Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Sint Maarten
(gemeente Harenkarspel)

Dorp, ontstaan in de 13de eeuw bij de toen opgeworpen Westfriese Zeedijk. Van 1478 tot de opheffing van de gemeente in 1990 vormden Sint Maarten, Eenigenburg en Valkkoog één rechtsgebied: de Valkkogerkogge. Ter plaatse van een kerk uit 1462 (verwoest 1799) werd in 1875 een nieuwe kerk gebouwd (gesloopt 1960).

Het voorm. raadhuis (Hoge Buurt 7) is een tweelaags pand met balkon, gebouwd in 1910-'11 in late neorenaissance-stijl. Ernaast staat het kleine

[p. 491]

voorm. Witte Kruisgebouw (Hoge Buurt 5; circa 1900).

Woonhuizen. Uit 1869 dateert de eenlaagse middengangwoning Lutjeweg 6. De wit gesausde traditionalistische burgemeesterswoning Herenweg 7 is in 1939 ontworpen door Chr. Dekker en P.J. Koster.

Poldermolen ‘De Groenvelder’ (Groenveldsdijk 12), gelegen ten zuidoosten van Sint Maarten, is een midden-16de-eeuwse met riet gedekte achtkantige binnenkruier op een met hout beklede voet die de polder Valkkoog bemaalde.

Valkkoog. Dit kleine dorp ten oosten van Sint Maarten werd in 1627 kerkelijk onafhankelijk van Sint Maarten. De Herv. kerk (Valkkogerweg 39) is een eenbeukige vroeg-16de-eeuwse kerk, waarvan de toren en het koor in 1839 zijn gesloopt. De huidige half-ingebouwde toren met balustrade en ingesnoerde spits verrees in 1865 en bevat een door Jacob Noteman gegoten klok (1635). De consistoriekamer (noordzijde) heeft men rond 1900 toegevoegd. Bij een restauratie in 1984-'85 is de kerkbepleistering uit 1865 verwijderd. Het tongewelf en het kerkmeubilair dateren uit 1839. Verder bevat de kerk een preekstoel (tweede kwart 18de eeuw) en een door P.J. Adema gebouwd orgel (1871). De onderwijzerswoning (Valkkogerweg 38; 1871) en de pastorie (Valkkogerweg 37; 1874) zijn neoclassicistisch van vorm.

Eenigenburg. Dit kleine dorp ten zuiden van Sint Maarten bestaat uit bebouwing op enkele vroeg-middeleeuwse huisterpen. De eveneens op een terp gelegen eenbeukige Herv. kerk (Surmerhuizerweg 29) verving in 1792 een mogelijk 15de-eeuwse kerk. In de houten geveltoren hangt een door Goebel Zael gegoten klok (1535). Het dak kreeg kort na 1875 Oegstgeester pannen. Tot de kerkinventaris behoren een preekstoel met het wapen van Eenigenburg (1698) en een door Scholgens & Van den Haspel gebouwd orgel (1876). De in 1858 gebouwde pastorie (Surmerhuizerweg 37) is een neoclassicistisch middenganghuis met hoger opgetrokken middenrisaliet. De voorm. openbare lagere school annex onderwijzerswoning (Surmerhuizerweg 11) dateert uit 1877. Voorbeelden van kleine op een terp gelegen landarbeiderswoningen zijn Surmerhuizerweg 13 en 15 (midden 19de eeuw).