Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

5 Hooftstick. Vande ghemene manier en form ghebruyct in bureelsche rekeninghen vande magasinen der amonitie van oorlooch, en hoemen eenighe swaricheyt daer in soude connen voorcommen: Metsgaders besluyt vande bouckhouding op de rest der dispensen van Finance extraordinaire, als der Artillerye, Vivers, en Zeesaken.

ANghesien het den ghenen die hem totte Italiaensche bouckhouding deser stof mocht willen begeven, voorderlick conde sijn kennis te hebben vande form en ghemeene manier der bureelsche rekening vande magasinen, soo sal ick daer af wat verclaring doen.

Voor al is te weten dat den Commissaris bewaerder der amonitie van oorlooch als Rendant, in sijn rekening niet en stelt den prijs der goeden, somme vant ghelt datse bedraghen, dach van betaling, noch dierghelijcke omstandighen (daer sy de Clercken of Bouckhouders der Finance op haer wijse voor laten sorghen) maer alleenelick t'ghene daer hy comptabel af is, te weten de menichvuldicheyt der goeden, als maet, ghewicht, of ghetal.

Op sulcke voet maeckt hy van elcke specie der goeden een besonder Cappitel of rekening, als een van bospoer, een van lonten, en soo met d'ander, stellende eerst den ontfanck, daer na de uytgaef, welcke rekening ten einde wesende, hy begint den ontfanck met haer uytgaef van een ander specie om alsoo op elcke besonder bewijs te doen van sijn bewint.

[p. 101]

Maer want veel lijsten of recepissen der ontfanghen en gheleverde goeden dickwils veel verscheyden specien in hebben, en dat elcke specie by haers ghelijcke moet commen, soo volght hier uyt dat de partyen van sulcke lijsten niet al vervolghens inde rekening by malcander en meughen gheschreven worden, ghelijckse inde lijste staen, maer datmen al schrijvende moet springhen vant een cappitel tottet ander, na den eysch vande specien der goeden.

Waer uyt wijder volght, dat de manier vant hooren en apostilleren deser rekening wat anders is dan de gemeene van gheltrekeninghen, alwaermen de articulen al vervolghens af veerdicht, met hun documenten die inde selve oirden daer op volghen en gheliacheert sijn. Maer alsoo de partyen van een lijste om de voorgaende redenen in verscheyden Cappitelen ghesaeyt staen, en dat de articulen der rekening niet ordentlick en vervolghen, soo moetmen int examineren en apostilleren d'oirden vande partyen der lijste volghen, springhende in de rekening vant een Cappitel tottet ander, na den eysch vande specien der goeden.

T'is oock te weten dat vanden incoop der goeden by de Clercken of Bouckhouders der Finance register ghehouden wort, waer in onder anderen oock comt t'ghewicht, maet of ghetal der goeden, ende alsmen t'selve ghewicht, maet of ghetal van een artikel der rekening bevint daer me te overcommen, soo verstrect dat onder anderen tot document der selve partye, en daerom wort het ghetal der fol. des registers ghestelt inde cant nevens dat artikel, beteyckenende sulcke overeencoming recht te wesen.

De sluyting der bureelsche rekeninghen van magasinen, heeft om de voorgaende redenen oock wat verschils vande ghemeene manier des slots van geltrekeninghen, welck slot ten einde des boucx maer eens en comt, dan hier heeft elcke specie van goet ten einde des uytgaefs haer besonder slot, alwaer t'verschil tusschen ontfanck en uytgaef anwijst t'ghene den Rendant op die specie ten achter of te boven comt.

Tot hier toe wat verhaelt hebbende vande ghemeene manier en form ghebruyckt in rekeninghen der magasinen, soo sal ick hier noch dit segghen: Te weten datment in landen met langduerighe groote crijch, dickwils siet gebeuren, dat de Commisen bewaerders der amonitien met haer rekeninghen seer verwart staende, veel onberekende jaren op malcander laten verloopen, sulcx datter ten laetsten weynich hope is van t'eenigher tijt tot eintlick slot van rekening te gheraken. Ende hoe wel sulcke swaricheyt benevens meer ander deur de voorgaende bouckhouding op de Italiaensche wijse licht soude vallen, als oock dadelick blijckt by veel groote bouckhoudende Facteurs van Cooplieden met soo groot bewint als dit, diens rekeninghen altijt veerdich staen om met yghelick t'alder tijt af te rekenen, en dat niet alleen met een Meester, maer met veel verscheyden, oock niet alleen vande maet, ghewicht en ghetal der goeden als hier, maer oock vant ghelt, verschijndaghen, met alles watter ancleeft. Nochtans want soodanighe Italiaensche bouckhouding in sulcke rekening al te nieuwen sake soude sijn, daer soo haest gheen anvanck af te verwachten en staet, soo sal ick seggen hoemen de voorgaende swaricheyt mijns bedunckens soude connen voorcommen, sonder de selve Italiaensche bouckhouding volcommelick te volghen, maer alleenelick deur wat dat onervaernen dier const lichtelick souden connen doen, t'welck aldus soude toegaen:

Om t'alder uyren, of soo dickwils alst noodich is, te weten hoe veel goets datter van yder specie int magasijn moet wesen, soo sal den Commissaris maken soo veel paer colomnen alsser specien van goeden sijn, elcke met haer op-

[p. 102]

schrift, d'eene voor ontfanck, d'ander voor uytgaef: Daer na eenighe ontfanck of uytgave ghedaen hebbende, hy sal de maet, t'ghewicht, of t'ghetal van yder specie inde lijste begrepen, teyckenen in haer colomne, stellende voor t'hooft de nombre vande selve lijste of recepisse, sonder eenich ander geschrift daer by te voughen, ghenouchsaem ghelijck hier vooren int Schultbouck der distributie int 6 Hooftstick der Vorstelicke dispense ghedaen is, alwaer d'ervaring van dat magasijn, ons doet ghelooven watmen in ander magasijnen daer deur soude connen uytrechten. Maer om dit by voorbeelt noch beter te verclaren, ick sal hier stellen t'begin van twee paer colomnen, van bospoer en van lonten, als volght.

Ontfanck van Bospoer.		Vytgaef van Bospoer.		Ontsanck van Lonten.		Vytgaef van Ionten.
n^o	℔	n^o	℔	n^o	℔	n^o	℔
7	13578	20	1580	18	2176	24	317
25	8420	28	2170	26	61958	30	4184
31	35786	34	3484			32	8642
33	67435	40	10462			35	10234
		42	8725			39	7632
		48	15648

Alwaer neem ick overghestelt sijnde al t'ghewicht des bospoers en lonten, der recepissen van al den ontfanck en uytghaef dieder totten teghenwoordighen dach gheschiet is, soo heeft den Commissaris sijn staet voor ooghen, want hem gevraecht sijnde hoe veel bospoer datter int magasijn is, hy vergaert de colomne des ontfancx, bevindt de somme van 125219 ℔, daer af getrocken de somme des uytghevens bedraghende 42069 ℔, blijft voor t'begheerde 83150 ℔. Maer want hier van yder artikel t'elckens niet anders te stellen en is dan t'ghewicht sonder eenighe woorden, soo heeft dit soo weynich schrijvens an dattet naulicx voor werck te achten en is.

Merckt noch dat al warender van een magasijn veel onberekende jaren verloopen, sonder hope van tot kennis des eintlick slots te connen gheraken, men soude op dese wijse lichtelick daer toe commen, want ghenomen dat een alsoo overstelde hondert gewichten of articulen op een uyr, dat soude op 20 uyren maken 2000 articulen, daerom al hielde de rekening van een jaer 2000 articulen, t'welck al tamelick veel waer, sy soude volgens dit gestelde op 20 uyren connen afgheveerdicht worden.

Ende hoewel dit gheen gheapostilleerde rekeninghen en souden wesen, noch oock bequaem om daer op apostillen te schrijven, doch soudese den staet van yder specie betoonen volghens het andienen des Rendants, t'welck meer is dan niet met allen te connen segghen van t'ghene datter wesen moet. Ende alst int gebruyck waer datse nootsakelick volcommen rekening moesten doen, sulcke wijse soude tot hemlien selfs gherusticheyt strecken, want soo dickwils als eenighe specie van goeden heel uyt ghedistribueert waer, of soo na datmen het overschot lichtelick conde tellen, wegen, of meten, sy souden de uytcomst voor ooghen sien, en sooder yet ghebrake, souden oirsaeck hebben om in tijts t'ondersoucken waert an schorte, daert anders sonder op sulcx te dencken verlooren blijft. Noch is te weten dat de ghetalen deser colomnen (staende met

[p. 103]

sulck oirdentlick vervolgh ghelijck de articulen der rekening hebben moeten) bequaem sijn om daer uyt lichtelick een gheformeerde rekening met haer articulen te trecken, diemen daer na examineren en apostilleren mocht.

1 Merck.

Deur t'ghene wy in dit 4 en 5 Hooftstick gheseyt hebben opt magasijn der amonitien van oorlooch, is derghelijcke kennelick van ander magasinen, als der Artillerye, Vivers, en Zeesaken, want hoewel de stoffen der selve van d'ander verscheyden sijn, soo is nochtans de oirden der bouckhouding van dien als vooren, sulcx dattet niet noodich en schijnt daer af breeder besonder beschrijving te doen.

2 Merck.

Men soude hier noch meughen by voughen bouckhouding der Regimenten: Om van t'welck de meyning te verclaren ick segh aldus: De generale bouckhouding hier vooren beschreven, gheeft wel versekertheyt vanden staet en t'beleyt der penninghen, onder t'bewint der Ontfanghers sghelijcx de particuliere bouckhouding vanden staet en t'beleyt der penninghen onder t'bewint der Tresoriers, oock der goeden onder t'bewint der magasijnwaerders: Maer de laetste betaling van soldie, logijsghelt, en laetste distributie van amonitie, en cleederen, an de Soldaten elck int besonder, en wort niet gedaen deur de boveschreven Tresoriers en Magasijnwaerders, dan deur sulcke als in de Regimenten en Compaignien daer toe ghestelt sijn: Van welcke laetste distributie (om de bouckhouding der Finance volcommen te hebben, en te voorsien dat soo wel de Soldaten als t'ghemeen Landt niet te cort en gheschiede) oock soude moeten bouck gehouden worden: T'welck met eene opt stick der monstering, soo wel van waghens en schepen als Soldaten, groote versekertheyt soude connen gheven, om dat elck besonder Soldaet, Voerman, Schipper, en Bootsgesel, int Schultbouck sijn poste van debet en credit soude crijghen, en soo meughelick soude wesen van elcke persoon en sijn rekening besonder bescheyt te weten, alst den generalen Bouckhouder in Domeine vande groote menichte der besonder pachters meughelick is. Maer alsoo den voortganck van sulcke dinghen al te selden ghebeurt, en dat deur t'ghene boven gheseyt is de saeck int gemeen ghenouch verclaert schijnt, soo sal ickt met dit vermaen laten berusten.

3 Merck.

Angaende bouckhoudingen over Tresoriers die niet dan bloote betalingen en doen, sonder benevens hemlien te hebben Commissarissen over incoop of bewaring van goet, of bewint van wercken, daer af en schijnt niet noodich besonder regelen te beschrijven, als deur t'voorgaende bekent genouch wesende.