Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

10 Hooftstick. Vande bovckslvyting, en beginning der nieuvve boucken.

EEn Iornael en Schultbouck vol gheschreven sijnde, sulcx datmen ander nieuwe wil beginnē, soo valter boucksluyting noodich, dat is sluyting van alle posten des Schultboucx, brenghende de overschotten int nieu bouck, en doodende het oude. Oock isser gemeenelick boucksluyting van doen wanneer des Coopmans handeling eindicht, als dat hy uyt de Coopmanschap scheyt, of overlijdt: Om nu de wijse deser sluyting te verclaren, t'is te weten dat wanneermen van wille is sulcx te doen, soo maectmen eerst staet met haer proef als vooren: Daer na brengtmen al de partyen des staets yder in haer poste des Schultboucx, en den debet of credit daer me overcommende inde poste van capitael: Als by voorbeelt, d'eerste partye indē credit des staets is van 173 ℔ 5 onc. noten bedraghende 60 ℒ 13 β 2 ₰, die stel ick int Schultbouck fol. 7 onder den credit ghelijckmen siet, en den debet der selve partye onder capitael fol. 2 doende derghelijcke met al d'ander partyen des staets.

Doch die hier in cortheyt wilde ghebruycken, mocht den heelen debet des staets bedraghende 3191 ℒ 17 β 1 ₰ in een partye onder capitael debet brengen, segghende aldus:

31

December Per ver scheyden partyen wesende den heelen debet des staets

3191 ℒ 17 β 1 ₰

Daer na com ick totte staetprouf, en breng haer partyen yder in haer poste des Schultboucx: en den debet of credit daer me overcommende inde poste der rekening van winst en verlies: Als by voorbeelt, d'eerste partye inden debet der staetprouf is van 57 ℒ 7 β, die stel ick int Schultbouck fol. 17 onder den credit als blijct, en dē debet der selve partie onder rekening van winst en verlies fol. 18:

[p. 37]

Doende dergelijcke met al d'ander partyen der staetprouf. Daer na sluyt ick de rekening van winst en verlies, en de rest des slots draech ick over op debet of credit des capitaels, t'welck hier is op credit, om dat sulcke rest in rekening van winst en verlies in debet viel: En hier me moet debet en credit des capitaels (sooder inde bouckhouding gheen faute en is) evegroot wesen, waer me die poste en al d'ander des heelen boucx ghesloten sijn, ghelijck hier begeert was.

D'oirsaeck en nootsakelickheyt van dese effen uytcomst des capitaels volght uyt de ghemeene reghel,

Soomen tot even dinghen doet even dinghen, haer sommen sijn even.

Want wat partyen datmen int Shultbouck overstelt, t'sijn al even dinghen gedaen tot even dingen, daer me t'selve Schultbouck altijt in balance staet, te weten sijn heelen debet altijt even an sijn heelen credit: Als by voorbeelt, een partye van 100 ℒ uyt het Iornael int Schultbouck overghestelt sijnde, eerst in debet daer na in credit, soo staet het Schultbouck daer me in Balance, want debet en credit doen elck 100 ℒ. Ende alsoo overghestelt sijnde noch een partye van 200 ℒ, het staet noch in balance, want den heelen debet der twee posten, sghelijcx de heelen credit der twee posten, doen elck 300 ℒ. En alsoo overgestelt sijnde noch duysent partyen, den heelen debet moet even sijn metten heelen credit. Angaende het sluyten van posten, dat en gheeft oock gheen onevenheyt, want al t'ghene by slote in debet comt, moet weerom in een ander poste sijn credit hebben, waer uyt volght dat alle posten ghesloten wesende, uytghenomen van het capitael met winst en verlies, dattet ghene om hun sluyting in winst en verlies by slote in debet ghestelt wiert, even moet sijn an t'ghene by den credit des capitaels moet commen, om met sijn debet evegroot te wesen.

Nu dan de poste des capitaels met al d'ander ghesloten sijnde als gheseyt is, soo salmen daer na de boveschreven partyen die op den 31 December in capitael gebrocht wierden (wesende de selve die inden boveschreven staet sijn) stellen int begin des nieuwen Iornaels als inventaris of capitael, ghelijckt quam int begin des voorgaenden ouden Iornaels, en beschrijven daer na alle daghelicksche ontmoetenden handel, en die overstellen int nieuwe Schultbouck, als te vooren int oude Schultbouck ghedaen wiert: Als by voorbeelt, des Iornaels eerste partye sal aldus sijn:

T'jaer 1601.

o Ianuarius. Verscheyden partyen debet per capitael van my Dierick Roose 3191 ℒ 17 β 1 ₰, deur dat ick ten voornomden daghe staet van goet makende, my bevonden heb toe te behooren de navolgende partyen van ghelt, waren, en schulden: En eerst:

Hier souden de boveschreven partyen volghen ghelijck int voorgaende Iornael fol. 1. En daer na aldus:

o Ianuarius Capitael van my Dierick Roose debet per Aernout Iacobs, ande welcke ick my ten voornomden daghe deur de voorschreven staetmaking bevinde schuldich te sijn

51 ℒ 8 β 0 ₰

Dese partyen uyt het nieu Iornael int nieu Schultbouck overgestelt, en alle volgenden dagelickschen handel voort daer by vervought, soo hebben dese nieuwe boucken sulcken begin en voortganck als d'eerste.

[p. 38]

Merckt.

Want my oirboir gedocht heeft, en de reden te vereysschen, den anvang der nieuwe boucken te sijne als vande voorgaende eerste oude, op dat de regel over al gemeen en lichter sy, soo heb ick inde voorgaende staet, staet prouf, en boucsluyting, alles daer na vervought, maer by ander schrijvers is een ander ghebruyck (hoewel eintlick van een selve uytcomst) welcke int boucksluyten een balance maken, die stellende int laetste des ouden Iornaels, wiens partyen sy daer na overstellen int nieu Schultbouck, formerende also een capitael, t'welck niet en comt uyt inventaris als int begin des ouden boucx, maer al anders, ghelijck in haer boucken blijckt: Als by voorbeelt in Bartholomi de Rentergem, wiens balance gestelt is ten einde des Schultboucx, die van daer gebrocht wort int einde des ouden Iornaels: Maer my bevalt beter daer voor te stellen een inventaris of staet int begin des nieuwen lornaels, gelijck boven gheseyt is, op dat alsoo de nieuwe boucken met sulck en oirden anvangen en voortgaen als d'ander deden, t'welck my oock claerder en bequamer gedocht heeft in bouckhouding van Domeine en Finance extraordinaire, alwaer alle jare vernieuwing valt, ghelijck daer af t'sijnder plaets breeder gheseyt sal worden. Doch is dit aldus beschreven na mijn tegenwoordich ghevoelen, sy diet anders beter bevalt, meughen hun goetduncken volghen.

Tot hier toe beschreven sijnde de Coopmans bouckhouding, soo sal ick nu totte Vorstelicke commen.