Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Waarder
(gemeente Reeuwijk)

Wegdorp, ietwat verhoogd gelegen op een verlande rivierarm in een in de 12de eeuw ontgonnen gebied. De dorpskern met 16de-eeuwse kerk ligt ten noorden van het boerderijlint Westeinde-Oosteinde.

De Herv. kerk (Dorp 15) is een eenbeukige kruiskerk met vijfzijdig gesloten koor en een achtzijdige houten klokkentoren. Het laat-gotische schip dateert uit het eerste kwart van de 16de eeuw; het dwarsschip en koor kwamen blijkens een gevelsteen tot stand in 1540. Na schade in 1573 volgde herstel in 1633. De westgevel is gedateerd ‘1774’ en uit die tijd dateert ook de klokkentoren; daarin hangt een klok uit 1438. Het interieur wordt gedekt door houten tongewelven en bevat een beschilderd koorschot met tiengebodenbord (1782).

De Geref. kerk (Dorp 24) is een zaalkerk met rondboogvensters en drie neoclassicistische ingangsportalen, gebouwd in 1887-'89 naar plannen van M.C. van Wijngaarden.

De voorm. openbare lagere school (Dorp 17), gebouwd in 1882 als drieklassige school in neorenaissancestijl, werd in 1921 als Chr. school in gebruik genomen. Na restauratie en uitbreiding heeft het in 1993 de functie van Herv. verenigingsgebouw gekregen.

De Alg. begraafplaats (Molendijk 32), aangelegd in 1874, heeft een baarhuisje dat oorspronkelijk bedoeld was als grafdelverswoning. De in traditionalistische vormen uitgevoerde aula (1957) is ontworpen door J. van Lokhorst.

Boerderijen. Karakteristieke 19de-eeuwse langhuisboerderijen aan het boerderijlint ten zuiden van de dorpskern zijn Westeinde 21, de met riet gedekte Oosthoeve (Oosteinde 14) en de uit 1848 daterende boerderij Westeinde

Waarder, Herv. kerk (1984)

49 met opvallende in- en uitgezwenkte klokgevel. Een zeer brede voorgevel hebben de langhuisboerderijen Westeinde 31 (1862; jaartalankers) en Westeinde 63 (1860; afgeknotte klokgevel). De boerderijen De Groendijck 39 (1853) en 53 (1868) hebben een ingezwenkte lijstgevel. Rond 1880 gebouwd met een serliana zijn Westeinde 13 en 73, De Groendijck 41 (1877) en Vredebest (Oosteinde 16). De laat-19de-eeuwse boerderij Westeinde 12 heeft neorenaissance-details en een sierspant.