Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Nieuwerbrug
(gemeente Bodegraven)

Dijkdorp, ontstaan bij de plaats waar sinds 1510 een brug over de Oude Rijn ligt en waar van 1651 tot op heden tol wordt geheven. De lintbebouwing strekt zich uit op de oeverwal aan weerszijden van de brug.

De huidige tolbrug over de Oude Rijn, die in 1990 een gietijzeren voorganger uit 1909 verving, is een stalen ophaalbrug met daarop een ouder smeedijzeren tolbek. Het bijbehorende tolwachtershuis (Bruggemeesterstraat 9) is een eenvoudig dwars pand uit 1788. De ertegenaan gebouwde dorpstoren (Bruggemeesterstraat 11) kwam in 1913-'14 tot stand ter herdenking van de honderdjarige onafhankelijkheid van Nederland en heeft drie geledingen en een spits met frontalen (gerestaureerd 2001).

Kerken. De in 1914 opgetrokken Geref. kerk (Bruggemeesterstraat 14) is een eenvoudige zaalkerk met overhoeks houten geveltorentje. Naoorlogs is de (Herv.) Bethlehemkerk (Weijland 63; 1955, J.H. Bodegraven en A.N. van Donkelaar), een traditionalistische zaalkerk met vlakke geveltoren.

Boerderijen. Voorbeelden van met riet gedekte 18de-eeuwse hallenhuisboerderijen zijn Graaf Florisweg 4, met een deuromlijsting in empire-stijl, en de Johanneshoeve (Weijland 24; 1785, jaartalankers) met een geblokt gepleisterde voorgevel en terzijde een zomerhuis (circa 1870) met ingezwenkte lijstgevel. Van oorsprong 18de-eeuwse langhuisboerderijen zijn Weijland 31, met vernieuwde voorgevel en een 18de-eeuws zomerhuis, de rond 1920 deels vernieuwde boerderij Welgelegen (Weijland 29) en de boerderij Hoge Rijndijk 8 met twee opvallende houten (droog)schuren (één daarvan is Hoge Rijndijk 6). De 18de-eeuwse herenboerderij Knodsenburg (Weijland 26a) heeft een rond 1850 verbouwd woonhuis met gesneden windveren. Een dubbele hardstenen stoep leidt naar de in Lodewijk XIV-stijl versierde middentravee

[p. 365]

Nieuwerbrug, De Tolbrug met tolhek en dorpstoren

met ingang. Aan de weg staat een rijk gesmeed ijzeren hek in Lodewijk XIV-vormen.

De rond 1875 gebouwde langhuisboerderijen Oude Vliet (Korte Waarder 17) en Weijland 59 hebben beide een ingezwenkte lijstgevel. De langhuisboerderij Korte Waarder 19 (circa 1880) is voorzien van een omlijste ingang en decoratieve windveren. Een opvallend drielichtsvenster op de verdieping tonen Weijland 3 (circa 1875) en Weijpoort 29 (1890). Jongere langhuisboerderijen zijn Klein Rijntocht (Weijpoort 35; 1905), met serliana en sierspant, Weijpoort 33 (1911) en Rhijnleven (Korte Waarder 68; 1910-'12), alle met eenvoudige neorenaissance-details.

Woonhuizen. Uit de 19de eeuw dateren de gepleisterde huizen Weijpoort 76-77 en 72-73, het met afgeknotte klokgevel uitgevoerde huis Graaf Florisweg 6 (1874) en het middenganghuis Bruggemeesterstraat 13 (1871). Het huis Graaf Florisweg 7 (circa 1870) vertoont eclectische vormen, evenals De Bree 9. Het café (Bruggemeesterstraat 3) is een tweelaags pand uit 1925 met plat dak en decoratieve metselwerkbanden.

De poldermolen ‘Weijpoortsche molen’ (Weijpoort 25) is vermoedelijk 17de eeuws en bemaalt de Weijpoortsepolder. Deze wipmolen met vijzel heeft een met riet gedekte ondertoren en een houten bovenhuis.

De ijzeren hefbrug in de spoorlijn Leiden-Utrecht over de Dubbele Wiericke dateert uit 1903-'04.