Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Reeuwijk-Brug
(gemeente Reeuwijk)

Langgerekt ontginningsdorp, ontstaan in de middeleeuwen als secundaire veenontginning vanuit Oud-Bodegraven en verder ontwikkeld vanuit Oud-Reeuwijk. De ontginningsas wordt gevormd door de 's-Gravenbroekseweg met een kerk te Sluipwijk en een tweede bebouwingskern bij de brug over de Breevaart. Het gebied ten oosten van de Breevaart werd in de 17de eeuw uitgeveend, waarna de Reeuwijkse plassen ontstonden. Na de aanleg van de straatweg Gouda-Bodegraven (1831) concentreerde de bebouwing zich verder bij de brug. Deze dorpskern is na de Tweede Wereldoorlog aan de noordzijde aanzienlijk uitgebreid. Tegenwoordig vormen de Reeuwijkse plassen een belangrijk recreatie- en watersportgebied.

De Herv. kerk ('s-Gravenbroekseweg 85, Sluipwijk) is een sobere neoclassicistische zaalkerk, gebouwd in 1863 naar ontwerp van A. Koorevaar ter vervanging

[p. 407]

Reeuwijk-Brug, Boerderij Bouwlust

van een 16de-eeuwse kruiskerk. De geveltoren werd in 1887 toegevoegd. Het kerkhof wordt omringd door een muur uit 1829 in gele baksteen. De voorm. pastorie ('s Gravenbroekseweg 85a) dateert uit 1884.

Het voorm. raadhuis (Raadhuisweg 5-9), een blokvormig gebouw met klokkentorentje, risalieten en uitgebouwd portaal, kwam in 1918 tot stand naar een ontwerp met rationalistische elementen van J. Heemskerk. De aangebouwde ambtswoning heeft men in 1959 bij het raadhuis getrokken. Na 1985 is het raadhuis verbouwd tot appartementen.

Woonhuizen. Uit 1735 dateert het wit gepleisterde eenlaags herenhuis 's Gravenhoek ('s-Gravenbroekseweg 1) met omlijste ingang en ionische pilasters. Het was eigendom van de familie Brack, die tot 1918 een gedeelte verhuurde als raadzaal en gemeentesecretarie. De eenvoudige, vroeg-19de-eeuwse diepe huizen 's Gravenbroekseweg 7 en 9 zijn gebouwd door metselaar B. van der Lecq. Het met gepleisterde verdieping ontworpen huis 's Gravenbroekseweg 2 (circa 1910) was voorheen de Geref. pastorie. In traditionalistische vormen gebouwd is het huis Zoutmansweg 8 (1924) met markant hoektorentje. Vergelijkbaar hiermee is 's Gravenbroekseweg 83 te Sluipwijk (circa 1920).

Boerderijen. In de omgeving van het dorp staan diverse waardevolle boerderijen. De uit 1860 daterende langhuisboerderij Bouwlust (Nieuwdorperweg 11) heeft een ingezwenkte lijstgevel, evenals het ernaast gelegen zomerhuis. Van hetzelfde type is de boerderij Op Hoop van Zegen ((Nieuwdorperweg 65) uit 1877. Voorbeelden van met riet gedekte midden-19de-eeuwse langhuisboerderijen zijn Nieuwdorperweg 35, 's-Gravenbroekseweg 19 en de Johanneshoeve ('s Gravenbroekseweg 21). Iets jonger zijn Wernanda's hoeve (Nieuwdorperweg 55; circa 1885) en Oukoopsedijk 7, beide met serliana. Voorbeelden van langhuisboerderijen

Reeuwijk-Dorp, R.K. St. Petrus- en Pauluskerk en pastorie

uit de vroege 20ste eeuw zijn Oudeweg 3 (1907) en Twaalfmorgen 37 (1925, ontwerp P.D. Stuurman). Bij de boerderij Wiltenburg (Oukoopsedijk 8) staat het toegangshek van het verdwenen Huis Wiltenburg. De twee bakstenen hekpijlers zijn voorzien van houten sierbekroningen (met wapen) in Lodewijk XV-stijl (circa 1750).

De poldermolen ‘Oukoopse molen’ (Prinsendijk 4), gelegen ten oosten van de Reeuwijkse Plassen, bemaalt de polder Oukoop en Negenviertel. Deze waarschijnlijk tussen 1674 en 1680 gebouwde wipmolen met scheprad heeft een met riet gedekte ondertoren en een met hout bekleed bovenhuis. Bij de molen staat een molenaarswoning.