Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Numansdorp
(gemeente Cromstrijen)

Voorstraatdorp, ontstaan na bedijking van de Polder Numansdorp (1642) en genoemd naar de secretaris van koning Maximiliaan I, Gerrit Numan, die het (toen nog onbedijkte) gebied in erfpacht kreeg. Aan de oostelijke achterstraat

[p. 381]

(Torenstraat) verrees de kerk. Aan de westzijde ligt een in 1955 afgesloten binnenhaven. De in 1898 aangelegde tramverbinding naar Rotterdam werd in 1901 zuidwaarts verlengd tot aan de tramhaven (met havenkanaal) voor de veerdiensten op Willemstad, Zijpe en Ooltgensplaat (opgeheven 1956-'57).

Numansdorp had te lijden van beschietingen (1944) en de Watersnoodramp van 1953; daarna is het aan de noordzijde uitgebreid.

De Herv. kerk (Torenstraat 18) is een zaalkerk met driezijdige sluiting en een ingebouwde toren van vier geledingen met ingesnoerde naaldspits. Deze door dorische pilasters gelede kerk dateert uit 1648. De in 1781 toegevoegde toren bevat een door Antoni Wilkes gegoten klok (1655). De noordelijke uitbouw en de ombouwing van de toren kwamen tot stand in 1838. Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. Tot de 17de-eeuwse inventaris behoren de preekstoel en het doophek; verder is er een herenbank in Lodewijk XIV-stijl. De door Reyer Boeckestyn in 1705 gesneden orgelkast is afkomstig uit de Waalse Kerk te Rotterdam.

Op het kerkhof met centrale aanleg bevinden zich onder meer de grafzerk voor burgemeester A. Vlielander († 1872) en een grafteken met mozaïekwerk voor C. Frederek († 1886). De voorm. pastorie (Voorstraat 30) is een fors tweelaags pand uit circa 1840 met ingangsomlijsting.

Numansdorp, Herv. kerk, toren

Het waterschapshuis (Schuringsedijk 2), ook ‘Hoge Huys’ genoemd, is een gepleisterd neoclassicistisch tweelaags pand met attiekverdieping en naastgelegen kantoor en koetshuis. Het werd rond 1860 gebouwd voor burgemeester A. Vlielander, tevens rentmeester van de ambachtsheerlijkheid Cromstrijen.

Het schippershuis (Molendijk 2), een café-restaurant in traditionalistische vormen, is gebouwd rond 1955 ter vervanging van een in 1944 verwoeste voorganger uit 1890.

Woonhuizen. Uit circa 1850 dateert de tweelaagse notabelenwoning Voorstraat 24. Voorbeelden van eclectische middenganghuizen met hoger opgetrokken middenrisaliet uit circa 1880 zijn De Burcht (Burg. De Zeeuwstraat 10) en Oogenblick (Burg. De Zeeuwstraat 24). Jugendstil-details vertoont de kleine villa Burg. De Zeeuwstraat 28 (circa 1910) en rationalistische details zijn zichtbaar bij de huizen Havenstraat 8 (circa 1905) en Hoekstraat 5 (circa 1910).

De gedenkbank aan de Voorstraat werd in 1928 opgericht ter herinnering aan dokter C. Flohil.

Boerderijen. Van de oude boerderij Alexandershof (Rijksstraatweg 92) resteren hardstenen hekpijlers met Lodewijk XV-versieringen en Lodewijk XVI-siervazen; het jaartal 1870 slaat op een latere verbouwing. De Cornelia's Hoeve (Middelsluissedijk Oostzijde 23) is een forse boerderij met middenlangsdeel,

Numansdorp, Waterschapshuis

op de hekpalen gedateerd ‘1805’.

Het voorm. fort Numansdorp (Fortlaan ong.) werd in 1793-'94 opgeworpen in de vorm van een aarden batterij als onderdeel van de Stelling van het Hollands Diep en het Volkerak. In 1860-'62 volgde de verbouwing tot een fort met gebastioneerde keel. De kort daarop toegevoegde bomvrije toren heeft men enige tijd na opheffing van de vesting (1928) afgebroken.

De lichtbaak bij het Hollands Diep (Havenkade ong.) dateert uit circa 1900 en is een opengewerkte ijzeren constructie met trap, omgang en lichthuis.