Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

[p. 41]

8 Hoofstick.
Vande staetmaking enboucsluyting in Domeine.

NA dien int volghende somwijlen spraeck sal vallen, van verlijcking en overeencomming tusschen rekeninghen na de Italiaensche manier, en rekeninghen van Ontfanghers, Tresoriers, en Dispensiers, die ten bureele geexamineert, besloten en afgheveerdicht worden, soo sullen wy dese noemen bureelsche rekeninghen, tot onderscheyt der voorschreven rekeninghen op de Italiaensche wijse, t'welck verstaen sijnde ick sal totte sake commen.

Anghesien de boucken der bouckhouding in Domeine jaerlicx vernieut en ghesloten worden, soo mocht ymant meynen datter gheen besonder staetmaking sonder slot vallen en soude, maer om ander redenen ghebeuret verkeerde uyt dese oirsaeck: Na dien als gheseyt is de boucken Iaerlicx vernieut worden, om te sien haer overcomming mette sloten der Penningmeesters ten bureele gedaen, of der bureelsche rekeningen, en dat ten einde des selven jaers veel onbetaelde schulden sijn, van wegen veel partien opt laetste vant jaer verschijnende, diemen met veel schrijvens al soude moeten overdraghen int capitael des volghenden jaers, Soo hebben wy oirboir verstaen sulcke boucksluyting niet eer te doen dan ten einde vant volghende jaer, want datter dan overschiet sal schijnbaerlick weynich sijn, en niet veel schrijvens hebben om inde boucken eens volghenden jaers over te draghen: Sulcx datmen gheduerlick in twee Schultboucken schrijven sal, in elck t'ghene daer in valt. Nu dan om dese redenen de boucken jaerlicx niet ghesloten sijnde, soo valter staetmaking sonder slot na de wijse als int 9 Hooftstick der Coopmans bouckhouding by voorbeelt verclaert is, waer deur men evewel siet hoe de sloten der posten vande Ontfanghers, by aldiense dadelick ghesloten waren overeencommen souden met haer sloten der bureelsche rekeninghen: Sghelijcx hoe t'slot des capitaels, overcommen soude mettet slot der generale bureelsche rekening des Tresoriers. Oock sietmen wat vermeerdering of vermindering het capitael opt selve jaer ghecreghen heeft: Sulcx datter opt einde van yder jaer staetmaking valt der boucken des selven jaers, en sluyting der boucken vant voorganghen jaer (uytghenomen t'eerste om datter gheen voor en gaet) wiens resten ghebracht worden opt capitael des volghenden jaers.

Merckt noch dat eermen het bouck sluyt de quitantien anden bouckhouder sullen gelevert worden om te sien de overcomming van haer dach teghen den dach der Maentstaten, en onbehoirlick verschil bevonden wesende, men salt op de cant des Maentstaets nevens de partie anteyckenen, en dat den Rentmeester toonen voor het sluyten der rekening, en hem vermanen dat hy hem een andermael van sulcx wachte, of anders hem doen betalen de breucke daer op in sijn Instructie ghestelt. Angaende faute dieder van sulcke overeencomming mocht vallen op ontfanghen penninghen, die wort bekent by den Deurwaerder diemen uytsendt om executie te doen, daert over den verschijndach is.

Noch is te ghedencken dat de sloten der particuliere Rentmeesters beschreven in bouckhoudersche form, somwijlen niet overcommen en sullen mettet slot der bureelsche rekening, uyt tweederley oirsaeck: Ten eersten om partien inde bureelsche rekening gheroyeert en verandert: Ten anderen om dat ordinaris ontfanck inde bureelsche rekening altijt ghestelt wort volcommelick na

[p. 42]

t'verdrach, daerse in bouckhoudersche form niet anders en comt dan soose dadelick ghebeurt is. Om dese twee sloten te effenen, of bescheyt daer by te stellen na t'behooren, ghenomen voor t'eerste datter gheen ander verschil en valt dan van weghen gheroyeerde ende veranderde partyen, t'welck soo sijnde, den Bouckhouder vergaert al de verscheydenheden dieder vallen onder debet en credit op een papier in form van Maentstaet, t'welck daer na ten Iornale ghestelt wesende, en van daer int Schultbouck overghedreghen, soo moet sijn slot overcommen mettet bureels. Maer soo hier noch by viel het voornomde tweede verschil ick neem 200 ℒ, van weghen ordinaris ontfanck inde bureelsche rekening heel'ghestelt, die in bouckhoudersche form niet anders en comt dan soose dadelick gebeurt is, des Bouckhouders slot sal vant bureels soo veel verschillen. Doch om van t'selve verschil behoirlicke ghedachtenis te houden, en dat kennelick sy alles uyt te commen na t'behooren sonder dwaling, men sal des Bouckhouders slot aldus stellen:

Merckt dat dit slot vant Bureels verschilt 1000 ℒ, uyt oirsaeck dat (als blijckt by den inventaris int Iornael des jaers 1607) soo veel bedraghen de restanten deses Rentmeesterschaps, die daer inde bureelsche rekening ghestelt sijn als ofse vol ontfanghen waren: Maer hier na t'ghene dadelick ghebeurt is.

D'oirsaeck waerom opt onderscheyt deser twee sloten van rekening der particuliere Rentmeesters acht ghenomen wort, is dat den Rentmeester generael de penninghen vande particuliere Rentmeesters moet voorderen volgens de bureelsche rekening, want hy hemlien niet alleen en eyscht t'ghene sy dadelick ontfanghen hebben, maer boven dien t'ghene sy volghende hun instructie behooren ontfangen te hebben: Maer des Bouckhouders slot dient, om te voorderen de penninghen diemen bewijst dadelick by hemlien te moeten wesen, volghende hun eyghen Maentstaten.

Tot hier toe is gheseyt vande sloten der particuliere Rentmeesters: Angaende t'slot der rekening des Rentmeesters generaels sijn gheroyeerde en veranderde partyen worden gheeffent als vooren vande particuliere gheseyt is: Maer soo hier noch by viel verschil van weghen ontfanck inde bureelsche rekening heel ghestelt, volghens het contract die inde bouckhoudersche form niet anders en comt dan soose dadelick ghebeurt is, bedraghende neem ick 10000 ℒ, des Bouckhouders slot sal soo veel verschillen vant bureels. Doch om van t'selve verschil behoorlicke ghedachtenis te houden, en dat kennelick sy alles uyt te commen na t'behooren, sonder dwang, men sal by des Bouckhouders slot een memorie stellen, als vooren by het slot des particulieren Rentmeesters ghedaen is.

D'oirsaeck waerom opt onderscheyt deser twee sloten des Generalen Rentmeesters acht ghenomen wort, is dat den Heer de penninghen vanden Rentmeester generael moet voorderen volghende de bureelsche rekening, want hy van hem niet alleen en eyscht t'ghene hy dadelick ontfanghen heeft, maer boven dien t'ghene hy volghende sijn instructie behoort ontfanghen te hebben: Maer des Bouckhouders slot dient om te voorderen de penninghen diemen bewijst dadelick by hem te moeten wesen, volghende sijn eygen Maentstaten.

Noch sal ick hier vermanen t'ghene int 4 Hooftstick angheroert is, te weten datmen int staetmaken en ondersoucken wat verandering het capitael in Domeine op een voorgaende jaer ghecreghen heeft, moet ghedencken het capitael der Vorstelicke dispense te vervoughen by t'slot des voorschreven capi-

[p. 43]

taels in Domeine: Als by voorbeelt de somme van d'eerste groote partye des Iornaels in Vorstelicke dispense welcke is van capitael debet, grooter sijnde dan de somme der tweede partie van capitael credit, soo wort dien credit ghetrocken vanden debet, en de rest streckt tot vermindering des capitaels bevonden int sluyten des Schultboucx van Domeine: Maer tot vermeerdering des selven capitaels als tverkeerde ghebeurt.