Volendam, Visafslag St. Vincentius
houten gewelf. In een van de vier buitenstijlruimten bevinden zich een portaal en de consistoriekamer. Tot de inventaris behoort een vroeg-17de-eeuwse preekstoel.
De klokkenstoel op de dijk bij ‘Het Praathuis’ (bij Haven 64) is een eenvoudige houten constructie met een trouwklok uit 1771.
De R.K. St.-Vincentius a Paulokerk (Kerkepad 2) is een driebeukige kruiskerk met driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. Deze neogotische kerk verrees in 1860 naar plannen van Th. Molkenboer. In 1882-'83 verving men het koor door een neoromaans transept en koor naar ontwerp van A.C. Bleijs. Verder kreeg de kerk toen de huidige zijbeuken met driezijdig gesloten kapel aan de westzijde. Naar plannen van P. Snel kwamen in 1907-'08 het huidige middenschip en de toren tot stand. De toren is gerestaureerd in 1987, de kerk in 1994-'97.
Het interieur bevat een grotendeels van elders overgebrachte inventaris. Uit de H.H. Elisabeth- en Barbarakerk te Haarlem komen enkele neogotische altaren (overgebracht 1997), te weten het Maria- en H. Hartaltaar, het hoofdaltaar (atelier Cuypers-Stoltzenberg) en het vroegere St.-Vincentiusaltaar. Het beeldhouwwerk is vervaardigd door J.P. Maas. De bronzen deur van het tabernakel en vier koperen beelden zijn in 1910 gemaakt door J. Brom. Uit de R.K. kerk te Purmerend komen de preekstoel, de communiebanken en twee engelenbeelden (alles circa 1860; overgebracht 1956). Het Adema-orgel is afkomstig uit de H. Annakerk te Amsterdam (gerestaureerd 1999). Verder zijn er kruiswegstaties van P. Geraeds (1940-'45) en glas-inloodramen van F. van Balendonk (1956; linker zijbeuk en doopkapel). De pastorie (Kerkepad 1) is een fors herenhuis uit circa 1882.
De R.K. O.L. Vrouwe Sterre der Zee kerk (Julianaweg 70), een moderne kerk met vrijstaande bakstenen klokkentoren, is in 1961-'62 gebouwd naar ontwerp van H.Th. Oudejans en A. Alberts.
Scholen. De voorm. R.K. lagere St.-Jozefschool (St.-Jozefstraat 2), gebouwd in 1913 als vierklassige school, dient nu als verenigingsgebouw. De voorm. R.K. lagere Pius X-school (W.J. Tuijnstraat 19; circa 1915) en de bijbehorende vleugel aan de Zeestraat (circa 1925; ingang Dwarsstraat 2) zijn eveneens als verenigingsgebouw in gebruik. De voorm. openbare lagere school (bij Burg. Kolfschotenplein 1) is een eenklassige school uit circa 1920.
Woonhuizen. Van de oorspronkelijke houten visserswoningen is weinig over. Uit de tweede helft van de 19de eeuw resteren het dwarse houten huis Haven 11 (circa 1860) - met op de brede puntgevel het wapen van Volendam - en de kleine houten havenmeesterswoning Haven 37-39 (circa 1893). Veel van de diepe huizen aan de dijk zijn later tot winkel en/of café verbouwd. Vermeldenswaardig zijn Haven 28 (circa 1860; ‘Hollandse Markt’), het met klokgevel uitgevoerde pand Haven 58 (circa 1890; ‘The Clock’) en Haven 94 (circa 1910) met jongere loggia op de verdieping. In 1910 kreeg het bestaande pand Haven 60 (‘In de Halve Maan’) een bakstenen klokgevel. Iets jonger is de notaris- en later dokterswoning Noordeinde 11 (circa 1915) met trapgevel en zijvleugel. Karakteristiek zijn de kleine vrijstaande diepe woningen in de buurten achter de dijk, bijvoorbeeld de schuin geplaatste en verspringende visserswoningen Aalstraat 8-12 (circa 1910) en de woningen Ansjovisstraat 1-17, 2-18 (circa 1910) met gevarieerd uitgevoerde topgevels.
Horeca. Tot hotel-cafés verbouwde houten panden zijn 't Gat van Nederland (Brugstraat 8), met twee klokgevels, en Hotel Lutine (Haven 78-80; circa 1860). Hotel Spaander (Haven 15-17, circa 1860) heeft een bakstenen gevel met siermetselwerk. Hotel-restaurant Van Diepen (Haven 35; circa 1893), nu ‘Cathrien’, is een markant pand met kwartrond gedeelte op de hoek boven de haven en verspringende bouwdelen met trapgevels in eenvoudige neorenaissance-stijl aan weerszijden.
De coöperatieve visafslag ‘St. Vincentius’ (Haven 41), gebouwd in 1934, bestaat uit een houten dwarshuis met dakruiter en een diepe aanbouw. Het geheel rust op een betonnen onderbouw van palen en balken en is vanaf de dijk via trappen bereikbaar.
Bruggen. Van de diverse houten bruggen over de Ye is de ophaalbrug bij de Dril in 1976 vernieuwd. De eveneens vernieuwde brug bij Edammerweg 8 heeft slechts een enkele priem.
De poldermolen ‘Katwoude’ (Achterdichting 1, gemeente Waterland), gelegen ten zuidwesten van Volendam, is een met riet gedekte achtkantige bovenkruier op een met hout beklede voet. Deze molen uit 1896 bemaalde de polder Katwoude-Hogendijk, werd in 1911 onttakeld en in 1988 hersteld.
Auteursrechtelijk beschermd
