Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Slikkerveer
(gemeente Ridderkerk)

Dijkdorp aan de Nieuwe Maas, ontstaan in de tweede helft van de 15de eeuw. Eind 19de eeuw vestigden zich hier scheepsbouw- en aanverwante industrie, waaronder de elektrotechnische industrie W. Smit (1882). Het dorp is na de Tweede Wereldoorlog aan Ridderkerk vastgegroeid.

Kerken. Rond 1930 is de (Herv.) Wilhelminakerk (Bourgondischelaan 1) gebouwd als een kruiskerk met slanke zadeldaktoren in de binnenhoek. De R.K. St.-Theresiakapel (Donckselaan 11) is een eenvoudige lage zaalkerk met smalle geveltoren, gebouwd in 1930 naar plannen van H.P.J. de Vries. De (Geref. Vrijgemaakt) Maranathakerk (Stadhouderslaan 317) is een moderne zaalkerk uit 1962 naar ontwerp van G. Kliphuis.

Het voorm. Groene Kruisgebouw (Kievitsweg 71) werd in 1931 gebouwd in sobere traditionalistische vormen en heeft een gevelsteen met de tekst ‘Door Allen voor Allen’.

De ruïne van Huis te Woude (bij Ringdijk 210) bestaat uit de opgemetselde fundering van een in 1371 in opdracht van Willem van der Woude gebouwd rechthoekig kasteel. Na een overstroming in 1373 volgde de herbouw in 1418, maar nog hetzelfde jaar werd het door Hoekse troepen verwoest. De St.-Elisabethsvloed (1421) bedekte de resten met een laag klei. De ruïne is vrijgegraven

Slikkerveer, Huis ten Donck, plattegrond

[p. 489]

Slikkerveer, Huis ten Donck

en geconsolideerd in 1969-'72.

Huis ten Donck (Benedenrijweg 461) is een monumentaal drielaags buitenhuis uit 1746 met middenrisaliet en uitspringende hoekpaviljoens aan de achterzijde. Een oorspronkelijk ter plekke op een donk gelegen 15de-eeuws huis werd in 1616 door nieuwbouw vervangen. In 1721 verwierf Cornelis Groeninx, getrouwd met Catharina van Zoelen, de ambachtsheerlijkheid Ridderkerk. Hun zoon Otto Groeninx van Zoelen liet het oude huis afbreken en vervangen door het huidige forse, maar ondiepe huis in Lodewijk XV-stijl, waarvan het ontwerp wel wordt toegeschreven aan Jan Peter van Baurscheit de Jonge. Het fraaie rococo-stucwerk in de eetzaal en de grote zitkamer is van Carlo Castoldi en zijn zoon Pietro. Ook de bordestrap en diverse betimmeringen en schouwen in het gaaf bewaarde interieur zijn in deze stijl aangebracht. Verder zijn enkele kamers uitgevoerd in Lodewijk XVI- en empire-stijl. De ingangspartij met stoep, kolommen en balkon dateert uit 1823. De flankerende leeuwen met het Rotterdamse wapen komen van het oude Rotterdamse stadhuis. Na een eerste restauratie in 1925-'27, onder leiding van D.F. Slothouwer, volgde een restauratie in 1967-'69 door E.A. Canneman. Toen heeft het huis de huidige roedenvensters gekregen en het rococo-opzetstuk met wijzerplaat bij het middenrisaliet.

Het park is een belangrijk voorbeeld van vroege landschapsstijl en kwam in opzet tot stand tussen 1762 en 1775, in opdracht van Cornelis Groeninx van Zoelen. In 1784 volgde in het zuidelijke deel de aanleg van een landschappelijke vijver met eiland. Tussen 1800 en 1820 liet Otto Paulus Groeninx van Zoelen het park verder naar het zuiden uitbreiden in een rijpere landschapsstijl. Het geheel wordt gekenmerkt door de afwisseling van bos en weide, door slingerpaden en kronkelende vijvers. Een centrale zichtas loopt zuidwaarts vanaf het huis. Bij het huis is begin 20ste eeuw een tuin in formele stijl aangelegd. Bij herstel van het park in 1929-'39 werd gebruik gemaakt van adviezen van L.A. Springer. In het park staan onder meer een door P.A. van Baurscheidt vervaardigde beeldengroep

Bolnes bij Slikkerveer, Woonhuizen Boezemkade 22-38

voorstellend Hercules en Antaeus (1710) en een zonnewijzer op natuurstenen Lodewijk XIV-sokkel (circa 1740). Verder is er een ‘Romeinse’ schijnruïne (circa 1770) in de vorm van een klassieke triomfpoort geflankeerd door twee halfrond gesloten nissen met beelden (Fabricius en Papirius). Uit 1808 dateert het kinderspeelhuisje (‘de boerenwoning’).

Aan de westzijde van het huis staat het gebouw van de tiendverpachting; dit oorspronkelijk 18de-eeuwse pand met wagendeuren heeft men in de 19de eeuw verbouwd. Aan de oostzijde staat een in opzet 18de-eeuws L-vormige dienstgebouw met woningen en koetshuis (Benedenrijweg 459), dat begin 20ste eeuw het huidige uiterlijk heeft gekregen. De voorm. moestuin ervoor wordt aan de noordzijde afgesloten door een 18de-eeuwse slangenmuur, bestaande uit gebogen cirkelsegmenten tussen vierkante pijlers. Uit 1805 dateren de twee eenlaags dienstwoningen Donckselaan 1-2 met aangebouwde houten schuur. Aangelegd in 1827 in opdracht van Otto Paulus Groeninx van Zoelen is de familiebegraafplaats (bij Kievitsweg 114) nabij de zuidrand van het park. De in 1828 op een klein eiland gebouwde grafkelder wordt bekroond door een obelisk met wapen (1838). Het door de firma Wed. A. Sterkman & Zn. gegoten omringende hek van de begraafplaats dateert evenals de nabijgelegen dienstwoning Kievietsweg 114 van circa 1840.

Woonhuizen. Bij de zuidgevel gedateerd ‘1784’ is het aan de dijkvoet gebouwde huis Benedenrijweg 66-68 met houten schuur. De rentenierswoning Benedenrijweg 71 is een middenganghuis uit 1868 met neoclassi-

[p. 490]

cistische details. Neorenaissance-details vertoont het dijkhuis Woudestein (Ringdijk 258) uit 1896. Rond 1885 gebouwd als directeurswoning van een scheepswerf is Ringdijk 466, dat is voorzien van een met hout beklede verdieping in vroege chaletstijl. In 1924 volgde een uitbreiding met een serre en loggia daarboven. Vrijwel identiek zijn de villa's Ringdijk 408 en Ringdijk 458 uit 1910-'12, beide met chaletstijl-elementen en jugendstil-details. Ten behoeve van de scheepswerven ontstond sociale woningbouw, zoals de in 1907 door de Coöperatieve Bouwvereniging ‘Eigen Haard’ gerealiseerde woningen Benedenrijweg 161-179 en Ringdijk 216-236 met neorenaissancerolwerkgevels. Een jongere variant zijn de eenlaagspanden Kievitsweg 29-59 (circa 1925).

Boerderijen. De monumentale boerderij Huis te Woude (Benedenrijweg 67) heeft een fors, uit 1610 daterend en dwars geplaatst woonhuis met een puntgevel voorzien van sierankers. De onderkelderde opkamer aan de rechterzijde werd in de 18de eeuw toegevoegd. Bij de ingrijpende restauratie na een brand in 1947 heeft men de schuur geheel herbouwd. De boerderij Benedenrijweg 69 heeft een woonhuis met puntgevel uit 1786 en een 19de-eeuwse dwarsdeelschuur. Andere voorbeelden van 18de-eeuwse boerderijen zijn Vredenburg (Benedenrijweg 435) en De Kleine Donck (Benedenrijweg 449).

De forse bedrijfloods Ringdijk 402, bestaande uit een staalconstructie bekleed met baksteen, werd in 1931 gebouwd voor de productie van grote turbo-generatoren als onderdeel van de elektrotechnische industrie W. Smit.

Bolnes. Dit dorp ten westen van Slikkerveer werd in de tweede helft van de 15de eeuw gesticht. Eind 19de eeuw ontstonden langs de Nieuwe Maas diverse scheepswerven. Na de oorlog is het aan het Rotterdamse Groot-IJsselmonde vastgegroeid. Een hardstenen grenspaal uit 1716 aan de Bovenrijweg geeft de scheiding aan tussen de voormalige heerlijkheden ‘Ridderkerk’ en ‘IJsselmonde’. Ten behoeve van scheepswerven ontstond sociale woningbouw, waaronder in 1907, met neorenaissance-rolwerkgevels, de woningen Boezemkade 22-38 van de Coöperatieve Bouwvereniging ‘Eigen Haard’ en verder de woningen Boezemstraat 2-28 (circa 1925). De (Herv.) Boezemkerk (Pretoriusstraat 2) is een zaalkerk met opengewerkte geveltoren, gebouwd in 1958 naar ontwerp van T. van Hoogevest. Ze verving een kerk uit 1880. De achtzijdige Geref. kerk (Pretoriussstraat 56) uit 1960 is ontworpen door F. Swaneveld en S.T. Goslinga.