Logo DBNL
Het burgherlick leven (1939)

Het burgherlick leven

(1939)–Simon Stevin–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

2de hooftstick: Welcke eens burgherlick persoons rechte overheyt sy.

Wanneer eenighe der voornomde wetten of reghelen/ met yemants ghevoelen gantsch overcommen/ sonderdat deen *afcomst tegen dander stryt/ soo is hem de *Burgherlicheyt in dien ghevalle licht om treffen/ ja soo openbaer/ datter gheen onderwys en behouft: want volghende slechts sijn eyghen ghemoet/ hy doet daer in *Burgherlick; inder voughen dat daer af hier niet te segghen en valt. Maer wetten ende costuymen/ die na sijn oirdeel onrecht syn/ of datse teghen malcander strijden/ also dattet volbrenghen van deen/ overtredinghe van dander is/ die hebben meerder swaricheyt/ ende dieper andacht noodich/ om hem altyt Burgherlick daer in te connen draghen. Dit is de *stof die wy duer sommighe voorbeelden breeder verclaren moeten/ ende

eerst vande rechte overheyt eens *Burgherlick persoons als volght:

Tis wel openbaer ghenouch/ dat yeghelick alle ghetrouheyt ende onderdanicheyt an syn overheyt schuldich is/ als duer de *Statwetten daeraen verplichtet synde/ maer wie datmen daer voor bekennen moet/ staet tusschen de ondersaten dickwils in twyfel: Ende overmits veel eenvoudighe menschen/ onervaren inde *Burgherlicheyt/ hemlien duer misverstant hier in seer misgaen/ lasterende haer recht wettelicke overheyt/ ende verheffende een diet níet en is/ alsoo dat der landen groote benautheden ende onghevallen daer dickmael uyt spruyten/ ten sal hier niet buyten weghen syn/ daeraf dese seker ghemeene reghel te beschrijven:

Yeghelick moet voor sijn rechte overheyt altijt houden,+ deghene die teghenwoordelick metterdaet regieren over de plaetse daer hy sijn woninghe verkiest, sonder hem te becommeren, of sy ofte haer voorganghers, met recht ofte onrecht daer anghecommen sijn. De reden is dese: Soo de ondersaten opde voorgaende tijden mosten letten/ men soude/ om de onrechte veranderinghen die de landen tot verscheyden mael ghebeurt sijn/ nauwelick eenighe seker overheyt inde weerelt connen setten/ overmits datse deen uyt de laetste veranderinghe soude begheeren/ dander uyt de voorgaende/ de derde uyt noch een ouder/ yder na de gheneghentheden die hem beweeghden: ende dit elck met evenveel ghelijcx; want mach yemant de teghenwoordighe verworpen/ ende in die plaetse de voorgaende stellen/ met de sélve reden sal een ander die voorgaende mueghen weeren/ ende in haer/ plaetse noch

een ouder brenghen/ waer uyt openbaerlick oneindelicke twisten souden volgen/ ende een onsekerheyt voor de ghemeente/ an wien sy haer sal moeten houden. Want soomen hem niet en moste ghevoughen nae den teghenwoordigen staet/ wat voordeel can/ by natuerlicke redenen/ deen der voorgaende onrechte veranderingen boven dander hebben? Om hier af byvoorbeelt noch claerder te spreken/ ghenomen dat u voornemen sy in Vrankrijck te gaen wonen/ eyscht niet de reden dattet gheschiede/ met meyninghe ende wille/ van u te ghevoughen onder de regieringhe die ghy daer vinden sult? Sy eysschet sonder twyffel: Sult ghy u daer becommeren/ met de onrechte veranderinghe van Philips de Valois/ willende inde plaetse van sijn nacommelinghen/ ghestelt hebben de afcomste van Eduard den derden/ Keuninck van Enghelandt/ wiens erfghenamen uyt die oirsake (alsoo dat out bloedich verschil noch ongheslist staet) de Fransche wapen voeren/ ende sich Keuninghen van Vranckrijck noemen en schrijven? Gheensins/ want/ segdi/ een ander soude met de selve reden Eduwaert mueghen verworpen/ om het misbruyck van sijn voorgangher Huyghe Capet/ende daerom in diens plaetse verkiesen de nacommelingen van Pepin/ ande welcke de croone doen toequam. Ende om derghelijcke redenen sal een derde den schalcken Pepin afwysen/ ende in sijn plaetse begheeren de afcomste van Merovee/ deur hem listelick afghestelt: Een vierde sal den gheweldighen Merovee versteken/ ende voor hem de Romeynen willen invoeren/ die van Merovee onwettelick verdruct wierden: Een vyfde sal de Romeynen ontsegghen/ ende voor haer verkiesen deghene die van hem-

lieden t'onrecht versteken was/ als Ariovistus; ende so int oneindelick voort / twelcmen soude connen vertellen/ waer slechts den oneindelicken voorleden tijt bekent. Ghy antwoort seer wel: Maer tghene van dies an u betaemt/ die daer in Vranckrijck als vreemdelinck comt / sonder verbitterde verblindende ghenegentheden/ om tghene datter voorleden is; tselve betaemt oock voor al deghene die daer wonen/ ende vervolghens an yder in sijn landtschap waer het sy/ inder voughen dat de reghel seker ende overal ghemeen is.

Yemant mochte nu segghen: Sal dan een ondersaet/ sijn verdreven ofte veronghelijckte Vorst/ ofte overheyt/ die hy in sijn *ghewissen ghevoelt alle eere, ghetrouheyt ende dienst sculdich te sijn/ niet mueghen helpen ande landen/ plaetsen/ of saken/ die hy verstaet hem gherechtelick toe te commen? Ja hy: maer het moet deur behoirlicke middelen gheschien/ treckende vooral uyt de heerschappie/ vande ghene die hy wil teghen staen/ totten ghenen/ die hy voor hem neemt te helpen/ of tot sulcke plaetse/ daer de teghenwoordighe regieringhe hem sijn voornemen toelaet/ alsoo van buyten incommende als verclaert viandt: Want andersins hem ondersaet der teghenwoordighe regieringhe te veinsen/ ende die achter rugghe met woorden te lasteren/ of metterdaet heymelick te beschadighen/ het is verraet. Julius Cesar hadde vande+ ghene die hem duer sulcke middel prouffytelicken dienst deden/ dit ghemeen spreecwoort: Ick beminne het verraet, maer niet de verraders. Het selve verstont sijn navolgher den *Burgherlicken Keyser Augustus oock grondelick wel/ in wiens teghenwoordicheyt de smeeckende Strabo eens willende Cato verachten/ om-

dat hy den Senaet teghen Julius Cesar seer voorghestaen+ hadde/ antwoorde hem: Die des stats teghenwoordighen staet niet en wil verandert hebben, dat is een Burgher ende man met eeren: Tselve sijn oock al de ghene die der ghelijcke doen/ haer woninghe nerghens verkiesende noch houdende / dan daerse de teghenwoordige regieringhe in wesen laten/ die sulcke eere ende onderdanicheyt bewysende als haer rechte overheyt toe staet/ twelck wy in dit *hooftstick voorghenomen hadden te bethoonen.


Vorige Volgende