Nijswiller
(gemeente Gulpen-Wittem)
Dorp, ontstaan in de middeleeuwen aan de oude weg van Maastricht naar Aken waar deze de Selzerbeek kruist. Dit in 1178 voor het eerst vermelde dorp behoorde tot 1802 tot de parochie van Eys. In 1835 vond samenvoeging plaats met de parochie van Wahlwiller. Na de aanleg van de rijksstraatweg Maastricht-Aken (1824-'25) verschoof het zwaartepunt van de bebouwing naar deze weg.
Nijswiller, Kasteel Nijswiller
De R.K. St.-Dionysiuskerk (Kerkstraat 31) is een eenbeukige kerk met grotere koorpartij en een kleine houten dakruiter met tentdak. Het lage breukstenen schip is tot aan de vensters 12de-eeuws. In 1895-'96 heeft men naar ontwerp van P.J.H. Cuypers een driebeukig bouwdeel met apsidiaal, gesloten zijkapelen en een halfrond gesloten koor toegevoegd. Bij de door hem geleide restauratie van het schip in 1905 heeft men de vermoedelijk 17de-eeuwse dakruiter vernieuwd en de romaanse vensters gereconstrueerd.
Kasteel Nijswiller (Kolmonderstraat 18) wordt voor het eerst vermeld in 1275. Op de plaats van de middeleeuwse voorganger verrees in de tweede helft van de 16de eeuw het huidige hoofdgebouw met een vrijstaande kamertoren en traptoren, voorzien van horizontale hardstenen banden en geblokte vensteromlijstingen. In de 18de eeuw heeft men de bedaking gewijzigd en segmentboogvensters aangebracht. Het bouwdeel zuidelijk van het hoofdvolume werd rond 1860 gebouwd, evenals het terras met natuurstenen balustrade. Het interieur bevat een houten spiltrap (traptoren), verschillende deuromlijstingen en een trapleuning uit de 18de eeuw en stucplafonds uit de 19de eeuw. De nederhof (Kolmonderstraat 20) bestaat uit drie aaneengesloten vleugels om een binnenplaats, voorzien van de jaartalankers ‘1774’ en ‘1785’.
Het trafohuisje (tegenover Dyonisiusweg 1) is een blokvormig gebouwtje met tentdak, gebouwd rond 1925.
Auteursrechtelijk beschermd