Nieuwenhagen
(gemeente Landgraaf)
Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op het plateau van Nieuwenhagen, waar reeds in de Romeinse tijd sprake was van bewoning. Nieuwenhagen ontwikkelde zich tot een wegdorp langs de weg van Heerlen naar Geilenkirchen (D) en behoorde tot het in 1661 Staats geworden Heerlen. Net buiten het Staatse gebied aan de zuidoostzijde verrees in de 18de eeuw een kapel. Als gevolg van de mijnbouw werd Nieuwenhagen vooral na de Tweede Wereldoorlog aanzienlijk uitgebreid.
De R.K.O.L.-Vrouwe Hulp der Christenenkapel (Rötscherweg 2), bekend als ‘Sjpaans Kentje’, is een kleine neoclassicistische zaalkerk met dakruiter. De kerk verrees op de plaats van een rond 1740 op toenmalig Oostenrijks grondgebied gebouwde kapel. De frontgevel met pilasters en fronton dateert van 1792, het koor en de sacristie werden in 1832 gebouwd en het schip in 1839. De in 1917 gesloten kerk werd in 1920 tot patronaatsgebouw verbouwd. In 1986-'87 heeft men het gebouw gerestaureerd - met uitzondering van de vergrote vensters - en als kapel in gebruik genomen.
De R.K.O.L.-Vrouwe Hulp der Christenenkerk (Heigank 1) is een driebeukige basilicale kruiskerk met halfronde apsis en een kleine en een grote toren met tentdak. Deze neoromaanse kerk werd in 1916-'17 gebouwd naar ontwerp van J.H.H. van Groenendael. Bij herstel in 1954-'58 wegens mijnschade heeft men de dakruiter op de viering verwijderd. In 1985 zijn de toren en de voorgevel gerestaureerd. Het interieur wordt gedekt door flauwe ribgewelven. De interieurschilderingen zijn van E. Laudy (1942). Tot de uit de oude parochiekerk afkomstige inventaris behoren een mogelijk door Johann Joseph Couven vervaardigd altaar in late barokvormen (1765) afkomstig uit de abdijkerk van Burtscheid (D), twee zijaltaren (circa 1830) en de kast van een Müller-orgel (1858). Verder bevat de kerk een Jozefaltaar, drie biechtstoelen en door A. Deumens vervaardigde kruiswegstaties (1959). De glas-in-loodramen zijn vervaardigd door atelier H. Oidtmann; het raam achter in de kerk door J. Verheyen (1961). Naast de kerk staat een H. Hartbeeld (1937).
De R.K.H. Hart van Jezuskerk (Hoogstraat 137) is een kruiskerk met halfronde apsis, uitgebouwd ingangsportaal en een terzijde geplaatste toren. Deze kerk in zakelijk-expressionistische vormen kwam in 1919-'20 tot stand naar ontwerp van J. Wielders. Tot de inventaris behoren het oorspronkelijke kerkmeubilair en de authentieke houten deuren. De glas-in-loodramen in het schip en de gewelfschilderingen zijn uitgevoerd door J. Verheyen (1925). De door Wielders in expressionistische vormen ontworpen pastorie (Hoogstraat 139) dateert van 1917.
Nieuwenhagen, R.K.H. Hart van Jezuskerk
Nieuwenhagen, Woonhuis-café Heigank 24
De R.K.H. Familiekerk (Veldstraat 19), een moderne zaalkerk met vrijstaande betonnen klokkentoren, is gebouwd in 1963-'64 naar plannen van A.H.J. Swinkels & B.H.F.L. Salemans. Boven de ingang bevindt zich een groot reliëf met een voorstelling van de H. Familie.
De voorm. R.K. lagere school (Aan de Voegelsjtang, achter Hoogstraat 139) is een tweelaags gebouw uit 1931 naar ontwerp van W.H. Nilissen. Het is nu in gebruik als parochiehuis bij de R.K.H. Hart van Jezuskerk.
Het voorm. postkantoor (Streeperstraat 23) werd in 1906 gebouwd als een gepleisterd eclectisch herenhuis met jugendstil-elementen. In 1919 volgde de verbouwing tot post- en telegraafkantoor met directeurswoning naar plannen van rijksbouwmeester D.E.C. Knuttel.
Boerderijen. De hoeve Gatestraat 70 heeft een grote tweelaags woonhuisvleugel met hardstenen segmentboogvensters. Deze vleugel is aan de binnenplaatszijde gedateerd 1760 (jaartalankers) en is wellicht gewijzigd in 1810 (deurklopper). Een poortvleugel geeft toegang tot de binnenplaats. Inpandig bevindt zich een graanmolen en een kleinschalige graandrogerij. De gepleisterde gesloten hoeve Iggene Winkel (Emmastraat 20) werd gebouwd tussen 1779 en 1791.
Woonhuizen. Uit het eerste kwart van de 20ste eeuw dateren de villa's Heigank 27 en Heigank 29 en het herenhuis Heigank 132 (1924), dat naar ontwerp van A.J.N. Boosten werd gebouwd als woonhuis met dokterspraktijk voor dr. Snijders.
Auteursrechtelijk beschermd