Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

[p. 11]

Oirspronck der beschrijving deser Vorstelicke Bouckhoudingh.

TIs ghebeurt dat ick op een morgenstont commende by sijn Vorstelicke Genade, d'eerste woorden die hy my voorhielt, waren, dat s'daechs te vooren hem hadden behandicht gheweest seker rekeningen daer hy duysterheyt, en sijns bedunckens onnoodighe lanckheyt in vandt, Maer om int verhael van dien hier niet t'elckens en dickwils te segghen doen seyde hy, en daer op antwoorde ick, soo sullen wy dit t'saemspraecksche wijse beschrijven, ghenouchsaem ghelijck de redenen doen vielen, alwaer cortheyts halven mette letteren S.V.G. beteyckent wort Syn Vorstelicke Genade, en met ST. Stevin.

Tsaemspraeck.

S.V.G My sijn gister en t'ander tijden meer rekeninghen behandicht, daer in ick vinde een duyster manier van doen, nochtans te wijle het over al in sulck ghebruyck is, soo weet ick dattet sijn redenen heeft: Ick heb voor my ghenomen met u daer af te spreken. ST. Waren die rekeninghen na Coopwans wijse, of na stijl van Rentmeesters? S.V.G. Wort by d'een ander manier ghebruyckt al by d'ander? ST. Iaet, daer is groote verscheydenheyt in: De Coopman spreeckt van Debet, Credit, Balance: Hy maeckt Peper, Gimber, Capitael, Casse, soo wel Debiteurs en Crediteurs als Menschē, t'welck by d'ander in geen gebruyck en is. S.V.G. Welcke manier is de beste? ST. Yder is op de sijne ghewoone. S.V.G. Maer daer benevens schijnet datmen can seggē d'een of d'ander best te sijn, welcke acht ghy die te wesen? ST. Des Coopmans. S.V.G. Waerom? ST. Ten eersten dat hy altijt weet wat ghelt sijn Cassiers in casse hebben, of behooren te hebben, dat den Vorst van sijn Pennincmeesters onbekent is, ande welcke hy al anders sijn ghelt moet laten ghebruycken. Ten anderen heeft den Coopman een behendighe sekerheyt van alle goeden daer hy sijn Facteurs bewint af gheeft, t'welck den Vorst inde gheleverde waren al anders opt segghen van sijn Officiers moet laten ancommen. Ten derden soo staen den Coopman altijt claer voor oogen, niet alleen de resten van Debiteurs en Crediteurs, maer oock resten van alle goeden dieder in wesen moetē sijn, wat prouffijt of scha hy op elcke soorte van goet gedaē heeft, en dat met een gewisse corte behendicheyt, sulcx dat dergelijcke te doē in grooten handel deur de gewoonlicke manier van rekening der Rentmeesters, voor onmeugelick te houden is. S.V.G. Te wijle de Coopmans bouckhouding de beste is, hoe comt datse de Rentmeesters en Rekencamers in Domeine en Finance niet en gebruycken? ST. Ick meen onder de voornaemste oirsaken dit een te sijn, te wetē dattet seldē gebeurt ymant in beyde manierē dadelick ervarē te wesen, overmits elck gemeenlick blijft by t'gene daer hy hem in sijn joncheyt eerst toe begeeft, en dat daerom het oirdeel vant onderscheyt niet seer gemeen en wort: Ten anderen dat vande selve die in Coopmans bouckhouding ervaren sijn, en hun dadelick in Domeinen meughen oeffenen, niet lichtelick verandering te verwachten en is, om datse misschien hun eyghen baet souden

[p. 12]

moeten teghenstaen. S.V.G. Gaetter vant bouckhouden yet in druck uyt? ST. Iaet by verscheyden Schrijvers, als van een const welcke ick, hoewelse in Barbaro soeculo ghevonden schijnt, weerdich acht onder de vrye plaets te houden, meyn oock niet te blijcken, datter oyt in Italie daermen seght datse eerst int ghebruyck quam, een ander soo oirboir ghevonden is. S.V.G. Dunckt u dat ick de bouckhouding wel soude connen leeren soo icker my toe begaef? ST. u Vorstelicke Genade heeft ander dinghen begrepen van veel meerder swaricheyt. S.V.G. Maer alsoo ick my in coophandel niet en verstae, te weten of het leeren der eyghen woorden en ander noodighe omstandighen, welcke de Cooplien deur gheduerighe gewoonte weten, niet langer tijt en soude vereysschen dan my oirboir waer daer an te besteden? ST. Ick acht datter sulck ongeval uyt volghen mocht, by aldien u Vorstelicke Genade alles soo nauwe wilde ondersoucken, als hemlien wel noodich is die hun als Bouckhouders dadelick daer in oeffenen. S.V.G. Ick soude voor t'eerste alleenelick begheeren te sien int rouwe wat bouckhouden is, en na de genegentheyt die icker dan toe creghe, mocht icker my meer of min in oeffenen. ST. Ick meen dat u Vorstelicke Genade in twee of drie weken tijts daeraf al veel soude connen sien. S.V.G. Hebt ghy yet in schrift of gedruckt daer toe dienende? ST. Iaick. S.V.G. Als ons Algebra ten eynde is, soo moeten wyderan vallen, maeckt daer teghen wat ghereetschaps, want icker seer begheerich toe ben.

TSAEMSPRAECX EYNDE.

TIs daer na ghebeurt dat ons Algebra afgheveerdicht wesende, Syn Vorstelicke Genade des Coopmans bouckhouding weerom bedocht heeft, ant leeren viel, en die eintlick met vernougen verstont, sulcx dat ickse hier int corte onder sijn Wisconstighe ghedachtenissen sal vervoughen, welcke beschreven sijnde, sal daer na segghen hoe wy voorder quamen totte bouckhouding in Domeine, en vande selve oock voorbeelt gheven.