Middelaar
(gemeente Mook en Middelaar)
Dorp met een lineaire structuur, ontstaan in de 12de eeuw. Na 1380 werd Middelaar een Gelderse heerlijkheid. Het 14de-eeuwse Huis Middelaar werd begin 19de eeuw gesloopt. Het in de Tweede Wereldoorlog vrijwel geheel verwoeste dorp is na de oorlog herbouwd.
De R.K. St.-Lambertuskerk (Dorpsstraat 47) is een eenbeukige kruiskerk voorzien van een ongelede mergelstenen toren met ingesnoerde spits. De huidige kerk kwam in 1948-'49 tot stand naar plannen van J. Coumans ter vervanging van de in 1945 verwoeste, in oorsprong middeleeuwse, kerk. De op zijn voorganger (circa 1450) gelijkende toren heeft men in 1949 toegevoegd. Hierin hangt een door Albert Hachman gegoten klok (1533). Eveneens bewaard gebleven zijn vier 18de-eeuwse heiligenbeelden. Het in 1966 geplaatste orgel (1854) is afkomstig uit Wapenveld (G).
De
O.L.-Vrouwe van Lourdeskapel (bij Eindweg 8) is een kleine wegkapel met trapgevels, gebouwd in 1887 in opdracht van pastoor E. Wisman. De kapel werd herbouwd in 1946
Middelaar, Bovenste Plasmolen
en gerestaureerd in 1981.
Plasmolen. In dit gehucht ten noorden van Middelaar heeft de aanwezigheid van de St.-Jansberg en later ook de Mokerplas geleid tot de vestiging van een logement. Na de verwoesting in 1945 (her)bouwde men rond 1950 twee nieuwe restaurants. In traditionalistische vormen uitgevoerd is ‘De Plasmolen’ (Rijksweg 170). Het gepleisterde pand ‘Nostalgia’ (Rijksweg 199) toont een meer moderne wederopbouwarchitectuur. Aan de voet van de St.-Jansberg ligt de watermolen ‘Bovenste Plasmolen’ (Kiekbergsebaan 4), een midden- en bovenslagmolen op de Molenbeek. Deze voorm. papiermolen is een eenlaagspand met de jaartalankers ‘1725’. Bij de ombouw tot korenmolen in 1864 plaatste men het huidige grote ijzeren waterrad. Dit rad wordt aan de bovenzijde aangedreven via een ijzeren watergang en in het midden via een goot, die wordt gevoed door een tweede molenbeek. Rond 1906 is een benzinemotor bijgeplaatst en bij de restauratie in 1998-2000 is het waterrad vernieuwd en het gangwerk weer maalvaardig gemaakt.
Auteursrechtelijk beschermd