De kronijk van Antwerpen. Deel 1. 1 januari 1770 tot 31 december 1785

[p. 15]

Antwerpse geschiedenisse of Cronijke van hetgene gebeurt is zoo binnen als ontrent de geheele Stad, sedert den Jaere 1770

Anno 1770

9 Januarij na middag, is binnen dese Stad, in de Refugie der abdije van St. Bernaerts op den Oever, overleden den Eerw. heere Edmondus De Vylder, abt van die abdije, na seer godvruchtiglijk ontfangen te hebben de laeste H.H. Sacramenten; hebbende de Abbatiale weerdigheid bekleed den tijd van 30 jaeren, tot den ouderdom van 83 jaeren; 62 van Professie, 58 van Priesterschap en 13 van jubilé; hij heeft voortijds gedeputeerden geweest der Staeten van Brabant, 12 jaeren agtervolgende.⁽¹⁾

Per limam splendent
D.O.M.
ac sepulturae suae
sic poni desideravi
Edmundus de Vylder
Abbas XXXV
oet. 83, prof. 62, sac. 58, Iub. 13
ord. Brab. deputatus 12 an
qui senectute gravatus
reddit terrae
quod suum erat
et animam Creatori suo
adjudicium 9 Jan. 1770.
Si benefecit, bene habuit

(1) In de Choor der Abdij van St. Bernards, op eenen zerk van witten marmer onder de wapens staet:

[p. 16]

orate ut qui pacifice
vixit et rexit
aeterna.
R.I.P.

4 Februarij smorgens, is sijne Serenissime Hoogheid Nicolaus Leopoldus, Prins van Salm-Salm, en van 't H. Rijk, Ridder van het Gulde Vlies, Hartog van Hogstraeten, enz. enz. op sijn kasteel te Hoogstraeten overleden in den ouderdom van 69 jaeren 10 daegen, als sijnde geboren binnen dese Stad op 25 Januarij 1701; was sedert 1741 door haere K.K.A. Majest. Maria Theresia begunstigt met het gouvernement van het kasteel deser stad en onderhoorige forten.

5 Meert begost alhier den Jubilé, vergunt aen alle Christi geloovige door syne Heyligheyd Clemens XIV in sijne verheffinge tot den H. Apostoliken Stoel van Roomen, om den goddelijken bijstand en hulpe te versoeken tot eene salige en gelukkige bestiering van de kerk. Desen jubilé word geeijndigt op 18 Ditto.

Desen namiddag word den wijn van Eer opgedraegen den Heer de Crumpipen, Cancelier van Brabant, door de heeren van 't magistraet deser Stad, geseten in koetsen, voorgegaen door de Stadsboden draegende de wijnkruyken, binnen de Refugie van St. Bernaerts, alwaer hij de stemmen ging opsaemelen voor den keus van eenen nieuwen Abt.

12 Meij, vernam men alhier, dat haere Maj^t Maria Theresia den Eerw. heere Norbertus Bruijndoncx gebortig van Berlaer benoemt had tot abt der Abdije van St. Bernaerts aen de Schelde, na 22 jaeren Prior geweest te hebben.

17 Deser, wird, door de capel-meesters van venerabel capel

[p. 17]

in de Cathedraele, onder koninglijk geluij, gehouden de plegtige uitvaerd, met uijtdeijlinge van aelmoessen, tot laeftenisse der ziel van wijlen sijne Sereniss^me hoogheijd den Prins van Salm-Salm, als medebroeder van het oud Artsbroederschap van 't Alderheijligste Sacrament. De capel was rondom versiert met zegeteekens van wapenen, rouwsiraden en latijnsche treuren lofdigten, alsook den autaer opgeluijstert in 't silver met den wapenschild, waer boven stond:

Legitime certavit
Ideoque coronabitur!

29 Junij voor middag, wird den wijn van Eer, volgens gewoonte door het Magistraet in corpora, geseten in koetsen, en voorgegaen door de stadsboden, draegende de wijnkruijken aen de Posterije, opgedraegen aen den heer Thomas Plunckett, Lieutenant generael, door haere K.K.A. Majest. benoemt sijnde tot gouverneur van den kasteele deser stad en onderhoorige forten.

30 Deser, wird sijne Excell^tie door de officiers van 't garnisoen op den kasteele en door de voornaemste bewoonders van 't selve, met witte brandende flambeeuwen ingehaelt en vergeselt in de parochiale kerke aldaer, alwaer den Te Deum onder de herhaelde salvos van 't canon, gesongen sijnde; geeijndigt wird de plegt van besitneming van 't gemeld gouvernement.

29 October heeft onsen Bisschop, Henricus Gabriel Van Gameren, alhier geweijd; met den titel van Peter Veraert, de nieuwe hergote klok voor de Cathedraele, naest de groote, wegende 8412 ponden. Op de selve leest men als volgt:

Franciscus Engelgrave
ecclesiae Cathedralis
B.M.V.

[p. 18]

decanus et thesaurarius
aediles
Ferdinandus Van Pruysen
Philippus Vermoelen
Petrus Pick
Edmondus Cambier
me fieri curaverunt anno 1770. Illustrissimus
ac reverendissimus Dominus Henricus Gabriel episcopus Antverpiensis benedixit et titulo patrino decoravit me.
G. du Merij me fecit Antverpiae †.

30 October heeft sijne voornoemde Doorl. Hoogwt, in St-Jacobskerk alhier, geweijd de nieuwe groote hergote klok wegende 6010 ½ ponden; een tweede onder den titel van Jacobus Minor, bevoegt met het afbeeldsel van O.L.V., wegende 4619 ponden, beijde door mildaedigheid der parochianten; eene derde, wegende 1145 ponden, onder den titel van S^t Jan-Baptist, gegeven door eenen weldoener. Op deze klokken leest men, te weten op de eerste, onder S^t Jacob:

Door heer Gaspar Wouters, vrindelijk beden en vermaen,
die hij, als goeden herder, aen sijne schaepen heeft gedaen,
wird ick door parochiaens mildheydt hier omhoog verheven
als men schreef, eenduysent, sevenhondert, en tienmael seven.

Misericordiam domini in aeternum cantabo. Fusus sum per Andream III. Anno 1770. Soli Deo labor et gloriae.

Tot Loven bij meester van den Gheyn, ben ick hervormt en bereijt;
door heer bosschop Henricus Gabriel ben ick gebenedeyt;
aen mij wird den naem van Jacobus als patroon gegeven,
om tot luyster van den Godsdienst en de Stad te sijn verheven.
Wij, parochianen versoeken niet anders voor onsen loon,
als beschermt te worden door U, o Jacobus onsen patroon.

[p. 19]

Op de 2de:

Ex liberalitate Parochianorum
aediles
Balthasar De Neuf, S^t S. Van den Cruyse
J.L.M. Herrij, J.G. Gile, H. Van Heùrck.

Na d'ander zijde:

Illus D. Henricus Gabriel
episcopus Antverp. me benedixit
1769
† G. du Merij me fecit Antverp.

Op de 3de:

Van den Godsdienst ben ick den voorlooper,
Daerom is mijnen naem Jan den dooper.
Den gever onbekend maer Jacobs vrind,
Versoeckt door hem den loon dien hij verdient.
Heer meester van den Gheijn heeft mij gemaeckt,
en dus van Loven ben ick hier geraeckt. Anno 1770.

18 November wird, onder het geluij van deze drij klokken, eene plegtige Misse van dankbaerheyd gesongen onder groot musiek; en daer naer den Te Deum door den Eerw^en heere Gaspar Wouters, pastoor der zelve collegiale en parochiale kerk, met uitdeelinge der almoessen.

Den 1^sten December 1770 is alhier, in het klooster der E.E.P. Minderbroeders, overleden den zeer Eerw. pater Wilhelmus Smits, geboortig van Nievelaer in Gelderland, bijgenaamd den Nederduytschen Hieronymus, als overzetter van den bijbel.

Een man, wonderwel ervaeren in de Hebreeuwsche en andere Oostersche taelen, denwelken, binnen het convent der E.E.P. Minderbroeders Recoll., een musaeum ingevoert heeft; en door de weldaedige bescherming van wijlen Zijne Eminentie Tho-

[p. 20]

mas Philippus d'Alsace de Boussu, Cardinael Artsbisschop van Mechelen, Primaet der Nederlanden, zestien boekdeelen in 8^o der Nederduytsche overzettingen van den bijbel heeft in 't licht gebragt, opgeklaert met zeer geleerde aanteekeningen en scherpzinnige waernemingen; waarvan het 17^e deel als geboren na zijns vaders dood ten jaere 1772 is aen den dag gebragt en door desselfs eersten discipel, den seer Eerw. geleerden Pater Petrus Van Hove, gebortig van Rethy, volmaekt.

Deezen seer geleerden Pater is, in de regelkapel ofte capittelhuys van zijn klooster, vóór den altaer, onder eenen witten marmeren steen, met dit opschrift, begraven.

D.O.M.
A.R.P. Guil. Smits
S. Theol. Lic. bis Jub.
Prov. P. Def. totius
Ords. S.P.N. Franc.
Scriptor ac jubilarius
Obijt 1^o X^bris 1770.
R.I.P.

4 December. Zijn alhier gekosen voor almoesseniers D'h^ren Cornelius Claessens en Ignatius Hellin.

19 Deser, van ontrent 5 uren smorgens tot bij middag, heeft eene geweldige stormwind, tusschen overvloedige slagregens merkelijke schaede veroorsaekt aen torens, gevels en schouwen, vensters en daken, alsook op de stadsvesten, plantagien, en in sommige landen menige swaere boomen uytgerukt; veel wooningen, schueren en stallen, tot den grond toe, vernielt; eenen boot in de haeve door de baeren omgeslaegen zijnde, is de schipper jammerlijk onder de golven versmoort; dog sijn sone al swemmende met den riem, wird door den spoedigen bijstand aen wal opgehaelt.

20 December, is den spijker der graenen voor de chijnsen alhier omgestelt, als volgt: terwe de viertel f 5,7, rogge f 3,16 1/3.