Dialectike ofte bewysconst

Propositie I.

Eenighe ghegheven saecke te Definieren.
Verclaringhe van het Ghegheven ende Begheerde.

MEn begheert ghedefiniert te hebben wat Goudt sy.

[p. 53]

Merct.

TOt alle volcommen Definitie worden begheert dusdanighe conditien:

Als dat Definitie, ende Ghedefinierde, Malcandertreffen: Daerbeneven, dat de Definitie cort, nochtans ghenouch, oock verstaenlick sy, verclarende het wesen der Saecke: Sonder Verkeerdespreuck: niet Ontkennende.

Alle welcke Reghelen wy mueghen nemen als voor ons VVit, maer inder waerheyt sy sijn beschrijvelicker, dan naervolghelick, want overmidts weynich saecken inde werelt sijn, die niet met velen anderen seer groote ghelijckheyt hebben, soo ghebuert het selden, ofte beter gheseyt nummermeer, datmense soo volcomentlick Definieren can, als de voornoemde conditien heysschen, t'welck onder de Gheleerden dickmael gheen cleene twist veroirsaect en heeft, niet alleene in dese laetste tijden, maer oock der voorleden, soomen onder anderen daer af by Laertius, int leven van Diogenes, een exempel vindt, alwaer hy verhaelt, dat Plato Definierende den Mensche te wesen, Een tweevoetich dier sonder pluymen, Diogenes heeft eenen Haen die hy de pluymen uytghetrocken hadde, gheworpen inde Schole, segghende, siet daer is een Platonische Mensche: Daerom in ons niet wesende der Definieringhen uyterste volmaectheyt, wy sullen doen soo wy best connen, alst niet sijn en mach so wy willen, hebbende altijt opsicht, naer t'gene bequaemst is tot ons voornemen, want gelijck hy wel een goedt Schutter is, die niet altijt de pinne en raect, maer daer ontrent schiet, alsoo oock met de Definierders. Dit verstaen sijnde laet ons commen tot de voorghenomen VVerckinghe.

Werckinghe.

MEn sal ondersoucken, wat Definitie tot Goudt ghevoucht mach worden, alsoo dat de voornoemde conditien daer opentlicxt in blijcken; Ick neme datmen ten eersten seght, Goudt is Claer Metael, daer naer siende of Goudt ende Claer

[p. 54]

Metael Malcandertreffen, segghende, Alle Claer Metael is Goudt, wy bevinden dat neen, want Silver, Tin, &c. sijn oock Clare Metalen, nochtans gheen Goudt, die Definitie dan en is niet ghoedt. Ick segghe daer naer, Goudt is het Costelickste Metael, welcke Definitie eyghen ghenouch ghelaet, maer sy en schijnt niet Eewich, want hoe wel de Menschen nu in die fantasie sijn, van dat voor het costelickste te houden, wie weet hoe langhe die generale ydelheyt ghedueren sal? sy en is oock niet overal warachtich, want daer sijn vele Natien diet weynich achten, ende het Yser voor costelicker houden. Ick segghe daer naer, Goudt is het Swaerste Metael, welcke Malcandertreffen, want ter contrarien, Alle Swaerste Metael is Goudt, sy schijnt oock alsins eyghen ghenouch. Wy houden dese Definitie dan voor goedt, daer beneven een beter niet verworpende, want een selfde saecke can wel op verscheyden manieren Ghedefiniert worden, die alle goedt sijn. By exempel, Euclides Definiert de Rechte Linie te wesen, die even light tusschen hare punten; Plato, diens uyterste beschaduwen hare middelste, Archimedes, De cortste tusschen twee punten: Definitien voorwaer haer Authuers in besonderheyt niet onghelijck; Tis wel waer dat die van Plato (anghesien hare uyterste gheen schaduwe en connen gheven, nademael haerlieder deel niet en sy) oneyghen, ende vande Physike Linie, ghelijckspreuckelick op de Mathematike ghevoucht is, nochtans den aert der Rechter Linien, is soo cort ende constich daer in vervaet, dat des Authuers

[p. 55]

diepsinnicheyt, metgaders de bequaemheyt tot de leere, niet weynich daer in en blijct: Insghelijcx oock en is in veler gheleerden ghemeene Definitie der Dialectiken, De Conste der Saeyinghe herwaerts ende derwaerts gheen Malcandertreffinghe, want Alle saeyinghe herwaerts ende derwaerts en is geen Dialectike, nochtans omme de bequame ghelijckspreucklickheyt, soo bevaltse den menighen seer wel. Het voornaemste ende generaelste dan, daermen in het Definieren acht op sal nemen, is, datmen siet welck bequaemst is, om den Menschen het Ghedefinierde wel te doen bekennen, want dat de Entlicke Oirsaecke is; liever altemet (alst anders qualick vallen wil) sonder Malcandertreffing, met Verkeerdespreuck, Ontkennende, Door ghelijckenisse, &c. (teghen de voornoemde conditien) dan yet eyghender, nochtans duysterder, ende tot de leere ongherievigher; Daer af wy verscheyden exempelen mochten stellen, ten ware het Eerste deel deser Dialectiken, uyt Definitien bestaende, in dies ghenouch doen can; Oock dat wy int Aenhangsel hier af breeder sullen handelen. Wy hebben dan de gheghevene saecke Ghedefiniert als voorghenomen was ghedaen te worden.