Monster
(gemeente Westland)
Kerkringdorp in het Westland, ontstaan in de 11de eeuw op een kreekrug aan de binnenduinrand. Het kasteel Polanen, voor het eerst vermeld in 1295, werd in 1392 verwoest. De bebouwing ontwikkelde zich langs het Kerkplein, de Choorstraat en de Havenstraat. De hier gelegen haven werd begin 20ste eeuw gedempt. Na de Tweede Wereldoorlog is Monster aan de noordzijde uitgebreid. Daarbij is het in de duinen gelegen, in 1720 landinwaarts verplaatste, vissersdorp Ter Heijde in de bebouwing van Monster geïncorporeerd. Op de kerk na dateert de bebouwing van Ter Heijde van na 1945.
De
Herv. kerk (Kerkplein 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Machutus, is een forse driebeukige hallenkerk met vijfzijdig gesloten koor, driezijdig gesloten zijkoren en een robuuste toren van drie geledingen met haakse steunberen en een tentdak. Een 11de-eeuwse kapel ter plaatse werd in de eerste helft van de 13de eeuw verbouwd tot een eenbeukige kruiskerk met een kleine tufstenen toren. Eind 14de eeuw volgde de verbouwing tot de huidige hallenkerk, waarvan de zuidbeuk smaller is dan de noordbeuk, maar de drie koren wel even breed zijn. Tussen 1400 en 1450 verving men de oude toren door de huidige laat-gotische
Monster, Herv. kerk (1982)
toren op een voet van hergebruikte tufsteen. Nadat kerk en toren in 1901 waren uitgebrand, kwam de herbouw gereed in 1906; in de toren hangt een door Petit & Fritsen gegoten klok (1907). De kerk is in 1961-'64 opnieuw gerestaureerd. Het meubilair met preekstoel en doophek in 17de-eeuwse trant dateert van de herbouw. In het middenkoor bevindt zich een door Dirk Seunties vervaardigd wit marmeren epitaaf voor admiraal Anthony Pieterson († 1722) met reliëfvoorstelling van een zeeslag bij Vigo en omlijst door tritons en krijgsemblemen (gerestaureerd 1883 en 1906). Verder is er een gedenkplaat voor vice-admiraal
Monster, Meisjespensionaat Sint Joseph
Jacob Johan Pieterson († 1764).
Bij de kerk staat een hardstenen dorpspomp (Kerkplein ong.), oorspronkelijk uit 1748 en herplaatst in 1984.
De Herv. kerk (Prins Willem III-plein 1, Ter Heijde) is een zaalkerk uit 1677, waarvan de koepelvormige dakruiter dateert van de herbouw in 1720. De huidige voorgevel en de noordbeuk zijn in 1952 toegevoegd naar plannen van J.H. Groenewegen.
De R.K. St.-Machutuskerk (Choorstraat 103) is een neoclassicistische eenbeukige kruiskerk met geveltoren. De in 1828-'31 naar plannen van S. van Rijswijk tot stand gekomen kerk met gestukadoord tongewelf werd in 1859 door J. van Rees uitgebreid met een halfingebouwde geveltoren, een transept en een recht gesloten koor. In de geveltoren hangt een door C.F. Cronvall gegoten klok (1815). De lage zijbeuken zijn in 1920 toegevoegd naar plannen van J.P. Dessing. Tot de inventaris behoren drie neobarokke altaren, een orgelbalustrade (circa 1830) en een door F.B. Loret gebouwd orgel (1845).
Op het in 1856 gestichte kerkhof bevindt zich een Lourdesgrot uit 1877, gebouwd door Th. Kuypers. De forse sobere pastorie (Choorstraat 105) dateert van 1909.
De Geref. kerk (Burg. Kampschoerstraat 25) is een kruiskerk met spitse dakruiter, gebouwd in 1935 naar ontwerp van B.W. Plooy.
Het voorm. meisjespensionaat ‘Sint Joseph’ (Havenstraat 1-17) werd in 1844 gesticht door de familie Van der
Auteursrechtelijk beschermd