Monumenten in Nederland. Limburg

Mesch
(gemeente Eijsden)

Dorp, gelegen in het dal van de Voer en ontstaan in de vroege middeleeuwen. Mesch ontwikkelde zich tot een kerkdorp en bleef tot 1794 als Vrije Rijksheerlijkheid in bezit van het Akense Munsterstift. In 1943 kwam het bij de gemeente Eijsden.

De R.K. St.-Pancratiuskerk (Kerkplein 5) is een eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met tentdak. Het in breuksteen uitgevoerde schip - met aan de noordzijde een strook in visgraatverband - dateert deels nog uit de 9de eeuw. Rond 1400 werd het laat-gotische mergelstenen koor gebouwd. De oude toren stortte in 1876 in. Naar ontwerp van Joh. Kayser werd in 1888-'89 het oude schip verhoogd en verlengd en voorzien van een neoromaanse toren. De kerk is in 1968-'69 door P. Satijn gerestaureerd. Het interieur wordt gedekt door een vlakke zoldering. De triomfboog rust op hardstenen zuilen met Maaskapitelen. Tot de inventaris behoren een St.-Pancratiusbeeld (circa 1400) en een door Pereboom gebouwd orgel (1850).

Op het kerkhof staan tegen de kerkmuur enkele oude hardstenen grafkruisen (1632-1702). De rijzige pastorie (Kerkplein 1) werd kort na 1781 gebouwd met hardstenen vensteromlijstingen.

Het voorm. raadhuis (Grijzegraaf 17-19) is een wit gepleisterd L-vormig pand uit 1876, gebouwd als raadhuis annex school en onderwijzerswoning.

Woonhuizen. In opzet 18de-eeuws zijn Klokkestraat 10, een woonhuis annex café en hoefsmederij, en het in vakwerk en baksteen opgetrokken dwarse huis Klokkestraat 8. De huizen Bovenstraat 12-18 zijn in 1935 gebouwd in zakelijk-expressionistische stijl naar plannen van L.H. Muller.

Boerderijen. De fraai gelegen gesloten hoeve Langstraat 2 heeft hardstenen vensteromlijstingen en is gedateerd 1740 (poortsluitsteen). De sterk gerestaureerde gesloten hoeve Kerkplein 14 dateert van 1751. De Laathof (Langstraat 3) is een gesloten hoeve, gebouwd in 1761 als laathof van het Akense Munsterstift. De forse gesloten hoeve Op den Dries 3 heeft een

[p. 262]

Mesch, Boerderij Op den Dries 3

zware plint van breuksteen; de ellipsboogpoort is gedateerd 1765 (sluitsteen). De van 1805 stammende gesloten hoeve Langstraat 1 heeft een woongedeelte uit circa 1910. Het in 1890 gebouwde woonhuis van de boerderij Klokkestraat 1 vertoont neorenaissance-details.

De watermolen ‘Meschermolen’ op de Voer (Meschermolen 1) is een bovenslagmolen die deel uitmaakt van een U-vormige hoeve met de jaartalankers ‘1699’. Rond 1739 heeft men het molenwerk van deze korenmolen verplaatst naar het oostelijk deel van de zuidvleugel, waarbij de Voer stroomopwaarts werd afgetakt. Eind 19de eeuw is het oorspronkelijke houten middenslagrad vervangen door een ijzeren bovenslagrad. Bij de boerderij bevindt zich een wegkapel in classicistische vormen.

Het moordkruis ten noorden van Mesch (hoek Voerenweg/Uit de Pateel) is een 18de-eeuws hardstenen kruis voor ‘Jonckman Lambert’.

Withuis. Grensgehucht ten westen

Withuis bij Mesch, Het Witte Huis

van Mesch bij de splitsing van de weg van Maastricht naar Luik en Verviers, waar in de 18de eeuw een tol werd gevestigd. Het Witte Huis (Withuis 8-16) is een langgerekte hoeve annex tolhuis voorzien van een hoger opgaand middendeel en mansardedak. De hoeve werd eind 18de eeuw gebouwd ter plaatse van een voorganger uit 1735. Uit dezelfde tijd dateren aan de zuidzijde de voorm. brouwschuur en aan de overzijde van de weg de eenlaags middenganghuizen Withuis 5-11. Het voorm. benzinestation (Withuis 1), met luifel, kiosk en doorsmeerruimte, is rond 1950 gebouwd.