordat hij aen sijne quote sal hebben voldaen; op pene van 300 livres voor ieder paer etc. (siet voorts de placcaert).

Den 4 April 1795 wesende Paeschavond. In den morgent hadden sig negen Paters Lieve-Vrouwe-Broeders met wete en kennisse van den Commandant de la place Francastel naer hun Clooster vervoegt, waervan sij de wete aen 't Magistraet bij Nationale insinuatie gedaen hadden, om volgens regt en reden wedrom bezit van hunne wooninge te nemen, daer zij zoo onregtveerdiglijk uijt gestooten waren. Vier van deze Paters hebben daer het noenmael op eene geringe wijse gehouden. De spijzen wirden hun aldaer uijt het Clooster der Discalsen, waer sij nog altijd sedert hunne verjaeginge hun verblijf houden, gebrogt, die sij in den Pand, op den kant van eene venster, al staende geëten hebben. Dit rugtbaer geworden zijnde, onder het volk, hadden veele uijt nieuwsgierigheijd sig daernaer toe begeven, om de destructie van de schoone kerke en clooster te zien. De Magistraet ondertusschen daervan kennisse gekregen hebbende, schreven daerover seffens eenen schandelijken brief aen den bovengemelden Commandant, waerin sij onder andere seggen, dese woorden:

Nous devons vous observer, qu'il y a tout à craindre, d'une émeute parmi le peuple, le désordre seul étant le but de ces individus, qu'on vient nous dire, déjà être dans leur dit couvent, où déjà même il y a un concours de monde, dont nous prévoyons les suites, si on n'y met promptement ordre: l'Administration Centrale d'ailleurs nous a demandé notre avis, sur la destination de ce couvent, pour un entrepôt de commerce, et sur l'avis que nous avons donné, nous ne doutons pas, qu'on ne l'emploie à cet usage; en un mot, citoyen Commandant, si on ne réprime d'abord, des abus pareils, les suites les plus funestes résulteront des instigations fanatiques de ces ennemis du bon ordre, qui font servir la sainteté de ce jour, de masque à leur menées sacrilèges, nous

[p. 57]

t'invitons donc à donner les ordres les plus précis, pour que les Moines, qui, au mépris de l'autorité du Magistrat ont osé entrer dans ce couvent, en sortent immédiatement, ainsi que tous les Bourgeois qui pourroient s'y trouver, en donnant de plus, une consigne aux portes, pour que personne n'y entre; nous serions même d'avis, qu'il conviendrait, de saisir de corps les principaux instigateurs, parmi les Moines, et de les faire conduire à la Citadelle, par mesure de sûreté, comme perturbateurs du repos public, etc...

Brief geschreven van het Magistraet van Antwerpen aen den Commandant derselve stadt den 15 Germinal (4 April 1795):

Van de maent frimaire (November) op de klaeghten der groote Carmelieten vereenight met hunne ongeschoende broeders van niet meer te konnen leven heeft hun covent gedient tot logement der troupen van de république, soodanig dat men aldaer opgerecht heeft perde-stallen ende de noodsaeckelijke veranderinge tot dusdanig gebruijck gedaen heeft. De monicken hebben verscheijde instantien gedaen bij de Centraele Administratie om wederom in hun Clooster te komen, welcke Administratie hun altijd genege is geweest, en vandaeg komen die moniken met onbeschaemheijt door eenen Notaris en 4 getuijgen een vertoog bekend maecken waer van de copij hier is volgende, door welck vertoog sij enckelijk aen het Magistraet voor houden dat sij in hun couvent gaen treden. Wij moeten U.E. citoyen Commandant, buijten de onbeschaemtheijt en kwaedaerdigheijd van die bekentmaeckinge doen aen mercken dat men alles te vreesen heeft van eenen opstand onder het volck, de ongebondentheijd, den oproer, de plundering, het eenigste oog-wit sijnde van die paters, die men ons seght al in hun geseijd klooster te sijn, alwaer van nu af eenen toeloop van volck begint te komen, en waervan wij de gevolgen voorsien, als men daer aenstonds geen order in stelt.
De Centrale Administratie heeft aengaende de beschickinge van dat klooster tot eenen entrepôt van koophandel, ons advies gevraegt, het welck wij gegeven hebben en waer op wij niet twijffelen of het sal voor eenen entrepôt gebruijckt worden, in een woord citoijen Commandant, is het saecke, men aenstonds niet bedwingt en intoomt dusdanige misbruijcken, dan sal men uijt

[p. 58]

die geestdrijvende ophitsingen van die vijanden van het goet order de alderrampsaligste gevolgen sien ontstaen.
Sij die de heijligheijd van dese paeschedagen voor een mangesight aen hunne heijligschende listen doen dienen, wij versoeken U.E. dan van de spoedigste beveelen te geven, opdat die monicken, dewelke door misachtinge der authoriteijd van het Majestraet, dit klooster hebben derven intreden, instantelijk daer worden uijtgeset, alsook alle borgers die sigh aldaer soude bevinden, versoecken wij U.E. nog dat gij daer waght soude stellen opdat niemant daer soude inkomen. Wij souden selfs van advies sijn, dat het betaemelijck soude sijn de principaelste ophitsers van die monicken bij den kop te vatten ende op het kasteel voor eenen gerusten maetregel vast te placken als stoorders der publieke rust, gij sult citoijen Commandant, daer in doen al wat U.E. wijsheijd sal inboesemen, maer wij seggen U.E. altijdt dat dit vaststaende en spoedige maet-regels sijn dewelcke alleen het kwaad konnen intoomen en bedwingen, en dat het minste gedoogen dit kwaed sal doen klimmen en in weijnig tijdt den hoogsten trap sal behoogen.
DE HAAN, Borgemeester.
M.E. SOLVIJNS, Secretaris.

De drukker J.S. Schoesetters die hetzelve in 't duijts gedrukt hadde is van stadswegen vastgegrepen en heeft verscheijde dagen op het steen geseten.

Hier uijt ziet men genoegsaem, nogtans niet tot onse verwonderinge, wat genegentheijd onze wethouderen voor de cloosters en geestelijke gemeijntens hebben; hier uijt, seg ik, ziet men hunne listen om deze te onderdrukken en te vernietigen; jae den Commandant hunnen gemelden brief geloovende, heeft er eene wagt gesonden en deze Paters daer uijt gedreven, hetwelk groote opspraek onder het volk gebrogt heeft.

De schuld voor dese onregtveerdige verjaeging wird op de Magistraet geleijd, en selfs wird er geseijd, dat de schepenen E. De Pineda en Max Solvijns secretaris deze ongelukkige Pa-

[p. 59]

ters op eene schandelijke weijse daer uijt souden gestooten en verdreven hebben, hetwelk ook van het volk welhaest gelooft wird, aengesien eenieder dese daertoe bekwaem kenden; andere schreven dit aen den Commandant toe. Ondertusschen de Magistraet, hadden tot hunne verschooninge den Eerw^e Pater Franciscus Verpoorten Superior van dit clooster op 6 deser op 't stadhuijs ontboden en hem ten dien opsigte ondervraegt of zij daer van de weth waeren uijt geset, en die dit contrairie bekende; zoo dat de schuld daervan vanselfs op den commandant viel, die dit ook van sijn hals sogt af te schudden, en daerom den vermelden brief van het Magistraet aen hem ten selven dage geschreven met de voordere bescheeden aen hun gesonden eenige daegen daerna door den druk in 't ligt gaf en selfs aenplakken dede, omdat eenieder overtuijgt zoude zijn, dat hij sulks uijt sijne eijge beweging geensints gedaen had, maer op 't ernstig en dreijgend versoek van gemelde Magistraet, hetwelk den haet van het volk op de wethouderen nog meer ontstak.

De Magistraet heeft dan nog al die persoonen dewelke sij wisten dat op dien dag in het gemeld clooster geweest hadden, op het stadhuijs ontboden en op het Comité van policie ondervraegt ten dien opsigt wie en wat sij daer gesien of gedaen hadden etc., sij hebben daer de Paters ook nog al verscheijde ondervraeginge doen ondergaen en hoe 't nu met dese saeke afloopen zal, moet ons den tijd leeren. Inmiddels blijft het clooster nog altijd gebruijkt worden voor logement der militairen, maer van den Tempel der Reden spreekt men niet meer.

Den zelven dage (4 April) is er voetvolk naer Holland vertrokken, ook monsterden er seer veel crijgsvolk op de Kasteelplijn.

[p. 60]

Bij bekentmaeking van stadswegen was aengekondigt, dat op 4 April 1795 en den 7^en derzelve maend en volgende dagen publiek in Republikaensche munte en voor comptante betaelinge aen den meestbiedende zullen verkogt worden, de oude linde en andere boomen van de vesten deser stad (welke sij onlangs hadden begonst te kappen, maer sonder voordgang) beginnende aen de S^t Joris Poort en zoo voortgaende tot aen S^t Laureijsfort. Bezig zijnde met deze verkoopinge is er van wegens den Commandant verbod gekomen, en dus is dezelve opgehouden.

Den 6 April 1795 zijn er van die bijldraegers of ondermeijnders van hier vertrokken, en dags daer naer isser wedrom volk vertrokken.

Ingevolge het besluijt van 't Comité de Salut Public van 11 Ventoze (1 Meert laest) hier vore op 17 Meert gemeld, en die van de Representanten des Volks bij de legers van 't Noorden en van Sambre en Maes van 16 Ditto (6 Meert) en van 6 Germinal (26 Meert) lestleden, heeft den Nationaelen Agent der Opperste Bestiering van Belgenland de leijste der geswoorne te Brussel opgemaekt den 18 Germinal (7 deser Maend April) den welken door geseijde Administratie den volgenden dag voor den omvang van Brabant besloten is en naementlijk voor Antwerpen te weten:

Jan Solvijns, advocaet, Lid der Administratie van den omvang van Brabant.

P...... H...... Janssens, koopman, off^r Municipael of andersgeseijd schepene, op 't Zand.

Joannes Hermans, Notaris, Lange Nieuwstraet.

F...... Truijens, koopman, Meer.

Gerardus Joan De Beurst, off^r Municipael.

Joseph Briers, cruijdenier, gewesene off^r Municipael.

W...... Schaecken, schilder, idem.

Franciscus Smits, idem, idem.

[p. 61]

Jan Baptist Schellincx, off^r Municipael.

Jon^r Nicolaus Werbrouck, koopman.

Jan Corthals, Boekhouder.

Franciscus Basteijns, off^r Municipael.

.................. De Middeleir, off^r Municipael.

.................. De Bosschaers, Procureur.

Louis Torfs, secretaris deser stad.

Jon^r Ferdinand Ant. D.J.A. Du Bois-Wellens, op de Meir.

Michael Cambier.

Hieronymus Petrus Van Lerius, off^r Municipael.

Franciscus Leijssens, gewesene off^r Municipael.

Den 12 April is er wedrom een transport van gekwetste en zieken savonds aengevoert uijt het hospitael van 's Hertogen Bosch, en gebrogt in 't hospitael binnen dese stad.

Den 13 April smorgens zijn de latijnsche scholen der Eerw^e P.P. Augustijnen wedrom geopent.

Ten zelven dage wird van stadswegen op de hoeken der straet uijtgetrompet, en van 1 tot 2 uren alsook savonds van 7 tot 8 met het geluij van alle de klokken deser stad uijtgekondigt, het besluijt van den vrede tusschen de Fransche Republiek en den koning van Pruijsen; en dat hij geteekent is te Bazel den 16 Germinal 3de jaer etc. (5 deser maend April.) Dit gaf groote opspraek onder het volk, eenieder redeneerde daerover volgens gesindheijd; dog niemand konden er den grond met regt van vinden, het was een raedzel voor ons, dat den tijd ons bekent maeken moet.

Den 16 April zijn alhier wedrom verscheijde besluijten der Volksrepresentanten te Brussel aengeplakt, als onder andere ten opsigte dergene dewelke voor het aenkomen der Fransche dese landen verlaeten hebben de dato 8 en 18 Germinal (29 Meert en 7 April) waerbij hun op sekere voor-

[p. 62]

waerden het wederkomen toegelaeten word. Eene andere van 10 Germinal (30 April) (sic) voor de invoorderinge der Requisitien in graenen. Nog eene andere de dato 13 Germinal (2 April laest) ten opsigte der assignaten. Verbiedende onder andere van verschil in geld of assignaten, immers van twee prijsen te maeken op pene van 3.000 livres en voor een jaer opgehouden te worden etc. Dit laeste veroorzaekte ten zelven dage alreeds groote desorders. De soldaeten namen het brood en andere eetwaeren, namentlijk op en omtrent de groote Merkt, voor een billetje naer hun goeddunken af.

Diergelijke oneenigheden hadden sanderdags 17 April met den Vrijdag nog meerder plaets op de merkten, besonderlijk ten opsigte van het brood, daer was onder het crijgsvolk aen dien artiekel van eerste noodzaekelijkheijd gebrek, jae seer groot gebrek.

Daer wird van stadswegen zoo bij de bakkers als brandewijnstokers ondersoek gedaen naer de graenen en meel die sij ten onderen hebben mogte: Ook hoorde men seffens met de trompetten langs de straeten van stadswegen eene waerschouwinge uijtkondigen, waer bij onder andere gesegt word:

Dat als de dringende noodwendigheden der legers, eene buijtengewoonelijke requisitie van graenen voor hunnen onderstand veroorsaekt hadden, in dewelke de stad van Antwerpen en haere kuijpe moet deijlen door eene leveringe van 1.000 quintalen, welke qualiteijt in aenbestedinge gestelt wird als:
De tarwe tot 160 Livres Tournois per quintael.
Den rogge tot 100 Livres Tournois per quintael.

Sij seggen daeren boven nog in gemelde waerschouwinge, die sanderdags aengeplakt wird, dat, in geval sig binnen den kortsten tijd geene aennemers ter tresorije zullen presenteren, sij volgens orders van hooger hand, zig in de noodsaekelijkheijd zullen bevinden van eene contributie in natuer te slaegen op de geestelijke, edele en welbemiddelde, tot dat de

[p. 63]

quote van 1.000 quintaelen zal wezen gelevert en dat binnen de drij dagen etc.

De schaerscheijd en gebrek aen brood is niet alleen onder de troupen maer gelijk men van allen kanten hoort, overvalt ook hunne gantsche zoogenaemde republiek, en dat zoodanig, dat er alreeds in verscheijde steden en plaetsen groote tumultes om ontstaen zijn.

Den 16 of 17 April zijn er commissarissen in d'Abdije van S^t Bernards gekomen om den inventaris der goederen en besittingen van die abdije te maeken ingevolge verscheijde besluijten der volksrepresentanten en hunne commissie, om alzoo de paerten der absente of gevlugte religieusen aen te slaen ten proffijte van de Fransche zoogenaemde Republiek, breeder in gemelde besluijten te zien. Dese commissarissen zijn twee Borgers dezer stad, Petrus van Grimbergen en...... Fastraets twee officiaelen van den Berg van Bermhertigheijd alhier, die hun aldaer groote meesterschap toeeijgene en daer de religieusen veele dreijgementen en smaedwoorden van verdraegen moeten, sij hadden sig alreeds verscheijde maelen in deze abdije vertoont, wanneer de religieusen sig daertegen stelden en met reden; dog dit had deze mael geen plaets en moesten dit gedoogen en zoo gaet het in de andere Abdijen en Cloosters daer religieusen afwezig zijn.

Ingevolge nieuwe verdeelingen van het territoir der Nederlanden, Land van Luijk en andere aenliggende landen in negen arrondissementen of departementen, gearreteert door het Comité van 't Algemeijn Welsijn der Nationaele Conventie den 14 fructidore 3de jaer der Republiek (..................) was dese stad Antwerpen de hoofdplaets van het arrondissement of departement der twee Nethen, welk in de volgende cantons verdeijlt was, als:

1.	Antwerpen, hoofdplaats.
2.	Puers, welke begrijpt Puers, Liesele, Lippeloo, S^t Amands, Mariekerke, Bornhem, Hingene, en hunne dependentien.

[p. 64]

3.	Wilrijck, welke begrijpt Wilrijck, Edeghem, Hemixem en S^t Bernaerds, Hoboken, Berchem, Borgerhout, Deurne, Vremde en hun dependentien.
4.	Eeckeren: Wilmersdonck, Oosterweel, Merxem en Dambrugge, Schooten, Sgravenwezel en hun dependentien.
5.	Stabroeck: Beirendrecht, Santvliet, Lilloo, Oorderen, Hoevenen, Capellen, Putte en hun dependentien.
6.	Calmpthout: Essen, Wustwezel en hun dependentien.
7.	Hoogstraeten: Wortel, Merxplas, Rijckevorsel, Meer, Minderhout, Meirle, Strijbeek en hun dependentien.
8.	Oud-Turnhout: Raevel, Welde, Poppel, Arendonck, Rhetij en hunne dependentien.
9.	Turnhout.
10.	Geel, qui comprend Geel, Eijnthout, Meerhout, Moll, Baelen, Milgem, Olmen, Dessel en hun dependentien.
11.	Westerloo: Zammel, Oevel, Tongerloo, Morkhoven, Wustmeerbeek, Soerle-Perweys, Hersels, Veerle, Vorst, en hun dependentien.
12.	Heijst-op-den-Berg: Hulshout, Houtvenne, Schrik en Groot-Loo, Beersel, Wickevorst, en hun dependentien.
13.	Duffel: S^t Catharina-Waver, Waver O.L. Vrouwe, Putte, Rijmenam, Waelhem, Roosendael en hun dependentien.
14.	Mechelen.
15.	Willebroeck: Ruijsbroek, Blaesvelt, Thisselt, Heffen, Leest, Hombeek, en hunne dependentien.
16.	Boom: Niel, Schelle, Reeth, Rumpst en hunne dependentien.
17.	Contig, welke begrijpt Contich, Hove, Emblehem, Bouchout, Aertselaer, Waerloos, en hun dependentien.
18.	Santhoven: Massenhoven, Brouchem, Ranst en Milleghem, Wommelghem, Oeleghem, Wijneghem, Schilde, Halle, Soersel, Pulderbosch, Vorsselaer, Pulle, Viersel, en hunne dependentien.
19.	Brecht: Goyck (?), Loenhout, Oostmalle, Westmalle, St Job-in-'t Goor, en hun dependentien.
20.	Gierle: Wecheldersande, Vliemeren, Beerse, Vorsselaer, Casterlé, Thielen, Poederlé, Lille en hun dependentien.
21.	Herenthals: Oolen, Norderwijck, S^t Gomar, Herenthout, Bouwel, Ouwen en Grobbendonck, Lichtaert, en hun dependentien.
22.	Berlaer, welke begrijpt: Berlaer, Bevel, Nijlen, Ghestel, Iteghem en hun dependentien.

[p. 65]

23.

Lier;

en andere departementen op de zelve wijse, dog omdat dezelve onze stad geensints raeken, gaen die stilswijgens voorbij.
Deze negen aldus verdeijlde Departementen zijn bij decreet van 9 Vendemiaire 4de jaer gegeven te Parijs, aen de Fransche Republiek vereenigt, als breeder gesegt is. (De caerte hier in te voegen).

Den 20 April smorgens vroeg om 3 ½ uren zijn de Eerw^e P.P. Lieve Vrouwe Broeders met eene soldaete wagt, zoo van peerde als volk, wel 100 man sterk zijnde, welke gedeeltelijk het zelve clooster besettede, uijt het Clooster der Discalsen gehaelt, daer sij sedert hunne verjaeging, hun verblijf hielden, en schandelijk evenals de grootste quaetdoeners uijt de stad geleijd, met verbod van niet meer tot dezelve weder te keeren; dat sij hun clooster en dese stad verlaeten moesten was hun savonds te voren schriftelijk door eenen brief bekent gemaekt geweest.

Dese wagt heeft hun tot buijten de stad gebragt en hun dan voorders laeten gaen. Deze goede religieusen begaven sig naer Berchem in zekere herberge genaemt ‘Amsterdam’ daer hunne vrinden en andere goede Borgers dese Paters troosten gingen, vindende dese religieusen in de uijterste droefheijd zitten, onder andere Pater Amandus (Jubilaris Van Houtem) genaemt, die sig met eene karre daer passeerende heeft laeten naer Mechelen brengen vergeselt met eenen Broeder. De andere ballingen hebben zig daer ook, sommige te voet, andere zoo als sij gelegentheijt vonden, naer Mechelen begeven, naer het clooster van hun order aldaer, alwaer zij met eene aldergrootste liefde ontfangen zijn.

Den Eerw^e Pater Frans Verpoorten, Supprior, en den Procurator, alsook eene sieken Pater, Paulus genaemt, waren nog hier gelaeten, dog moesten deze stad op sekeren gestelden datum, te weten 24 April daer naer, en dat seffens, ook verlaeten.

[p. 66]

Zoo gaet het tegenwoordig binnen die schoone stad Antwerpen, de schuld van dese schandige en ongehoorde vervolginge, word om zoo te spreken van eenieder op de Magistraet geleijd, en naementlijk op den Borgemeester De Haan, en nog op eenige andere, die tot het uijtvoeren van diergelijke zaeken bequaem genoeg geagt worden. Men segt dat het zijn zoude omdat sij sig onlangs, nogtans volgens recht en reden, maar mooglijk zonder genoegzaeme toestemminge van het Magistraet, welke meestendeel tegen de geestelijken zijn, naer hun clooster begeven hadden, dog men weet er het regt niet van.

Op 21 April en andere dagen wird de visite gedaen in de huijzen der absente of de zegels nog op de goederen waren, dit geschiede door zekeren Lambert, en door de Officiers Municipael Schellincx en Eijckens, die er dan wedrom eenen nieuwen zegel op stelden van stadswegen, zoo dat er nu alreeds drij zegels op gezien worden.

Den 23 April is er zeer veel crijgsvolk van Holland zoo te Borgerhout als in deze stad gekomen, om verder weg te trekken.

Dagelijks sedert eenen merkelijken tijd word alhier seer vele schoone en nieuwe canon en affuijten en cardoezen of cogels in kasjes, koomende uijt de Hollandsche Provincien, aengevoerd, welke krijgsbehoeftens, door de binnenwaters van Vlaenderen worden voordgevoert naer Rijssel of andere wapenhuijzen van Vrankrijk.

Den 24 April 1795 wird de klokke uijt den toren van de kerke der Carthuijsers alhier, gerooft en in stukken gebroken. Deze klokke was sedert de vernieting van dit clooster in den toren gebleven en was ten jaere 1674 door J. Lefever

[p. 67]

gegoten, als ons de inscriptie op dezelve te lezen breeder meld, te weten:

O Vera Sophia miserere nobis D. Josephus d'Outelair prior Antverp.
Leeger naer den Oosten onder de wapen:
Dominus Ferdinandus Helman.
Naer den West zijde:
Joannes Lefever me fecit 1674.

Daer wirden ondertusschen, gelijk bij waerschouwinge van 17 deser maend gemeld was, van stadswegen brieven uijtgesonden aen de Capittels, Abdijen en aen de zoo mans als vrouwen Cloosters, alsook aen particuliere, 't zij edele of notabele binnen deze stad, waerbij sij gerequireert wirden van seffens een zeker getal quintaelen⁽¹⁾ graen, sommige wel 50-60 meer en andere minder, na advenant dat se bemiddelt schenen, voor de subsistantie van de legers te leveren, met bedreijging van bij gebreke dier, vijftien man in hunne huijzen te zullen leggen tot de voldoeninge toe. Daer en boven was er bij eenige stokers alhier, veel graen weggehaelt. Zoo ging het tegenwoordig in dien verligten en vrijen tijd, dat is de fransche liberteijt.

25 April is er veel crijgsvolk eerstmael ingekomen zijnde, naer Vlaenderen vertrokken, sommige denken naer Rijssel.

Ondertusschen zag men dagelijks nog altijd geschut komende van Holland uijt de magazijnen, inschepen en naer Vrankrijk voeren.

Den 28 April zouden er nieuwe wethouders gekosen zijn.

(1) Schrijver voegt bij:
Nota: een quintael rekent men op 105 pd. of omtrent.

[p. 68]

Ten zelven dage wird er uijtgetrompet en aengeplakt seker besluijt der Omtrekbestiering van Brabant te Brussel de dato 3 van Bloemmaend (22 deser maend April) uijt cragte van welk van stadswegen geordonneert word:

dat alle regten, tot hier toe niet vernietigt, het zij de zelve voorgaendelijk onderworpen waeren aen consenten ofte niet, zullen moeten worden betaelt, zonder agt te nemen op de formaliteijt te vorens in gebruijk geweest zijnde, waeraen zoo bij de besluijten der Representanten van het volk als der Administratie van Brabant, in de tegenwoordige waerschouwinge word gederogeert, waer naer een ieder zig heeft te reguleeren.
Actum in Collegio 7 Floreal, derde jaer der Fransche Republiek, eene en onverdeelbaer.

Dit is de vrijheijd; maer isser oijt erger dwingelandije in dese Nederlanden ingevoert geweest? Waerom is onze revolutie begonst geweest ten jaere 1782? als wanneer men Joseph II van sijne rechten tot deze landen vervallen verklaert heeft, als omdat hij ons vrijheden, privilegien en constitutien krenkte en daer tegen ging, en nu dese wreede volken, die nog regt nog eijgendom ontzien, jae niet gekomen zijn als om deze provinsien van alles te spolieren en te beroven en de goede inwoonders in armoede te dompelen, laet men begaen, men derft niet een woord spreken. O ongelukkige tijden! en zoo moet men al dat oud is en tot ons voordeel en geluk gedient heeft, ons zien ontnemen.

Op 30 April hebben de nieuwe wethouderen voor de eerste mael op 't stadhuijs zitting genomen, dit is nu alreeds de 4de reijse sedert de maend Julij dat de fransche hier gekomen zijn, dat de weth verandert word.

Den 30 April 1795 om 11 uren voornoen onder het geluij der groote klokke en spel van den beijaerd, naemen de nieuwe

[p. 69]

wethouderen voor de eerste mael zitting op 't stadhuijs. Dit is nu al de 4de reijse sedert de maend Julij laestleden, tijdstip van den inval der fransche binnen deze stad, dat de weth verandert word.

Deze vernieuwing was ingevolge seker besluijt der Volksrepresentanten gedagteekent te Brussel 1 Bloemmaend (20 April) onderteekent: Perèz en F. Lefebure de Nantes, bestaende in 15 artikels:

Bij den eersten word besloten: dat de Municipaliteijt van Antwerpen zal bestaen uijt 18 Litmaeten daer onder begrepen den Maire; dat er bovendien eenen Nationaelen Agent en eenen Substituet zijn zal, welke ook provisionelijk zullen oefenen de bedieningen voorgaendelijk toegevoegt aen den schouteth en sijnen substituet.
De Lidmaeten van de Municipaliteijt zijn de volgende Borgers, te weten:

Maire: De Haan (Theodoor François De Haan, laestmael Borgm.).

Municipaele Officiers: Wouters, fabricant (Jan Frans Wouters laestmael schouteth). Mattheij, Doctor. De Moor, advocaet (oude wethouder laestmael gedient hebbende, dezen is daer naer te Brussel van de Centrale geworden)^(1). Van Roië, negociant (oude wethouder laestmael gedient hebbende). Max. E. Solvijns, negociant (oude weth. laestmael gedinet hebbende)^(2). d'Olieslager zoon (oude wethouder laestmael gedient hebbende)^(3). Le Paige, advocaet (Jon^r Antonius Le Paige wettelijken schepene deser stad). De Bosschaert-Proli, rentenier (Jon^r Paulus Joannes Jos. De Bosschaert).

(1) Is van de Centrale geworden.

(2) Dezen omdat hij banqueroutier was ingevolge een decreet afgestelt.

(3) Was minderjarig.

[p. 70]

Michielsen, neg. (Balth.) } alle drij van de afgegaene weth. Van Minnebeke negociant } alle drij van de afgegaene weth. Verhoeven, negociant } alle drij van de afgegaene weth. Blom, Bouwmeester (Joannes Blom, Directeur der Accademie der Bouwkunst perspectieve alhier). Hermans, advocaet (Louis). Kramp, advocaet (Melchior)^(1). Wouwermans, advocaet (Jon^r Judocus Antonius). N. De Wael, negociant (Jon^r Norbert Louis De Wael). Ergo omtrent St Jacobs^(2).

(Ziet voorts de Placcaert).

De 36 Notabelen zijn:

Petrus Cooppal, koopman.

Joseph van den Nest, koopman.

J.F. Van Lancker, negociant.

J. Van den Berghe, negociant.

C.F. Janssens, cruijdenier.

Joannes Hubertus Bouhoulle, Officier Municipael laestmael.

Gerardus Jan De Beurts, idem.

Hendrik Van Blomberg, idem.

Jon^r Nicolaus Werbrouck.

............ Blockx, Klapdorp.

J.C. Leemans, fabricant in sije en beenhouwer, Officier Municipael.

Joseph Georgerie, brandewijnstoker, Officier Municipael.

Petrus Borrekens, officiael op 't weijncomptoir.

............ Hasservoorts, fabricant in snuijff en tabac.

Laurent Veijdt, negociant.

P. Brunel, commissionaris.

Jacques Cuylits, cassier.

............ Posemiers, schrijver van Vrijdagsche Merkt.

............ De Weerdt, op 't Schelleken.

J.J. Van Nuffel, voormaels Officier Municipael.

Petrus Vervecken, geelgieter op 't Zand.

(1) Verliet de stad.

(2) Heeft daer naer in Julij zijn ontslag bekomen evenals eenige andere.

[p. 71]

Jon^r Michel Dhenssens.

............ Van Goubergen, m^r schrijnwerker op 't Zand.

............ Kockx, m^r chirurgijn aen 't Bierhoofd.

Daniel F. Cuylits.

............ Hoylaerts, Doctor en accoucheur.

Frans Bellarminus Lievens, laestmael Officier Municipael.

Joseph Briers, voormaels Officier Municipael, coopman.

Denis Cornet, verver, en oud wijkm^r der 13^e wijk.

J.J.J. Parmentiers, Procureur en voormaels Officier Municipael.

............ De Smet, droguiste.

Jacs Bernardinus Hanegraef, Doctor.

Jan Le Grelle, Eijermerkt.

Maeij

2 Meij 1795 zijn Jon^r Norbertus De Farvacques Tresorier gnael deser stad, door de wethouderen met hunne notabele wedrom als tresorier, en Peeter Solvijns koopman voor sijnen adjoint of substituet tresorier gekozen.

Ook zijn Dh^r en M^r C.J.A. Borrekens greffier deser stad, en Dh^r en M^r Louis Torfs stadssecretaris, den eersten als secretaris-greffier en den tweeden als zijnen toegevoegden gekosen. Dit geschiede alle op de fransche maniere. Adieu privilegien en oude gebruijken. Jae men sag ook niet of die officie verkogt waren, men gaf se die men wilde. Ziet daer de Rechtveerdigheijd.

Den 4 Meij was alhier aengeplakt een besluijt van het Comité de Salut publiek te Parijs de dato 25 Germinal (14 April) waerbij besloten word dat den restant der contributie 1/4 in geld en 3/4 in assignaten moet betaelt worden.

Ingevolge een arrêté van 't Comité de Salut publiek te Parijs de dato 25 Germinal, was besloten dat de Contributien imposées op 't Nederland en andere veroverde landen binnen den Rhijn,

[p. 72]

dewelke, volgens ander besluijt van 't gemeld Comité de 22 Pluviose half in assignaten en half in specie moesten betaelt worden, zullen voor een 1/4 in specie en den restant in assignaten betaelt worden. Deze landen hadden reeds in specie betaelt 32 à 33 Millioen, en daer wird hun nog 23 à 24 Millioen gevraegt, hetwelk onmooglijk is van te geven; want ziet eens wat menigte van schoone landen en vaste goederen alreeds tot het vinden van die sommen verkogt zijn, en dat tot zoo siegte prijzen.

Item ook eenen circulairen van den Agent Nationael der Omtreksbestiering van Brabant, aen de Municipaliteiten der gemeijntens onder het bewind derzelve Bestiering de dato 10 floreal (29 April) waerbij versogt word:

Sonder uijtstel aen de weth der hoofdplaets over te geven de lijste der bevolkinge derzelve, om te konnen bepaelen het getal der leden die voortaen de wet en den generaelen raed van die gemeijnte opmaeken zullen.

Al wedrom nieuwigheden en zelden wat goeds.

Ten selven dage wird de Poortklok savonds 8 uren in plaets van 9 uren geluijt sonder eenige waerschouwinge en de militaire sloten de poort ook ten 8 uren, waerdoor er met 100^e menschen buijten gesloten wirden.

7 Meij is 't Comité der logementen op de Clijn Staeten op 't stadhuijs geweest hebbende, naer de Meir overgegaen in het huijs van Mevrouw Douairière van Ertborn.

Den 8 Meij vrijdag smorgens om 6 uren wird volgens de gewoonte met de groote klokke de vrije jaermerkt ingeluijd. De kraemen stonden maer alleenlijk op de Handschoenmarkt en nu ook op de Lijnwaertmerkt ter oorsaeke de stads Borze nog altijd door de fransche gesloten gehouden bleeff om hun

[p. 73]

canon, affuijten etc. te bewaeren, al of het Casteel daer geensints toe bekwaem en was.

Den zelven dag isser zeer veel volk met hun musiek binnen gekomen.

Den 9 Meij seijde men dat het Clooster van de L.V.B. door de Militaire ontruijmt zijn moest; sommige seijde dat er de Religieusen wederom in komen zouden; andere wilden dat het voor eenen entrepôt stont gebruijkt te worden; den tijd zalt uijtwijzen.

Den 11 Meij is alhier van stadswegen de volgende waerschouwing bekent gemaekt, dewelk ik hier in 't geheel voegen zal, om den nieuwen stiel, die men daer in vind te laeten zien, luijd als volgt:

VRIJHEIJD
GELIJKHEIJD
LIEFDE TOT DE WET.
WAERSCHOUWINGE.
De Municipaliteijt der stad Antwerpen ondervindende dat in weerwil der Proclamatie en affixie van den brief der Opperbestiering van Brabant, de dato 9 Germinal (29 Meert laest) en de waerschouwinge van 11 ditto daer onderstaende, verscheijde eijgenaers van peerden binnen dese stad en haere kuijpe woonende, naerlaetig blijven de declaratie derzelve ter kleijne Rolle in te brengen, ofte maer op te geven een gedeelte van het getal der peerden welke zij bezitten: aenmerkende, dat dese handelwijze het merkteeken draegt van ongehoorzaemheijd aen de wetten; gehoort den Nationaelen Agent, besluijt: dat er aen de eigenaers van peerden, woonende binnen de stad en kuijpe van Antwerpen, toegestaen word eenen voorderen termijn van drij dagen, expireerende den 25 dezer loopende maend, tot het inbrengen hunner declaratie; besluijt voorders, dat alle de peirden, waervan op den gestelden tijd ter kleijne Rolle aen den Borger Lenaerts de ver-

[p. 74]

klaeringe niet zal wesen gedaen, zonder eenige voordere formaliteijten opgeligt, en ten behoeve der Republiek zullen wezen geconfisqueert.
Actum in Collegio 22 Floreal, derde jaer der Fransche Republiek eene en onverdeelbaer, tegenwoordig zijnde de Borgers De Haan, maire, Wouters, Mattheij, De Moor, Van Roie, Le Paige, Michielsens, Wouwermans, Ergo, Verhoeven, Dargonne, Nationaelen Agent, Pineda substituet en Louis Torfs substituet secretaris greffier.
(geteekent) De Haan, Maire
Js. Dargonne, Agent Nationael
Ter ord. L. Torfs, Secret.

Den 14 Meij 1795 wird er wegens de Municipaliteijt bekent gemaekt, dat, met toestemming van den generael der Divisie De Paux, men voortaen maer ten elf uren in plaets van tien uren savonds, zal moeten voorzien zijn van licht om gerust over de straeten deser stad te gaen.

Den 16 Meij. Ik heb op 9 deser geseijd dat er order was om 't Clooster der L.V.B. ledig te maeken; jae sedert heeft men alle gerief daer uijt zoo naer 't stadhuijs als naer de huijsen van degene aen dit roer zijn, zien draegen; maer nu ging het nog verder want heden en volgende dagen sag men de stukken van den hoogen Autaer die konstig en kostelijk uijt witten en swerten mermer gevrogt was, de marmore beelden voor het oxael gestaen hebbende, alsook het marmore wijwater vat, dat te midden der kerke gestaen had, den herpel van den predikstoel daer uijt voeren; zoo dat er waerschijnlijk niets meer der cieraeden van deze schoone kerk zal overgelaeten worden. Men segt dat se dit wijwater vat aen S^t Andrieskerk zouden gegeven hebben; voorwaer eene milde gift.

Daer waeren alreeds verscheijde tumultens geweest onder de troupen in 't Oosterhuijs binnen dese stad, ter oorsaeken dat

[p. 75]

sij agterstel van kleeden en brood wilden hebben eer sij nog eenige dienst deden; sij weijgerden gister wedrom de wagt op te trekken. Men soude wel voor de gevolgen vrese krijgen, dat het eens gaen mogte als ten jaere 1576, in de Spaensche furie, dog wij hopen dat den Almogenden ons voor zulke rampen behoeden zal.

Sij willen kleeden en brood, en daer is geen laken nog graen. De terwe geld tegenwoordig al f 15,, de viertel en den rogge f 10,, segge 10 guldens, denkt hoe groot het brood is, jae een rogge van 3^s weegt nouwelijks 2 pond en het ossenvleesch 7^s het half 10^s het pd, en hoe het met de schaemele arme menschen gaet: Daeren boven geene pottagie en niets te winnen alles even duer, het smout 20^s den pot, de keersen f 4,,0 den steen of 8 pd, de boter 9 ½^s het pd; jae alles naadvenant, ongelukkig is het voor den geringen man, het waer te wenschen dat Godt het geliefde te beteren.

Den 18 Meij wirden de linde boomen op deser stadsvesten geteekent wegens het militair, welke sanderdags begonsten afgekapt te worden, om voor brandhoud voor hun te dienen; het waeren zeer dikke boomen die de wandeling op de vesten seer aengenaem maekten, en daer menige schoone planken hadden konnen uijtgesaegt worden; dat veel geld aen de stad had konnen geven moest nu zoo onnuttig verbrand worden. Maer sij willen geene boomen over laeten blijven.

Daer waeren ook ten selven dage van stadswegen in de huijsen van degene dewelke als op 24 April laestleden gemeld, voor graenen te leveren getaxeert waren geweest en dit nog niet voldaen hadden, vier soldaeten geleijd, die sij dagelijks betaelen en den kost geven moesten, zoo lang tot dat zij die quoten voldeden. Dat is de vrijheijd.

[p. 76]

Den 20 Meij 1795 was er aengeplakt:

P^mo een besluijt wegens de Representanten van 't fransch volk te Brussel de dato 24 Floreal 3de jaer etc. (13 Meij) waerbij alle de metaele munten welbdanig die zijn, buijten cours gestelt worden in de veroverde landen van dezen kant van de Maeze; dat sij voorders niet zijn als koophandels voorwerpen. Dat de assignaten de eenige munte herkent door de fransche Republiek zijn. Dat de staets en oorlogs magten met iever en werksaemheijd waeken zullen ten eijnde dat de assignaten behouden 't eerbied en 't crediet 't welk hun verzekert word door de goedwaering van 't frans volk. Dat dit besluijt niet benaedeelt van 't gene van 't comité van openbaer welvaeren, uijtgecondigt 6 floreal, 't welk brengt tot een vierde de betaeling in geld, nopende de contributie opgestelt op 't Belgenland etc. Dat alle vonnissen uijtgesproken en alle procedueren begonnen over 't feijt van koopinge van geld vernietigt zijn; dat alle degene uijt dien hoofde aengehouden zijn, zonder uijtstel zullen herstelt worden in vrijheijd etc.

Bij de 2de werd van stadswegen bekent gemaekt den brief van den Commandant der plaetse Francastel de dato 27 floreal (16 Meij) aen de Municipaliteijt geschreven en waerbij bevolen word:

Art. 1. - Aen alle de Borgers en Borgeresse van binnen de 24 uren na de tegenwoordige uijtcondinge te draegen de drijcoleurige cocarde der natie op straffe van aengehouden en gestraft te worden ingevolge de weth die alle Borgers van beijde geslagten voorschrijft te draegen de drij coleurige cocarde.
Art. II. - Een iegelijk, den welken bekent zal wezen van valsche nieuwmaeren te hebben doen verspreijden, ofte van redenen te hebben gevoert strekkende tot versmaedinge der fransche Natie, die zal insgelijks aengehouden en gestraft worden als belhaemer en stoorder van de gemeijne ruste.

Men sag dan veele inwoonders en buijtenvolk vast nemen omdat sij van dit teeken onvoorzien waeren, en naer de wagt en commandant leijden, sommige maekten het met geld af.

21 Meij was er van stadswegen bekent gemaekt dat de

[p. 77]

Municipaliteijt deser stad in 9 bureaux verdeijlt was. (Ziet de placcaert de dato 2 Prairial etc.).

Den 24 en 25 Meij Sinxen dagen, kwam er wedrom seer veel corpsvolk uijt Holland binnen, dewelke telkens bij de Borgers voor eenen nagt gelogeert wirden en dan langs 't Vlaemsch hoofd naer Gend vertrokken, en dit had nu al verscheijde dagen geduert. De Borgers waeren nooijt meer vrij van logementen, en daer niemand iets voor trekt of eenigen vrijdom geniet en sommige geven dit volk uijt medelijden den kost want sij krijgen te veel om te sterven en te weijnig om te leven, dog geringe Borgers konnen dat niet doen, aengesien dese den kost qualijk voor hun eijgen krijgen konnen, daer alles zoo schrikkig duer is namentlijk brood en vleesch, als ik hierboven nog geseijd heb, en hetwelk van dag tot dag nog erger word.

Den 25 Meij wird alhier van stadswegen bekent gemaekt:

dat de Municipaliteijt van Antwerpen wegens de Opperbestiering van Brabant belast was een getal van hondert negentig pionniers naer de stad Nieuport te zenden, waerin het aendeel deser stad vijftig mannen is, waerschouwende daerbij alle degene die genegen zijn om als pionnier te werken onder de dagloon van vier Livres Tournois en de militaire rations van vleesch en brood, van hunnen naem en woonplaets aen den Derden Bureau of Comité van Requisitie binnen de twee dagen naer dato deser te komen opgeven. Waerschouwende daer bij, dat bij gebreke van gewillige pionniers, den middel van Requisitie op den voet voorschreven door de voorn. Bestieringe, zal gebruijkt worden.

Dit is de liberteijt lieve Borgers; als men voor 4 livres, dat is volgens hedendaegsche cours van die papieren munt 2^strs en daerbij slegt brood en vleesch en nog maer seer weijnig, naer Nieuport in Vlaenderen om die stad te versterken, niet vrijwillig gaen wilt, dat men er dan van stadswegen zal toe gedwongen worden. Dit zijn alle uijtwerksels van de fran-

[p. 78]

sche vrijheijd, gelijkheijd en broederlijkheijd, daer onze tegenwoordige wethouderen zig in alle hunne actens, brieven en placcaerten van bedienen.

Den 26 Meij 1795 vertrok van hier den gezand der vrije keijserlijke stad Hamburg, eene der Hanse steden van het Duijts rijk, daer Lubeck de hoofdstad van is. Desen was onlangs hier gekomen om het huijs der Teutonische Hansa, segge het Oostershuijs binnen dese stad, te besigtigen tot hermaeking van dit groot gebouw, het welk door dese vereeniging der steden in de 16^e eeuw gebouwt is en waervan den eersten steen op 5 Meij 1564 geleijd wird. (Ziet wat ik er op 22 Augusti 1794 hiervorens van gezeijd heb).

Snagts tusschen 27 en 28 Meij brandde 't in 't clooster der Carthuijsers, door de gewoonelijke onvoorsigtigheijd der Fransche daerin liggende; de klok van St Joris stormde en riep het volk tot hulp, die genoegsaem bij geloopen kwamen en het welhaest geblust kregen, zoo dat de schaede van geen gevolg was. Sanderdags riep den Opper-Commandant De Paux den gardier der Capucien bij sig en vraegde waerom sij daer niet tot hulp gekomen waren, deze antwoorde dat sij sulks niet geweten hadden; den Commandant sijde dat het was omdat ser hun niet aen gelegen lieten omdat het van de Republiek was etc.

Den 30 Meij kwam 'er wedrom zeer veel crijgsvolk binnen maer nu uijt Vlaenderen en trokken naer Breda, dog bleven hier eenen dag stil, wordende bij de Borgers gelogeert. Daglijks word hier bij de Borgers volk geleijd bij beurte in de wijken.

31 Meij andermael en vertrokken dan sanderdags voorder,

[p. 79]

dan naer Holland dog meesttijds naer Vlaenderen, niemand kent er sig regt aen. Dagelijks zag men Fransche troupen uijt Holland binnen komen, die bij de Borgers dan altijd te vernagten geleijd wirden en sanderdags naer Vlaenderen vertrokken. Daer wird ook nog geduerig geschut en andere crijgsbehoeftens weggevoert te schepe.

Denkt eens hoe de Borgers tegenwoordig met die volkeren belast zijn; sij komen dikwils sonder eten, en men moet het hun geven en dat in eenen tijd dat alles zoo raer en duer is, het brood zoo schandig klijn; den rog geld al f 15 en selfs meerder de veertel, de tarwe fr 20. - jae op sommige plaetsen meerder; en alles na advenant, noijt is sulks hier gehoort. Daer is in de kempen rogge verkogt tot f. 23. - en selfs wel tot f 30. - de veertel.

Juni

Bij waerschouwinge van stadswegen de dato 21 Praireal segge 9 Junij wird bekent gemaekt:

dat alle degene genegen waren tot het aennemen van het leveren van de 8.500 paer schoen, sig 10 dagen naer de verkondiging hun konden schriftelijk aengeven op den 3^en Bureau op 't stadhuijs alhier.

Gemelde 8.500 paeren was de quote deser stad in de 300.000 paeren waerin deze landen geslaegen zijn door de fransche Representanten. Dog niemand heeft sig voor dese aenneming komen aenbieden; jae niemand wilt voor niet werken, en 't en is de fransche mode, nog die van de stad ook niet, van te betaelen.

Den nagt tusschen 11 en 12 Junij 1795 was er aen St Joriskerk gebroken en veel lood gestolen; de gelazen venster was opengebroken, ontrent de nieuwe kerkmeesterskamer over

[p. 80]

de toren deur, dog zijn er niet ingekomen door den koster verjaegt zijnde.

Men hoort hier tegenwoordig alle nagten van huijsbraeken en dieftens, sonder dat er van de overheijd naer de dieven ondersoek gedaen word, zij zijn nogtans genoegsaem bekent; jae worden op de straet gewezen en zelfs nageroepen. Zoo is de policie alhier in voegen; jae worden er bij geval gevangen, men laet se welhaest los loopen alof men se in hunne ondernemingen niet stooren wilde. Zoo gaet het tegenwoordig niet alleen binnen dese stad maer ook in vele andere steden en op de dorpen, men soude wel mogen seggen dat niemand vrij is als de boosdoeners; want de goede inwoonders zijn met reden ongerust en met vreese in hunne huijsen, etc.

Daer was ook al wedrom volk ingekomen hetwelk de dagelijksche gewoonte is.

Den 13 Junij was er wedrom seer veel volk uijt Holland binnen gekomen, dese wirden gedeeltelijk volgens gewoonte bij de Borgers en gedeeltelijk in de verlatene huijsen geleijd, waertegen sij sig dapper stelden, niet willende als met de grootste moeijte daer in gaen, sij stonden selfs tegen den Generael Commandant der stad op; sij sijn liever bij de Borgers, om dan den kost te hebben.

Sondag 14 Junij smiddags hoorde men van stadswegen met de trompetten uijtkondigen dat de sterke stad Luxemburg sig bij capitulatie aen de fransche had overgegeven 7 deser, hetwelk met het geluij van alle de klokken deser stad en het geschiet van canon zoo van 't Casteel als van de stad den gantschen namiddag tot savonds 10 uren geviert wird. Het garnisoen bestaende in ontrent 12.000 man trok met alle teekens van eer uijt, de wapens afleggende en vertrok naer Duijtsland.

[p. 81]

Den 22 Junij zijn er seven nieuwe schepenen of anders genaemt Officiers Municipael bij de andere aengestelt, of in de plaetse van die hunne ontslaeginge bekomen hadden; te weten:

M^r Joannes Jos. Van Dun, welpeijsende schepene deser stad, in de oude weth.

Jon^r Michel D'Henssens, die onder de Notabele was (ziet 30 April hier voore).

Petrus Coopal, die onder de Notabele gekosen was (ziet 30 April hier voore).

J.H. Van den Berghe, idem (ziet 30 April hier voore).

............ Casteels, droguist op 't Zand.

Hendrik van Driesch, wijkmeester der 2de wijk.

............ van Lansenbergh.

Den 27 Junij 1795 kregen de schepenen elk twee soldaeten in hunne huijsen wegens den Commandant omdat de plaetsen voor de Militairen niet gereed en waren. Het doortrekken van troupen komende uijt de Hollandsche provintien gaet nog altijd voord, dese door de stad passeerende worden elke reijse bij de Borgers voor 1 of 2 nagten gelogeert, en dat met twee man, hetwelk groote opspraek genoeg onder de gemeijnte brengt, dog 't en baet ons niet.

Julij

1 Julij wirden de gevangenen uijt het huijs van Jon^r Hendrik Maetus over St Joriskerk, naer 't Steen gebrogt en dit huijs ontlast.

Ingevolge een Decreet van de Volksrepresentanten de dato................ en onlangs alhier gepubliceert mogten er geene minderjarige nog banqueroutiers etc. in de weth zijn.

[p. 82]

Den 7 Julij is er order gekomen op de comptoiren, als accijnsen in en uijtgaende rechten, 20^ste penningen, etc.:

van Livres niet meer te aenveerden als tegen 2 oorden p^r Livre zoo als den Representant te Brussel die gestelt had, bij een arrêté door hun onlangs uijtgegeven.

Ziet hier wat regtveerdigheijd, zegge Fransche regtveerdigheijd, want sij nemen de Livres niet als tegen 2 oorden aen, en betaelen onse ongelukke inwoonders wiens goeden sij in requisitie genomen hebben daer tegens 10 stuijvers, siet eens wat schrikkelijke verliesen, men moet dese munt tegen den Pary aenveerden en men kan se maer tegens 2 oorden uijtgeven, dus verliest men als men se volgens dien gestelden cours kan uijtgeven: 9 ½^s, op elken Livre; dog den cours op de Borze was weer 2 ½ duijten.

Den 8 Julij namiddag was er groote beweging onder het krijgsvolk, sij seijden opentlijk dat se voor geen papiere munt dienen wilden. De Canoniers op 't Casteel hadden sulks begonst, desen zijn wel meer als 200, zoo langs de poort van van secours als door de stadspoorten weggeloopen; andere bleven ondertusschen langs de straeten deser stad loopen sig sat gesopen hebbende, hunne oversten aenrandende, de epauletten afrukkende. Seffens wirden de stadspoorten gesloten, en eenige ruijters reden seffens hun nae en het garnisoen quam in de wapens op de Meir daer den Commandant hun goede beloftens voorleesde. Alles is Godtlof voorder wel vergaen; eenige van de oproerden zijn er vast genomen. Dese tumultens bragten groote vreese onder de goede inwoonders, die met reden voor droeve gevolgen vreesden.

Het gemeijn gaf de soldaeten gelijk dat se moesten geld vraegen, want dat se voor niets dienen. Sij trekken ontrent 10^s per dag, en de Representanten hebben de Livres selfs op 6 deniers frans, dit is een oord van ons geld gestelt, dus dat

[p. 83]

eenen soldaet een oord voor pré geniet. De stad moet nu tabac, snuijf en zeep aen het garnisoen leveren, siet eens wat bekostingen.

Dit was aen de troupen toegeseijd door den Commandant om se te bevredigen, ten opsigte van het papiere geld.

Den 9 Juli jheeft S.P. Dargonne, Agent Nationael van den Volksrepresentant te Brussel de plakkaet de dato...... alhier, alleeniglijk sonder iemand anders van de weth bij, gepubliceert, alsoo hem niemand assisteeren wilde. Bij deze placcaet word den cours vastgestelt op 2 oorden.

12 Julij is groote questie geweest op 't Comité der logementen op de Meir alhier tusschen de wijkmeesters en den Commandant. Den Commandant wilde de krijgsvolkeren bij de Borgers niet voor 1 of 2 dagen als het nu al lang gepleegt was, maer voor 10 dagen, het welk de wijkmeesters niet doen wilden, seggende dat de Borgers genoegsaem belast waren. Sij wirden bedregen van naer de stad Calais gevoert te worden; sij vroegen hun ontslaeging van sulke haetelijke bediening, hetwelk sij niet en kregen.

Ondertusschen sanderdags wirden wegens de Municipaliteijt alle inwoonders gewaerschouwt dat Nicolas Werbrouck en Jacques Cuylits van hun twegen gelast zijn met het teekenen der logement billietten. Dat ieder vervolgens geordonneert wird aen eenieder van hunnen signatuur te respecteren.

Den tweeden van dese twee heeft sig wel haest geexcuseert; maer Werbrouck teekende de billietten, voor degenen die geleijd wirden bij die reeds uijt Holland gelogeert waren, dit baerde groot misnoegen dog 't en holp ons niet.

Men sag nog dagelijks groote menigte volk soo te voet als te peerd hier door trekken, met canon, wapens etc., naer de kanten van Bretagne, daer de Engelsche en de Fransche uijtwijkelingen eene landinge gedaen hebben.

[p. 84]

Daer was wederom eenen anderen Commandant voor deze stad aengestelt te weten, sekeren generael Moorgam genaemt, die in 't Bisdom logeert. Desen heeft aen dese stad sekere quantiteijt wijn, lijnwaet etc. gevraegt.

Men sag ondertusschen de crijgsvolkeren bij de Borgers dagelijks billeteren; jae bij de edele en kooplieden wirden er bij sommige 3 en 5 jae selfs 8 geleijd, bovens degene er gelogeert waren, en dat voor 5 dagen.

Den 13 Julij 1795 ten half 9 uren smorgens wirden op den stadhuijse alhier voor Commissarissen van d'administratie van Brabant ter interventie van den Rentmeester der nationaele domeijnen met de brandende keirsse op sekere konditien verhuert de volgende huijsen van absente inwoonders als:

1.	een schoon en groot huijs gelegen in d'Arembergstraet toebehoorende aen Major van de Werve;
2.	een d^o op St Jacobsmerkt van den Baron van Kesselt;
3.	een d^o aen den 3 hoek van den grave J.B. De Baillet.
4.	een d^o in de Gasthuijsstraet van Jon^r Gasp. Ullens;
5.	een d^o in de Lange Nieuwstraet van Jon^r Knijff oud Secretaris;
6.	een d^o ibidem van den Majoor Lecandele;
7.	een d^o in 't Kipdorp van Jon^r Grigis;
8.	een d^o ibidem van Mevrouw Wwe Stier;
9.	een d^o op St Jacobsmerkt van Jon^r J.B. Cogels, banquier;
10.	een d^o ibidem van Jon^r J.F. Vinck heer van Wuestwezel;
11.	een d^o in de Venusstraet van Jon^r Osij de Wichem;
12.	een d^o ibidem van Jon^r Georg. Jos. Xav. Bosschaert, jongman.

En dit gelijkvormiglijk aen het arrêté van d'Administratie

[p. 85]

van het arrondissement van Brabant van 2 Messidor etc. (ziet de placcaert).

Schrijver voegt volgende nota bij:

Donderdag 17 9ber - 12 ½ uur namiddag.
Hier nevens, Mijnheer, het volle extract uijt het register en blijve met achting: get.: Fv.
‘1795 13 Julius D. Philippus Gavaux mortensis; aet: 76 ann. quondam in servitio imperatoris prefectus castri Antverpiensis, hora 10, 10a mane et 15 sepultus in cemeterio nostro’.
(ondert.) G.J.B. Van Bomberghen, Pleb.

Den 21 Julij 1795 na middag wirden in de abdijen en cloosters binnen dese stad brieven rondgedraegen, waer bij hun onder andere bekent gemaekt wird, dat, ingevolge een arrêté van den Volksrepresentant te Brussel Lefebvre, de Nantes:

Van te rekenen van 26 Messidor (14 deser) de heiligt der pottagie van alle slagt, en der vrugten voortskomende van de hoven, boomgaerden en andere exploitaties der abdijen en religieuse gemeijntens der veroverde landen, zijn en ter dispositie van de fransche Republiek blijven zullen. De Religieusen moesten dese vrugten naer de Militaire hospitaelen draegen.

Zij hadden al te lang gerust geweest, verscheijde cloosters hadden voor hun eijgen gebruik geene pottagie genoeg, moesten er selfs koopen.

Daer waren ten zelven dage van stadswege ook brieven aen verscheide rijke ingesetenen gesonden, waerbij sij geordonneert wirden:

Van seker quantiteijt leijnwaet, als slaeplaekens, flawijnen, ammelakens, servetten, etc. wijn etc., aen den generael Morgam nieuwelings tot Commandant alhier aengestelt, logerende in 't Bisdom, te leveren, op pene van executie.

Dit was de 2de vermaeninge welke ten dien eijnde, aen degene daeraen nog niets voldaen hadden, gedaen wird. Ver-

[p. 86]

scheijde dirven de gevolgen niet afwagten en voldeden dese requisitie. De brieven waeren de eerste rijs geteekent door de Officiers Municipael J.F. Wouters en J.H. Mattheij, en nu door den Dansmeester Dargonne, die even als Doctor Mattheij bij onse rijke altijd veel geld gewonnen heeft, en nu hun het meest plaegt.

Den 22 Julij is er door de Notabele wegens de Fransche alhier aengestelt, eene nieuwen last geconsenteert, als:

Eenen schelling op elke tonne goed bier veraccijnst, maer nog aen den haek hangende, dat is: niet afgelevert zijnde.

Twee guldens op eene aem wijn.

1/3 verhooging op den 20^ste penning voor degene van f 10. - tot f 40. - geven, en die daerboven betaelen met eene helligt verhooging.

Dit was, alsoo er door de fransche wedrom eene groote quantiteijt matrassen aen deze stad gevraegt waren, niemand der inwoonders was nog gesint van mattrassen te geven, het welk al menigmael had plaets gehad, daer om was er geresolveert, uijt dese last matrassen te laeten maken.

Denkt eens, sij souden ons al onse matrassen wel doen geven, en dan nog seer dikwijls crijgsvolk doen logeeren en de lasten betaelen als 20^ste penningen etc., dat is de vrijheijd.

Ten zelven dage 22 Julij, zijn er tot secretaris-greffier gekosen M^r Const. Nicol. N.S. Nanteuil, advocaet in de plaetse en mits onpasselijkheijd van Louis Torfs den stadssecretaris en tot sub^t secretaris-greffier P. De Moor, ook advocaet in plaets van M^r C.J. Borrekens, greffier deser stad.

Den 25 Julij savonds om 7 ½ uren is den Eerw^sten Heere Augustinus Pooters Abt van St Michiels binnen dese stad,

[p. 87]

wedrom in zijne abdije gearriveert, na eene afwesentheijd van een jaer, immers ik heb sijn vertrek (29 Julij 1794 vertrokken sijnde) hier vore aengeteekent, hij wird met grooten blijdschap onthaelt.

Den 26 Julij zijn er wedrom trouppe ingekomen, hetwelk maer om zoo te seggen daglijks geschied. Dese waren de Belges, omdat deselve uijt gevlugte Nederlanders bestonden, aldus genaemt, sij waren onlangs soo uijt dese stad als lande naer Vrankrijk vertrokken en hadden daer order gekregen van sig wedrom naer de Nederlanden te begeven.

Sanderdags 27 Julij wirden dese troupen op de Meir versaemelt zijnde, afgedankt, dog het schijnt alof sij in andere fransche regimenten zouden ingesteken worden.

Den 28 Julij smorgens vroeg brandde er een schip gelaeden met hoeij liggende aen de hoeijkaai, den brand duerde tot na middag als wanneer het gesonken is en dus den brand gestut.

Ondertusschen hoorde men hier alle nagten van huijsbraeken en dieftens. De planken en voorder houtwerk van de stallingen op de straeten voor het peerdevolk gemaekt waren reeds ten allen kanten gestolen, maer nu begon het erger te gaen, alle nagten wird er wel in 4, 5 en meerder huijsen tegelijk gebroken, het welk zedert dat galg, rad en schavot, verbrand zijn, scheijnt toegelaeten te zijn; want al ist dat de dieven worden gevangen en aengebrogt, daer word geene straffe overgedaen, men laet se na eene korte gevangenisse wedrom los, en zoo worden sij nog gesterkt. Daer loopen snagts sterke bendens, daer veele welbekende onder sijn, sij worden publiek genoemt, sij huijsen uijt; en dit heeft niet alleen plaets binnen dese stad, maer ook buijten deselve, als het onlangs gebleken is, buijten de Slijkpoort, alwaer het zoo

[p. 88]

genaemt Laegpaling huijs gants is uijt gestolen, de inwoonders handen en voeten vast gebonden hebbende, en hen aldus laetende liggen. Sij stelen daer en boven het lood en ijser van de huijsen, hetwelk sij bij hunne aenhouders verkoopen, en waervan er ook al genaemt worden. Alle dese quaet doenders zijn in hun ondernemingen gesterkt, omdat er door de overheijd geene beletselen aengestelt worden.

Diergelijke dieftens vinden om soo te seggen in alle de steden deser landen, op de zelve wijse een ongestraft begaen.

Dit alles brogt en niet zonder redens, groote ongerustheijd onder de goede inwoonders. Verscheide gebuertens hadden onder elkander geresolveert van alle nagten bij beurte te waeken om aldus elkanders huijsen en goederen van die onheijlen te beveijligen. Op de menigvuldige klagten heeft den Commandant deser stad snagts nu ook militaire patrouillen geordonneert, en men ziet er wedrom verscheijde van de klik vastgrijpen en gevangen zetten.

Den 29 Julij is alhier een arrêté van den Volksrepresentant te Brussel de dato 4 Thermidor (22 deser) op 't stadhuijs afgecondigt, waerbij:

de processen buijten den omtrek der kerken provisionelijk verboden worden.

Dat is de vrijheijd van religie voorstaen.

Dagelijks zag men nog al canon en ander crijgstuigen uijt Holland aenbrengen en aen de werve te schepe doen en naer Vrankrijk voeren.

Den 31 Julij 1795 zijnde Vrijdag zijn de graenen op de merkten wedrom merkelijk verdiert: den rogge alleen is van 9 gls gelijk hij de laetste merkt verkogt was, tot f 14. - jae 16 gls geklommen; denkt eens hoe het brood is en hoe den

[p. 89]

armen mensch leeft. De bedelderije is hier ongelooflijk, met menigte ziet men er van huijs tot huijs loopen, veele luijksche en van vremde gewesten. Met een woord dat is de Fransche Liberté; armoede en verdriet.

De troupen hadden onlangs eene verhooging van solde boven hun papieren pré bekomen, te weten van 2 sols de France dags; zoo dat se nu 1 en 1/8 stuijver van ons geld trekken; hetwelk nogtans genoeg is voor van armoede te vergaen; maer wat doen se, sij verkoopen al wat se konnen als brandhout met heele wagens voor geld en soo doen se met meer andere dingen, waerop de overheijd zoo nauwkeurig niet en ziet, jae 't en gaet hun tog niet aen. Daerenboven hebben sij bij veele borgers den kost en drank, aldus blijven sij het al in gang houden.

Augusti

Den 1 Augusti waren er door den Generael of Commandant sterke patrouilles, zoo van voet als peerdevolk, geordonneert, om snagts te ronden tot veijligheijd der stad; hetwelk maer al te noodig was, want daer ging geenen nagt voorbij of men hoorde van huijsbrake. Daer waren gister en heden door de Militaire wedrom verscheijde verdagte persoonen buijten dese stad aengehouden en alhier in gevangenis geset.

Onze inwoonders wachten alle nagten, elk in sijn gebuerte en dat bij beurte, om malkander te beveijligen; sij deden alle uren teeken aen elkander 't zij met eene belle of andersints en ook tot waerschouwing als er iets voorviel.

Desen avond waeren de wijkmeesters bij den Generael ontboden die hem hunne wijken dede kenbaer maeken; dog men wist er de reden niet van.

[p. 90]

Den 2 Augusti smorgens om 8 uren, vielen de soldaeten onverwagt in de Borgershuijsen en dat in alle quartieren deser stad, hetwelk groote ongerustheijd en vreese onder de goede inwoonders bragt, en deden daer een scherp ondersoek naer de schietgeweren, degens en sabels, etc., en die sij gevallijk vonden namen sij mede.

In den morgent wird dit ondersoek ook seffens opgehouden, sonder dat men er de oorsaek van weet; diergelijk ondersoek had ook plaets op de dorpen ontrent de stad gelegen.

Daerenboven wird na middag van stadswegen afgecondigt het afschrift eener proclamatie van den gnael Morgan, en luijd als volgt:

Bij dese wordt gesegt dat de Borgers hun ten volle betrouwen moeten op de zorgvuldigheid en waekzaemheid van den Generael; dat hij gevolglijk verbied allen slag van kenteekens van versaemelingen bij den nagt, het zij met bellekens, het zij met fluijten. Dat degene dese bevelen overtreden op staenden voet aengehouden sullen worden, gestraft, en de huijsen waeruijt die kenteekens zullen gegeven worden, zullen aenstaens aen eene Militaire executie worden onderworpen.

Waeruijt men siet dat men sijne eijge huijsen niet meer bewaeren mag, maer dat men de roovers maer den meester moet laeten spelen, nog als gesterkt wordende; want verre van dat het breken aen de huijsen ophoud, hoort men er nog alle nagten af; niet tegenstaende de bovengemelde patrouilles.

Den 5 Augusti 1795 is de borse wederom geopent, en wird sanderdags smiddags van 12 tot 4 ure door de kooplieden volgens oude gewoonte wederom gebruikt. Dese plaetse hadde sedert...... (sic) gesloten geweest, en het canon was er van scheep gedaen en weggevoert naer Vrankrijk.

Den 8 Augusti was de placcaert van de assignaten aengeplakt, dat is van de renten niet af te leggen.

[p. 91]

Daer waeren ondertusschen wedrom vier nieuwe schepenen of anders genaemt officiers municipael, in de plaetse van eenige die hunne ontslaging bekomen hadden, aengestelt, als:

3.	Jon^r Antonius Herry, Wijkmeester der ......... wijk.
2.	Jon^r Ferdinand Du Bois.
4.	Jan Legrelle.
1.	Jon^r ............... Carpentier. (volgden niet).

Snagts tusschen 10 en 11 Augusti hoorde men schieten met fusieken, vuerpijlen, fortvuer (?) en 't was op de groote merkt; dog men wist niet waervan, vele inwoonders verschrikten zig, dagten eenen oploop. In den dag vernam men dat het eene vieringe was over de verjaering dat de koninglijke waerdigheid in Vrankrijk te niet gedaen is.

Dagelijks kwamen er van onze afwesige edele en andere inwoonders wederom.

14 Augusti ontfangde de Municipaliteit deser stad wegens den generael Morgan den volgenden brief in 't frans:

Den generael van Brigade Morgan,
Commandant van West-Brabant.
Aen de Municipaliteit van Antwerpen,
Een decreet van de Nationaele Conventie beveelt Borgers, dat het onsterfelijk tijdstip van den 10 Augusti (ouden stiel) moet geviert worden in alle plaetsen daer de Fransche Republiek kinderen ofte besittingen heeft.
Dit voor altijd roemrijk tijdstip wanneer de Vrijheid en Gelijkheijd sig vestigden op de verbrijzelingen van den Troon, is gegroeft in 't hert van alle de Franschen, en de Nederlanders zelfs zijn hunne vrijmaeking verschuldigt geworden aen dien onvergangkelijken dag, en zullen er nog vele grootere voordeelen aen verschuldigt worden. Ik twijffel dan geensints of Gij zult U met spoed en iever aen mij vervoegen, om er het jaergetij van

[p. 92]

te vieren op eene alderluijsterijkste wijze, en weerdig van een volk, hetgeen door de Vrijheid en de Overwinning de verlossers der wereld gemaekt is.
Ingevolge de orders die mij van den representant van 't volk Richard zijn toegesonden, voorkome ik U, dat ik den dag om die feest te vieren vastgestelt hebbe op Decadi 30 der loopende maend (17 Augusti). Gij zult gevolgentlijk met den Adjudant Generael Margaron beraemen over de maniere en plaetse van deze plegtigheid.
Ik verwagte van uwen iever de poogingen die weerdig zijn van eene zoo roemweerdige en heerlijke omstandigheijd.
(was geteekent) Morgan.

Ingevolge wird sanderdags 15 Augusti bij waerschouwing van stadswegen aen eenieder bevolen op Maendag toekomende den 17 Augusti savonds den voorgevel van sijn huijs te verligten, te beginnen te 8 uren met het luijden der groote klok en te eijndigen met het ophouden derzelve. Daerenboven dat men alle klokken deser stad zal luijden onder het spelen van de beijaerden, te weten des morgens van 8 tot 9 en van 11 tot 1 en savonds van 8 tot 10 uren etc.

16 Augusti arriveerde den Baron van Schilde. De huijsen van anderen wirden in staet gestelt, dewelke in seer slegte gesteltenis waeren door de militaire die er ingelegen hadden, naementlijk degene van de Graven D'Oultremont op de Peerdemerkt en Venusstraet, van den Vicomte Schotte aen den overkant van den Meer.

Den 17 Augusti wird er ondertusschen van stadswegen met trompet uijtgecondigt dat degene met eenig crijgsvolk gelogeert waren, dezelve nog voor 5 dagen houden moesten.

Tenzelven dage is het bovengemelde tijdstip van 10 Augusti 1792 alhier geviert geworden, een tijdstip op het welke sij den koninglijken troon vernietigt, en hunne zoogenaemde

[p. 93]

Republiek opgeregt hebben. De Representanten van het Frans volk J.L. Lefebvre (de Nantes) en D.V. Ramel waren snagts binnen dese stad gearriveert, en logeerden in den Beer op de Meer. Dese feest wird daer en boven nog vergroot met de opening der Schelde.

Den 17 Augusti den naermiddag om 4 uren zijn de gemelde twee Representanten geklommen in een schip vaerende van aen Laureijsfort tot voor de werf, alwaer sij de Municipaliteijt met hunne 3 kleurige sluijers onthaelden aen boord, immers drij van dese als Matheij, President, J.P. Dargonne, agent nationael en C. Pineda subst. ag. nation., drij die met de fransche seer wel overeenkomen. Eene der Representanten dede eene aenspraek over die omstandigheid, waernaer gemelde representanten het volgende besluijt vercondigt hebben:

VRIJHEID
BROEDERLIJKHEID
GELIJKHEID
Antwerpen 30 Thermidor, derde jaer der Fransche Republiek eene en onverdeelbaer.
De Representanten van het volk, bij de legers van het Noorden en van Sambre en Meuse in de Nederlanden.
Overwegende dat het tijd is, dat de landstreken, op welke de Republiek hare wapens gebrogt heeft, genieten de vrugt van haere overwinningen, en van weldadige poogingen van de verdedigers der vrijheid;
Overwegende, dat Frankrijk altijd hegt aen hare Zegepraelen de vrijmaeking van den ackerbouw, den voorspoed van den koophandel en de voordeelen, welke het volk er van genieten moet.
Besluijten het volgende:
Art. I. - Alle schepen van alle slag, voorheen Belgische en Antwerpsche, zullen Nationaele vlag voeren.
Art. II. - De vrijheijd van hunne scheepvaert op de Schelde is uijtgeroepen, zij is gestelt onder de waerborg van de Republiek.
Art. III. - De reglementen die het Nationael belang en het welzijn van den koophandel vergen voor de haeve van Antwerpen,

[p. 94]

zullen onophoudelijk gepubliceert worden. De algemeijne en besondere wetten op de scheepvaert, policie, en den ontfang van de Nationaele Rechten, zullen er bij provisie geexecuteert worden volgens hunnen inhoud.
(waren geteekent) D.V. Ramel.
J.L. Lefebvre de Nantes.

Seffens hoorde men het grofgeschut op de vesten en wallen, op den waterkant, alsook op 't Casteel losbranden, en die dese feeste ter herten gong, riepen Vivat de Republiek, Vivat de Vrijheid der Zeeën. De Representanten gaven dan het bovengemeld besluijt aen de Municipaliteijt over, waerop Jan Hendrik Matheij President van gemelde Municipaliteijt eene redevoeringe uijtgesproken heeft.

De Representanten met de Municipaele Officieren hebben sig alvolgens op het stadhuijs begeven en hebben de feesten bijgewoond etc. Het is er genoeg van geseijd van al die verleijerije en verblinding van onkundige menschen die er geloof aen geven: maer andere wijser zijnde spotten met al de voordeelen, die de fransche ons seggen te brengen.

De Reuskenswagen was ondertusschen op de Meir geplaetst alwaer de muziekanten verscheijde stukken speelden; daer was op die plaets een vuerwerk gereed gestelt, maer konden savonds niet aengestoken worden ter oorsaeke van den regen, is tot sanderdags verschoven.

Het garnisoen kwam binnen de borze, die verligt was, afdrinken de tonnen bier, bij de brouwers in requisitie genomen, en vaten wijn daer gelegt, alles onder herhaelde geschut en geluij.

Den 18 Augusti 1795 smorgens om 7 uren begon het geronk van 't canon de binnenkoomst van een 2 mast schip

[p. 95]

uijt zee, aen te kondigen, welk van het canon op de werf staende beantwoord wird, en savonds om 9 uren wird het gemeld vuerwerk afgestoken. Men mag seggen dat men geene vreugden sag bedrijven, dat er van onse goede ingesetenen niet meerder gedaen wird als dat er bevolen was, met een woord daer wird van al die zoogenaemde weldaeden geen werk gemaakt, men kent de vrij en gelukkigmaekers maer al te wel.

30 en 31 Augusti trok er volk van 't garnisoen deser stad uijt naer de dorpen van Wijneghem, Schilde, Bregt, S^t Theunis, Brasschaetse heijde om aldaer te gaen campen, waer van ons de oorsaeke gants onbekent is. Men peijst of er gevreest word van eenige inrukking in Holland of elders. Ondertusschen wirden de canons met de affuijten van het Casteel naer de werf gevoert en schepe gedaen naer Douaij, naer het wapenhuijs gevoert.

September

3 September trok er wedrom veel volk naer de campen buijten dese stad. Tegen den middag waren er op de Meer seer vele crijgsvolk vergaedert en ook aen S^ti Caroli kerk in welke op den predikstoel iets afgelesen wird. Het was soo men mijnt de nieuwe constitutie van Vrankrijk, die hun voorgestelt wird om door hun aengenomen te worden.

4 September kwam er veel crijgsvolk uijt Vlaenderen binnen en vertrokken sanderdags naer buijten in de campen.

5 September wird aen de soldaeten wedrom iet voorgelesen in de Jesuieten kerk. Men seijde wedrom dat het de nieuwe Constitutie van Vrankrijk was die hun voorgestelt wird.

[p. 96]

Den 11 September 1795 wird wegens den generael Francastel, commandant alhier, aen de boekdrukkers deser stad de volgende brieven gister gedateert, rond gedraegen:

PLACE D'ANVERS
LIBERTE
EGALITE
N^o 1280
Anvers le 24 fructidor l'an quatrième de la République Française, une et indivisible.
Le Commandant Militaire,
Au citoyen Bruers imprimeur au détroit de Gibraltar,
Conformément aux dispositions d'un ordre du général Morgan, commandant le Brabant occidental en datte du 23 de ce mois, il vous est expressément défendu Cⁿ et sous peine d'exécution militaire et de prison, de ne rien imprimer, faire afficher ou placarder, autrement que dans les deux langues.
Les imprimés traitans d'objets particuliers devront au préalable être soumis à mon visa, et ceux relatifs à des objets d'administrations et émanés des autorités civiles devront être visés par le général.
La présente déffense aura son effet à compter de ee jour et toutes les contraventions qui y seroient faites à l'avenir seront sévèrement punies.
Le commandant Militaire,
signé: Francastel.

Nu mogt er niets meer gedrukt worden als in de twee talen geene placcaerten, bekentmaekingen, nog selfs de gazette niet, en alles moet nog aen de fransche goedkeuring onderworpen worden.

Daer was ook order selfs onder bedrijging, aen de wethouders, van de stallingen wedrom in staet te stellen; die daertoe geensints in staat waren, geenen middel wetende om zulke enorme bekostingen uijt te konnen vinden. De stad om soo te seggen geen geld in kas hebbende en daer tegen zoodanig in schuld zijnde, jae men spreekt van millioenen die zoo men segt nog niet betaelt soude zijn. Dese stallingen waervan sommige noijt gebruikt zijn geweest zijn ten allen kanten ver-

[p. 97]

destrueert en van de planken en het voorder houtwerk etc. berooft, selfs zoodanig dat er op verscheijde plaetsen ingevallen zijn; jae dat er om zoo te zeggen, geen overblijfsels meer van te zien zijn, en dit geschiede zonder dat er nog van 't militair nog van stads wegen eenig beletsel tegen gedaen wird.

Sondag 13 September 1795 savonds seer laet was 't collegie en duerde seer laet, dog men hoort niet waerover.

14 September sloegen de fransche soldaeten tenten buijten de Kipdorp poort in de werken digt tegen den weg, en gingen daer onder liggen; dog dit en ontlastte de Borgers niet want men tegenwoordig meer logeren moet als voor dezen; jae die met de wijken logeert heeft dese tweemael in huijs op eene week, en dan elke reijse 2 man voor 2 nagten. Dat is de vrijheijd lieve borgers, en geeft men dese volkeren den kost niet dan moet men hun de soup en hun vleesch koken en dus sijn hout verstoken voor niet, hetwelk wel groote opspraeke onder de ingesetenen maekt, maer 't en helpt er niet aen.

Na middag ging er voet en peerdevolk naer Vlaenderen over, alsoo er te Temsche eene tumulte was voorgevallen tegens de opkoopers der graenen, hetwelk door het volk belet wird. Snagts ging er wederom volk over, men seijde naer S^t Nicolaes om de zelve redens; daer sijn om die oorsaeken nog op andere plaetsen diergelijke desorders geweest; het volk wilde ten allen kanten, het opkoopen beletten, om de duerte te doen ophouden. Den oogst was nogtans wel gelukt en de graenen enorm duer: jae ten zijn niet alleen de graenen maer alles, de keirsen f 5-6 den steen; de boter 10½^s, het vleesch 5, 6 a 7^s 't pond, het smout 20^s den pot. Wat dunkt U van zulke vrijheijd?

[p. 98]

19 September kregen de Eerweerde Paters Supprior en Procurator der L.V.B. alhier bij de Discalsen met permissie gekomen zijnde, tijding dat se wedrom in hun clooster komen mogten. Dit gaf groote blijdschap aen de welpeijsende ingesetenen deser stad. Dit was ingevolge een besluijt van den volksrepresentant Gironst, heden geteekent.

Dit clooster en kerk zijn in eene droeve gesteltenis, en zal veel geld kosten van in staet stellen. De kerk diende nu sedert eenigen tijd voor eene entrepot der koopmans goederen, en in 't clooster was eenen wijnkantin of herberg.

20 September is den vogel op 't Kasteelplijn geschoten door de liefhebbers van den handboog deser stad, en van veele vremde schutterijen en gilden als van Gend, Brugge etc. dewelke aldaer genoodigt waren. Waermede vele prijsen te winnen waren. Den hoogsten was van 20 kroonen.

Den 21 September 1795 smorgens om 11 uren hebben de P.P.L.V. Broeders besit van hun clooster genomen en er ook werkvolk ingestelt. Dit geschiede ten bijwesen van den Generael Morgan, en ingevolge van zeker arreté van den Volks-Representant te Brussel de dato 19 deser volgens onsen stiel, geteekent: Gironst, waer bij gemelden generael gemagtigt is van dese Paters toe te laeten in hunne ouden woon weder te koomen, onder sijne ommiddelijke waeksaemheijd en sonder dat zij voor het tegenwoordig eenige weder eijsschen konnen doen der meubelen van dit clooster. Dog dese Paters hebben welhaest tegenstrevingen wegens de Municipaliteijt ontmoet waerdoor de wederkoomste vereijdelt scheijnt te zijn. De soldaeten bleven daer nog altijd in liggen.

Tenzelven dage waeren er verscheijde bijeenrottingen binnen deze stad van het gemeijn volk tegens de backers, omdat

[p. 99]

het brood zoo extra kleijn was, daen wird van plunderen gesproken. Men sag dan den volgenden dag, verscheijde patrouilles door de stad kruijsen, en daer was sanderdags wegens den generael Morgan eene proclamatie aengeplakt waerbij hij segt alle desorders rigoureuselijk te sullen doen straffen etc.

Den 30 September smorgens waren er oproerige bewegingen onder het gemeijn volk tegens verscheijde fabriqueurs of kooplieden in dimitten, die met meulens werkten op (sic) catoen te spinnen met 60 of meerdere spillen, hetwelke aen de catoenspinsters zeer nadeelig was en de oorsaeke van dese tumultens. Het gemeijn volk haelden dese meulens uijt de coopluij huijsen, sloegen se aen stukken en verbrandden deselve, als op den oever en op de veemerkt gebeurde. Seffens sag men het garnisoen gedeeltelijk in de wapens en patrouillen soo te voet als te peerd, waerdoor dit welhaast gestilt wird.

October

Den 6 October na middag is er seer veel krijgsvolk langs Kipdorppoort ingekomen uijt de kampen in den Heijkant; dese wirden voor 't grootste gedeelte al wedrom bij de Borgers geleijd, eenen ondraegelijken last die nooijt op en houd.

Den 7 October smorgens vertrok er volk naer Gend.

Den 7 October 1795 smorgens van 8 tot 9 wird met het geluij van alle de klokken deser stad aengekondigt dat dese Nederlanden benevens het land van Luijk aen Vrankrijk vereenigt waren. Ziet wat er ten dien eijnde in den morgent voor het stadhuijs en op verscheijde hoeken der straeten deser stad door de weth en notabele is afgecondigt (zie verder).

[p. 100]

Smorgens om 8 uren hadden de Fransche troupen sig in parade opgevormd voor het stadhuijs, alwaer de Municipaliteijt sig ook bevond. Men hoorde seffens daer onder het handgeschut en onder het geronk van 't canon het geroep van vivat de Republiek, vivat de Nationaele Conventie!

De President der Municipaliteijt J.H. Mattheij heeft ter dier gelegenheijd, in den naem van gemelde Municipaliteijt eene redevoering uijtgesproken welke in druk verschenen is. Het geluij wird van 11 tot 1 uren geluij wederom en ook savonds van 7 tot 10 uren herhaeld, ingevolge een besluijt van stadswegen gister uijtgecondigt, waerbij ook besloten was:

dat het geluij zoo drij dagen continueren moest, en dat alle de inwoonders den voorgevel van hunne huijsen verligten zullen van 8 tot 10 uren.

Hetwelk van de franschgezinde met vreugt gevolgd wird en van sommige goede inwoonders uijt vreese; andere deden niet; jae daer waren gantsche straeten daer niet een ligtjen te zien was. Het stadhuijs was verligt en op de merkt wirden van stadswegen pektonnen gebrand, hetwelk sommige franschgesinde ook gevolgt hebben.

Ziet hier hetgene er als boven gesegt gepubliceert en alomme aengeplakt is:

WET.
Nopens de vereeniging vant 't Belgenland en het Land van Luijk aen de Fransche Republiek van den 9^sten dag der Wijnmaend, 4de jaer der Fransche Republiek etc.
De Nationaele Conventie, naer gehoort te hebben het rapport van zijn comité van Algemeijn welvaeren, decreteert het volgende:
Art. 1. - De Decreten etc.
(Schrijver laat hier plaats open om het decreet in te voegen).

Alle goede borgers waeren vol droefheijd over alle dese veranderingen, en vreesden met reden den gantschen ondergang

[p. 101]

van de oude constitutie; jae men was grootelijks bedugt dat alle Fransche nieuwigheden zullen ingedrongen worden, en dat dit alle naerdeel aen onse religie en alle geestelijke en wereldlijke corporatien toe brengen zal. Dog wij betrouwen ons op den Almogenden God en hopen dat hij ons haest uijt die slavernije verlossen en de wapens van onsen wettigen souvereijn Frans II Keijser en Hertog van Brabant segenen zal en ons eene goede en geruste regering verleenen zal. Dit is het verlangen van alle goede en catholike borgers.

Schrijver voegt in nota bij:
Het Nederland was in arrondissementen of departement op de Fransche maniere verdeijlt geworden en genaemt als volgt, te weten:

1.	De Lijs, hoofdplaets Brugge.
2.	De Schelde, hoofdplaets Gend.
3.	De 2 Neten, hoofdplaets Antwerpen.
4.	De Deijle, hoofdplaets Brussel.
5.	De Neder-Maeze, hoofdplaets Maestricht.
6.	D'Ourthe, hoofdplaets Luijk.
7.	Jemappe, hoofdplaets Bergen.
8.	Samber en Maese, hoofdplaets Namen.
9.	Van de Bosschen, hoofdplaets Luxemborch.

Daerenboven was het Hollandsch Vlaenderen provisionelijk eene bijzondere administratie onder de opwekkinge van 't gouvernement, alhoewel dit deel maekte van het arrondissement der Schelde. D'hoofdplaets van 't Departement zal 't Zas van Gend zijn.
Dese verdeijlinge was door den Comité van algemeijn welzijn te Parijs op 14 Fructidor goedgekeurt.
De Representanten van het Frans volk bij een besluijt de dato 1. Compl. dag hadden (geregeld) op het systema van organisatie die de Comité van algemeen welzijn, door zijn besluijten van 14 Fructidor aengenomen heeft ten opsigte der Administratie en beoeffening der justitie van 't Belgenland (hetgeen volgt):
Dat den Raed van 't provisionneel gouvernement zal uijt 10 Leden bestaen, te weten: Delvallagache, Meijer, d'Outrepont, Delecroix, Bonaventura, Lambrechts, Roemers van Maestricht, Dela-

[p. 102]

buisse, Delneufcourt, Solvijns, actuelijk lid van 't arrondissement van Brabant.
Dat met consultative stem worden tot den Raed van 't gouvernement geroepen den Opper-Commandant van 't Belgenland, den Betaelder-generael van 't leger, den Directeur generael der Nationaele Domeijnen en den Directeur generael der douanen.
Dat van morgen af te beginnen den Raed van 't gouvernement in de bedieninge zijner fonctien zal treden etc.
23 September 1795.

Den 11 October 1795 na middag en tegen den avond is er seer vele crijgsvolk van de campen van Schilde en der andere dorpen daer omtrent gelegen, met allen spoed binnen dese stad gekomen, dewelke sanderdags smorgens vroeg naer Vrankrijk vertrokken, als naer Parijs soo men seijde, alwaer het volk tegens de conventie op staet, hunne vrijheijd moede sijnde. Vele aldaer als in het land om eenen koning roepende.

De wagten waren sanderdags ten allen kanten binnen dese stad ingetrokken hetwelk welhaest desorders veroorzaekte; want het gemeijn volk begon zig tot plunderinge uijt te laten naementlijk aen de Fransche magazijnen, dog seffens kwamen er patrouilles te been, zoodat alhier seffens gestilt is.

Den 11 October wird de Fransche Constitutie alhier van stadswegen op 't stadhuijs afgelezen.

Den 16 October na middag wird alhier met trompetten trompetten langs de straeten uijtgekondigt:

dat de Fransche sols en 2 sols, die men gemeijnlijk gros sols noemde, omdat se seer dik van klokspijse gemaekt waren, sonder eenig tegenseggen ontfangen moesten worden.

D'eerste die sig tegen het ontfangen der zelve gestelt hadden waeren die van de accijsen, seffens wird die wijgering door vele andere gevolgt, hetwelk groote opspraek bragt onder

[p. 103]

degeen die van die slechte munte sterk voorzien waren. Met heel zakken sag men er in betaelinge aenbrengen, het welk sekerlijk den eenen of anderen tijd groote schaede aen verscheijde persoonen zal toebrengen.

Met dese publicatie worden se nu op de publieke comptoiren als accijsen etc. wedrom aengenomen. Veele vragten siet men er van naer die comptoiren en ook naer de cooplieden brengen, seg vrachten, want 20 van dese stukken van 2 sols de franse wegen 1 pond antwerps gewigt, dus als men eene betaelinge van £100,, Cour. ontfangt in die specie, men alsdan 100 pond gewigt bevind, en het is eene spijse daer de geelgieters maer 8 stuijvers het pond voor geven willen. Ziet wat verliesen daer aen te verwagten sijn.

Daer waeren op dezelve tijd wedrom vijf nieuwe Officiers Municipael gekosen en aengestelt, waerscheijnlijk tot het vervullen van openstaende plaetsen, immers het zijn de volgende:

Charles d'Or, advocaet, genoegsaem bekent.
J.F. van Lancker, Meirschenier, Schoenmarkt die onder de 36 zoogenaemde notabele was.
............ Van Lansenberghe, die nog eens gekosen is geweest.
Paulus De Kepper, advocaet, die er niet schijnt mede gedient te zijn, immers heeft welhaest sijne ontslaeging weten te bekomen.
F............. Janssens cruijdenier, ook van de 36 notabele van 30 April.

Daer was onlangs ook een tresorier deser stad gekosen, door de notabele van 30 April lest, eenen persoon van hun corps, te weten Borrekens, Officiael van wijncomptoir alhier.

Den 24 October 1795 voor noen zijn alhier ter puije van het stadhuijs verscheijde besluijten afgekondigt, onder andere de 2 volgende, te weten, een van 22 der Wijnmaend (13 deser maend) luijdende als volgt:

[p. 104]

VRIJHEIJD - GELIJKHEIJD
Brussel den 22 Wijnmaend, 't vierde jaer der Fransche Republiek.
De verbeelders des volks, bij de Legers van den Noorden, de Samber en Maese.
Gehoort den Raed der Regeeringe;
besluijten het naervolgende:
Art. I. - De Geestelijke goederen mogen niet verkogt, ontvremd, verwisselt of verpand worden door de tegenwoordige bezitters.
Art. II. - De goederen der geestelijke corporatien, wereldlijke of reguliere, mogen voortaen niet verpagt worden als door publieke persoonen, en onder het gesag van den Bestierder des Lands-inkoomsten of sijne aengestelde. De voorgaende huerceelen mogen provisionelijk niet vernieuwt worden als ses maenden voor den verschijndag.
Art. III. - Alle opbrenging der capitaele-sommen van renten, toebehoorende 't zij aen wereldlijke of geestelijke corporatien, 't zij aen Godtshuijsen, of instellingen geschikt tot publieke opvoeding, zijn provisionelijk opgeschorst, behoudens de consignaetie der capitaelen, welke door de schult rentenaeren zal mogen gedaen worden in de casse des Lands-inkomsten.
Art. IV. - Elke corporatie of geestelijke instellinge, wereldlijke of reguliere, zal verpligt wezen, van binnen de thien dagen van d'afkonding van het tegenwoordig besluijt, over te geven in handen van den Bestierder des Lands-inkomsten of zijne aengestelde, eenen omstandigen staet zijnder goederen en inkomsten, en bij gebrek van daer aen in den bestemden tijd voldaen te hebben, zullen deselve inkomsten aengeslaegen en provisionelijk in bewaering gestelt worden.
Art. V. - De geseijde corporatien en instellingen zullen gehouden wezen te bezorgen de verklaering of lijste der boeken, en handschriften hunder bibliotheken, door hun geteekent en bewaerigt, binnen den tijd door den IV art. voorschreven, deze zullen ter secretarije van elke Omtreks-Bestiering in bewaering gestelt worden: en bij gebrek wegens dezelve corporatien en instellingen van dezelve binnen den bestemden tijd overgegeven en in bewaering gestelt te hebben, zal men hunne bibliotheek ter bevoordering van de geseijde Bestieringen toezegelen.

[p. 105]

Dit besluijt sal gesonden worden aen de elf Omtreks-Bestieringen onderhoorig aen dese Raed der Regering, om afgekondigt te worden overal waer het noodig wesen zal.
Was onderteekent: Giroust. Tegengeteekent: Delcombe, secret. prov.

Dit bragt groote bedugtheijd onder de geestelijkheijd en onder onse goede ingesetenen, welke dit aensaegen voor eene aenstaende vernietinge van alle Abdijen, cloosters etc. in dese landen, en de aenslaeginge van alle desselfs goeden. Wat er van zij, wij hopen dat de almogende Godt zulke rampen van ons afkeeren zal.

De 2de was eenen brief van den Agent Nationael der Algemeijne Bestiering van den omtrek van Brabant. Aen de Nationaele Agenten, Officieren van Policie, Municipaliteijten en vergaederingen belast met de judiciele (?) bediening van dezelve omtrent, de date 24 Wijnmaend 't vierde jaer der Fransche Republiek. Luijdend als volgt:

Borgers,
Om mij in staet te stellen tot d'uijtvoeringe van het besluijt der Verbeelders des Volks, van den 15 deser maend, raekende d'ontvreemding, verplaetsing, of wegdraeging der penningen en publieke papieren, noode ik u mij zoo haest doenelijk, en binnen eene Decadi, of thien dagen voor allen uijtstel, te geven:
Eenen duijdelijken staet der voorwerpen hiernaer beroepen, die verplaetst of weg-gedraegen en niet weder besorgt sijn geweest, te weten:
1^o Der rekeningen, hoedanig ook mag wesen hunnen oorspronk, toebehoorende aen het gewesen gouvernement.
Dergene voortskomende van de belastingen en andere afhangelijk van de Provinciaele inkomsten, dat is te seggen, van de gewesen staeten, etc.

[p. 106]

Ingevolge wirden de leden der staeten, sig hier bevindende, de oude schepenen en andere persoonen in stadsdienst voor den franschen inval geweest hebbende voor de Municipaliteijt gedaegt en scherpelijk onder eed ondervraegt naer alle de gemelde voorwerpen, naementlijk naer het geld van 't Staete Comptoir dat in tonnekens van het stadhuijs zoude weggevoert zijn.

Zoo gaet het tegenwoordig in onze stad, zulke verfoijelijke inquisitie moest men gedoogen. Dat is de vrijheid. Dog het is te hopen dat s'er wijnig voordeel uijt trekken zullen.

Daerenboven ten opsigte der thiendens was 'er ook al verbod, de thiende heffers wirden 'er van beroofd, de betaelinge moest er van in handen van den ontfanger der Domeijnen gedaen worden.

Ziet de proclamatie welke den ontfanger der Nationaele Domeijnen bij brieven gedateert binnen dese stad Antwerpen 4 Brumaire 4de jaer (26 October) ten dien opsigte aen de Hoofd-Drossaerd J.B. Lauwers, zond om aen zijne onderhoorige Drossaerden ter publicatie te verzenden in hare respectieve gemeijntens en luijde als volgd:

PROCLAMATION
L'arrêté des Représentants du peuple du 26 vend^e dernier détermine enfin d'une manière certaine la perception des dismes des corporations religieuses à la République Française.
En conséquence de ces dispositions il est ordonné à tous fermiers, locataires des dismes, des couvents, cures, chapitres, abbaies, communautés, de ne se libérer de leur dû qu'entre mes mains, sous peine de paier deux fois le montant de leurs dismes, défendans en conséquence expressément à tous décimatiens, cures, recevans des chapitres, couvents, abbaies, communautés de recevoir aucun denier provenant d'yceux sous les peines portées aux articles 9^e de l'arrêté du 7^me praireal et 7^e de l'arrêté du 18 thermidor dernier, toutes protestations, oppositions contraires à cet égard sont déclarées nulles et non avenues.
Le Receveur des Domaines Nationaux à Anvers,
(signé): A. DEPREZ.

[p. 107]

Zoo zag men de geestelijkheid tegen alle regtveerdigheijd van een oud regt, hetwelk sij soo vele eeuwen gerust bezeten hebben, berooft worden; dog verscheide voorderde dit stil in.

November

1 November kwamen siekenen uijt Holland; het clooster van Terzieken wird wedrom voor hospitael bereijd gemaakt.

Daer was tegenwoordig seer weijnig crijgsvolk binnen deze stad, het meestendeel was onlangs weggetrokken, zoo naer den Rhijn als naer Vlaenderen tegen de zee alwaer de Engelsche schepen zig somtijds vertoonden. Men had geen wagten meer aan de poorten, omdat er zoo weinig volk was.

Ondertusschen de desorders aen de Huijdvetter Capel, door dien dat er geene genoegsaem boter aengebragt wird, om de menschen welke sig aldaer met hunne briefkens aenboden te kunnen bedienen, te groot zijnde, wird er op 5 November wegens het comité van Policie etc. aen sekeren Janssens, geelgieter in de Zuerstraet, die aldaer commissaris was, en benevens andere de boter uijtgaf, geschreven van deselve om die oorzaeke te sluijten, met dese woorden:

LIBERTE
EGALITE
AMOUR DE L'ORDRE.
Anvers 15 Brumaire 3^e année Républicaine.
Le comité de Police des Hospitaux et Prisons
au Citoyen Janssens.
Citoyen,
Uwe sal van dag het Botter magasijn sluijten en geen meer verkoopen tot dat het met de Briefjes regtig sal zijn, want het desordre die daar door komt is al te groot.
Salut en Broederlijkeit,
geteekent: E. PINCOLA ofm.

[p. 108]

Zoodat dese capelle dan ook gesloten en het boter verkoopen is in het dak gebleven.

Den 6 November smorgens om 4 uren, en vroeger (na middernagt) was het zoo ongestuijmig weder van den wind uit West-Noord, dat er daken, schouwen en gevels afvlogen door de rukkende winden. Ten allen kanten sag men de straeten met steenen bestroijt, jae de molen genaemt............ staende aen den Damme buijten de Roode poorte wird door den schrikkelijken wind neder geworpen; en dengenen van Sinekens (?) genaemt............... staende op de veste boven S^t Laureijs fort desen viel van den berg af en gants in stukken verbrijselt. Op desen laetsten leest men dit volgende cronica:

sI DeVs proteCtor sIt
neMo IpsI noCebIt.

hetwelk het jaer 1710 uijt maekt wanneer hij nieuw soude gestelt geweest hebben zoo men seijde, en alsdan afgebrand geweest hebbende.

Daeren boven wirden er groote boomen uijtgerukt, vensters uijtgeslagen en het ijzer ciraed op den toren van de borze naer de Zuijd zijde en den arend daerop staende, wird geheel krom gebogen door den straffen wind; jae de menschen op de straeten gaende wirden ten gronde geslaegen. Het water was niet minder ongestuijmig, verscheijde schepen op de Schelde voor dese stad liggende, wirden van hunne ankers afgebroken en weggedreven; daer en boven vreesde men voor eenen watervloed; dog het is niet zeer hoog opgekomen, den wind tegen den middag gaen liggen zijnde.

Den 7 November zijn de camperende soldaeten van voor dese stad binnen dezelve gekomen en hebben hun camp en tenten van aldaer opgebroken.

De wijkmeesters waeren ook van het schrijven der loge-

[p. 109]

ment briefkens voor de militaire eijndelijk verlost, het waren nu de zoogenaemde Notabele die men in dit ampt herplaetste. Dog 't en duerde niet lang.

Den 10 November was er van stadswegen alhier aengeplakt de volgende proclamatie:

Overwegende dat het grootste getal der bewind hebbers der weldaedige stigtingen, godtvrugtige oprechtingen, ende goederen, geschikt tot hulpe der ongelukkige en behoeftige deser gemeijnte, ten achteren gebleven zijn van hunne staeten en leijsten van bestand over te leveren, gelijk zij voorgeschreven zijn door het besluijt van de Centraele Opperbestieringe van het Belgenland, gedagteekent den 29 der Wintermaend derde jaer der Republiek.
Overwegende dat deze onverschilligheijd, ten opsigte van een voorwerp, hetgeen eenen wezendlijken invloed heeft op het gemeene Best, etc......
(Ziet dezelve de dato 26 der Wijnmaend).

10 November. Ten was niet alleen in de steden dat zulks plaets had, want de wethouderen of Municipaliteit deser stad in dato 2/30 Vendemaire (22 October) ten dien opsigte aen den Drossaerd J.B. Lauwers schreef, daerbij copije van den Circulairen brief zendende, welke de Administratie Generael van Brabant hun geadresseert had onder den datum van den 21 Vendemiaire 4^e jaer etc., met order van den zelve sonder uijtstel te transmitteeren en er zig aen te gedraegen: gemelde Municipaliteijt daerin sig aldus uijtdrukkende:

En conséquence elles (les Municipalités) nous enverront les tableaux de consistance de tous établissemens de bienfaisance situés dans chacune d'elles, et sous cette cathégorie nous comprenons la masse des biens et revenues, spécialement affectés à la table dite du S^t Esprit de chaque paroisse, de même que toutes les fondations pieuses quelconques, destinés à l'entretien et au soulagement des indigens, nous chargeons les Municipalités des communes respectives, de se faire exiber ces tableaux dans les

[p. 110]

formes prescrites par les directeurs ou administrateurs de ces établissements de charité, et de nous les faire passer avant le 30 Brumaire (21 Novembre) prochain pour tout délai etc.

Zoo moet alles in hun handen vallen; dog het scheen dat er seer weijnig agting op genomen wird en dat het 't meestendeel dit maer loopen lieten.

21 November was er aengeplakt een besluijt van 17 Nevelmaand (8 November) waerbij vastgestelt word:

dat alle regten, impositien en lasten, schulden, huerceelen en nationaele Domeijnen etc. in metalike, in klinkende geldspecien moeten betaelt worden, tot dat er anders zal beschikt zijn, maer dat daeronder niet begrepen zijn de schulden en obligatien in Republikaensche munt aengegaen etc.

Sedert 9 November 1795 was er al order op 't Bier accijns gegeven van geene assignaten meer te ontfangen, maer goede metalike geldspecien. Daerenboven moesten de ontfangers eenen staet opmaeken van het geld en papiere munt welke sij in cas hadden.

Daer was groote kwestie en geschil met de brouwers, herbergiers en de officiaelen van het accijns, en de stad. Deze laetste wilden dat al het bier 't gene veraccijst was in papier en nog aen den haek hong, op nieuw en in geld moest veraccijnst worden, hetwelk niemand doen wilde; jae de segelaers hadden van stadswegen order van geen bier te laten passen en de brouwers wilden nogtans dat al het bier niettegenstaende het in papier betaelt was, volgens gewoonte zal afgelevert worden. De herbergiers hadden ten dien opsigte eene deputatie naer Brussel gesonden bij den Raed van 't Gouvernement, en wat uijtval dit hebben sal moet men afwagten. Ziet eens wat regtveerdige manier van handelen als men ons met papier opgevult heeft dan maekt men die munt billioen, dit is franschen handel.

[p. 111]

Eindelijk is dese saek soo door de brouwers als tappers doorgedrongen, welke hebben houden staen dat dit goed houden moest volgens alle regt en reden en het ook diensvolgens afgelevert sonder voorderen tegenstand.

Nu sij 't papier afstellen, willen sij dat de contracten zooals die gecontracteert zijn, moeten voldaen worden, maer als sij hunne papiere munt met geweld indrongen, moest men die haetelijke munt tegen regt en reden voor schulden, voor renten, obligatiën etc. in geld aengegaen, aennemen; jae men mogt 'er niet tegen seggen op pene van aen de criminele regtbank overgelevert te worden. Dit is Fransche Republikaensche handel, jae Fransche vreijheijd.

24 November is alhier afgecondigt dat d'ambagten open zijn, etc.

Schrijver voegt volgende nota bij:

Het waren contracten en decreten van de Nationaele Conventie de dato 2 Meert, 28 ditto, 14 Juni en 17 September alle van den jaere 1791.
Bij het eerste werden alle regten, alle meesterschappen en geswoorne en alle privilegiën voor stielen onder wat benaeming het zij vernietigt; jae daerbij wordt gezegd dat de Dekens rekening doen moeten en dat de geldsommen die er in de verscheide kassen der ambachten zijn, zullen in de cassen van het district gestort worden; dat d'eijgendommen zoo meubile als immeubile dier gemeijntens zullen verkogt worden en de voordskomste dier insgelijks in de kasse van 't buijtengewoon zal gestort worden.
Dat met d'uijtkondinge van dit, het vrij zal staen aen allen persoon van dusdanige neringe, konst of stiel te bedrijven als 't hun goeddunken zal; maer dat hij te vorens van eene patente moet voorzien zijn en er den prijs af betaelen.
In de 2de word gesegt: te rekenen (voor de negen nieuwelings vereenigde departementen van den eersten germinal (21 Meert) zullen alle hueren der huijsen of apartementen aen de verscheide corporatien of gemeijntens gegeven, vernietigt zijn en blijven etc.

[p. 112]

In de 3de staet: Art. I. De vernietinge van alle soorten van corporatien van een en den zelfden stiel en professie, eene der grondwetten zijnde der Fransche constitutie, zoo is het verboden van die met er daet te stellen onder wat voorwendsel en forme het zij. De werklieden en compagnons wanneer sij sig bij malkander bevinden, dat se geenen president, nog secretaris, nog deken benoemen zullen, nog registers houden, nog reglementen maeken etc.
Voords nog van verscheide boeten en straffen tegen degene sig hier tegen stellen en doen willen; jae tegen degene dewelke met geweld of door bedreijging zoude te werk gaen tegen de werklieden die gebruik maeken van dese toegestaene vrijheid etc. alle te lang om hier te plaetsen, te meer aengesien het te hopen is dat dese nieuwigheden en verdervelijke wetten hier tog niet agtervolgt zullen worden; jae dat er wel middelen zullen gesogt en gevonden worden om er tegen te streven of om se met stilswijgen en voorsigtigheijd af te keeren.
Eindelijk het laetste van dese decreten de dato 17 September 1791 behelst dat alle aengeslaegen goeden voor de oude bewaerders of Dekens welkers aenslaeging niet zal gevonnist zijn geweest aen de particuliere zullen wedrom gegeven worden, en dit binnen eene maend naer d'uijtkondinge; naer welken tijd die waeren zullen verkogt worden met die welke deel maekten van de meubilen der zelve corpora en gemeijntens etc.

Den 25 November smiddags wird met het geluij van alle de klokken de binnenkomst van den Representant Pérès, in den naem van het Fransch volk, die vergeleijd onder escorte van Fransche troupen de nieuwe regtsbank (administratie) van het ommeland heeft in besit gestelt, dit afkondigende aen het Bisdom, alwaer de regters hun zitting houden zullen. - Onder den naem der Administratie van 't Departement der twee Nethen, de administrateurs benoemt zijn:

............ d'Oudan.
J.B. Lauwers, actuel aengestelden Hoofd. Drosschaerd der 7 quartieren, op het Schelleken.
............ L'Eveque.

[p. 113]

Arnold Meddepenningen, advocaet, soon van wijlen Laurent Solvijns, koopman in d'Hooge straet.
Commissaris: Brulé.
Antonius P. De Moor, advocaet secretaris generael en daer naer ook administrateur, zoon van wijlen ............ De Moor, rentmeester deser stad; dan is
J. Wouters, fabrikeur op de ............ secretaris generael geworden.
............ Wiart, secret. provis.

December

Den 1 December was den Raed van Brabant te Brussel te niet, ingevolge een besluijt der Representanten de dato 6 frimaire (27 November).

Den 2 December was er alhier van stadswegen eene order op den 3 frimaire 4de jaer in 't quartier, door den gnael Songis, opperbevelhebber van Belgenland gegeven, en op 5 frimaire (26 9ber) door den provisoiren krijgscommandant alhier Motte aen de Municipaliteijt bij copije toegesonden aengeplakt, waerbij bevolen word:

Dat de schikkingen van het besluijt van het Comité van Algemeijne zekerheijd van den 11 Brumaire 4de jaer zullen werkstellig gemaekt worden door de troupen in garnisoen liggende in de verscheijde plaetsen der verdeijlingen van Belgenland, als volgt:
Allen krijgsman schildwagt zal ontwapenen allen borger die zijnen post voorbij gaet.
Allen post, patrouille ofte andere krijgswagt in dienst zijnde, zijn gemagtigt tot het ontwapenen der inwoonders, die zij zullen tegenkomen, voorzien van stokken met degens, sabels, pistolen, van stokken met ijser of lood beslaegen, ende zullen die bewegen bij de bevelhebbers der plaetse, die dezelve zullen in bewaering leggen in de magazijnen der arsenaelen, als 'er zijn, ofte zullen die zenden aen den generael Songis tot Brussel om in het arsenael van die plaetse geleijd te worden.

[p. 114]

De generaels en commandanten der plaetsen zullen op de strengste uijtwerkinge van het tegenwoordig bevel waeken.

Den 4 December zijn hier als Aelmoezeniers gekosen d'Heeren: (namen ontbreken).

Den 5 December smorgens om half elf uren wird met het geluij der klok en beijaerdspel aengekondigt hetgene smiddags alhier plaets had. Alsdan kwamen de nieuwe aengestelde crimineele en civile regtsbanken voor 't Departement der twee Nethen daer deze stad de Hoofdplaets van is, onder het herhaeld geluij der groote klok en spelen van den beijaerd, uijt het Bisdom, voorgegaen wordende door de aldaer onlangs ingestelde Opper-Administrateurs van het voors^e zoogaenaemd Departement, naer het stadhuijs alwaer dezelve zijn geinstalleert geworden. Den commissaris van d'uijtvoerende magt heeft aldaer over die instellinge eene redevoeringe gedaen.

Siet hier de naemen:
CRIMINELE REGTSBANK.
President:
Michel, ex-lid van den Raed van 't Gouvernement.
Opebaer beschuldiger:
Ogez, rechter te Brussel.
Greffier:
Anger, Idem.
CIVILE REGTSBANK.
Regters:
Ludov. Dominic. Hermans, advocaet officier Municipael alhier. Theodoor, François De Haan, tegenwoordig Maire alhier.
Louis Torfs, secretaris deser stad.
............ Mongrolle, regter der criminele regtsbank te Brussel.
............ Mens, advocaet alhier.
Carolus J.A. Borrekens, greffier deser stad.
Petrus van Bredael, ex-regter van de gewezen regtsbank alhier.
............ Saladin, oppersten van 't Departement in de Bureau van de Noorden.

[p. 115]

Gerardus Joannes De Beurst, ex-municipalen officier en thans van de zoogenaemde Notabele.
............ Deghison, Raedsheer te Mechelen.
............ Hosselet, Pensionaris te Mechelen.
............ Deudon, Regtsgeleerde.
............ Van der Linden, van Hoogstraeten, advocaet.
............ Quirini, Regtsgeleerden te Mechelen.
............ Van Langendonck, Drossaert van Niel.
............ Lemmens, ex-regter der .................. te Turnhout.
............ Peetermans Van Olmen, Regtsgeleerden.
............ Le Bret, Regtsgeleerden, hier vorens oppersten van den Bureau in den Raed van 't Gouvernement.
............ Thurn, hiervorens idem.
Suppleanten:
Joseph van den Nest, koopman alhier.
Cornelis Dillis, Procureur alhier.
Jon^r Eduardus Carol De Hornes, Advocaet en Schepen alhier.
............ Van Den Broeck, tegenwoordig Maire te Lier.
............ De Quertenmont, Regtsgeleerden te Mechelen, Commissaris van de uitwerkende Directorien.
............ Saulnier, algemeijn Agent der wapens en poeder.
Substituet:
............ Vangenechten, Regtsgeleerden te Turnhout.

Dog 't grootste gedeelte van dese compareerden nog bevond sig bij dese installatie niet.

Den 7 December 1795 smorgens om 9 uren wirden ingevolge de besluijten van d'Administratie van 't arrondissement van 22 Thermidor 3de jaer en 23 Brumaire 4de jaer, alhier op 't stadhuijs voor commissarissen der gemelde administratie aen den meest biedenden en op sekere conditiën voor een jaer toegevoegt of verhuert, de vijf volgende huijsen en hunne toebehoortens te beginnen van desen dag als:

1.	een groot huijs gelegen op de Schoenmerkt nevens en toebehoorende aen het Bisdom;

[p. 116]

2.	een groot en schoon huijs gelegen op de Meer, toebehoorende aen Jon^r Carel van Schorel, afwezig;
3.	een schoon en groot hof van plaisance gelegen te Berchem buijten dese stad toebehoorende aen gemelden Jon^r Carel van Schorel groot ontrent 7 bunder 249 roeden;
4.	een schoon en groot hof van plaisance gelegen te Aertselaer, groot omtrent 900 Roeden, toebehoorende aen Jon^r H.J. Stier, heer van 't zelve Aertselaer, absent;
5.	een schoon hof van plaisance, gelegen te Westmal, wesende van Jon^r L.B. de Powis van Brussel, heer derzelve plaets, nog afwezig.

Dit alles ten profijte der Nationaele Domeinen op welkens bureau in 't Kipdorp de conditiën te lezen waren.

Den 9 December wird alhier ter puije van 't stadshuijs afgecondigt eenen besluijt der Volksrepresentanten Commissarissen van het gouvernement, waerbij de leenen en heerelijke regten afgeschaft worden.

Het waren extracten van verscheide volgende decreten, waerin onderandere te lezen is als volgt:
1^o van 4 Augusti en volgende dagen 1789, op de vernietinge van de leenroerigheid (Feodalité). Bij den 3 artiekel word het uijtsluijtende regt van jagen en van conijnbosschen vernietigt; den 4 vernietigt alle heerlijke regtgebied, Justices Seigneuriales; den 5 vernietigt de tiendens die er plaets van houden;
2^o Extract van de weth raekende de leenregten van 15 Meert 1790, dat de leenregering geheellijk ophoud, bestaende in verscheijde titels: 1^o van de generaele uijtwerksels van de destructie van de leenregeering; 2^o dan de heerlijke regten welk sonder vergoeding vernietigt zijn; 3^o van de heerlijke regten losbaer.
3^o Extract uijt het decreet op de jacht, van 22, 23 en 28 April 1790.
4^o Extract uijt het decreet hetwelk der erfelijken edeldom, vernietigt en gedraegt, dat de titels van prince, van hertog, van graef, marquis en andere diergelijke niet zullen genoemt worden

[p. 117]

door wie het zij, nog aen niemand gegeven worden. De dato 19 Junij 1790.
5^o Decreet welk de steden, vrijheden, dorpen en parochiën aen welke de heeren hunnen naem gegeven hadden, authoriseert hunne oude naemen te hernemen. De dato 20 Junij 1790.
6^o Decret relatif aen regten van eijgendom en van de voierie op de publieke wegen, straeten en merkten van dorpen, bourgs of steden en boomen daervan afhanglijk. De dato 26 Julij 1790.
7. Decret interpretatif van het voorgaende van 29 Augusti 1790.
8. Extract van het decreet gedraegende suppressie van de orders van ridderschap van 30 Julij 1792.
9. Decreet opsigtelijk de distinctieve teekenen van de vernietigde orders van 13 September 1791.
10. Decreet gedraegende verbod aen allen franschen borger van in eenigen act de door de constitutie gesupprimeerde titels en qualifications te nemen van 27 September 1791.
11. Weth opsigtelijk tot de suppressie, sonder vergoedinge, van alle leen of chijnsregten en van alle heerlijke leenschattingen van 25 Augusti 1791.
12. Weth welke vernietigt alle processen tusschen notarissen en feudisten of commissarissen, voor de herkennisse of recouvrementen van hunne regten, van 9 September 1792.
13. Wet welke vernietigt sonder vergoeding alle leenschatting en leenregten, selfs degene door het decreet van 25 Augusti laest behouden, van 17 Julij 1793. Bij den VI art. word gesegt dat de gewesen heeren, leenmannen, commissarissen, notarissen en alle depositarissen van de tittels etc. gehouden zijn binnen de 3 maenden der publicatie derzelve te deposeren op de greffie van de Municipaliteijt der plaetse om alle verbrand te worden etc.
Bij den 9 artikel word gesegt: dat de ontfangers binnen de maend van de publicatie hunne registers en andere stukken op 't secretariaat van 't district zullen deposeeren en dat alle deze stukken zullen openbaerlijk verbrand worden.
14. Decreet welk ordonneert de confiscatie sous huitaine, ten profijte der Republiek, de huijsen en andere gebouwen wapens draegende, van 1 Augusti 1793.
15. Decreet welk ordonneert de wegvoering van de koninglijke

[p. 118]

teekens en van Feodaliteijt in de kerken en andere publieke gedenkteekens van 14 September 1793.
16. Decreet welk eenen term voor die wegvoeringe voorschrijft en de maniere die de confiscatie der terreins en gebouwen op dewelke deze gebleven zijn, voorgaen zullen de dato 18 vendemiaire 2de jaer.
17. Decret interpretatif van het voorgaende van 3 Brumaire 2de jaer.
18. Decreet welk verbied aen allen fransman van de leenregten te ontfangen, ook de schatgelden van servitude etc. van 7 Septembre 1793.
19. Actes van voorregten, op den titel van infeodation, en van verbrandinge der leentitels van 2 October 1793.
20. Weth welke de vonissen gegeven ten opsigte der leenregten etc. vernietigt door het decreet van 28 Augusti 1792 nul verklaert, de dato 9 Brumaire 2de jaer.
En nog meer andere ten dien en andere opsigten te lang om te melden.

Dagelijks om soo te seggen waren er publicatiën op de puije sonder dat men wist waer over, alsoo er geen besluijten meer aengeplakt worden, jae sij worden somtijds selfs niet geheel gelezen, dus dat men met reden seggen mag, dat het maar gevallijk is, dat men eens kennisse heeft van de Fransche nieuwigheden of wetten die er ingedrongen worden.

Onlangs was er ook een besluijt de dato 15 Brumaire (6 November) mede brengende:

Dat d'agterstellen der pensioenen van de afgeschafte religieusen ofte degene uijt hunne cloosters gegaen zijn tot 1 Messidor (19 Junij laest) in assignaeten zullen betaelt worden; dat de pensioenen of lijfrenten ten laetste door de religie kasse, zullen ter proviesie, en te rekenen van dezelve dato, betaelt worden in numeraire; dat de pensioenen, door den 15den artikel van het besluijt van 6 prairial laest leden, toegestaen aen de religieusen van beijde geslagten, reeds uijt hun clooster zijnde, alsook aen degene daer uijt staen te gaen, ter provisie zullen zijn van 900 Livres in numeraire, te rekenen sedert den 1 Messidor gepasseert, dat die geseijde pensioenen zullen betaelt worden bij trimester en altijd 3 maanden voorop.

[p. 119]

Hieruijt schijnt al of sij nog religieusen uijt hunne cloosters zullen doen gaen, of het seer gaen toestaen aen degene zulks vraegen zal. Dog men hoopt beter van onze geestelijke. Het schijnt ook dat se sullen gaen geld trekken, daer sij nu soo lang van berooft sijn geweest, waerdoor er verscheijde van die ongelukkige religieusen in groote armoede zijn gekoomen, en van familie of goede zijn moeten geholpen worden. En nog vreest men en met reden of de beloofde betaelinge wel volgen zal. Godt wilt het geven.

Daer was daerenboven al nog bij een ander besluijt der volksrepresentanten de dato 11 frimaire:

Aen alle particulieren verboden van hout te kappen in hunne bosschen sonder voorgaende declaratie daervan gedaen te hebben aen de bestiering van 't departement en hetgene sonder dese declaratie en permissie afgekapt wird, wird aengeslaegen en geconfisqueert ten proffijte der Republiek soo sij seijden.

Dat is de vrijheijd.

Den 10 December na middag om 4 uren hoorde men alhier alle de klokken luijden duerende tot 6 uren, hetwelk van 8 tot 10 uren savonds hernomen wird, in de brieven van stadswegen aen de parochien ten dien eijnde geschreven stond dat het over eene victorie was, dewelke de Fransche op de Oostenrijksche behaelt hadden, sonder te weten waer, daer wird mede gelaggen, jae men liet de Magistraet daer sig over verheugen, de goede borgers nemen er geen agting op; volgens dat men seijde soude het in Italien zijn.

Den 14 December wird van stadswegen bekent gemaekt de volgende waerschouwinge de dato 22 Vriesmaend (13 December):

De Municipaliteit van Antwerpen, Hoofdplaetse van het Departement der twee Nethen voorkomt het publiek, dat het decreet

[p. 120]

van 17 September 1792, betrekkelijk tot het wedergeven der koopmanschappen en voorwerpen, aengehouden door de vorige knaepen ofte dekens der eertijds zijnde Corpora en Gemeijntens van konsten en ambachten, welkers verbeurte niet geoordeelt zal zijn geweest, in deze Gemeijnte is afgecondigt geweest den 24 November, zoo dat den tijd van een maend bij den 1 artiekel aen de particuliere toegestaen, om de opgenoemde voorwerpen weder te eijsschen, staende te verscheijnen, diegene welke er de verkoopinge van voorkomen willen, geenen oogenblik te versuijmen hebben, etc.

17 December 1795 is alhier van stadswegen uijtgecondigt en geordonneert:

‘Aen alle voortijds afwezige van het land, in hunne wooningen wedergekeert, erstelt of niet erstelt in het besit hunner eijgendommen, en welke nog niet ten vollen hunne contributioneele aendeelen met de proemie en den intrest hebben betaelt, het beloop dier, voor den 10de der toekomende maend (31 deser) in geld te voldoen, in handen van den Borger Charles De Roij woonende in de Cammerstraet binnen dese stad, dien termijn verloopen zijnde, zullen hunne meubelen en vaste goederen opnieuws verzegelt en aenstonds openbaerlijk worden verkogt, tot het beloop der somme welke sij schuldig zijn’.

18 December is den spijker der graenen voor de chijnsen alhier geslaegen als:

Terwe de veertel	f 16,04
Rogge	f 8,16
Garst	f 7,10
Haver	f 4,05
Boekweij	f 6,-
Evene	f 13,10
Witte boonen	f 14,05
Erten	f 11,-
Winter sloorsaet	f 14,10
Somer sloorsaet	f 12,-
Raepsaet	f 15,10
Klaversaed per pond	f -,05

[p. 121]

Peerdsboonen	f 6,10
Kempsaed	f 5,-
Vitsen	f 4,05
Spelt	f 4,-
Sparrie saed	f 4,10

Hieruijt siet men genoegsaem hoe duer allen levensmiddelen tegenwoordig zijn; jae denkt eens hoe veel een brood van 3 stuijvers weegt namelijks...... pond; de boter 10^s het pond, de eijeren 15 st. de 26, en alles in na advenant als het smout, keirse, brandhout etc.

Den 20 December wirden er van stadswegen aen de Dekens der ambagten en Gildens etc. brieven gesonden waerbij hun geordonneert wird van rekening en inventaris van alle hetgeen gemelde Corpora besitten zoo roerende als onroerende, over te brengen tegen 30 Januarij naestkomende.

Den 22 December wirden de Gilde en Ambagtskamers van stadswegen toegesegelt zoo men seijde.

Ten selven dage is alhier den rogge van stadswegen gewogen en ook is er ten zelven dage een viertel roggenbrood gebakken bij de Wwe van den bakker Mertens op den hoek van de Houdaenstraet in de Gasthuijsstraet door een daertoe aengewezen bakker ten bijwezen van......... Segers en......... Van Cuyck Dekens van het bakkers ambagt en van Jon^r Michel d'Henssens en Joris Antonis Herry van de wethouders en daer toe benevens den greffier van de wettelijke policiekamer, van stadswegen gecommitteert zijnde.

Den 24 December was er van stadswegen aen 't stadhuijs aengeplakt, dat de Municipaele bestieringe de ordonnantie van 15 Brumaire 3de jaer (siet hier vore.........) erroept, en besluijt:

[p. 122]

dat het ruijmen van den beir, en het oplaeden van 't slijk zullen worden verpagt gelijk voor het uijtgeven van gemelde ordonnantie, etc.

Vrijdag den 25 December wesende Kersdag, savonds heeft den zoogenaemden Nationaelen Agent S.P. Dargonne, met de stadsdienaers 5 fransche priesters uijt seker huijs op den hoek van de Houdaenstraet gehaelt en in de gevangenis op 't Steen geset. De goede vlugtelingen neemen daer het noen- en avondmael en woonden ook daer en elders. Andere fransche priesters dit hoorende waren seer bevreest en dirven in de wooningen niet blijven; maer begaven sig bij den eenen of anderen vrind, om aen diergelijke gevaeren niet blood gestelt te zijn; jae daer was in andere huijsen ook gesogt, maer gelukkiglijk niet gevonden.

Sondag 27 December 1795 in den morgent is alhier op stadhuijs afgecondigt eene fransche weth van 19 frimaire 4de jaer (10 deser) gedraegende:

Eene gedwongene geldleeninge van 600 millioen in geld speciën. Behelsende in substantie: dat de leenders zullen verdeijlt worden, in 16 classen, geschikt als volgt:

Eerste classe	50, - livres
Tweede classe	60, - livres
Derde classe	80, - livres
Vierde classe	100, - livres
Vijfde classe	200, - livres
Zesde classe	300, - livres
Zevende classe	400, - livres
Achtste classe	500, - livres
Negende classe	600, - livres
Tiende classe	700, - livres
Elfde classe	800, - livres
Twaalfde classe	900, - livres
Dertiende classe	1.000, - livres
Veertiende classe	1.100, - livres
Vijftiende classe	1.200, - livres

[p. 123]

en de 16de en laetste classe en zal niet konnen gemaekt worden als uijt degene wiens fortune is van 500.000 livres in capitael en daerboven, waerde van 1790; en hunne taxe zal zijn 1.500 Livres tot 6.000 na advenant.
Dat dese leeninge uijtgemaekt zal worden in geld (metalique) of in goud en zilver, en dat bij gebrek van dit, de graenen op de cours van 1790 zullen aengenomen worden. Dat de assignaten gelijkelijk in plaets van numeraire zullen aenveerd worden, voor het 100^ste van hunne waerlijke weerde. Dat de sommen zullen afgeijscht worden, een derde in de laetste decade van Nivose (welke eijndigt 20 Junij 1796) en de rest in Pluviose (eijndigende 19 Februarij 1796) (sic). Dat degene in gebreke van betaelinge blijven zullen gecondamneert worden door de administrateurs van 't departement van een 10de van de somme, voor iedere decadi dat sij ten agter blijven. Dat er voor het remboursement van dese leeninge aen de leenders eene recipisse van 10 coupons zal behandigt worden ieder van een 10de van de geheele somme. Dat dese coupons in betaelinge zullen konnen gesonden worden van het recht van enregistrement daar schuldig door successie in linie directe of collaterale. Dat degene op wiens naem sij zullen afgelevert zijn, of hunne erfgenaemen of besitters van hunne goeden dezelve alle jaeren in betaelinge van hunne directe contributie konnen geven, te beginnen met het 4de jaer, bij maniere dat de zelve leeninge in 10 jaeren sal gerembourseert zijn.

Die van de Administratie van het Departement der twee Nethen, in 't Bisdom alhier zittende, schreven daer over in dato 2 Nivose 4de jaer (23 deser maend Xber) aen de Nationaele Agenten en Municipaele Officiers deser stad, waer bij zij hun de afdruksels van bovengemelde weth zonden, en waerbij sij hun, onder andere, in deser voege uijtdrukken:

Op het ontfangen van dezen brief zult gij seffens bijeen roepen alle de Litmaeten van de Municipaliteit van uwe gemeijnte, en dezelve vergaedert zijnde, zult gij seffens beginnen te maeken den naemlijst der contribuabele van uwe gemeijnte.
De zet-boeken der publieke lasten, alsook uwe locaele kennissen zullen U van het grootste nut zijn tot het maeken van die naem-

[p. 124]

lijsten, doch alhoewel U dezelve moeten geleijden in uwe operatien, zoud gij de wet maer zwakkelijk uijtvoeren met uwen tijd te verslijten door eene al te nouwkeurigste verdeelinge, die in den actuelen gevalle des te onnoodiger is om dat de wet niet spreekt als van eene leeninge, queijtbaer op de manier die sij voorschrijft.
Den lijst van die contribuabele moet gemaekt worden met kolommen: in de eerste zullen gestelt worden hunne naemen; nevens dezelve naemen, op de tweede kolom, de beroepinge van den bijzonderling, niet vergetende van daar in 't zaemen te bevatten, de geestelijke corporatien in het gemeijn levende, ende bijzonderlijk de seculieren, levende van hun eijgen inkoomen, van alle beijde de geslagten, en gij zult gelijkelijk gewag maeken van het inkoomen der abdijen etc.

27 December 1795 tegen den noen was de nieuwe gekosene Municipaliteijt of Magistraet op 't stadhuijs onder het geluij der groote klok en spel van den beijaerd geinstalleert geworden.

Ziet hier hunne naemen:

President: François Raijnaud, eenen fransman.

Schepenen en Municipaele Officiers: Jon^r Antonius Herry } alle drij aengeblevene. Jan Frans van Lancker } alle drij aengeblevene. Hendrik J. Van Driesch } alle drij aengeblevene. Joseph Briers, cruijdenier. Joseph Georgerie, geneverstoker (die voorgaendelijk nog gedient heeft op sijne plaetse aengeteekent). J.J. Van Nuffel, Idem. ............ Harsevoort, eenen Hollander van de gereformeerde religie, negociant in snuijf en tabak op de groote Merkt, id. Lambrechts, horlogiemaeker.

Secretaris greffier: Joseph D'Olislaeger, die sig ontschuldigde om sijne minderjaerigheid en in sijne plaets is gekosen en gevolgt: Jacobus Franck, schilder.

Daer naer heeft J.F. Van Lancker ook bedankt, en Hendrik

[p. 125]

Franck laeken verkooper, die van de comité de surveillance geweest heeft is tot schepene gekosen.

Joseph Briers is niet gecompareert, in zijne plaetse is aengestelt Daniel Cuylits.

Zedert heeft Jon^r Ant. Herry en J.J. Van Nuffel bedankt, met een woord, het is een verwart stadhuijs, de oude secretarissen en greffiers kent men niet meer, nog ook geene subalterne kamers, als soo in meijne werckkamer, alle dezelve zijn overgezegelt, in 't kort geseijd, daer is geen regt meer.

Dese weth was door een besluijt der Volksrepresentanten, commissarissen van 't gouvernement de dato 28 frimaire 4de jaer (19 December) benoemt.

Deze installatie was wegens de Centraele Bestieringe van 't Departement op 6 Nivose (heden) vastgestelt bij hun besluijt de dato 3 Nivose (24 deser) bestaende in 10 artiekels waer inne onder andere staet als volgt, het welk mij te interessant scheen om met stilswijgen voorbij te gaen:

Art. 1. - De Constitutionele Municipaliteijt der gemeijnte van Antwerpen zal geinstalleert worden den 6 Nivose.
2. Den selven dag, in tegenwoordigheijd der aengaenden en die in bediening tredende schepenen, en eenen Commissaris van de Centraele Administratie van het Departement, zullen de zegels gestelt worden op alle de bureelen, greffier en archieven des stadhuijs van Antwerpen.
3. D'Administratie benoemt door het tegenwoordige eene Commissie van vijf Lidmaeten die (in tegenwoordigheid des Presidents, der Municipaele Administratie, van den Commissaris van 't uijtvoerende Directorium bij de geseijde Administratie, der vorige schepenen die souden gelast geweest zijn met eene rekeningschap, ofte degene wettelijk geroepen, van eenen greffier of secretaris) zullen voornoemde zegels afdoen.
4. De lidmaeten deser commissie zijn de Borgers:
Jean Solvijns, Administrateur.
............ Van Roie, algemeijn ontfanger.
Jan Blom, besonder ontfanger der Nationaele domeijnen.

[p. 126]

............ Brack, voorheen in bediening aen deser stadstresorije.
En den President der nieuwe Municipaliteijt.

Den 31 December 1795 savonds om 6 uren zijn de 5 fransche priesters (daer hier vore op 25 deser van gemeld is) van het Steen gehaelt en door eenen stadsdiener naer 't clooster der Cellebroeders binnen dese stad, geleden, ten bijwezen van Broeder Gummarus Beldens, Pater van 't zelve clooster, die ten dien eijnde op 't stadhuijs geroepen hadde geweest.

Dese priesters waren uijt Vrankrijk gedeporteert, uijtgenomen eenen die uijtwijkeling was en voor wiens leven men dus bevreest was, alsoo sij de uijtwijkelingen alle dood schieten, het was eenen man wel van meer als 70 jaeren oud; doch dese heeft het geluk gehad van sig onder weg uijt d'handen te maeken, sonder dat er de stadsdieners veel werk van maekten, of eenig ondersoek naer deden; maer de andere vier zijn in 't gemeld clooster gebragt, daer sij wel behandelt zullen worden.