Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

1 Hooftstick.
Verhael op de sake der bouckhouding van extraordinaire Finance int gemeen.

DE form der bouckhouding vande extraordinaire Finance, wiens bepaling wy gedaen hebben int eerste Hooftstick der bouckhouding in Domeine, is soo ghelijck mette ordinaire in Domeine, dattet niet noodich en soude sijn dieshalven hier ander beschrijving te doen, ten waer om de verscheydenheyt der stof, want ghelijck int Iornael van Domeine begost wiert met inventaris of staet der Debiteurs en Crediteurs teghenwoordelick in wesen, waer af eerst ghestelt wierden de verachterde, daer na die des loopenden jaers, na welcke volghden partyen der handelinghen soose dagelicx ontmoeten, alsoo oock hier in dit Iornael: Voort ghelijck de posten in dat Schultbouck jaerlicx een selve oirden hielden, alsoo sullense oock in dit Schultbouck des generalen Bouckhouders met sulck gherief als daer gheseyt wiert. Inder vougen dat de verscheydenheyt die verclaring behouft meest inde stof bestaet, namelick dat de penninghen van extraordinaire Finance, deur Ontfanghers van extraordinaire schattinghen en gemeene middelen gheint worden, om die te besteden tot saken vant oorlooch, als betaling van Ruyterye, Voetvolck, Tractementen, Officiers, Wapenen, Fortificatien, toerusting der Zeecrijch, en dierghelijcke. Dit anghemerckt, ick en sal de Iornalen en Schultboucken niet met haer gheformeerde partyen beschrijven, nemende sulcx voor bekent deur t'ghene in Domeine ghedaen is, maer sal alleenelick vande stof en ander omstandighen segghen, als volght:

Anghesien de extraordinaire Financen tot verscheyden plaetsen grooter en cleender vallen, na t'vermeughen der crijghende partyen, soo volght daer uyt datter in sommighe veel Bouckhouders souden behouven, in eenige weynich, in ettelicke waert an een ghenouch: Maer wantmen de ghemeene reghel beter uyt groote dan cleene treckt, soo sal ick de voorbeelden meest op groote vervoughen: In sulcke Financen wort over verscheyden particuliere Ontfanghers (ghelijckt in Domeine toegaet) ghemeenelick een Ontfangher generael ghestelt, die int ansien der particuliere Tresoriers an welcke hy ghelt uytreyckt om betaling te doen, oock Tresorier generael ghenoemt wort, comptabel sijnde vanden heelen ontfanck, en mette heele uytgaef (hoe wel veel deur assignatie of decharge geschiet) sich ontlastende. Benevens sulck een verstaen ick datmen

[p. 88]

vervoughen soude een Bouckhouder generael, en voort by d'ander Tresoriers en Ontfangers soo veel particuliere Bouckhouders alsmen bevonde totte sake noodich te wesen, als voornamelick benevens den Tresorier der magasinen, ende den Tresorier der Fortificatien. Angaende het in sommighe Financen wel ghebeurt, dat eenighe contribuerende Provincien haer cote opbrenghen sonder int generael te moeten verclaren hoe sijt innen, en dat de selve mochten seggen hun met geen Italiaensche bouckhouding te willen bemoeyen, dat waer voor het generael sonder swaricheyt, want t'ghenesy ten achter of te vooren waren, soude op haer poste altijt bekent staen.

An elck der boveschreven particuliere Bouckhouders, souden alle maende deur de Ontfanghers en Tresoriers onder hemlien sorterende, Maentstaten gesonden worden, ghelijckt oock souden by de particuliere Bouckhouders anden generalen, op den voet als gheseyt is int 10 Hooftstick der bouckhouding van Domeine, te weten met Deurwaerders om t'ghelt sendende daer betaling gebrake: Want hier me soude bekent sijn wat ghereede penninghen over al inde cassen waren, soo wel der particuliere Penningmeesters, als vanden Generalen, voort schulden en weerschulden der Debiteurs en Crediteurs totte particuliere Pachters en Leveraers toe, oock mede wat goedē inde magasinen moeten wesen totten uytersten.

Angaende de swaricheden die deur het invoeren deset bouckhouding te verwachten staen, men soude om die te voorcommen, daer tegen meughen voorsien gelijck gheseyt is vant invoeren der bouckhouding vande Vorstelicke dispense, int einde des eersten Hooftsticx der selve.