Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Bleiswijk

Ontginningsdorp, ontstaan rond 1250 met een in 1276 voor het eerst vermelde kerk. Na de droogmaking van de door ontginning ontstane veenplassen (voltooid 1779) kreeg de langgerekte dorpskern een ringgracht om te voorkomen dat het door de verlaging van het waterpeil zou verzakken. Het omringende land werd vanaf 1925 voor (glas)tuinbouw bestemd. Langs de Hoekeindseweg staan van deze tuinderijen nog enkele ketelhuizen met gemetselde schoorsteen uit 1925. Na 1960 is het dorp vooral aan de oostzijde uitgebreid. Tevens is ten noorden van het dorp een enorme veiling voor tuinbouwproducten gebouwd.

De Herv. kerk (Kerkstraat 4), oorspronkelijk gewijd aan St. Johannes, is een eenbeukige kerk met een vijfzijdig gesloten koor en een toren met een ingesnoerde naaldspits, beide in 1532 verwezenlijkt bij herbouw van een oudere kerk. Van de toren is alleen de onderste geleding in baksteen uitgevoerd. In het in 1837 vernieuwde bovendakse gedeelte van de houten torenopbouw hangen klokken gegoten door Steven Butendiic (1448) en Joannes Ouderogge (1687). De rondboogvensters van het schip dateren van een verbouwing in 1865. De toen aangebrachte bepleistering heeft men bij de restauratie in 1972-'74 verwijderd. Uit die tijd dateren ook de venstertraceringen van het koor.

Het interieur wordt gedekt door een opvallend tongewelf met verhoogd middendeel zonder trekbalken (eerste helft 16de eeuw). Tot de 17de-eeuwse inventaris behoren een preekstoel (1622), een doophek, twee tekstborden en drie herenbanken, waarvan één met overhuiving. Verder bevat de kerk een aantal

Bleiswijk, Herv. kerk (1977)

[p. 91]

grafzerken (16de-17de eeuw) en een door L. van den Brink & Zn. gebouwd orgel (1842).

De R.K. kerk O.L. Vrouwe Visitatie (Hoefweg 57) is een zaalkerk waarvan het ingangsrisaliet wordt bekroond door een houten klokkentoren. Deze neoclassicistische kerk kwam in 1854-'55 tot stand naar plannen van W. Thijssen. Het interieur met houten overwelving bevat een monumentaal Ypmaorgel (1872). De pastorie (Hoefweg 55; circa 1910) is voorzien van decoratief metselwerk.

Scholen. De voorm. openbare lagere school met onderwijzerswoning (Dorpsstraat 89) werd in 1880 (eerste steen) gebouwd in eenvoudige neorenaissance-stijl. De onderwijzerswoning dient nu als oudheidkamer. Rond 1960 is het U-vormige gebouw vergroot met een tweelaags middenpartij. De Chr. lagere school ‘De Poort’ (Dorpsstraat 44) is een U-vormig, sober expressionistisch schoolgebouw uit circa 1930.

Woonhuizen. Een 18de-eeuwse ingezwenkte lijstgevel met ingangsomlijsting heeft het diepe huis Kerkstraat 6. Voorbeelden van sobere dorpshuizen zijn het wit gepleisterde pand Dorpsstraat 38 (circa 1885) met drie omlijste dakvensters, de gepleisterde diepe huizen Hoefweg 21-25 (1889) en het dwarse huis Hoefweg 60-62 (circa 1890) met geblokte hoeklisenen en ingangsomlijsting. Andere voorbeelden zijn het middenganghuis Dorpsstraat 94 (circa 1895) en het pand Hoefweg 1 (1894). Het diepe huis Hoefweg 13 (1909) bezit een versierde trapgevel.

Boerderijen. Uit het begin van de 19de eeuw stamt de langhuisboerderij Hoop Vleit den Landman (Hoekeindseweg 16), met terzijde geplaatst zomerhuis. Waardevol zijn de dwarshuisboerderijen Bouwlust (Hoefweg 205), met een eclectisch woonhuisgedeelte uit circa 1870, en Hoekeindseweg 59 uit 1897 (gevelsteen). De boerderij Hoefweg 200 heeft een vrijstaand woonhuis uit circa 1910 en een grote bakstenen schuur.

De vroeg-19de-eeuwse grenspaal die de grens tussen Bleiswijk en Hillegersberg markeerde, staat nu opgesteld bij het in 1983 gebouwde raadhuis (Dorpsstraat 3).

De Alg. begraafplaats (Hoekeindseweg 21), aangelegd rond 1870, heeft een gietijzeren toegangshek met doodssymbolen, zoals gekruiste zeisen en gevleugelde zandlopers.

De poldermolen ‘A-1’ (Rottedijk 17) gelegen ten noordoosten van Bleiswijk, dateert uit 1772 en behoorde tot de A-gang van de Bleiswijkse Droogmakerij. In 1915 werd de achtkante molen tot aan de middenzolder gesloopt.