Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Abbekerk
(gemeente Noorder-Koggenland)

Dorp, ontstaan in de 11de eeuw als veenontginning. De kerk wordt in 1395 voor het eerst vermeld. Abbekerk werd het centrum van het plattelandsgebied dat als ‘Stede Abbekerk’ (Abbekerk, Twisk, Midwoud en Lambertschaag) in 1414 - louter bestuurstechnische - stadsrechten kreeg. Het lintdorp is na de Tweede Wereldoorlog ter hoogte van de kerk uitgebreid.

De Herv. kerk (Dorpsstraat 42) is een eenbeukige kerk met een vijfzijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met balustrade en achtzijdige bakstenen spits. Het schip werd rond 1500 uit hergebruikt materiaal opgetrokken en vermoedelijk na schade in 1517 verhoogd. Uit het tweede kwart van de 16de eeuw dateert het koor. De toren verrees in 1656 (gevelsteen) en bevat een door Claude Fremy gegoten klok (1684). De bakstenen spits heeft men in 1859 vernieuwd. Bij een restauratie in 1949-'52 (D. Fledderus) is de toren ontpleisterd en de kerk opnieuw bepleisterd. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf - vernieuwd in 1698 en 1756 (koor) - met trekbalken op omtimmerde korbeelstellen. Tot de inventaris behoren een herenbank (1728) en een door H. Knipscheer gebouwd orgel (1865). Tegen de buitenmuur hangt een door Van Emden gemaakte barometer (1878).

Rond 1880 verrees op het kerkhof een neoclassicistische consistoriekamer met zondagsschool (Dorpsstraat 40). Op het kerkhof staat onder meer een stèle met gebroken fronton voor burgemeester J. Zijp († 1897).

Het voorm. raadhuis (Dorpsstraat 48) is een tweelaags diep pand uit 1585 met houten voorschot. Bij een verbouwing in 1759 (sluitsteen) van dit ‘Regthyts der Steede Abbekerk’ heeft men de begane grond tot cachot verbouwd. Ook verbouwde men toen de bovengelegen schepenkamer. Daarna volgden een verbouwing in 1830 (gevelsteen) en een restauratie in 1979-'81.

De openbare lagere school (Dorpsstraat 11) is een drieklassige gangschool uit 1880 (verbouwd circa 1920) met aangebouwde onderwijzerswoning (Dorpsstraat 13).

Woonhuizen. Rond 1850 verrees het diepe huis Dorpsstraat 85 met houten voorgevel. De vrijstaande eclectische

Abbekerk, Boerderij Dorpsstraat 37

[p. 79]

Abbenes, Boerderij Andreashoeve en Naai-, Knip en Breischool

dokterswoning Dorpsstraat 62 met gepleisterd middenrisaliet en hoekpilasters dateert van 1875, evenals het bijbehorende koetshuis.

Boerderijen. De rond 1800 opgetrokken stolpboerderij Dorpsstraat 69 heeft een asymmetrisch woongedeelte met houten voorschot. Vergelijkbaar hiermee zijn de stolpboerderijen Zuideinde 51 (circa 1800) en Dorpsstraat 37 (1806) met terugliggende inrijdeur aan de voorzijde. De mogelijk 18de-eeuwse stolpboerderij Dorpsstraat 16 heeft een met Oegstgeester pannen gedekte spiegel (circa 1875). Uit circa 1880 dateert de stolpboerderij Dorpsstraat 97 met hoger opgetrokken middenrisaliet. Vergelijkbaar hiermee, maar eenvoudiger uitgevoerd, is het stolpvormige woonhuis Zuideinde 6 (circa 1880), gebouwd voor een mogelijk uit 1840 daterende stolpschuur.