Warmenhuizen
(gemeente Harenkarspel)
Dorp, ontstaan in de 9de eeuw op een reeks huisterpen die tot een langgerekte rug van terpen - ook wallen genoemd - samengroeiden. Hierdoor kreeg de Dorpsstraat een L-vorm. Warmenhuizen wordt in 1288 voor het eerst vermeld. Tot 1607 was het een heerlijkheid van de heer van Egmond. Eind 19de eeuw ontwikkelde Warmenhuizen zich tot tuindersdorp. Na de aansluiting op de tramlijn Alkmaar-Schagen (1913) bouwde men een fabriek voor gezouten groenten (1914) en een veiling (1928, gesloopt circa 1970). Na de Tweede Wereldoorlog is het lintdorp aan weerszijden uitgebreid.
De
Herv. kerk (Dorpsstraat 93), oorspronkelijk gewijd aan St. Ursula, is een tweebeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen
Warmenhuizen, Herv. kerk
Warmenhuizen, Raadhuis
met balustrade en ingesnoerde spits. Tegen een laat-13de-eeuwse kerk - waarvan een stuk muur resteert - verrezen een 14de-eeuwse toren met rondboognissen en een eveneens vroeggotisch koor (verhoogd tweede helft 15de eeuw). De kerk kreeg rond 1508 een zuidtransept, waarna in het tweede kwart van die eeuw een verbouwing tot pseudobasilicale kerk met twee zijbeuken volgde. De toen ingebouwde en rond 1600 verhoogde toren bevat een door Willem Wegewaert gegoten klok (1595). Bij reparaties in 1823 heeft men de zuidbeuk en het zuidtransept afgebroken. Het
interieur heeft zuilen die zijn voorzien van kapitelen met gebeeldhouwde bladornamenten en het wordt gedekt door een houten tongewelf. In het koor kreeg dat gewelf rond 1525 in opdracht van graaf Jan van Egmond een bijzondere beschildering, met boven de sluiting het Laatste Oordeel en vier oudtestamentische voorstellingen. Deze vanouds aan Jan van Scorel toegeschreven schildering is echter waarschijnlijk door Jacob Cornelisz van Oostzanen uitgevoerd. Het beschilderde gewelf was in 1891 naar het Rijksmuseum overgebracht (gerestaureerd 1890-'93, A.J. Derkinderen), maar is bij de kerkrestauratie in 1961-'65 teruggeplaatst (gerestaureerd 1991-'98, W. Haakma Wagenaar). Verder bevat de kerk een koorhek (circa 1650), een preekstoel (1724) en een door H. Knipscheer gebouwd orgel (1862).
De neoclassicistische pastorie (Dorpsstraat 89-91) is een dwars tweelaags pand uit 1869.
De R.K. St.-Ursula- en Gezellinnenkerk (Dorpsstraat 177) is een driebeukige kerk met rond gesloten koor en een toren van drie geledingen met frontalen en achtzijdige spits. Deze neoromaanse kerk verrees in 1872-'73 naar ontwerp van Th. Asseler en verving een kerk uit 1839. Opvallend zijn de roosvensters bij de lichtbeuk en de venstertripletten bij de zijbeuken. Het middenschip wordt gedekt door een houten tongewelf, de zijbeuken door gestukadoorde houten kruisribgewelven. Het interieur heeft verder gedrongen ronde pijlers met bladkapitelen en een triforium met gekoppelde bogen op deelzuiltjes. Het orgel is van L. Ypma (1886). Met siermetselwerk uitgevoerd is de forse pastorie (Dorpsstraat 179; 1883, J. van Groenendael).
Het voorm. raadhuis annex secretariswoning (Dorpsstraat 106) is een fors tweelaags pand uit 1872, gebouwd in eclectische vormen met gepleisterde (hoek)pilasters en een middenrisaliet met balkon. Bij een verbouwing in 1893 kreeg het een neorenaissance-dakkapel (W. Vlaming).
Het voorm. postkantoor (Dorpsstraat 110) is een eenlaagspand met asymmetrisch risaliet, gebouwd rond 1910.
Scholen. Rond 1880 verrees de neoclassicistische onderwijzerswoning Dorpsstraat 104. Zakelijk-expressionistisch van vorm is de openbare lagere school (Dorpsstraat 34), een drieklassige gangschool uit 1925. De R.K. lagere St.-Theresiaschool met zusterhuis (Dorpsstraat 171-175) kwam in 1924 tot stand in ‘Um 1800’-vormen naar plannen van J. Duyneter.
Woonhuizen. Uit de late 19de eeuw dateren de eenvoudige dubbele landarbeiderswoning Dorpsstraat 247-247a (1871), het als rentenierswoning gebouwde eclectische middenganghuis Nooit Gedacht (Dorpsstraat 66; 1879) en de forse neoclassicistische dokterswoning Dorpsstraat 108 (1889). Neorenaissance-details vertoont het huis Dorpsstraat 219 (1902). Voorbeelden van vroeg-20ste-eeuwse rentenierswoningen zijn Oostwal 86-88 (circa 1915) en Dorpsstraat 22 (1916, K. Westra). Door J. Stuyt ontworpen zijn de huizen Fabrieksstraat 29-39 (circa 1920).
Boerderijen. De 18de-eeuwse boerderij Baanhuis (De Baan 1) bestaat uit een met planken beschoten stolpvormige
Auteursrechtelijk beschermd
