Monumenten in Nederland. Noord-Holland

De Cocksdorp
(gemeente Texel)

Wegdorp op de noordpunt van het eiland Texel, gesticht kort na de bedijking van de Polder Eierland in 1835, bij de sluis in de monding van de Roggesloot. Hoewel aanvankelijk Nieuwdorp geheten, kreeg het al in 1836 de naam De Cocksdorp, naar N.J. de Cock, de voornaamste ondernemer van de ‘Sociëteit van Eigendom van Eierland’, die het initiatief tot de inpoldering nam. Na de Tweede Wereldoorlog zijn in de omgeving een camping en een bungalowpark aangelegd.

De Herv. kerk (Kikkertstraat 85), een neoclassicistische zaalkerk voorzien van kolossale pilasters en een geveltoren met opengewerkte lantaarn, werd gebouwd in 1839-'41. De voorgevel heeft geblokte lisenen en kolossale ionische pilasters die een hoofdgestel met klein fronton dragen. De rijk gesneden preekstoel (1680) komt uit de in 1822 opgeheven Engelse kerk te 's-Gravenhage (overgebracht 1840). Verder is er een vroeg-18de-eeuws doophek in Lodewijk XIV-stijl en een door F.G. Leichel

[p. 256]

De Cocksdorp, Herv. kerk (1996)

gebouwd orgel (1879) in een vroeg-18de-eeuwse kast.

De R.K. St.-Franciscus Romanakerk (Molenlaan 2) is een eenbeukige kerk met een half-ingebouwde toren van twee geledingen met tentdak. Deze kerk verrees in 1875-'77 naar een ontwerp met neoromaanse details van Y. Bijvoets. De in 1945 opgelopen schade heeft men in 1949-'50 hersteld. Het interieur wordt gedekt door gestucte gewelven. Tot de inventaris behoren een preekstoel (17de eeuw), een communiebank (circa 1700) en een door Pieter van Assendelft vervaardigde orgelkast (circa 1750). De pastorie (Molenlaan 4) dateert uit 1905.

Woonhuizen. In opzet midden-19de-eeuws is de gepleisterde eenlaagse afdakwoning Kikkertstraat 51. Het gepleisterde eenlaagspand Kikkertstraat 15 (circa 1870) is gedekt met Oegstgeester pannen en verbouwd in 1910 (dakerkers). De tweelaagse notabelenwoning Kikkertstraat 17 dateert uit 1890. Een opvallend voorbeeld van een moderne recreatiewoning is het appartementengebouw Johan Hodshonstraat (circa 1975) met schuine glazen dakvlakken. Ten zuidoosten van De Cocksdorp ligt de kleine dubbele arbeiderswoning Hoofdweg 132 (circa 1850), met privaat.

Boerderijen. In 1838 is de boerderij Stengweg 19, met dwars geplaatst voorhuis, gebouwd door de Sociëteit als directiewoning. De krimpenboerderij Hunsingo (Postweg 15) kwam in 1912

Zuid-Eierland bij De Cocksdorp, Openbare lagere school

tot stand voor R.J. Leber, afkomstig uit het Groningse Bedum. Voorbeelden van boerderijen die na de Russenopstand zijn gebouwd zijn: Lou Christy (Postweg 17; 1946), Ruimzicht (Hoofdweg 30; 1948) en de met zijlangsdeel uitgevoerde boerderij De Hoek (Vuurtorenweg 83; 1949).

Het gemaal (Stengweg 29) dateert uit 1931 en voorziet in de afwatering van de Polder Eierland en de Roggesloot.

Het Monument Watersnoodramp (Stengweg ong.), gelegen ten zuidoosten van De Cocksdorp, herinnert aan de overstroming van de Polder De Eendracht in 1953.

De vuurtoren (Vuurtorenweg 184) verrees in 1863-'64 ten noorden van De Cocksdorp naar plannen van Q. Harder met een ronde conische romp van zes verdiepingen, een balustrade en een lichthuis met koepel en draailicht. Na beschadiging in 1945 kreeg de toren in 1948-'49 een ommetseling en een betonnen bovenbouw. De roze geschilderde, gespoten cementlaag is in 1971 aangebracht. De naastgelegen wachterswoningen zijn kort na 1945 herbouwd.

Zuid-Eierland. Gehucht ten zuidwesten van De Cocksdorp. De voorm. openbare lagere school (Postweg 72) is een drieklassige school uit 1912 met losse onderwijzerswoning (Postweg 70). De voorm. (Herv.) Bethelkerk (Muijweg 38), een laag zaalgebouw met dakruiter uit circa 1940, dient nu als buurthuis. De bunker (bij Postweg 115), die rond 1942 gebouwd werd bij het in 1937 aangelegde vliegveld vertoont nog sporen van de Russenopstand (1945).