Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Hippolytushoef
(gemeente Wieringen)

Hoofddorp van het voormalige eiland Wieringen, ontstaan in de 12de eeuw op een keileemopduiking. De kern wordt gevormd door een kerkring met daarop de hoger gelegen kerk met kerkhof. De kerk had te lijden van een storm in 1674. De Hoofdstraat vormt de verbinding met de Koningstraat, die deel uitmaakt

Hippolytushoef, Herv. kerk

van de doorgaande weg over het eiland. In de 19de eeuw kwamen er twee kerken bij en bebouwde men de Nieuwstraat. Vanaf circa 1920 volgde een uitbreiding met woningbouw ten behoeve van de aanleg van de Afsluitdijk. Na de Tweede Wereldoorlog is Hippolytushoef aan de oost- en de westzijde verder uitgebreid.

De Herv. kerk (Kerkplein 17), oorspronkelijk gewijd aan St. Hippolytus, is een eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een forse toren van twee geledingen met ingesnoerde bakstenen spits. De deels tufstenen toren stamt uit het begin van de 13de eeuw en werd mogelijk later die eeuw in baksteen verhoogd. De tweede geleding met spaarvelden en keperboogfries, en de spits dateren uit de 15de eeuw. In de toren hangt een door Willem Butendiic gegoten klok (1440). Het deels met tufsteen beklede gotische koor is vermoedelijk 14de-eeuws. Het schip werd na verwoesting (1674) op de oude funderingen herbouwd in 1675. De in 1839 herstelde kerk, werd na instorting van het koor (1893) gerestaureerd in 1895 (J.Th.J. Cuypers) en in 1998-'99. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf (in koor vernieuwd 1895) en bevat een preekstoel (circa 1674) en een door H. Knipscheer gebouwd orgel (1870). Er is een gebrandschilderd raam van Claes van der Meulen (1676). Bij het kerkhof staat een gietijzeren dorpspomp (circa 1890).

Overige kerken. De Doopsgez.

[p. 374]

Hippolytushoef, Postkantoor

kerk (Vermaningsteeg 7) is een zaalkerk uit 1861 met neoclassicistische elementen en een gepleisterde voorgevel met ingangsrisaliet. De in 1981-'83 gerestaureerde R.K. St.-Hippolytuskerk (Hoofdstraat 10) verrees in 1867 naar ontwerp van Th. Molkenboer als een recht gesloten eenbeukige neoromaanse kerk met houten geveltoren. Het orgel is uit die tijd, iets jonger zijn de koorgewelfschilderingen van J. Dunselman (1882) en de pastorie (Hoofdstraat 12; circa 1882). De voorm. Geref. kerk (Koningstraat 32; circa 1900) is een zaalkerk met lager ingangsgedeelte. De moderne (Geref.) Ankerkerk (Seringenlaan 17; 1967, G. Steen en G. Tuinhof) heeft een asymmetrisch zadeldak, opengewerkte betonelementen in de toppen en een vrijstaande klokkentoren.

Raadhuizen. Het voorm. raadhuis Koningstraat 31 (circa 1890) is een eenlaagspand met hoger opgetrokken middenrisaliet en aan de zijkant een secretariekamer. Het tweelaagse voorm. raadhuis Elft 1 (circa 1955) is deels met met natuursteen bekleed.

Het postkantoor (Koningstraat 32-34), een eenlaagspand met hoger opgetrokken middendeel en houten geveltop, kwam in 1919 tot stand naar een sober expressionistisch ontwerp van J. Crouwel. Het rijkswapen boven de ingang is vervaardigd door W. Brouwer.

De openbare lagere Avitloschool (Elft 51-53) is een L-vormige zesklassige school met aangebouwde onderwijzerswoning, gebouwd in 1928 naar ontwerp van D. Saal.

Woonhuizen. Het diepe huis Kerkplein 25 met schoudergevel is volgens de datering in rode baksteen gebouwd in

Hippolytushoef, Boerderij Oosterklief 36

1849, maar mogelijk naar een 17de-eeuws voorbeeld. Het gepleisterde eenlaagspand Nieuwstraat 44, met schuin geplaatst hoekvenster en geblokte ingangsomlijsting, kwam rond 1800 tot stand. Uit de 19de eeuw dateren verder het tweelaagse huis Hoofdstraat 4 (1845) en de met chalet-sierspanten en gesneden windveren uitgevoerde huizen Kerkplein 11-14 (circa 1890). Iets jonger is de kleine villa Elft 4-6 (circa 1905). De met riet gedekte en met expressionistische elementen uitgevoerde forse villa De Haven (Gemeenelandsweg 8) verrees in 1928 voor ir. J.A.W.M. Vetter, vermoedelijk naar ontwerp van L. Zwiers. Vergelijkbaar hiermee is de door hem voor A. de Neef ontworpen villa Gemeenelandsweg 12 uit 1928. Beide opdrachtgevers waren vermoedelijk als hoofdopzichters bij de Zuiderzeewerken betrokken.

Winkels. Het in 1906 gebouwde woon- en winkelpand Hoofdstraat 14-16 is voorzien van neorenaissancetrapgevels. Op de art déco-winkelpui van het hoekpand Hoofdstraat 5 (circa 1930) is nog vaag ‘Albert Heijn’ te lezen. Kubistisch-expressionistisch van vorm is het woon- en winkelpand Hoofdstraat 19 (circa 1930).

Boerderijen. Het voorhuis van de boerderij Elft 42 is in de top van de schoudergevel in baksteen gedateerd ‘1734’, maar in opzet is deze boerderij vermoedelijk nog 17de-eeuws (klezoortjes op de hoeken). Kenmerkend voor Wieringen is de langgerekte tweevaksschuur met daarin een van de buitenzijde bereikbare hooischuur (grondtas) en wagenstik (wagenschuur), geflankeerd door een smaller, lager deel (uutlid) en een achterhuis (koestal) dat overgaat in een uitbouw van het woongedeelte. Andere voorbeelden van dergelijke boerderijen zijn Hoge Elft 1, Oosterklief 36 (circa 1800), Kerkhofsteeg 1 en Belt 39 (begin 19de eeuw). Voorbeelden van een stolpboerderij met woonhuisuitbouw zijn Slingerweg 77 (circa 1870) en Oosterklief 6 (1883). Een kleinere stolpboerderij is Beltstraat 10 (circa 1890).

Windmolen ‘De Onderneming’ (Koningsweg 75) is een met riet gedekte achtkante grondzeiler op veldmuren, gebouwd in 1851 als korenmolen.