Wisconstighe gedachtenissen. Deel 1: van 't weereltschrift

[p. 117]

Tweede bovck des hemelloops vande dvvaelderloop
devr wisconstighe vvercking ghegront op de oneyghen stelling eens vasten Eertcloots.

[p. 118]

Cortbegryp deses tvveeden Boucx.

INt eerste bouck des Hemelloops deur ervaringhen uyt den rouwen bemerckt sijnde, de Dwaelders in uytmiddelpuntighe ronden en inronden te loopen, met ander omstandighen dies angaende, waer me ons ghedacht een gront heeft, om deur wisconstighe werckinghen veel nauwer ensekerder t'ondersoucken oft het oock volcommen ronden sijn, en osse daer in altijt eenvaerdich ever as loopen, voort wat reden haer halfmiddellijnen en uytmiddelpunticheytlijnen tot malcander hebben, tot wat plaetsen sy in toecommende tijden sijn sullen, boven dien om te gheraken tot kennis der oneven daghen, der stilstanden en deysinghen, der grootheyt vande verduyster de deelen die Son en Maen in haer duysteringhen crijghen, der verheden daerse vanden Eertcloot in sijn, der grootheden diese hebben teghen den Eertcloot verleken, met meer ander dierghelijcke daer an clevende, soo sullen wy nu tottet tweede bouck commē, inhoudende der selve wisconstige werckinghen, en dat noch al op de ghemiste stelling eens vasten Eertcloots, gelijck de beschrijving van dien Ptolemeus eerst ter handt quam, te weten sonder daer in vermengt te wesen sijn verdochte vonden der onbekende roersels (als de tweede oneventheyt der Maen, mette derde oneventheden van Saturnus, lupiter, Mars, Venus en Mercurius, metsgaders het onbekent breederoersel der vijf laetste, welcke men int ghemeen der Dwaelders onbekende loop noemt) die ick daer uyt scheyden sal, en daer na besonder lick beschrijven, op dat elck alsoo claerlicker siende watter deur stelling eens vasten Eertcloots ghebreeckt, te bequamelicker na ander beter vonden trachten mach. En sal hier afseven onderscheytsels maken.

Het 1 vande wisconstighe uytmiddelpunticheyts handel int ghemeen.

Het tweede vande Sonloop.

Het 3 vande Maen loop.

Het 4 van Saturnus, Iupiters, Mars, Venus en Mercurius loop.

Het 5 van der Dwaelders saminghen, teghenstanden, en duysteringhen.

Het 6 van Ptolemeus verdochte tweede oneventhedē der Maen, en derde oneventheden van Saturnus, Iupiter, Mars, Venus en Mercurius.

Het 7 van Ptolemeus verdochte breedeloop der vijf Dwaelders, Saturnus, Iupiter, Mars, Venus en Mercurius.

Merckt.

Ick noem dese wercking wisconstich, tot onderscheyt der wercking ghetrocken uyt ervaringhen int eerste bouck, en hoewelse dickwils deur rekeningen met tafels in geen heele volcommenheyt der getalen en bestaet, gelijck in volcommen wisconstighe wercking vereyscht wort, nochtans anghesien daer in is een voet van oneindelicke naerdering, mettet wisconstich groote ghemeenschap hebbende, en de bewijsen oock wisconstich sijnde, soo schijnet datmense om t'boveschreven onderscheyts wille wisconstich noemen mach.