Monumenten in Nederland. Limburg

Oirsbeek
(gemeente Schinnen)

Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op het plateau van Doenrade als een ontginningsnederzetting bij een kleine beek. De lintbebouwing had een kleine dorpskern bij de dries en de kerk. Na de Tweede Wereldoorlog is Oirsbeek aan de zuidwestzijde uitgebreid.

De R.K. St.-Lambertuskerk (Raadhuisstraat 8) is een tweebeukige kerk voorzien van een rond gesloten koor met crypte en een zware ongelede toren met ingesnoerde peervormige spits. De met mergelstenen speklagen uitgevoerde toren stamt van 1514 en kreeg in de 18de eeuw de huidige spits. Tegen de toren staat de St.-Jozefkapel. De eveneens van mergelstenen speklagen voorziene kerk kwam in 1953 tot stand naar ontwerp van F.P.J. Peutz ter vervanging van een voorganger uit 1830. Enkele restanten van een 12de-eeuwse voorganger zijn in de westelijke schipwand behouden gebleven.

Het interieur wordt gedekt door een tongewelf over de hoofdbeuk. Tot de inventaris behoren een beeld van Maria op de maansikkel (eind 15de eeuw), enkele 18de-eeuwse altaren, een herenbank met het wapen van de familie De Limpens (1871) en kruiswegstaties uit het atelier van W. Houtermans (1883). Het door J. Binvignat in 1828 voor de St.-Lambertuskerk te Kerkrade gebouwde orgel staat sinds 1841 in Oirsbeek (1954 gerestaureerd en uitgebreid). In de kerk staan enkele 17de- en 18de-eeuwse hardstenen grafkruisen. Tegen de westelijke torenmuur bevindt zich een grafmonument voor F.J. de Limpens († 1840) en zijn zuster M.C. de Limpens († 1842). Verder is er een door Ch. Vos vervaardigd monument (1968) ter herinnering aan mr. E. de Limpens († 1886).

De pastorie (Raadhuisstraat 10) en de voorm. kapelanie (Grachtstraat 16), respectievelijk gebouwd in de tweede helft van de 18de eeuw en de eerste helft van de 19de eeuw, zijn tweelaags middenganghuizen

[p. 284]

Oirsbeek, Pastorie St.-Lambertuskerk

met hardstenen segmentboogvensters.

Het voorm. raadhuis (Raadhuisstraat 19), een tweelaags dwars pand in traditionalistische vormen, is in 1938 gebouwd naar ontwerp van W. Schelberg ter vervanging van een voorganger uit 1837.

Boerderijen. De gesloten hoeve Dorpstraat 1-3 is voorzien van de jaartalankers ‘1669’ en een in de 19de eeuw gepleisterde voorgevel met rondboogpoort. Deels in vakwerk uitgevoerde U-vormige hoeven zijn Dorpsstraat 31-35, met een kern uit 1771, en Provincialeweg Zuid 39, dat mogelijk een laat-18de-eeuwse oorsprong heeft. Voorbeelden van gesloten hoeven zijn de deels gepleisterde boerderij Hagendoornweg 7 uit 1796 (sluitsteen) en de wit geschilderde boerderij Grachtstraat 1 uit de eerste helft van de 19de eeuw. Beide hebben een tweelaags woongedeelte met hardstenen vensteromlijstingen. De U-vormige hoeve Beukenberg 52, eveneens met tweelaags woongedeelte, kreeg het huidige gepleisterde aanzien met eclectische details in 1883, maar heeft een oudere kern.

Woonhuizen. Het van 1859 daterende tweelaags middenganghuis Grachtstraat 7-9 heeft een hardstenen ingangsomlijsting en een deur met ovale paneelvulling en hoekwaaiers. Het rijzige tweelaags huis Dorpstraat 5 (circa 1900) is voorzien van een neorenaissance-trapgevel. Het tweelaags woon- en winkelpand Raadhuisstraat 9 (1911) en het door J. Lemmens ontworpen huis Provincialeweg Zuid 67 (1922) bestaan uit twee haakse bouwdelen. Zakelijk-expressionistische elementen

Oirsbeek, Raadhuis

vertonen de woonhuizen Putstraat 11-13 (1931-'33) naar ontwerp van C. de Smet en Provincialeweg Zuid 38 (1933) naar plannen van L. Fiddelers.

De windmolen ‘Janssenmolen’ (Molenweg 4) is een bergmolen met ronde bakstenen romp en een met dakleer bekleed dak. Deze in 1883 voor molenaar J. Lammeritz gebouwde korenmolen is gerestaureerd in de jaren zeventig van de 20ste eeuw door de firma Gebr. Adriaens en opnieuw eind jaren tachtig.

De Mariakapel (Boompjesweg ong.) dateert uit 1944-'46 en bestaat uit een mergelstenen grotvormige gebogen wand met daarin een koepelvormige kapel. Het beeld van O.L. Vrouwe van Fatima is door Ch. Vos vervaardigd.