't Zand
(gemeente Zijpe)
Dorp, ontstaan in de 17de eeuw in het noordelijke deel van de Zijpe- en Hazepolder (1596-'97). De aanleg van het Noordhollands Kanaal (1821-'24) zorgde voor enige groei van dit overwegend katholieke dorp. Na de Tweede Wereldoorlog is 't Zand aan de oostzijde enigszins uitgebreid.
De
R.K. kerk O.L. Vrouwe Visitatie (Keinsmerweg 3) is een recht gesloten driebeukige kerk voorzien van een ingebouwde geveltoren met ingesnoerde naaldspits. Deze sobere kerk met rondboogvensters werd in 1863 gebouwd naar plannen van Th. Molkenboer. Het neoclassicistische interieur bevat een Ypma-orgel (1856) en uit de bouwtijd een neobarok hoofdaltaar en
't Zand, Vlotbrug
een preekstoel.
Woonhuizen. Tot de interessante huizen behoren Kanaalkade 33, met erker en chalet-sierspant, en Molenpad 2 met decoratieve pilasters; beide zijn rond 1910 gebouwd.
De vlotbrug over het Noordhollands Kanaal (Kanaalkade ong.) heeft landhoofden waaronder bij opening de vlotdelen getrokken kunnen worden. De oorspronkelijke houten vlotbrug (1820-'21) is in 1949 vervangen door een elektrisch aangedreven stalen pontonbrug volgens hetzelfde principe.
Boerderijen. De rond 1640 gebouwde stolpboerderij
Groenland (Korte Belkmerweg 38) kreeg haar naam toen het in 1773 in bezit kwam van commandeur Dirk Hopman. Op het erf staan enkele walviskaken. De boerderij is in 1987 ingrijpend verbouwd. In de kern mogelijk 18de-eeuws is de stolpboerderij
Bouwlust (Korte Belkmerweg 8), die
Oudesluis bij 't Zand, Groote- of Oudesluis met sluiswachterswoning
haar huidige aanzien met verhoogd middendeel dankt aan een verbouwing rond 1870. De kop-rompboerderij
Toornvliet (Korte Belkmerweg 21) werd in 1885 gebouwd.
Poldermolens. Van de tien resterende poldermolens in de Zijpe- en Hazepolder staan er drie in het noordelijke deel. Het zijn achtkante binnenkruiers met een met riet gedekte kap en romp op een met hout beklede voet. De molen P-V (Korte Belkmerweg 36) stamt uit het midden van de 17de eeuw, de molen O-T (Korte Belkmerweg 10) uit de tweede helft van de 18de eeuw en de molen P (Korte Ruigeweg 37) uit 1895.
Oudesluis. Dit vissersdorp, ten oosten van 't Zand, ontstond kort na 1596 op de plaats waar de uitwateringssloot van de Zijpe- en Hazepolder (Grote Sloot) tot 1845 in zee uitwaterde. In 1742 was het de grootste nederzetting van Zijpe, maar daarna boette het aan belang in. De oorspronkelijk houten Groote- of Oudesluis (Noorderweg 18) uit 1597 werd in 1631 in steen vervangen; de huidige sluiskolk dateert uit 1711-'12 (hersteld 1839) en bevat een gedenksteen uit 1765. De sluiswachterswoning (Noorderweg 18; 1914) heeft een bord met de in 1850 vastgestelde sluistarieven. De Herv. kerk (bij Noorderweg 14), een zaalkerk met houten geveltoren, kwam in 1861 tot stand en verving een door storm verwoeste voorganger uit 1650. B.F. Bergmeijer bouwde het orgel (1900). De voorm. Doopsgez. kerk (Sportlaan 3a) is een sobere zaalkerk uit 1906.
Auteursrechtelijk beschermd