Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Zevenhuizen
(gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle)

Ontginningsdorp, ontstaan in de 13de eeuw aan een dijk langs de Rotte. Aan het einde van de middeleeuwen werd het dorp oostwaarts verplaatst. Nadat de veenplassen waren drooggemaakt (Tweemanspolder 1734; Eendrachtspolder 1753), werd het langgerekte dorp omgeven door een - nog aanwezige - gracht om inklinking van de bodem tegen te gaan. De droogmaking van de omvangrijke Zuidplaspolder aan de oostzijde volgde in 1828-'39. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de glastuinbouw haar intrede in Zevenhuizen gedaan en is het dorp in oostelijke en zuidwestelijke richting uitgebreid.

De Herv. kerk (Dorpsstraat 170) is een tweebeukige hallenkerk voorzien van een aangebouwde consistoriekamer en

Zevenhuizen, Herv. kerk, interieur (1986)

een toren van drie geledingen met haakse steunberen en ingesnoerde spits. De begin 16de eeuw gebouwde toren heeft een boogfries en een hoge spits (vernieuwd 1967) en bevat een door Joannes Ouderogge gegoten klok (1709). Het schip is na brand (1699) herbouwd in 1699-1701, waarbij delen van het oude muurwerk zijn behouden en de twee koorsluitingen zijn samengetrokken. De zuidbeuk heeft een lagere, smalle zijbeuk.

Het interieur wordt gedekt door houten tongewelven die op een houten jukconstructie rusten, waarvan de stijlen begin 19de eeuw met gestuct metselwerk zijn omkleed tot ronde zuilen op een achtzijdig basement. Tot de inventaris behoren een preekstoel (circa 1600) met klankbordversiering (1702), een dooptuin, een koorhek met gesneden middenstuk en drie herenbanken met wapens (alle eerste helft 18de eeuw). Verder dateren twee eenvoudige bankenblokken en het houten portaal met daarboven een tiengebodenbord uit de 18de eeuw. Het orgel is vermoedelijk in 1835 door W. Beekes gebouwd.

De voorm. Remonstr. kerk (Dorpsstraat 139), een eclectische zaalkerk met rondboogvensters, verving in 1866 een 17de-eeuwse kerk. Het sinds 1954 door de Vrijz. Herv. gemeente gebruikte gebouw is in 1993-'94 gerestaureerd.

De Geref. kerk (Dorpsstraat 106) is een kleine zaalkerk uit 1928 met hoog zadeldak.

[p. 542]

Zevenhuizen, Remonstr. kerk

Woonhuizen. Het met riet gedekte pand Dorpsstraat 37 werd in 1638 gebouwd als woonhuis annex herberg voor Andries Leendertsz Speelman. Sinds 1788 is er een smederij gevestigd. Het metselwerk in gele baksteen wordt geaccentueerd door ontlastingsbogen in rode steen boven de vensters. De schuifvensters en de deuromlijsting zijn 18de-eeuws. Eind 19de eeuw gebouwd zijn het gepleisterde herenhuis Dorpsstraat 120 en het gepleisterde diepe huis Dorpsstraat 80 met ingezwenkte lijstgevel. Rond 1910 volgden Dorpsstraat 104, met afgeknotte trapgevel, en Dorpsstraat 142, met gepleisterde verdieping en houten geveltopbetimmering. Opvallend zijn de zes met wolfdaken uitgevoerde dubbele arbeiderswoningen Burg. Klinkhamerweg 1-23, gebouwd rond 1925 in opdracht van de gemeente.

Het café ‘Hof van Holland’ (Dorpsstraat 105-107) is een tweelaags dwars pand uit circa 1850 met neoclassicistische ingangsomlijsting.

De stalling (naast Dorpsstraat 196) werd rond 1910 gebouwd met een hoger opgetrokken gevelpartij voorzien van een hooiluik en met opvallend gekleurd siermetselwerk.

De Hotel Vosbrug over de ringgracht (Noordelijke Dwarsweg ong.) is een ijzeren ophaalbrug uit 1928, genoemd naar het inmiddels gesloopte hotel Vos aan de Dorpsstraat.

Zevenhuizen, Woonhuizen Burg. Klinkhamerweg 1-23

Het voorm. jachthuis ‘Jolly Duck’ (Korenmolengat 2), gelegen ten westen van Zevenhuizen, werd rond 1920 gebouwd voor de familie Van Romande. Dit houten buitenverblijf is een voorbeeld van prefab-bouw, zoals die toen onder meer werd geleverd door de firma Christoph & Unmack A.G. uit Niesky in Silezië.

Boerderijen. In en rond Zevenhuizen liggen verschillende waardevolle boerderijen. Uit de 18de eeuw stamt de langhuisboerderij Wei- en Bouwlust (Noordeinde 63). De kelder onder de opkamer heeft keldervensters met diefijzers en luikjes. De wit gepleisterde herenboerderij Bredeweg 94, met als woongedeelte een blokvormig herenhuis, werd rond 1880 gebouwd als rentenierswoning voor een notaris uit Gouda. De boerderij Bijdorp (Noordeinde 37) heeft een wit gepleisterd woonhuisgedeelte met een tuitgevel in eclectische vormen uit circa 1870. Uit dezelfde tijd dateren de langhuisboerderijen Noordeinde 75 (1872), met gepleisterde vensterbekroningen en een serliano op de verdieping, en Maria's Hoeve (Zuidplasweg 15) met engelenvenster en een gesneden druppellijst langs de dakrand. Verder zijn er enkele opvallende voorbeelden van langhuisboerderijen in rijke neorenaissance- en chaletstijl, zoals de naar plannen van P. van den Berg gebouwde boerderij Land van Kanaän (Eendrachtsdijk 4; 1898), met gepleisterd zomerhuis voorzien van houten geveltopbeschot en een wagenschuur. De boerderij Voorzorg (Eendrachtsweg 1) kwam in fasen tot stand ter vervanging van een oudere boerderij. In opdracht van de familie Jongbloed werd door architect-aannemer P. Tuinzaad eerst de achterste schuur gebouwd (1895) en vervolgens het zomerhuis (1900) en het woonhuisgedeelte met sierspant (1908). Vergelijkbaar met de laatstgenoemde boerderij is de met zomerhuis opgezette boerderij Noordeinde 49 (1904-'08).

Poldermolens. Voor de bemaling van de Tweemanspolder ten noorden van Zevenhuizen zorgden vier op veldmuren geplaatste achtkante grondzeilers met een met riet gedekte houten romp en kap. Molen 1 (Molenviergang 4) is op de baard gedateerd ‘1730’. Molen 4 (Molenviergang 2; gedateerd ‘1729’ maar gebouwd 1721), molen 2 (Molenviergang 6; 1729) en molen 3 (Molenviergang 8; 1792 hebben nog een scheprad. De Eendrachtsmolen (Rottekade 1) dateert uit 1727; het jaartal ‘1651’ op de baard is afkomstig van een andere molen. Deze achtkante grondzeiler met scheprad en een met riet gedekte romp en kap zorgt voor de waterverversing van de boezem van Schieland (Rotteboezem). Bij de molen ligt een sluis uit 1740 (stichtingssteen) met houten puntdeuren.