Dialectike ofte bewysconst

Definitie II.

Materie is d'oirsaecke, daer yet af ghemaeckt vvort.
Verclaringhe.

Materievanden Latijnschen woorde Materia wort opt Duytsch eyghentlick gheseyt Stoffe, als oftmen wilde segghen (ghelijck by sommighe Duytschen oock ghebruyckelick is) Stof, hebbende sijn oirspronck (soot schijnt) uyt de meyninghe der Epicureen, die alle lichamelicke saecken achten van Stof ghecomen te sijne, te weten dat Stof, t'welck over al inde locht drijft, ende best ghesien wort, in der Sonnen raeye door een gat in huys schijnende, gemenelick naer het Griecx Atomus gheheeten, ende en hadde ons de ghewoonte, van onse eyghene tale niet ghebrocht aen een vreemde, men soude het woort Stoffe, hier bequamelick mueghen gebruycken, want datmen voor, d'Astronomie is een diepe Materie, seyde, d'Astronomie is een diepe Stoffe, ten waer niet so oneyghen, als onghehoort, maer als voren gheseyt is, wy sullen ons

[p. 5]

ghevoughen, naer t'ghene nu ter tijt best verstaen wort. Materie dan (seght de definitie) is d'oirsaecke daer yet af ghemaeckt wort, als de Materie van Fluweel (overmidts het van sijde gemaeckt wort) is Sijde, van Lijwaet, is Vlas, van een Harnas, is Yser: Alsoo oock der onlichamelicker dinghen Materie (welcke naer de lichamelicke haer ghelijckspreuckelick toeghevoucht wort) als der Arithmetiken (want sy daer uyt bestaet) is Ghetal, der Musiken, Gheluyt, der Dialectiken, Questie, ofte Argumenteringhe. Insghelijcx wort der werclieden Materie gheseyt, de ghene die sy ghebruycken, ende sonder de welcke haer ambacht niet en bestaet, als des Timmermans, Houdt, des Potbackers, Cley, des Smidts, Yser; Maer so de saecke bestonde uyt verscheyden Materien, soo noemtmen de ghene dieder in meeste menichte is, ofte men noemtse te samen, als de Materie van een Bedde, sijn Pluymen, ofte Pluymen ende Tijcke, des Metsers, Steen; ofte Steen Calck ende Sandt, &c.

De Materie wort onderscheyden in Blyvende ende Veranderende, Blijvende, als Goudt, Silver, Coper, waer af yet gemaeckt sijnde, de Materie blijft de selve: De Veranderende, als Meel, Cley, ende dierghelijcke, waer af ghemaeckt Broot, ende Backsteenen, de Materie verandert, ende en is daer naer niet meer Meel ofte Cley.