Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Driehuis
(gemeente Velsen)

Dorp, ontstaan in de 19de eeuw bij een kruising van wegen. Tussen 1915 en 1940 groeide het dorp sterk. Met de aanleg van de Velser(spoor)tunnel heeft men de spoorlijn Haarlem-Alkmaar in 1957 verlegd en kreeg Driehuis een station. Na de Tweede Wereldoorlog is Driehuis een ruim opgezet forensendorp geworden.

De R.K. St.-Engelmunduskerk (Driehuizerkerkweg 113) is een driebeukige basilicale kruiskerk met driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. Deze neogotische kerk verrees in 1893-'94 naar ontwerp van A.M. Bruning. Wegens geldgebrek maakte hij het ontwerp voor de pastorie (Driehuizerkerkweg 115) pas in 1918.

Het voorm. missiehuis van de missionarissen van het H. Hart van Jezus (Driehuizerkerkweg 123) kwam in 1924-'25 tot stand naar een ontwerp met expressionistische details van F.C. de Beer. Dit langgerekte gebouw met hoekpaviljoens kreeg in 1928 een haaks aangebouwde kapel. In terracotta uitgevoerde beelden van Petrus en Paulus en een reliëfvoorstelling van Christus markeren de hoofdingang.

De boerderij Driehuizerkerkweg 117-119 stamt uit de 17de eeuw en maakte in de 18de eeuw deel uit van de buitenplaats Westerveld. Het lage gepleisterde huis met opkamer heeft drie U-vormig op elkaar aansluitende zadeldaken met een zakgoot.

Schoonenberg (Driehuizerkerkweg 2). Dit chaletachtige herenhuis met aangebouwde stallen en koetshuis was oorspronkelijk de 18de-eeuwse tuinmanswoning van het oude buitenhuis Schoonenberg (gesloopt 1827). Het werd in 1859 voor G. Heshuysen verbouwd en opnieuw gewijzigd in 1869. Het park heeft een vroege landschappelijke aanleg uit circa 1800 met restanten van een 18de-eeuwse formele aanleg. De 18de-eeuwse schuur bij de moestuin van het oude huis Schoonenberg werd in 1860 verbouwd tot het huidige wit gepleisterde woonhuis Tolsduinerlaan 1 met keperboogvormige vensters.

Woonhuizen. In 1866 liet G. Heshuysen de wit gepleisterde eclectische villa Westerveld (Duin en Kruidbergerweg 14) bouwen op de voormalige en gelijknamige buitenplaats. Na de aanleg van een begraafplaats in 1888 kreeg het de functie van dienstwoning en nadien

[p. 273]

Driehuis, Alg. begraafplaats Driehuis-Westerveld, crematorium

van kantoor. De gepleisterde villa Duin en Kruidbergerweg 16 werd in 1923 gebouwd voor A.M. du Mee, weduwe van J.H. van Eeghen, naar een ontwerp in neo-Lodewijk XIV-stijl van P.A.J. Scheelbeek. De villa Kriemhildestraat 2 verrees in 1904 naar plannen van J. Stuyt, in samenwerking met J.Th.J. Cuypers. Voorbeelden van middenstandswoningen in expressionistische stijl zijn Driehuizerkerkweg 18 (1920, J.A. Snellebrand en A. Eibink), Driehuizerkerkweg 22 (1921, A.M.J. Sevenhuijsen), Driehuizerkerkweg 57 en 59, Waterlandweg 2 en Waterlandweg 4 (1922, Ch. Bartels). De Alg. begraafplaats ‘Driehuis-Westerveld’ (Duin en Kruidbergerweg 2-6) werd in 1888 op initiatief van een groep vooraanstaande Amsterdammers aangelegd op het geaccidenteerde duingebied van de voorm. buitenplaats Westerveld. Deze door L.P. Zocher ontworpen begraafplaats is enkele malen uitgebreid. Uit 1912 dateert de naar plannen van M.A. Poel gebouwde doodgraverswoning met personeelsverblijf; boven de ingang zit een tegeltableau met doodssymbolen. De nieuwe aula uit 1963 is ontworpen door C. Wegener Sleeswijk. Net buiten de begraafplaats staat het in 1937-'41 naar een functionalistisch ontwerp van W.M. Dudok gebouwde voorm. ontvanggebouw (Driehuizerkerkweg 138) met koffiekamers, kantoor en directeurswoning.

Driehuis, Alg. begraafplaats Driehuis-Westerveld, columbarium (1993)

Op de begraafplaats bevinden zich graven van diverse bekende Nederlanders, zoals de dichter C.S. Adama van Scheltema († 1924; beeld T. Visser), de Amsterdamse wethouder F.M. Wibaut († 1936) en harpiste Rosa Spier († 1967). Opvallend zijn ook de grafmonumenten voor kweekschooldirectrice L. Hardenberg († 1898; beeld B. van Hove) en journalist H. van Wermeskerken († 1937; ontwerp J. de Meijer). Ook architect K.P.C. de Bazel († 1923) ligt hier begraven. Voorbeelden van urnenmonumenten zijn die voor de schrijver E. Douwes Dekker (Multatuli) († 1887; opgericht 1948 naar ontwerp A.H. Wegerif), voor predikant H.G. van Wijngaarden († 1929; vervaardigd N.A. van der Kreek) en voor vliegtuigbouwer A.H.G. Fokker († 1939; bronsplastiek Th. van Reijn). Op een duintop staat het in 1913 naar ontwerp van M.J. Poel en zijn opvolger P. Kramer gebouwde crematorium, het eerste in Nederland. Dit gebouw heeft een uitgebouwde ingangspartij met trap, een centraalbouwvormige aula met zestienzijdige koepel en daarachter het eigenlijke crematorium met twee schoorstenen. In de kelder is een columbarium ondergebracht. Hier bevindt zich ook de urn van architect H.P. Berlage († 1934). De omringende tuinaanleg is van J.J. Kerbert. Naar ontwerp van W.M. Dudok heeft men in 1925-'26 het sobere halfronde columbarium toegevoegd met impluvium (vijver), twee urnengalerijen en een met witte en zwarte tegels beklede toren. In dit columbarium staan onder andere de urnen van de vrouwenvoorvechtster Aletta Jacobs († 1929) - bijgezet in een door G. Rueb ontworpen keramisch wandmonument - en die van cabaretier Louis Davids († 1937). Aansluitend heeft Dudok nog een urnentuin (1932) ontworpen.